Doğal Gaz Piyasası: Borsa İstanbul un Rolü



Benzer belgeler
Borsa İstanbul: 2014 Yılı Özet Değerlendirmesi. Hüseyin Zafer Genel Müdür Vekili

MENKUL KIYMET YATIRIMLARI


A) 49,90 B) 49,95 C) 49,98 D) 50,00 E) 50,05

TAKASBANK Takas ve Teminat Yönetimi Hizmetleri. Beyhan ARASAN 18 Eylül 2014

S P K SERMAYE PİYASASI FAALİYETLERİ DÜZEY SINAVI GENEL AÇIKLAMA. Bu soru kitapçığındaki testler şunlardır: Modül Adı.

Sermaye Piyasaları, Halka Arz Seferberliği ve İMKB nin Gelecek Vizyonu. İbrahim TURHAN Borsa Başkanı 12 Temmuz 2012

Türkiye Enerji Piyasalarının Serbestleşmesi ve Enerji Borsası nın Kurulmasına Yönelik Yol Haritası

ULUSAL VE ULUSLARARASI PİYASALAR

Hüseyin ERKAN İMKB Başkanı. TÜSİAD 1 Aralık 2010

Borsa İstanbul Vizyonu ve Listingİstanbul. Dr. M. İbrahim TURHAN Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdür 10 Nisan 2013

Sunum Başlığı Arial Regular 20 pt. Departman Ad/Panel/Yer Tarih

Pay Piyasasında işlemler aşağıdaki pazarlarda gerçekleştirilmektedir: PAZAR TANIM SEMBOL

Dar Kapsamlı Sermaye Piyasası Mevzuatı ve Meslek Kuralları

Dünya ve Türkiye Ekonomisinde Beklentiler: Sermaye Piyasalarının Rolü. İbrahim TURHAN Borsa Başkanı 28 Mart 2012

Halka Arz ve Borsada İşlem Görme. İbrahim TURHAN Borsa Başkanı 22 Mayıs 2012

Dar Kapsamlı Sermaye Piyasası Mevzuatı ve Etik Kurallar

1006 Finansal Piyasalar Güncelleme Tablosu

Sermaye Piyasaları: Eğilimler ve Hedefler. İbrahim TURHAN Borsa Başkanı 9 Nisan 2012

Ek 1 - BORSA İSTANBUL Bilgileri Listesi

HİSSE SENETLERİ PİYASASI

Ek 1 - İMKB Bilgileri Listesi

A-) A-B-C Hisse Senetleri ile İlgili İşlem Kuralları Bildirim Formu ve Tek Fiyat Yöntemi:

Sermaye Piyasalarının Genel İşleyişi. Sermaye Piyasası Aracı. Fon

SINAV KONU BAŞLIKLARI

A-) A-B-C Hisse Senetleri ile İlgili İşlem Kuralları Bildirim Formu ve Tek Fiyat Yöntemi:

SERMAYE PİYASASI KURULU 2003 YILI ÇALIŞMA PROGRAMI

01/02/2018 ELS Sınavına Girenlerin hatırladıkları soruların benzer soru örnekleri

VOB ELEKTRİK VADELİ İŞLEM SÖZLEŞMELERİ

A. TANITICI BİLGİLER. PORTFÖYE BAKIŞ Halka arz tarihi: 20 Mayıs 2009 YATIRIM VE YÖNETİME İLİŞKİN BİLGİLER

Nasdaq da Açılış Gongu, Borsa İstanbul Grubu ve Türkiye Varlık Fonu için çaldı

c) Şirketlerin fiili dolaşımdaki pay oranlarının, MKK tarafından Kamuyu Aydınlatma Platformu üzerinden kamuya duyurulmasına, karar verilmiştir.

SINAV ALT KONU BAŞLIKLARI

GAYRİMENKUL DEĞERLEME UZMANLIĞI LİSANSLAMA SINAVI BİRİNCİ OTURUM

VADELİ İŞLEM VE OPSİYON PİYASASI Kasım 2015

4) Merkezi takas kurumu na üye olabilmenin kriterleri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

1) SPK Temel Düzey Lisanslama Sınavlarına Kimler Girebilir.? Lise Mezunu, 2 yıllık Yüksekokul mezunu, 4 yıllık Fakülte mezunları girebilir.

T.C. ZİRAAT BANKASI A.Ş. B TİPİ ŞEMSİYE FONU'NA BAĞLI ENFLASYONA ENDEKSLİ VARLIKLARA YATIRIM YAPAN TAHVİL VE BONO ALT FONU (4.

İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. 1 OCAK 31 MART 2015 KONSOLİDE OLMAYAN ARA DÖNEM FAALİYET RAPORU

4) Aşağıdakilerden hangisi menkul kıymet değildir?

VOB ve Emtia Piyasaları

TAKASBANK Merkezi Karşı Taraf Hizmetleri

ARACI KURULUŞ VARANTLARI

Türkiye deki Olası Emisyon Ticareti için Yol Haritası

T.C. ZİRAAT BANKASI A.Ş. KORUMA AMAÇLI ŞEMSİYE FONU NA BAĞLI B TİPİ %100 ANAPARA KORUMA AMAÇLI ALTINCI ALT FONU

VOB VADELİ İŞLEMLER VE OPSİYON BORSASI

KARE YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. KÜRESEL FIRSATLAR SERBEST YATIRIM FONU 1 OCAK - 31 ARALIK 2013 HESAP DÖNEMİNE AİT PORTFÖY DAĞILIM RAPORU

VADELİ İŞLEM VE OPSİYON PİYASASI VİOP Ürünleriyle Portföy Yönetimi Aralık 2015

T.C. ZİRAAT BANKASI A.Ş. B TİPİ ŞEMSİYE FONU'NA BAĞLI LİKİT ALT FONU (6. ALT FON)

AKTİF AKADEMİ EĞİTİM MERKEZİ

2015 DEĞERLENDİRME TOPLANTISI 7 Ocak VİOP ta Risk Yönetimi

Finansal Piyasalar

SINAV ALT KONU BAŞLIKLARI

T.C. ZİRAAT BANKASI A.Ş. B TİPİ ŞEMSİYE FONU'NA BAĞLI ALTIN ALT FONU (3. ALT FON) 1 OCAK - 31 ARALIK 2013 HESAP DÖNEMİNE AİT PORTFÖY DAĞILIM RAPORU

KARE YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. B TİPİ TAHVİL VE BONO FONU 1 OCAK - 31 ARALIK 2013 HESAP DÖNEMİNE AİT PORTFÖY RAPORU

KARE YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. B TİPİ KISA VADELİ TAHVİL VE BONO FONU 1 OCAK - 31 ARALIK 2013 HESAP DÖNEMİNE AİT PORTFÖY DAĞILIM RAPORU

ING PORTFÖY YÖNETİMİ A.Ş. BİRİNCİ BORÇLANMA ARAÇLARI FONU NA AİT PERFORMANS SUNUM RAPORU

KATILIMCILARA DUYURU

ÖZEL SEKTÖR BORÇLANMA ARAÇLARINA İLİŞKİN RİSK BİLDİRİM FORMU

EURO MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU

Enerji Piyasasında Liberalleşme & Enerji Borsası

KURUMLAR KISA ÖZET KOLAYAOF

"Bu döküman yanlızca tanıtım ve bilgilendirme amaçlı olup, yatırım kararlarının izahname incelenerek verilmesi gerekmektedir. İzahname ve sirküler;

YÖNETMELİK. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasından: ÖDEME VE MENKUL KIYMET MUTABAKAT SİSTEMLERİNİN

1. Kira Sukuku nun diğer adı aşağıdakilerden

VAKIF PORTFÖY EUROBOND (AMERİKAN DOLARI) BORÇLANMA ARAÇLARI FONU (Eski adıyla Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. B Tipi Tahvil Bono (Eurobond) Fonu )

2015 DEĞERLENDİRME TOPLANTISI 7 Ocak 2016

GAYRİMENKUL DEĞERLEME UZMANLIĞI LİSANSLAMA SINAVI BİRİNCİ OTURUM

Finansal Piyasalar ve Bankalar

ELEKTRİK PİYASASI KAPASİTE MEKANİZMASI YÖNETMELİĞİ. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

REPO İŞLEMLERİNE İLİŞKİN ESASLAR HAKKINDA TEBLİĞ (III-45.2) (6/12/2015 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır.)

