Sunum Yazılımı (Ms Powerpoınt) Çalışma Kağıdı Bilgisayar ortamında hareketli sunumlar hazırlamak için kullanılan yazılımların genel adı sunum yazılımıdır. Sunum; sunu, sunuş ya da slayt gösterisi olarak da ifade edilebilir. Bir sunum içinde yer alan bir ya da birden fazla slayttan meydana gelmektedir. Microsoft Powerpoint ("pavırpoint" şeklinde okunmalıdır) ile hazırlanan sunumlara genellikle powerpoint dosyası da denmektedir. Kitabın dördüncü bölümünde (Google Slaytlar) işlenen konuda çevrimiçi sunum hazırlamayı görmüştük. Sunum hazırlamak için bilgisayarda kurulu programlar dışında seçeneklerin de olduğunu böylece öğrenmiştik. Ancak bilgisayara kurulu sunum yazılımlarının tek örneği Ms Powerpoint değildir. En az powerpoint kadar güçlü araçlara sahip olan LibreOffice Impress de pekala gönül rahatlığıyla kullanılabilir. Sunum yazılımları ile genel olarak şunlar yapılabilir: Tanıtım sunumları hazırlama, Animasyonlu içerikler hazırlama, Broşür, bülten ve benzeri basılı masaüstü yayınlar, Etkileşimli içerikler (eğitim yazılımları, kataloglar gibi.) Web sayfaları hazırlanabilir. Microsoft Powerpoint Yazılımını Çalıştırma Başlat > Tüm Programlar > Microsoft Office > Microsoft Office Powerpoint 2007 Powerpoint Sunumlarını Kaydetme Belgeyi kaydetmek için yandaki resimde görüldüğü gibi OFFICE düğmesi tıklanır, ardından KAYDET seçeneği tıklanır. Kayıt edilecek yer seçilir ve KAYDET tıklanır. Kayıt edilen Word dokümanının uzantısı.pptx olacaktır. Slayt Düzenini Değiştirelim Slayt düzenleri, slaytta görünen tüm içerik için biçimlendirme, konumlandırma ve yer tutucular içerir. Yer tutucular, düzenler içinde metin (gövde metni, madde işaretli listeler ve başlıklar da dahil), tablolar, grafikler, SmartArt grafikleri, filmler, sesler, resimler ve küçük resim içeren kapsayıcılardır. Düzen, bir slaydın temasını (renkler, yazı tipleri, efektler ve arka plan) da içerir 1. 1 http://office.microsoft.com/tr-tr/powerpoint-help/ha010338412.aspx, 13.09.2014
Resmi tanımından da anlaşılacağı üzere genel yerleşimin belirlenmesinde slayt düzenleri devreye girer. Slayt düzeni kullanma mecburiyeti yoktur. Bu durumda düzen seçeneklerinden boş olan seçilebilir. Tasarımcı, sunumunu kendi istediği şekilde düzenleyebilir. Öte yandan önceden seçilen düzen, istendiği an değiştirilebilir ya da tamamen kaldırılabilir. Bu durumda da onlarca slayt içeren bir sunumun çeşitli bölümlerinde yazı ve görsellerin kayması/karışması olasıdır. En baştan slayt düzenine karar vermek yerinde olacaktır. Slayt düzeni içinde yer tutucuların yerleri de kolayca değiştirilebilir; sabit değillerdir. Örneğin başlığa "Hasankeyf'in Coğrafi Konumu" yazdınız ancak başlık yer tutucusunu en alta indirmek ya da dikey konuma döndürmek istiyorsunuz. Her zaman bunu yapmak mümkün. Slayt düzenini belirlemek/değiştirmek için Ms Powerpoint sekmelerinden Giriş > Slaytlar > Düzen ya da slayt ortasında Sağ Tık > Düzen seçeneği kullanılabilir. Ms Powerpoint'te standart dokuz adet düzen yer alır. Bunlardan en sık kullanılanları şunlardır: Powerpoint programı ilk olarak açıldığında ilk slaydın düzeni başlık slaydıdır. Büyük ana başlık ve altında alt başlık şeklinde belirir. Bu yer tutucuların konumları çerçevelerinden