GEÇMİŞ KURBAN BAYRAMINIZ KUTLU OLSUN 1 İNŞAAT PROJELERİNDE SÖZLEŞME VE TALEP YÖNETİMİ INS5807 SÖZLEŞME YÖNETİMİ (DERS-01) Doç. Dr. Deniz Güney Y. Mimar Vedat Akan 02 Ekim 2015 2 1
İÇİNDEKİLER 1. DERS PROGRAMI 2. ANAHTAR KELİMELER 3. ÖNSÖZ 4. GİRİŞ 5. SÖZLEŞME YÖNETİMİ NEDİR? 6. SÖZLEŞME YÖNETİMİ SÜRECİ 7. SÖZLEŞME YÖNETİMİNİN AMACI 8. SÖZLEŞME YÖNETİMİNİN ÖNEMİ 9. SÖZLEŞMELERİN YAPISI 10.SÖZLEŞMELERİN EKLERİ 11.SÖZLEŞME(LER) HUKUKU 3 DERS PROGRAMI 1.Hafta : Ders-0 (18 Eylül 2015) 2. Hafta : KURBAN BAYRAMI TATİLİ (25 Eylül 2015) 3. Hafta : Ders-1 (02 Ekim 2015) 4. Hafta : Ders-2 (09 Ekim 2015) 5. Hafta : Ders-3 (16 Ekim 2015) 6. Hafta : Ders-4 (23 Ekim 2015) 7. Hafta : Ders-5 (30 Ekim 2015) 8. Hafta : Ders-6 (06 Kasım 2015) 9. Hafta : 1. Ara Sınav (13 Kasım 2015) 10. Hafta : Ders-7 (20 Kasım 2015) 11. Hafta : Ders-8 (27 Kasım 2015) 12. Hafta : Ders-9 (04 Aralık 2015) 13. Hafta : Ders-10 (11 Aralık 2015) 14. Hafta : Ders-11 (18 Aralık 2015) 15. Hafta : 2. Ara Sınav (Sunumlar) (25 Aralık 2015) Her türlü bilgi ve duyuru için: www.yildiz.edu.tr/~deguney 4 2
Sözleşme* Sözleşme Yönetimi Talep (Claim) Yönetimi Sözleşme Yöneticisi ANAHTAR KELİMELER (*) Mukavele, anlaşma, protokol, akit, vb. 5 ÖNSÖZ SÖZLEŞME YÖNETİMİ PROJE YÖNETİMİNİN EN ÖNEMLİ AYAĞIDIR. 6 3
GİRİŞ Bu dersimizin konusu Proje Yönetimi mantığı ve felsefesi içinde Sözleşme Yönetimi dir. Sözleşme Yönetimi tüm proje yönetimini kapsayan bir süreçtir. Bu yönetim projenin başından sonuna kadar proje ile ilgili tüm konuları ve faaliyetleri kapsar. 7 SÖZLEŞME YÖNETİMİ NEDİR? Sözleşme Yönetimi uzun soluklu bir süreçtir. 8 4
SÖZLEŞME YÖNETİMİ SÜRECİ Sözleşme Yönetimi proje yönetimi süreci içinde bir süreçtir. Bu süreç bir uygulama sürecidir. Bu süreç içinde sözleşmeler; Yaratılır, Yenilenir, Fesh edilir, Sonlanır. Bu sürece katılan taraflar: Tedarik (satınalma) yönetimi Hukuk ve mevzuat Mali (muhasebe + finans) Tedarikçi(ler) İlgili diğer birimler 9 SÖZLEŞME YÖNETİMİNİN AMACI (1) Sözleşme yönetiminin amacı projenin öngörülen süre ve bütçe içinde sürdürülmesini ve tamamlanmasını sağlayıcı ortamı ve koşulları sağlamaktır. Sözleşme yönetimi faaliyetleri sözleşme yöneticisi* (sözleşme müdürü/sözleşme mühendisi) ve ekibi tarafından yürütülür. (*) Contract Manager, Contract Administrator, Contract Engineer, vb. 10 5
SÖZLEŞME YÖNETİMİNİN AMACI (2) Sözleşme yönetiminin amacı proje süreci içinde yapılacak olan tüm ihalelerin ve sözleşmelerin önceden belirlenmiş kalıplar (format) içinde belli bir düzen ve disiplin altında gerçekleştirilmesini, yürütülmesini ve uygulanmasını sağlamaktır. 11 SÖZLEŞME YÖNETİMİNİN AMACI (3) Projenin yani işlerin tamamlanması ve işletmeye/kullanıma açılması ancak ve ancak ehil işgören (yüklenici, alt-yüklenici, tedarikçi, vb.) adaylarının seçilerek işlerin en geniş anlamı ile en iyi koşullarda en uygun işgörenlere uygun sözleşmeler ile verilmesine/yaptırılmasına endekslidir. Sağlıklı ve tutarlı bir sözleşme yönetiminin ana teması, işgören açısından, iş koşullarının önceden bilinmesidir. 12 6
SÖZLEŞME YÖNETİMİNİN ÖNEMİ (1) Sözleşme Yönetimi süreci ihale süreci ve tedarik süreci ile kesişmektedir. Proje Yönetimi süreci içinde yapım (inşaat) işlerine başlamadan önce, yapılacak tüm işlerin, tarafları ilzam eden makul ve adil sözleşmeler ile yapılması sağlanmalıdır. FIDIC tipi sözleşmeler bazı tür iş ortamlarında ve kapsamlarında ürkütücü ve itici olarak mütalaa edilebilir. 13 SÖZLEŞME YÖNETİMİNİN ÖNEMİ (2) Proje Yönetimi bünyesindeki Sözleşme Yöneticisi kurumsal birikimlerine dayalı olarak iş bazında amaca uygun olarak çeşitli sözleşme örnekleri geliştirmeli ve/veya olgunlaştırmalıdır. İçinde bulunulan koşullara uyarlanarak tek tip, kısa ve öz sözleşme taslakları oluşturulmalı ve İşveren avukat(lar)ı veya hukuk müşavir(ler)inin de oluru alınmalıdır. 14 7