Takas, Saklama ve Operasyon İşlemleri

ING Portföy Yönetimi Anonim Şirketi Birinci Borçlanma Araçları Fonu

NİYAZİ BURAK AKAN DİREKTÖR

SERMAYE PİYASASI FAALİYETLERİ DÜZEY SINAVI

Prof. Dr. Güven SAYILGAN Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Bölümü Muhasebe-Finansman Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

GÜNDEM. I. Güncel Sermaye Piyasası Verileri. MKK ve Portal Raporları. MKS Veri Setleri. IV. Gelecek Dönem. V. Soru&Cevap


Avivasa Emeklilik ve Hayat A.Ş. B.R.I.C Ülkeleri Yabancı Değişken Emeklilik Yatırım Fonu'NA AİT PERFORMANS SUNUM RAPORU. Fon'un Yatırım Amacı

NİTELİKLİ YATIRIMCIYA İHRAÇ PAZARI

VAKIF PORTFÖY ÜÇÜNCÜ PARA PİYASASI FONU (Eski adıyla Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. B Tipi Havuz Likit Fonu )

TEB PORTFÖY İKİNCİ DEĞİŞKEN FON

TEBLİĞ PİYASA BOZUCU EYLEMLER TEBLİĞİ (VI-104.1)

ENERJİ PİYASALARI İŞLETME ANONİM ŞİRKETİ ESAS SÖZLEŞME TADİL METNİ

İçindekiler. Finansal Sistem. Finansal Piyasalar

TEB PORTFÖY BİRİNCİ DEĞİŞKEN FON

Muammer ÇAKIR. VİOP Risk Konferansı 4/6/2014

VAKIF PORTFÖY İKİNCİ PARA PİYASASI FONU (Eski adıyla Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. B Tipi Likit İnternet Fon )

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ ÜNİTE EKONOMİK VE FİNANSAL SİSTEM İKİNCİ ÜNİTE PARANIN ZAMAN DEĞERİ

TUREK 2015 RES lerde Üretim Tahminleri ve Elektrik Satışı. Fatih Yazıtaş

5) Vadeli işlem ve opsiyon piyasalarında alım satıma konu sözleşmelerde gün sonunda teminatların güncellenmesi

PİYASA YAPICILIK. Aralık Dilek Demir Buğdaycıoğlu Hazine ve Türev Ürünler

VOB VADELİ İŞLEMLER VE OPSİYON BORSASI

PİYASA BOZUCU EYLEMLER TEBLİĞİ (VI-104.1)

Ara Dönem Özet Faaliyet Raporu Eylül Merrill Lynch Yatırım Bank A.Ş.

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM FİNANSAL PİYASALARIN GELİŞİMİ VE FİNANSAL SİSTEM

Türkiye Doğal Gaz Piyasası

GELİR VERGİSİ KANUNU KAPSAMINDA VADELİ İŞLEM VE OPSİYON SÖZLEŞMELERİNDEN ELDE EDİLEN GELİRLERİN VERGİLENDİRİLİMESİ

FBIST FTSE İstanbul Bono FBIST B Tipi Borsa Yatırım Fonu

KATILIM EMEKLiLiK VE HAYAT A.Ş. KATILIM DEĞİŞKEN GRUP EMEKLiLiK YATIRIM FONU FAALİYET RAPORU

Transkript:

Doğal Gaz Piyasası: Borsa İstanbul un Rolü Harun Özay İş ve Ürün Geliştirme Bölümü 24-25 Mart 2014

Borsa İstanbul a Genel Bakış

Borsa İstanbul : Tarihçe 1873: Dersaadet Tahvilat Borsası 1986, Ocak: İlk İşlem Günü 140 Yıllık Bir Geçmiş 1993, Aralık: İlk Bilgisayarlı İşlem 2000, Temmuz: Uzaktan Erişimde İlk İşlem 2001, Aralık: ExAPI Üzerinden Emir Gönderimi 2012, Aralık: İMKB Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) 2013, Nisan: İMKB ve İAB ın Tüzel Kişiliklerinin Son Bulması ve Borsa İstanbul un Açılışı 2013, Ağustos: VOBAŞ ve VİOP Alım Satım Platformlarının Birleştirilmesi 2013, Ekim: FIX Uygulamasıyla Emir İletimi 2013, Aralık: Borsa İstanbul ile Nasdaq OMX Stratejik Ortaklık Anlaşması 22.03.2014 4

Borsa İstanbul : Düzenleyici Otorite Sermaye piyasaları ve bu kapsamda borsacılık faaliyetlerinin düzenleyici ve denetleyici otoritesi Sermaye Piyasası Kurulu dur. 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu 30 Aralık 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. AB müktesebatına uyum Küresel pazarlara entegrasyon İMKB nin Borsa İstanbul olarak yeniden yapılandırılması 22.03.2014 5