tutularak değiştirilebilir. Eğer giriş slaydını bitirdikten sonra ikinci slayt varsayılan düzende eklendi ise, başlık ve içerik slayt düzenine sahip olarak belirecektir. Üstte başlık ve gövdede içerik yer tutucuları bulunmaktadır. Bunların boyutları ve konum değişiklikleri çerçevelerinden yapılmaktadır. Genellikle bir slaytta yan yana resim-yazı, resim-resim, yazı-yazı ve benzeri tasarımlar için iki içerik düzeni uygundur. Örneğin solda yıllara göre nüfus artışı grafiği gösterilirken sağda da kentin kuşbakışı görüntüsü kullanılabilir. Belirli bir düzene mahkum olmak istemeyenler için idealdir. Ancak metin kutuları, şekiller, görsellerin yerleşimi gibi tasarım seçimleri kullanıcı tarafından sıfırdan yapılmalıdır. Yeni Slayt Ekleyelim İlk slaydımızı başlık slaydı olarak belirledik, "Türkiye'mizi Tanıyalım" alt başlığı ve "Hasankeyf" başlığı ile sunumun konusunu belirttik. Başlık slaydında yer tutucular sayesinde tek tıklama ile başlıklarımızı yazmış ve kısa zamanda bu işi bitirmiş olduk. Şimdi Batman ilimizin Hasankeyf ilçesini tanıtmak için yeni slaytlara ihtiyacımız olacak. Yeni slayt eklemek için birden fazla yol bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır: 1. Slayt bölmesine sağ tık > yeni slayt işlem sırası kullanılarak yeni bir slayt eklenebilir. 2. Giriş sekmesi > yeni slayt butonu ile yeni bir slayt eklenebilir. 3. Klavyeden CTRL + M tuşlarına birlikte basarak yeni bir slayt eklenebilir.
Eğer yeni slayt eklerken varsayılan düzen değiştirilmesi ise yeni slayt, başlık ve içerik slayt düzenine sahip olacaktır. İkinci slayda Hasankeyf'in tarihçesini yazalım. Güvenilir bilgi için T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Tanıtma Genel Müdürlüğü web sitesi içindeki http://www.tanitma.gov.tr/tr,22819/hasankeyf.html web adresinden yararlanılmıştır. Bir Slaydı Çoğaltalım Kimi zaman bir slaydın düzenini değiştirmek gerekir. Bu düzeni de bir başka slaytta aynı şekilde kullanmak isteyebiliriz. Bu durumda slayt çoğaltmak uygun bir çözümdür. Slayt çoğaltmak aslında kopyalayapıştır işleminin bir diğer şeklidir ve Powerpoint'te ikisi farklı iki işlem olarak sunulmaktadır. Slayt çoğaltmak için birden fazla yol bulunmaktadır. Bazılar şunlardır: 1. Soldaki slayt bölmesinden slayt üzerine sağ tık > slayt çoğalt işlem sırası ile, 2. Soldaki slayt bölmesinden slayt üzerine sağ tık > kopyala > slayt bölmesinde herhangi yere sağ tık > yapıştır işlem sırası ile, 3. Soldaki slayt bölmesinden slayt seçili iken klavyeden CTRL + C > CTRL + V işlem sırası ile slayt çoğaltılabilir. Slaydın Arka Plan Rengini Değiştirelim Slaytların tümünün ya da yalnızca bazılarının arka plan renkleri değiştirilebilir. Arka plan renk seçenekleri oldukça zengindir. Arka plan renklerinin yanı sıra arka plan stilleri de göze hoş gelen renk tasarımları sunmaktadır. Slaydın/slaytların arka plan rengini değiştirmek için birden fazla yol bulunmaktadır. Bazıları şunlardır: 1. Slaydın boş bir alanında sağ tık > Arka Planı Biçimlendir işlem sırası ile, 2. Tasarım sekmesi > Arka Plan Bölmesi > Arka Plan Stilleri sırası ile, 3. Tasarım sekmesi > Arka Plan Bölmesi > Arka Plan Stilleri > Arka Planı Biçimlendir işlem sırası ile slayt arka planları renklendirilebilir.