SÖZLEŞME YÖNETİMİNİN ÖNEMİ (3) Özellikle alt-yüklenici ve tedarikçi firmalar ile yapılacak olan sözleşmelerde özel maddelere çok dikkat edilmelidir. İşvereni alt-yüklenicilere ve tedarikçi firmalara karşı güç durma düşürücü madde ve ibarelerin kullanılmamasına özen gösterilmelidir. Sözleşme taslakları karşı tarafça ihale ve teklif öncesi bilinmelidir. 15 SÖZLEŞMELERİN YAPISI (1) Az iş kalemli, kısa süreli ve karmaşık olmayan işler için kısa tip bir sözleşme kullanılmalıdır. Sözleşme maddeleri işlerin özelliğine göre uyarlanmalıdır. Gerektiği takdirde, işlerin özelliğine göre eklenmesi kaçınılmaz maddeler, idari şartname adı altında bu sözleşmeye eklenmelidir. 16 8
SÖZLEŞMELERİN YAPISI (2) Çok iş kalemli, daha uzun süreli ve karmaşık olan işler için ise uzun tip bir sözleşme kullanılmalıdır. Sözleşme maddeleri işlerin özelliğine göre uyarlanmalıdır. Gerektiği takdirde, işlerin özelliğine göre eklenmesi kaçınılmaz maddeler, idari şartname adı altında ana sözleşmeye eklenmelidir. 17 SÖZLEŞMELERİN YAPISI (3) Bu sözleşmelerde mutlaka bulunması öngörülen maddeler aşağıdaki gibi olabilir; Taraflar (İşveren, İşgören*, diğer) İşin tanımı İşin süresi İşin fiyatı Ödeme şekli Avans Teminatlar İşveren in temin edeceği malzeme ve hizmetler İşgören in yükümlülükleri Gecikme halinde İşgören e uygulanacak cezalar (*) Yüklenici, alt-yüklenici, tedarikçi, vb. 18 9
SÖZLEŞMELERİN MADDELERİ Sözleşmelerde olması gerektiği düşünülen maddeler önümüzdeki derslerde sözleşme türlerine göre ayrıntılı olarak irdelenecektir. 19 SÖZLEŞMELERİN EKLERİ (1) Sözleşmelerin ekleri de en az sözleşmelerin kendileri kadar önemlidir. Özellikle yapım sözleşmelerinde ekler aşağıdaki gibi olabilir: İhale belgeleri ile teklif alma şartnamesi ve ekleri sözleşmelerin doğal ekleri olarak mütalaa edilmelidir. Keşif özet(ler)i ve keşif icmali sözleşmelerin ıslak ekleri olarak mütalaa edilmelidir. 20 10
SÖZLEŞMELERİN EKLERİ (2) Revize edilmiş birim fiyat analizleri (var ise) sözleşmelerin ıslak ekleri olarak mütalaa edilmelidir. Teknik şartnameler sözleşmelerin ıslak ekleri olarak mütalaa edilmelidir. Özel şartnameler sözleşmelerin ıslak ekleri olarak mütalaa edilmelidir. İdari şartnameler sözleşmelerin ıslak ekleri olarak mütalaa edilmelidir. 21 SÖZLEŞMELERİN EKLERİ (3) İş program(lar)ı sözleşmelerin doğal eki olarak mütalaa edilmelidir. Uygulama ve detay projeleri sözleşmelerin doğal ekleri olarak mütalaa edilmelidir. İşçi sağlığı ve iş güvenliği yönetmelikleri sözleşmelerin doğal ekleri olarak mütalaa edilmelidir. Kesin teminat mektubu (bankadan) veya kesin teminat senedi/çeki sözleşmelerin ıslak ekleri olarak mütalaa edilmelidir. 22 11
SÖZLEŞMELERİN EKLERİ (4) T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı genel teknik şartnamesi, birim fiyat tarifleri, birim fiyat analizleri ile genel ve özel şartnameleri, Afet işleri yönetmeliği, TSE şartnameleri, mahalli idare (yerel yönetim) yönetmelikleri ve diğer ilgili kamu kurumları (İlbank*, TCK, DSİ, vb.) yönetmelikleri sözleşmelerin doğal ekleri olarak mütalaa edilmelidir. (*) İller Bankası 23 SÖZLEŞME YÖNETİMİ NİÇİN ÖNEMLİDİR? (1) İnşaat Projelerinde Sözleşme ve Talep Yönetimi dersimizin temel konusuna dönecek olursak; taraflar Sözleşme Yönetimi konusunu niçin dikkate almalılar? Çoğu zaman taraflar arasında anlaşma sağlanıp, sözleşme imzalandığında taraflar işin bittiğini düşünmektedirler. İşveren tarafının sorumluluklarının merkezinde işgören bulma stratejisi, işgören seçimi, sözleşme geliştirme ve pazarlık konuları yer almaktadır. Ancak birçok zaman, sözleşme imzalandıktan sonra işveren kenara çekilmekte ve sürecin devamında yeterince yer almamaktadır. 24 12