Borsa İstanbul : Ortaklık Yapısı 22.03.2014 6

Borsa İstanbul : Organizasyon Yapısı 600 ün Üzerinde Çalışan 22.03.2014 7

Borsa İstanbul : Piyasaları, Ürünleri PAY PİYASASI GELİŞEN İŞLETMELER PİYASASI (22 Şirket) BORÇLANMA ARAÇLARI PİYASASI VADELİ İŞLEM VE OPSİYON PİYASASI KIYMETLİ MADENLER VE KIYMETLİ TAŞLAR PİYASASI Ulusal Pazar (227 şirket) Kesin Alım Satım Pazarı Döviz Vadeli İşlem Pazarı Kıymetli Madenler Piyasası İkinci Ulusal Pazar (87 şirket) Repo-Ters Repo Pazarı Döviz Opsiyon Pazarı Kıymetli Madenler Ödünç Piyasası Gözaltı Pazarı (24 şirket) Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı Endeks Vadeli İşlem Pazarı Elmas ve Kıymetli Taşlar Piyasası Kurumsal Ürünler Pazarı BYF Piyasası (17 Fon) Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı Endeks Opsiyon Pazarı Serbest İşlem Platformu (13 şirket) YO, GMYO, Girişim Sermayesi (48 şirket) Varant Piyasası (3 İhraççı, 298 varant, sertifika) Bankalararası Repo- Ters Repo pazarı Pay Senedi Repo Pazarı Uluslararası Tahvil Pazarı Emtia Vadeli İşlem Pazarı Elektrik Vadeli İşlem Pazarı Pay Vadeli İşlem Pazarı Pay Opsiyon Pazarı Kıymetli Madenler Vadeli İşlem Pazarı 22.03.2014 8

Borsa İstanbul : Üyeler 22.03.2014 9

Borsa İstanbul : Emir İletim ve İşlem Yöntemleri Sürekli Müzayede Sisteme gönderilen alım-satım emirlerinin seans boyunca fiyat ve zaman önceliği kurallarına uygun olarak teker teker karşılaştırılmak suretiyle eşleştirildiği, dolayısıyla aynı seans içinde farklı işlem fiyatlarının oluşmasına imkan veren alım satım yöntemidir. Tek Fiyat İşlem Yöntemi Tek fiyat yöntemi, belirli bir zaman dilimi boyunca emirlerin eşleştirme yapılmaksızın sisteme kabul edilip, bu süre sonunda en yüksek miktarda işlemin gerçekleşmesini sağlayan fiyat seviyesinin hesaplandığı, tüm işlemlerin bu fiyat seviyesinden gerçekleştiği işlem yöntemidir. (Açılış ve Kapanış Seansı) Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede Sürekli müzayede yöntemiyle işlem gören menkul kıymetlerde atanmış bir üye tarafından bu amaçla tanımlanmış hesap veya hesaplar kullanılarak çift taraflı sürekli kotasyon (fiyat ve miktar) verilmek suretiyle o menkul kıymette işlem gerçekleşebilecek fiyat aralığının belirlendiği işlem yöntemidir. 22.03.2014 10

Borsa İstanbul : İstatistikler 2013 Yıl Sonu İtibariyle Borsa İstanbul Pay Piyasası işlem hacmi 2013 yılında dolar bazında %24 artış göstermiş ve gelişmekte olan ülke borsaları arasında 6. sırada yer almıştır. (Dünya ortalaması: %12) WFE üyesi borsalar arasında işlem devir hızı açısından 3., bono piyasası büyüklüğü açısından 5. sıradadır. İşlem Gören Şirketlerin Piyasa Değeri: 236,6 Milyar ABD Doları Halka Arz Sayısı: 19 (18 Birincil) BAP İhraç Sayısı: 330 İşlem Gören Şirket: 421 Halka Arz Yoluyla Sağlanan Kaynak: 2,4 Milyar ABD Doları BAP Sağlanan Kaynak: 29 Milyar ABD Doları 22.03.2014 11