Aşağıdaki arka plan rengi belirlenmiş iki slayt görünümü yer almaktadır. Soldaki arka plan stili uygulanmış olanı, sağdaki ise arka plan rengi uygulanmış olanına aittir. Arka plan renk seçeneklerinin zenginliğini bu kitapta uzun uzadıya anlatmak lüzumsuzdur. Öğrencilerin keşfetmelerine olanak sağlayacak kadar zaman tanımanızı öneriyorum. Slaytlara Tema Uygulayalım Ms Powerpoint'in tasarım sekmesi altında sayfanın yapısı (boyut), sayfa yönlendirmesi (dikey-yatay), tema seçenekleri, renk düzenleri, yazı tipleri, efektler ve arka plan seçenekleri yer alır. Bizim ilgileneceğimiz alan temalar bölmesidir. Ms Powerpoint 2007 sürümünde 20 adet tema standart olarak bulunur. Daha fazla tema bulmak için temalar bölmesindeki Microsoft Office Online'daki Diğer Temalar seçeneğine tıklandığında internet tarayıcısı açılır ve http://office.microsoft.com/tr-tr/templates/ adresine yönlendirilirsiniz. Buradan yeni temalar bulup Powerpoint'e dahil edebilirsiniz. NOT: 13.09.2014 tarihi itibariyle daha fazla tema için office.microsoft.com adresine erişildiğinde şablonlar kategorisinin açıldığını fark edeceksiniz. Office'in son sürümlerinde kavramın adı değişmiş durumda. Temalar ile bir seferde slayttaki/slaytlardaki yazı tipinden, renk düzenine, yer tutucuların yerleşiminden arka plan rengine kadar bütüncül olarak düzenleme yapılır. Her temanın kendine özgü görsel özellikleri bulunur. Aşağıda birkaç temanın görüntüsü yan yana verilmiştir. Aynı slayt için farklı temalarda görünüm değişikliğini kolayca fark edebilirsiniz.
Eğer bir tema üzerine tıklanırsa (varsayılan sol tuş ile) o tema tüm sunuma (sunumdaki tüm slaytlara) sirayet edecektir. Ancak yalnızca belirli slaytlara farklı temalar uygulamak da mümkün. Bunun için uygulanacak olan tema üzerine sağ tık > Seçili Slaytlara Uygula işlem sırası izlenmelidir. Slaytlara Resim Ekleyelim Resim eklemek için birden çok yol bulunmaktadır. Bazıları şunlardır: 1. Ekle sekmesinden > Çizimler Bölmesi > Resim butonuna tıklayarak bilgisayarda kayıtlı olan resimlerden seçim yapılabilir, 2. Bilgisayarda kayıtlı olan resim dosyası fare ile sürüklenerek slayt içine bırakıldığında resim eklenir, 3. İnternetten bulunan resme sağ tık > kopyala slayt içine sağ tık > yapıştır işlem sırası ile resim eklenebilir. Powerpoint'te resimlerin yazılar içine konumlandırılması mümkün değildir. Dolayısıyla resimler eklendikten sonra yazılar üzerine gelebilir, diğer nesneler üzerine gelebilir, görünmesini engelleyebilir. Bu durumda resmin görünme sırası (önden arkaya, arkadan öne) değiştirilerek durum düzeltilebilir. Resim yazıların arkasına alınabilir, önüne geçebilir. Powerpoint'te resimlerle çalışmak Word'deki ile neredeyse aynıdır. Boyutlandırma için köşe ve kenarlardaki kulplar, döndürmek için üstteki yeşil nokta kullanılmalıdır. Resim efektleri de yine biçim sekmesi altındadır. Elbette resimde tüm bu düzenlemelerin yapılabilmesi için resmin seçili olması gerekir. Aşağıda Hasankeyf ilçesinin karşı karşıya kaldığı ve çözüm bulunmaya çalışılan Ilısu Barajı Tehlikesi başlıklı slayt içine bu durumu anlatan bir görsel eklemiş olalım. Görseli slaydın altına aldık ve kırparak üstteki açıklamaların da yeterli büyüklükte görünmesini sağladık. Ayrıca gövde metnini içine alan metin kutusunu da alttaki boyutlandırma kulpundan yukarı doğru daralttık.
