Karbonhidrat, protein, ya gibi besin maddelerinin yapı ta larına parçalanmasına, sindirim adı verilir. Sindirim iki a amada gerçekle ir. Mekanik Sindirim: Besinlerin dil, di ve kaslar yardımı ile küçük parçalara ayrılmasıdır. Böylece besinlerin sindirim yüzeyi arttırılır. nsanda a ız ve midede gerçekle ir. Kimyasal Sindirim: Enzim ve su kullanılarak besinlerin hücre zarından geçebilecek yapı ta larına parçalanmasıdır. nsanda a ız, mide ve ince ba ırsakta gerçekle ir.
nsanda sindirim sistemi; A ız, yemek borusu, mide, ince ve kalın ba ırsaktan olu ur. Tükürük bezleri, karaci er ve pankreas sindirime yardımcı organlardır
A IZ A ızda tükürük bezleri (çene altı, kulak altı, dil altı), di ler ve dil bulunur. Di : Dı tan içe do ru üç önemli yapıdan olu ur. 1- Mine 2- Fildi i (dentin) 3- Di özü (pulpa) Ergin bir insanda 32 adet di bulunur.
Dil, çizgili kaslardan yapılmı olup, tat almaya, besinleri karı tırmaya, yutmaya ve konu maya yarar. b. Tükrük Bezleri: Kulak altı, dil altı ve çene altı olmak üzere, a ızda üç çift tükrük bezi bulunur. Tükrük içerisinde amilaz, mukus, Na+ ve Ca++ iyonları vardır. Tükrükte bulunan amilaz pi mi ni astayı kimyasal olarak parçalayabilir. c. Yutak ve Yemek Borusu: Dil besinleri yuta a do ru iter. Bu sırada soluk borusu gırtlak kapa ı ile kapatılır. Yutak ile mide arasında yemek borusu bulunur. Yutulan besinler yemek borusuna geldi inde, yemek borusu peristaltik hareketlerle kasılarak besinin ilerlemesini sa lar.
Mide: Yemek borusu ile ba ırsaklar arasında besinlerin mekanik ve kimyasal sindirimi için tutuldu u yerdir. Mide öz suyunda HCl (hidroklorik asit), mukus, pepsinojen enzimi ve süt çocuklarında lap (renin) enzimi vardır. Mide ph asidiktir. Mideden sonraki ortamın ph`ı ise baziktir. Sindirim sonucu besinlerin midede bulamaç haline gelmi ekline kimüs denir. Gastrin hormonu midede salgı hücrelerini salgı çıkarması için uyarır. HCl Görevleri * Pasif pepsinojenin aktif pepsin haline dönü türür. * Kalsiyum ve demirin ba ırsaklardan emilimini kolayla tırır. * Antiseptik görev yapar. * Kazeinojeni kazein halinde çökertir.
nce Ba ırsak: Kimyasal sindirim ince ba ırsakta tamamlanır. Gerekli enzimler ve yardımcı sıvılar, pankreas, karaci er ve ba ırsak çeperinden gelir. Sindirimi tamamlanmı besin maddelerinin emilimi en fazla buradan olur. nce ba ırsa ın mideden sonra ilk bölümüne oniki parmak ba ırsa ı, denir. nce ba ırsa ın iç yüzeyinde emilme yüzeyini artırıcı villus adı verilen çıkıntılar yer alır. nce ba ırsakta besinlerin hareketini kolayla tıran, mukus salgılayan goblet hücreleri bulunur. nceba ırsakta besinler yemek borusunda oldu u gibi peristaltik hareketlerle ilerler.
Kalın Ba ırsak: Kalın ba ırsak sindirilmeyen maddeleri toplama ve atma i ini görür. nce ba ırsakla kalın ba ırsa ın birle ti i yerde kör ba ırsak (çekum) bulunur. nsanda, bu kör ba ırsa ın ucunda, körelmi bir çıkıntı apandix bulunur. Kalın ba ırsak rektum denilen bir yapı ile sonlanır. Rektumun dı a açılan kısmına anüs denir. Kalın ba ırsakta ince ba ırsaktan farklı olarak villuslar bulunmaz ve kimyasal sindirim yapılmaz.
Pankreas: Mide ile on iki parmak ba ırsa ı arasında bulunan hem iç hem de dı salgı yapabilen bir organdır. ç salgısını do rudan kana verirken, dı salgısını (pankreas öz suyu) ince ba ırsa a bırakır. Pankreas öz suyunda; tripsinojen, kimotripsinojen, amilaz, lipaz, deoksiribonükleaz ve ribonükleaz bulunur. Pankreasın langerhans adacı ında insülin ve glukagon hormonu üretilir.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9b/pankreas_-_topografie.png&imgref
Karaci er: Karaci erin sindirim ile ilgili görevi safra salgılamaktır. Safra da; safra tuzları, kolesterol, safra pigmentleri, ya asitleri ve su vardır. Safra bir sindirim enzimi de ildir, ya ların çözünmesini sa layarak sindirimine yardımcı olur. Ayrıca ortamı bazikle tirir, antiseptik görev yapar ve ya da eriyen vitaminlerin emilimini kolayla tırır. Safra; safra kanalıyla safra kesesine, oradan da koledok kanalı ile ince ba ırsaktaki water kabarcı ına açılır. Bunların dı ında karaci erin u görevleri vardır:. Vücut ısısını düzenler. Antitoksik fonksiyonu ile zehirli (toksik) maddeleri zehirsiz hale getirir. Pıhtıla mada rol oynayan protrombin ve fibrinojeni üretir. Ya lı alyuvar hücrelerini parçalar. Embriyo döneminde kan hücrelerinin üretimini sa lar. Kanda bulunan fazla glikozu glikojen halinde depo eder.