SÖZLEŞME YÖNETİMİ NİÇİN ÖNEMLİDİR? (2) Eğer işveren şanslı ise, söz konusu sözleşme (ve sözleşmenin takibi) inşaat ve proje yönetiminden sorumlu grubun alanına devredilir; şanssız olunan durumda ise, söz konusu sözleşme çekmeceye/rafa kaldırılır veya sunucuda (server) bir yere yerleştirilir ve unutulur. Oluşan bu durumun basit bir nedeni vardır: başarılı bir sözleşme zayıf bir sözleşme yönetimi ile yarım kalabilir. Buna karşılık, nispeten daha başarısız bir sözleşme etkili bir sözleşme yönetimi ile iyileştirilebilir. Bu nedenle; sözleşme ve talep yönetimi başarılı bir proje ve inşaat yönetimi için gerekli bir koşul olup, başından sonuna kadar ihale ve pazarlık 25 aşamalarından daha kritik öneme sahiptir. SÖZLEŞME YÖNETİMİ NİÇİN ÖNEMLİDİR? (3) Oysa ki ideal olanı, yani olması gereken; sözleşme yönetiminin nasıl yapılacağı konusunu tam olarak göz önünde bulunduran etkili bir işgören bulma ve seçme süreçlerinin olmasıdır. Sözleşmeye konu olan önemli koşulların mümkünolan en kısa zaman süresi içinde belirlenmesi ve bu koşullar ile ilgili pazarlıkların yapılması ve sonrasında koşulları en başından itibaren tüm taraflar için görülebilir kılınması daha sağlıklıdır. 26 13
SÖZLEŞME YÖNETİMİ NİÇİN ÖNEMLİDİR? (4) Bu dersimiz sayesinde Sözleşme Yönetimi nin amaçlarını gerçekten göz önünde bulunduran az sayıda da olsa teknik eleman yetişebilir. Sözleşme ve talep yönetimi dersinin amaçları nedir sorusunun kesin cevabı; tarafların sözleşmelerde tanımlanan yükümlülüklerini yerine getirmeleri ile ilgilidir. Halbuki, bu cevap sözleşme yönetimi başlığında toplanması gereken tüm gerekli aktiviteleri kapsamamaktadır. Aslında sözleşme ve talep yönetiminin amacı esasen risk ve fırsat yönetimi olarak tanımlanabilir. Bu konuyu daha sonraki derslerde açacağız, ancak konuya şu biçimde bakılabilir; eğer sözleşme nin doğasında riskler ve fırsatlar olmasa idi, niçin sözleşme ve talep yönetimini gerçekleştirmek için taraflar 27 bu kadar zaman ve efor/emek harcardı ki? SÖZLEŞME(LER) HUKUKU Sözleşme(ler) belli bir hukuk sistemine oturtulmak ve dayandırılmak durumunda olduğundan sözleşme(ler) hukuku gerek ulusal ve gerekse uluslararası açıdan önümüzdeki derslerde ayrıntılı olarak irdelenecektir. 28 14
BAŞLICA KAYNAKLAR 1. GÜNEY, D., AKAN, V., İnşaat Yönetimi El Kitabı, İstanbul: IMS, 2009. 2. CSI (Construction Specifications Institute), The Project Resource Manual, 5. Baskı, New York: McGraw-Hill, 2005. 3. İMO (İnşaat Mühendisleri Odası) İstanbul Şubesi, İnşaat (Proje) Yönetiminin Hizmet ve Uygulama Standardı, 3.Baskı, İstanbul, 2002. 4. PMI (Project Management Institute), A Guide to The Project Management Body of Knowledge (PMBOK Guide), 4. Baskı, Pennsylvania, 2008. 5. The Chartered Institute of Building, Code of Practice for Project Management for Construction and Development, 2. Baskı, London, 1998. 6. SÖNMEZER, B., Proje Yönetim Süreçlerinin Geliştirilmesi ve Denetimi, Doktora Tezi, YTÜ, 2012. 29 KAPANIŞ Teşekkürler. deguney@yildiz.edu.tr vakan@yildiz.edu.tr 30 15