Borsa İstanbul : İstatistikler Pay Piyasası 22.03.2014 12

Borsa İstanbul : İstatistikler Pay Piyasası 22.03.2014 13

Borsa İstanbul : İstatistikler Pay Piyasası 22.03.2014 14

Borsa İstanbul : İstatistikler Pay Piyasası 22.03.2014 15

Borsa İstanbul : İstatistikler Borçlanma Araçları Piyasası 22.03.2014 16

Borsa İstanbul : İstatistikler Borçlanma Araçları Piyasası 22.03.2014 17

Borsa İstanbul : İşlem Sonrası, Risk ve Teminat Yönetimi Takasbank ın Rolü Borsa İstanbul bünyesinde gerçekleşen menkul kıymet alım-satım işlemlerinin takası Takasbank tarafından gerçekleştirilmektedir. Takasbank, takas işlemlerini gerçekleştirirken nihai hedef olarak takasın sonlandırılmasını amaçlar. Takas üyelerinin sermaye riskini azaltmak ve takas sürecinde büyük miktarda nakdin hesaplarda bulundurulma zorunluluğunu önlemek amacı ile takas, net miktarlar üzerinden ve çoklu netleştirme uygulanarak gerçekleştirilir. Takas işlemlerinde teslim karşılığı ödeme (DvP) prensibi uygulanır. Takas süresi Pay Piyasası: T+2 Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası: T+1 Borçlanma Araçları Piyasası: T+0 22.03.2014 18

Borsa İstanbul : İşlem Sonrası, Risk ve Teminat Yönetimi Merkezi Karşı Taraf Hizmeti Merkezi Karşı Taraf Hizmeti, Takasbank ın, alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı ise alıcı konumuna geçerek, bu hizmeti verdiği ve vereceği piyasalarda gerçekleştirilen işlemlerin takasının tamamlanmasını teminat, garanti fonu ve tahsis edeceği sermayesi ile taahhüt ettiği hizmettir. 14 Ağustos 2013 tarihinde Takasbank Merkezi Karşı Taraf Yönetmeliği yayımlanmıştır. 3 Mart 2014 tarihi itibariyle Takasbank, Borsa İstanbul VİOP ta gerçekleşen işlemlerde alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı alıcı rolünü üstlenmeye başlamıştır. VİOP için 31/03/2014 tarihine kadar Takasbank sermayesinden karşılanmış risklere tahsis edilecek sermaye 47,674,000 TL, kalan Takasbank sermayesinden taahhüt edilecek miktar ise 13,620,000 TL olarak belirlenmiştir (Toplam 61,294,000 TL). 22.03.2014 19

Borsa İstanbul : İstanbul Finans Merkezi ve Borsa İstanbul Tüm yatırımcıların taleplerine cevap verecek şekilde ürün çeşitliliği arttırılmaktadır. 10. Kalkınma Planında İFM Programı çerçevesinde Borsa İstanbul Teknolojik Altyapının Güçlendirilmesi bileşeninden sorumlu kuruluş - Nasdaq OMX stratejik ortaklığı: Teknoloji transferi İstanbul un uluslararası bir finans merkezi olarak tanıtımına destek - İstanbul: Bölgesel Merkez, Küresel Aktör konulu forum dizisinin ilki 11 Ekim 2013 tarihinde Washington da yapıldı. World Bank Islamic Finance Development Center: 30 Ekim 2013 Ar-Ge ye destek: - Borsa İstanbul ve Boğaziçi Üniversitesi Finans Teknopark İşbirliği 22.03.2014 20

Borsa İstanbul Nasdaq OMX ile Stratejik İşbirliği 31 Aralık 2013 tarihinde imzalanan nihai anlaşmaya göre, Nasdaq OMX Borsa İstanbul a piyasa teknolojisi ve danışmanlık hizmetleri sağlarken, Borsa İstanbul un sermayesine de %5 ortak olmaktadır. «We are very proud and honoured to be working with Borsa Istanbul as they rapidly become an international financial hub and a true global player.» Bob Greifeld, CEO of NASDAQ-OMX İşbirliğinin kapsamı: - Dünyanın öncü piyasa uygulaması Genium- INET ve tüm ilgili platform ve uygulama çözümleri - Danışmanlık Hizmetleri (2014 yılı hizmet sayısı 14) - Ortak İş Modelleri Geliştirilmesi Tarafların işbirliği kapsamında, Borsa İstanbul da, NASDAQ OMX in sermayesinde azınlık payı edinebilecektir. 22.03.2014 21

Borsa İstanbul Nasdaq OMX ile Stratejik İşbirliği 2014 yılı başında başlayan piyasa teknolojisi transferi projesinin birinci fazında pay piyasası alım satım sistemi ve buna ilişkin takas süreçleri, risk yönetimi, gözetim uygulamaları, veri dağıtımı ile endeks uygulamaları yeni teknolojiye kavuşmuş olacaktır. Birinci fazın 2015 yılı ikinci çeyreğinde tamamlanması öngörülmektedir. 2014 yılı 3. çeyreğinde başlayacak olan ikinci fazda ise emtia ve borçlanma araçları ile türev piyasalar alım satım sistemleri ve bunlara ilişkin takas süreçleri, risk yönetimi, gözetim uygulamaları, veri dağıtımı ile endeks uygulamalarının da yeni platforma geçişi sağlanacaktır. İkinci fazın 2016 yılı ikinci çeyreğinde tamamlanması öngörülmektedir. 22.03.2014 22