Karaci er: Safra üretir ve salgılar. Bunun için alyuvarların parçalanması sırasında açı a çıkan hemoglobini kullanır. Kanın damar içinde pıhtıla masını engelleyen heparini üretir. D, B, A ve ba ırsaklarda sentezlenen, kanın pıhtıla masında rol oynayan K vitamini ile; demir, kalsiyum, bakır, protein ve ya ları depo eder. Karotenden A vitamini sentezler. Zehirli (amonyaklı) maddeleri daha az zehirli üre ve ürik asit haline dönü türür. Cinsiyet hormonlarının fazlasını yok eder. Lenf yapımında görev alır. Antikorların önemli bir kısmını üretir. Proteinlerin karbonhidrat ve ya lara dönü ümünü sa lar.
Safranın içinde safra tuzları, kolesterol, ya asitleri, safra pigmentleri ve su bulunur. Safranın Görevleri : Ya ların mekanik olarak sindirilmesini sa lar. Ya da eriyen A - D - E - K vitaminlerinin emilimini artırır. Mideden gelen asidik besinleri bazik hale getirir. Ba ırsak koku malarını önler, zararlı bakterilerin üremesine engel olur. Ba ırsak villuslarının hareketini artırır.
Karbonhidratların Sindirimi: Karbonhidratların kana geçebilmesi için sindirim organlarında en küçük yapı birimi olan glikoz, fruktoz, galaktoz, riboz ve deoksiriboz monomerlerine kadar parçalanmaları gerekir. Karbonhidratların sindirimi a ızda ba lar. Besin a ızda çi nenirken tükrükteki amilaz enzimi, ni asta ve glikojen molekülündeki ba ları koparır. Onları daha küçük parçalara (dekstrin) ve maltoza ayırır.
Karbonhidratlar mideden hiçbir kimyasal de i ikli e u ramadan oniki parmak ba ırsa ına gelir. Besin ba ırsa a girdi inde, ba ırsak hücrelerinden pankreası uyaran bir hormon salgılanır. Bu hormon, pankreastan öz suların salgılanmasını sa lar. Pankreas öz sularındaki enzimler (amilaz) a ızda tam olarak parçalanmayan karbonhidratları disakkaritlere (maltoza) kadar parçalar. Disakkaritlerin sindirimini sa layan enzimler ise ba ırsak öz suyunda bulunur. Bu enzimler (maltaz, sükraz ve laktaz) ise disakkaritleri monosakkaritlere parçalar. Böylelikle karbonhidratların sindirimi tamamlanmı olur. nsanda selüloz sindirici enzim üretilmedi i için selüloz kalın ba ırsakdan dı kı olarak atılır.
Proteinlerin Sindirimi: Proteinlerin sindirimi midede ba lar. Mideye besin geldi inde salgılanan gastrin hormonu HCl salgısını uyarır. Midenin kendi kendini sindirmesi üç yolla engellenir. * Asit ve enzim salgısı hormon kontrolündedir. * Enzim pasif olarak salgılanır. Besin geldi inde aktifle tirilir. * Midedeki mukus mide hücrelerini asitten ve enzimden korur
Midede olu an polipeptit ince ba ırsa a geçer. Mideden asit ve besin geldi inde ince ba ırsaktan salgılanan sekretin hormonu pankreas öz suyu salgılatır. Pankreas öz suyundaki pasif tripsinojen ve kimotripsinojen, ince ba ırsaktaki enterokinaz enzimi ile aktifle tirilir.
Ya ların Sindirimi Ya ların ince ba ırsaktan emilebilmesi için ya asitleri ve gliserine kadar parçalanmaları gerekir. Ya lar, safra tuzlarının ve pankreastan salgılanan lipaz enziminin etkisiyle ince ba ırsakta ya asidi ve gliserole ayrılır. Safra tuzları, ya damlalarının yüzeyini artırararak lipaz enziminin etkisini kolayla tırır (mekanik etki). Olu an sindirim ürünleri; tekrar hidroliz edilemeyecek kadar basit moleküller olduklarından hücre zarından geçebilirler, hücrelerde yapı maddesi olarak veya vücudun enerji ihtiyacının kar ılanmasında kullanılabilirler.
Sindirilen Besinlerin Emilmesi Sindirim sonucu en küçük parçalara ayrılan besin maddelerinin kan ve lenfe geçmesine emilme denir. a. nce Ba ırsakta Emilim: Besin maddeleri en fazla ince ba ırsaktan emilir. nce ba ırsaktaki emilme difüzyon veya aktif ta ımayla gerçekle ir. Emilen besinler iki yol izler. I. Yol : Glikoz, galaktoz, fruktoz, amino asit, mineraller, su ve bazı vitaminler inceba ırsaktan difüzyon ve aktif ta ımayla kan damarlarına geçer.
II. Yol : Ya asitleri, gliserol, A, D, E, K vitaminleri ba ırsak villuslarında emildikten sonra lenf kılcallarına geçer. b. Kalın Ba ırsakta Emilim: Sindirilen besin maddelerinin içerisinde bulunan suyun büyük bir kısmı kalın ba ırsakta emilir. Kalın ba ırsakta bakteri faaliyetleriyle K ve B vitaminleri sentezlenir. Bu vitaminler ve tuzların emilimi de kalın ba ırsakta olur. Normal bir insanda sindirim karbonhitratların hepsi ya ların %95'i ve proteinlerin %90'ı ince ba ırsaktan gecerken emilir Bu emilim olaylarında difüzyon osmoz ve aktif ta ıma görev yapar