Slaytlara Metin Kutusu Ekleyelim ve Biçimlendirelim Konunun başında slayt düzenlerinden bahsederken, düzen seçiminin zorunlu olmadığını, boş düzenin de tercih edilebileceğini belirtmiştik. Bu başlıkta boş bir slayt ekleyeceği ve düzenini de boş olarak belirleyeceğiz. Metin kutusunu kendimiz ekleyip, içine yazı yazıp biçimlendireceğiz. Metin kutusu eklemek için birden fazla yol bulunur. Bazıları şunlardır: 1. Giriş sekmesi > Çizim bölmesi > Şekiller > Metin Kutusu işlem sırası ile, 2. Ekle sekmesi > Metin bölmesi > Metin Kutusu işlem sırası ile, 3. Başka bir alandan kopyalanan yazının doğrudan boş slayda yapıştırılması sonucunda metin kutusu eklenmiş olur. Üstteki metin kutusu Ekle sekmesindeki Metin Kutusu butonu ile çizildi ve içine yazı yazıldı. Sağdaki metin kutusu ilgili web sayfasındaki metnin yapıştırılması sonucunda ortaya çıktı ve kulpundan döndürüldü. İlk paragraf belirginleştirildi. Resim de yine aynı web adresinden kopyalandı yapıştırıldı ve döndürüldü. Hızlı Stiller ile şık metin kutuları: Metin kutularına hızlı stiller uygulamak için metin kutusunun seçili olması yeterlidir. Giriş sekmesi altında Çizim bölmesi içindedir.
Slaytlara Şekiller Ekleyelim Ms Powerpoint programının oldukça zengin bir şekil kütüphanesi bulunmaktadır. İlk sürümlerinden bu yana şekil konusunda powerpoint ve Ms Office'in diğer uygulamaları hep bol seçenek sunmuştur. Şekil ekleme metin kutusu ekleme ile aynıdır; Şekiller menüsü altından istenen şekil seçilir ve slayt içinde istenen boyutta çizimi gerçekleştirilir. Şekil eklemek için aşağıdaki yollar kullanılabilir: 1. Giriş sekmesi > Çizim Bölmesi > Şekiller ile, 2. Ekle sekmesi > Çizimler Bölmesi > Şekiller ile. Eklenen şekillerin boyutlandırılması kenar ve köşelerindeki kulplar ile, döndürülmesi ise üstündeki yeşil noktadan yapılmaktadır. Şekillerin görünümleri Hızlı Stiller ile, Biçim sekmesi altında yer alan Şekil Stilleri ile, Şekil dolgusu, şekil ana hattı ve şekil efektleri ile değiştirilebilir. Şekiller içine yazı yazmak için ise şekle sağ tıklanmalı ve çıkan menüden Metni Düzenle seçeneğine tıklanmalıdır. Word Art (Süslü Yazılar) Ekleyelim Süslü yazılar eklemek için Ekle sekmesi altında Metin bölmesinden WordArt butonu kullanılır. İstenen süslü yazı biçimi seçildiğinde aşağıda göründüğü gibi slaydın tam ortasında "Metninizi Yazın" metni olan bir süslü yazı metin kutusu olarak eklenecektir.
Bu yazı silinir ve istenen metin yazılır. Süslü yazının stili daha sonra Biçim sekmesi altında seçenekler kullanılarak değiştirilebilir. NOT : Önceki sürümlerinde "Word Art"lar nesne olarak eklenmekteydi, 2007 sürümünden itibaren metin kutusu olarak eklenmektedir. Slayt Geçişlerini Hareketlendirelim Sunumun gösterimi esnasında slaytlar arasına geçiş efektleri koyarak, sunumun gösterişini artırmak mümkündür. Animasyonlar sekmesi altında Bu Slayda Geçiş bölmesi altından geçiş efekti seçimi, geçiş sesi, geçiş hızı, slayt ilerleme biçimi ayarlanabilir. Eğer Tümüne Uygula butonuna tıklanmaz ise, slayt geçiş efekti yalnızca o anda seçili olan slayda geçiş esnasında aktif olacaktır. Diğer slaytların da aynı efekte sahip olması için Tümüne Uygula butonuna tıklanmalıdır. Geçiş efektleri üzerinde kısa süre beklendiğinde ön izlemesi hemen görülebilir. Geçiş efekt seçenekleri zengindir. Yazı, Şekil ve Resimlere Animasyon Katalım Slayt geçişlerine verilen efektler yalnızca geçiş için geçerlidir. Oysa slaytlarda yer alan her bir nesne için özel bir animasyon efekti verilebilir. Örneğin sunumun girişinde ilk slaydın başlığını hareketlendirelim. Yazının seçilmesinin ardından Animasyonlar sekmesi açılmalıdır. Animasyon Ekle seçeneği yanındaki açılır menüden hazır olarak sunulan bir animasyon üzerinde fare imleci kısa süre bekletildiğinde animasyon hemen öz izlenebilir. Bunların dışında bir animasyon efekti uygulamak için Özel Animasyon butonuna tıklanmalıdır. Özel Animasyon butonuna tıklandığında penceresin sağ tarafında Özel Animasyon Bölmesi belirecektir. Efekt Ekle menüsünden çeşitli animasyon efektleri uygulanabilir. Uygulanan efektleri sıralaması yine bu bölmeden düzenlenebilir.