Borsa İstanbul Uluslararası Tanınma ve Üyelikler Uluslararası Tanınma US Securities and Exchange Commission: yatırım yapılabilir yabancı borsa Japan Securities Dealers Association: Japon yatırımcılar için yatırım yapılabilir yabancı borsa Avusturya Maliye Bakanlığı: Avusturya fonları için yatırım yapılabilir borsa Üyelikler Dünya Borsalar Federasyonu, Avrasya Borsalar Federasyonu, Avrupa Borsaları Federasyonu, Uluslararası Sermaye Piyasaları Birliği, Uluslararası Menkul Kıymet Komisyonları Örgütü, İslami Finansal Hizmetler Kurulu, Uluslararası İslami Finansal Piyasalar, Dünya Elmas Borsaları Federasyonu, Londra Külçe Piyasası Birliği, Kimberley Süreci, Sertifika Sistemi, Yazılım ve Bilgi Endüstrisi Birliği nin Finansal Bilgi Hizmetleri Bölümü Destek Verilen Uluslararası Girişimler Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi Birleşmiş Milletler Sorumlu Yatırım Prensipleri Sürdürülebilir Borsalar Girişimi 22.03.2014 23

Borsa İstanbul İştirakler, Mutabakat Zabıtları İstanbul Takas ve Saklama Bankası AŞ de %57.09 Merkezi Kayıt Kuruluşu AŞ de %30.1 Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim Kuruluşu AŞ de %10 Bölge ülkelerini sermaye piyasalarının geliştirilmesi kapsamında, Kırgız Borsası nda %24.51 Karadağ Borsası nda %24.39 Azerbaycan Bakü Borsası nda %4.76 Bosna Hersek Saraybosna Borsası nda %4.99 iştirak payına sahiptir. Mutabakat Zabıtları: Japon Borsası, Tiran Borsası, Nasdaq OMX, International Islamic Financial Market, Karaçi Borsası, Mısır Borsası, Dubai Financial Market, Katar Borsası, Tunus Borsası, Makedonya Borsası, Kore Borsası, Singapur Borsası, Almatı Borsası, Kazablanka Borsası 22.03.2014 24

Borsa İstanbul un Enerji Piyasalarındaki Rolü

Piyasa İşletimi Elektrik Piyasası Organize Piyasalar Gün Öncesi Piyasası Gün İçi Piyasası Piyasa İşletmecisi EPİAŞ EPİAŞ EPİAŞ: Dengeleme Güç Piyasası TEİAŞ Standardize Elektrik Sözleşmeleri Türev Elektrik Sözleşmeleri Borsa İstanbul Borsa İstanbul Özel Sektör 40% TEİAŞ 30% Doğalgaz Piyasası Ürün ve Görev Spot Piyasalar Dengeleme Piyasası Standardize Doğal Gaz Sözleşmeleri Türev Doğal Gaz Sözleşmeleri Piyasa İşletmecisi EPİAŞ BOTAŞ Borsa İstanbul Borsa İstanbul BİST 30% 22.03.2014 26

Organize Toptan Piyasalar Elektrik Piyasası Kanunu: Elektrik enerjisi, kapasitesi veya perakende alış satışının gerçekleştirildiği ve piyasa işletim lisansına sahip merkezî bir aracı tüzel kişilik tarafından organize edilip işletilen gün öncesi piyasası, gün içi piyasası ile sermaye piyasası aracı niteliğindeki standardize edilmiş elektrik sözleşmelerinin ve dayanağı elektrik enerjisi ve/veya kapasitesi olan türev ürünlerin işlem gördüğü ve Borsa İstanbul Anonim Şirketi tarafından işletilen piyasaları ve Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi tarafından organize edilip işletilen dengeleme güç piyasası ve yan hizmetler piyasası gibi elektrik piyasaları Doğalgaz Piyasası Kanunu: Doğal gaz sisteminden yararlanan tüzel kişilerce doğal gazın veya kapasitenin perakende veya toptan alış satışının gerçekleştirildiği ve dengesizliklerin giderildiği piyasalar 22.03.2014 27