Slaytlardan Slaytlara Köprü Kurmak Ms Office paketindeki uygulamalar eski sürümlerinden bu yana köprüler özelliğine sahiptir. Köprüler ile sayfalar arasında (Word için), çalışma sayfaları ve çalışma kitapları arasında (Excel için), slaytlar arasında (Powerpoint için) bağlantılar kurulabilmektedir. Bir yazıya, şekle, resme köprü eklenerek diğer slaytlara sunum esnasında tek tıklama ile erişmek böylece mümkün olmaktadır. Sunumların etkisini artırmak için bazıları tarafından özellikle giriş slaydından hemen sonra içindekiler isimli bir slayt hazırlanır ve her bir başlığa tıklandığında ilgili slayda geçiş sağlanır. Yine o slayttan geri dönüş için de köprü eklenir. Böylece sunumunu yapan kişi doğrusal bir sıralama sunumunu gerçekleştirmek zorunda kalmaz. Bir nesneye köprü eklemek için sağ tık > Köprü... işlem sırası izlenir. Devamında açılan Köprü Ekle penceresinden Bu Belgeye Yerleştir butonuna tıklanır ve seçilen nesneye kurulacak köprünün hedef slaydı belirlenir. Slayt gösterisi başlatıldığında (Klavyeden F5 tuşuna basılabilir) köprüler kullanılabilir. NOT: Yanlışlıkla boş bir alana tıklandığında slaydın geçmesini engellemek için Animasyonlar sekmesi altından Fare Tıklatmasında onay kutusu boşaltılmalı ve Tümüne Uygula butonuna basılmalıdır.
Slayt Gösterisini (Sunumu) Başlatalım Sunumun amacı adından da anlaşılacağı üzere, bir konuda izleyicilere bilgi sunmaktır. Bilişim teknolojileri olmadan da sunumlar gerçekleştirilebilir. Bir tahta, büyük kağıtlar, metal levhalar ile de bir konu hakkında sunum yapmak mümkündür. Ancak sunuma canlılık, hareketlilik ve etkileşim katılmak istendiğinde bilişim teknolojileri destekli olmayan sunumlar kısıtlı kalmaktadır. Sunumun tasarlanması esnasında da zaman zaman sunum ön izlenir ve buna göre düzeltmeler veya iyileştirmeler yapılır. Elbette sunum tasarımı tamamlandıktan sonra asıl hedef olan ilgili kitleye sunum yapılır. Slayt gösterisini (sunumu) başlatmak için birden fazla yol bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şöyledir: 1. Klavyeden F5 tuşuna basarak sunum başlatılabilir, 2. Slayt Gösterisi Sekmesi > Baştan düğmesine tıklanarak sunum başlatılabilir, 3. Kayıtlı olan sunum dosyası simgesine sağ tık > Göster seçeneğine tıklanarak sunum başlatılabilir. Sunum başlatıldıktan sonra klavyeden yön tuşları ile ya da fare sol tuşu ile slaytlara tıklanarak (Fare Tıklatmasında kutusu işaretliyse) slaytlar ilerletilebilir. Önceki slayda dönüş için sol yön tuşu kullanılabilir ya da slayt üzerinde sağ tık > önceki seçeneğine tıklanabilir. NOT : Sunum kayıt edilirken dosya türü olarak Powerpoint Gösterisi türünde kayıt edilirse dosya uzantısı ".ppsx" olacaktır ve sunumun başlatılması için yalnızca çift tıklamak (sağ tık > göster) yeterli olacaktır. Bu durumda dosyanın simgesi de farklı olacaktır.