Çalışma Esaslarının Tespiti Elektrik Piyasası Doğalgaz Piyasası Borsa İstanbul tarafından işletilecek piyasalara ilişkin lisanslama ile piyasaların çalışma esaslarının tespiti, bu piyasalarda işlem görecek sermaye piyasası aracı niteliğindeki elektrik sözleşmeleri ile dayanağı elektrik enerjisi ve/veya kapasitesi olan türev ürünlerin standartlarının belirlenmesi, bu piyasalardaki uzlaştırma işlemleri, işletim tarifeleri, ilgili kişi ve kuruluşların yükümlülükleri, gözetim ve denetime ilişkin usul ve esaslar Kurum ve Sermaye Piyasası Kurulu tarafından müştereken çıkarılan yönetmeliklerle düzenlenir. Bu piyasaların çalışma esaslarının tespiti ve işlem görecek sermaye piyasası aracı niteliğindeki doğal gaz sözleşmeleri ile ürün standartlarının belirlenmesi ile uzlaştırma işlemleri, ilgili kişi ve kuruluşların yükümlülükleri, gözetim ve denetime ilişkin usul ve esaslar Kurum görüşleri alınarak Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yönetmeliklerle düzenlenir. 22.03.2014 28

Amaç Elektrik Piyasası Kanunu Bu Kanunun amacı; elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösteren, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin yapılmasının sağlanmasıdır. Serbest Rekabet Doğalgaz Piyasası Kanunu Bu Kanunun amacı; doğal gazın kaliteli, sürekli, ucuz, rekabete dayalı esaslar çerçevesinde çevreye zarar vermeyecek şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, doğal gaz piyasasının serbestleştirilerek mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir doğal gaz piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanmasıdır. Şeffaflık Ortak Vurgular Düzenleme ve Denetleme Sermaye Piyasası Kanunu Bu Kanunun amacı; sermaye piyasasının güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil ve rekabetçi bir ortamda işleyişinin ve gelişmesinin sağlanması, yatırımcıların hak ve menfaatlerinin korunması için sermaye piyasasının düzenlenmesi ve denetlenmesidir. İstikrar 22.03.2014 29

Şeffaflık Sermaye Piyasası Kanunu Bilgi suistimali www.kap.gov.tr MADDE 106 (1) Doğrudan ya da dolaylı olarak sermaye piyasası araçları ya da ihraççılar hakkında, ilgili sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkileyebilecek nitelikteki ve henüz kamuya duyurulmamış bilgilere dayalı olarak ilgili sermaye piyasası araçları için alım ya da satım emri veren veya verdiği emri değiştiren veya iptal eden ve bu suretle kendisine veya bir başkasına menfaat temin eden kişiler; iki yıldan beş yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılırlar. Ancak, bu suçtan dolayı adli para cezasına hükmedilmesi hâlinde verilecek ceza elde edilen menfaatin iki katından az olamaz. www.dgpys.pmum.gov.tr Kamuyu Aydınlatma Platformu Sermaye piyasası mevzuatı uyarınca kamuya açıklanması gerekli görülen bildirimlerin, bildirimi yapanlar tarafından elektronik imzalı olarak iletildiği bir sistemdir. - 7/24 - Gerçek zamanlı olarak 16 adet dağıtıcı ve 17 adet alt dağıtıcı tarafından yayın www.ebulten.botas.gov.tr 22.03.2014 30

Şeffaflık Uluslararası Uygulamalar REMIT (Regulation on Energy Market Integrity and Transparency- Aralık 2011) İçerden öğrenenlerin ticareti ile piyasa bozucu fiillerin yasaklanması Şeffaflığın artırılması İşlemlerin raporlanması Piyasa katılımcılarına yönelik lisanslama Gözetim yapısının kurulması EEX Transperancy Platform Sistem operatörleri ve piyasa katılımcıları Zorunlu ve gönüllü bildirimler 22.03.2014 31

Gözetim Borsalar ve düzenleyici kurumlar arasında işbirliği ve koordinasyon SPK ve EPDK EPİAŞ: Piyasa İzleme Komitesi Borsa İstanbul: Denetim ve Gözetim Kurulu SPKn: Borsalar, borsacılık faaliyetleri ile ilgili olarak gerekli gördükleri hususlarda bünyelerindeki piyasalarda faaliyette bulunmakla yetkilendirilmiş sermaye piyasası kurumları, sermaye piyasası araçları borsalarda işlem gören ihraççılar, kurucular ile emir veren veya işlem yapan gerçek ve tüzel kişilerden bilgi ve belge istemeye ve inceleme yapmaya yetkilidirler. Kurulca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde, borsalar ve diğer ilişkili kurumlar gerekli her türlü teknik destek alıp verme, yardım ve bilgi paylaşımında bulunmakla yükümlüdürler. Aralık 2011 de yürürlüğe giren REMIT uyarınca Avrupa Toptan Enerji piyasaların gözetimi, Avrupa Düzenleyici Otoriteler İşbirliği Ajansı (ACER) tarafından yürütülmektedir. ACER, piyasa izleme faaliyeti için Nasdaq OMX ürünü olan Smarts yazılımını seçmiştir. Borsa İstanbul, Nasdaq OMX ile birlikte yürütttüğü stratejik işbirliği kapsamında Türkiye Sermaye Piyasalarının gözetiminde Smarts yazılımını kullanacaktır. 22.03.2014 32

Rekabet CEER Hedef Gaz Modeli Rekabet Kriterleri Ölçüt Kriter Türkiye Tüketim 20 BCM (215 TWh) 50 BCM Kaynak tedariğinde çeşitlilik 3 belirgin kaynak Rusya %59 İran %20 Azerbaycan %11 Piyasa yoğunlaşması HHI <2000 6,142 Likidite Devir hızı >8-22.03.2014 33

Doğal Gaz Piyasalarına İlişkin Hususlar: 1. Fiyatın serbest rekabet şartları altında oluşması 2. Ulusal ticaret ve ticaret üssü kavramının gelişmesi 3. İkili anlaşmalar piyasasının gelişmesi 4. Standardizasyon 5. Türev araçların gelişmesi 6. İkili anlaşmaların Merkezi takası 7. Uzun dönemli fiyat oluşumu 22.03.2014 34

Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasaları Finansal Türev Ürünler Piyasası Enerji ve Emtia Türev Ürünler Piyasası 2014 yılı içerisinde Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasaları ikiye ayrılarak Finansal Türev Ürünler ile Enerji ve Emtia Türev Ürünler Piyasası olarak yapılandırılmıştır. Bu piyasa içerisinde işlem görecek farklı ürün ve pazarlarda farklı işlem yöntemleri uygulanması ve farklı kurum ve kuruluşların yetkilendirilmeleri mümkündür. Başlatılan teknolojik dönüşüm programı sonrasında piyasada Baltık ülkelerinde (Nordpool) enerji türev ürünlerinin işlem gördüğü Nasdaq OMX Genium Inet alım satım sistemi kullanılacaktır. 22.03.2014 35

Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası - Piyasaya adil ve kolay erişim - Süreçlerin EPİAŞ ile uyumu - Merkezi takas hizmeti - Hızlı ve güvenilir alım satım sistemi - Gerçek zamanlı risk yönetimi - Günlük kar/zarar aktarımı - Piyasa yapıcılığı - Piyasa katılımcılarının taleplerine uygun ürünler - Şeffaflık 22.03.2014 36

Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası Muhtemel Türev Enstrümanlar Vadeli İşlem Sözleşmeleri Aylık 3 Aylık Mevsimlik Yıllık Fark sözleşmeleri Doğalgaz-Elektrik fiyat farkı Uzlaşma Nakdi Uzlaşı Fiziki Teslimat? 22.03.2014 37

Muhtemel Uluslararası İşbirlikleri EPDK, TEİAŞ, BOTAŞ, EPİAŞ ve Borsa İstanbul un ilgilerine göre uluslararası organizasyonlarda üye veya gözlemci olarak görev almaları yararlı olabilecektir. 22.03.2014 38

Organize Doğalgaz Piyasası Uluslararası Örnek PEGAS (Pan-European Gas Corporation) piyasası European Energy Exchange (EEX) ve Powernext ortak girişimidir. Almanya, Fransa ve Hollanda için spot ve türev piyasa ürünleri. Tüm EEX ve Powernext ürünlerine tek bir platformla, Trayport Exchange Trading SystemSM (ETS) erişim sağlanmaktadır. Takas işlemleri European Commodity Clearing (ECC) tarafından yapılmaktadır. Piyasalar arası çapraz marj hesaplanması yapılmaktadır. Borsa işlemi ve işlem tescili yapılabilmektedir. 22.03.2014 39

Likidite: ACER anketi-1 22.03.2014 40

Likidite: ACER anketi-2 22.03.2014 41

Likidite: ACER anketi- 3 22.03.2014 42

Teşekkürler Harun ÖZAY İş ve Ürün Geliştirme Bölümü