METOT VALİDASYONU VE VERİFİKASYONU Sedat Abuşoğlu Konya
İki Tanım Validasyon (CLSI): Bir sistem veya yöntemin beklendiği şekilde çalıştığını kanıtlama eylemi veya sürecidir. Validasyon (WHO-BS/95.1793): Bir metodun, sürecin, cihazın veya sistemin beklendiği gibi çalıştığını ve istenen sonuçları verdiğini kanıtlama işidir. Verifikasyon: Verilen bir nesnenin gerekli ölçütleri karşılayıp karşılamadığının objektif delillerle gösterilmesidir.* *International vocabulary of metrology Basic and general concepts and associated terms (VIM) JCGM 200:2008.VIM 07, Geneva 2008. http://www.bipm.org/utils/common/documents/jcgm/jcgm_200_2008.pdf (accessed 090603).
Isabel Taverniers, Marc De Loose, Erik Van Bockstaele. Trends in quality in the analytical laboratory. II. Analytical method validation and quality assurance. Trends in Analytical Chemistry, Vol. 23, No. 8, 2004
ISO 15189 validasyon ile ilgili ne istiyor?? 5.3.2. Equipment shall be shown (upon installation and in routine use) to be capable of achieving the performance required and shall comply with specifications relevant to the examinations concerned. 5.8.13. The laboratory shall have clearly documented procedures for the release of examination results. 5.5.2. The laboratory shall use only validated procedures for confirming that the examination procedures are suitable for the intended use. The validations shall be as extensive as are necessary to meet the needs in the given application or field of application. The laboratory shall record the results obtained and the procedure used for the validation.
Ticari Hazır Kitler (Non-waived FDA cleared) Üreticinin verdiği değerlerin verifikasyonu Doğruluk (Accuracy) Kesinlik (Presizyon) Raporlama Aralığı Referans aralık doğrulama
In-House Yöntemler (Non-waived modified) (LDM) Metod Validasyonu Doğruluk (Accuracy) Kesinlik (Presizyon) Raporlama Aralığı Referans aralık saptama Analitik Duyarlılık Analitik Özgüllük
Metot validasyonu bir hata değerlendirme süreci olup her metot hata içerir.
İdari Validasyon Örnek Validasyonu Teknik Validasyon Hasta Validasyonu Klinik Validasyon
Analitik Hata Tipi Değerlendirme Deneyi Ön çalışma Kapsamlı Çalışma Rastgele hata Çalışma içi ardışık ölçüm Çalışmalar arası ölçüm Sabit hata İnterferans Metot Karşılaştırma Orantılı hata Geri kazanım Sistematik Hata Toplam Hata=Rastgele Hata+ Sistematik Hata
Klinik Karar eşiğinde en az 2 düzey 20 gün 2 kez ve çift çalışma Varyans ve CV hesabı
Günde tek çalışmada 3 tekrar ve 5 gün sonunda 15 sonuç Toplam değişkenlik ve CV hesaplanır Üretici firmanın değeri ile kıyasla
En az 40 örnek her iki yöntemle 2 saat içerisinde çalışılır En az 5 gün sürer Regresyon analizi ve korelasyon incelenir
Y=a+bX r=0.997
Günde 5 örnek 4 günde toplam 20 örnek çalışılır Bias ve güven aralıkları saptanır Üretici firmanın verdiği bias bu sınırlarda ise onay verilir.
Ölçümü yapılacak analitin bulunduğu numuneye interfere edici madde eklenir Aynı numunenin 2.tüpüne interfere edici madde ile aynı oranda solvent veya su eklenir Analitin ölçümü her iki tüpte de yapılır. Fark hesaplanır
Geri Elde Deneyleri Orantısal sistematik hatanın saptanmasında kullanılır. İnterferans deneyine benzer. Dilüsyon oranı %10 u geçmemelidir. 2 ayrı tüpteki analit miktarları arasındaki fark hesaplanır. 2 kez ölçüm önerilir.
Yüksek konsantrasyondaki örnek seyreltme ile seri standart hazırlanır En az 5 seviye ile 4 kez çalışma ile veriler alınır Doğrusallığın bozulduğu yer gözlemlenir.
Kalibrasyon Verifikasyonu Hasta sonuçlarının verildiği rapor edilebilir aralık içerisinde değeri bilinen numuneler ile sistemin yanıtının doğruluğunun gösterilmesi işlemidir. Linearite işleminden tek farkı değeri bilinen numune kullanımıdır. 6 ayda bir yapılması önerilir.
Kör örneği ve düşük seviye analit içeren örnek alınır. 60 tekrar olacak şekilde 5 gün ölçüm yapılır. LOB=Mean (blank) + 1.65S (blank) LOD=LOB+ 1.65S (düşük seviye) LOQ= Bias (düşük seviye)+ 2S (düşük seviye) olduğu ilk nokta
120 sağlıklı bireye ait numune Maliyetlidir Değerlerin %95 ini içeren aralık ve sınırlar saptanır
Referans Aralık Doğrulama Referans populasyona ait 20 bireyin numunesi analiz edilip üretici firmanın verdiği aralığa girip girmediği kontrol edilir. %10 un dan fazlası aralık dışındaysa reddedilir. Diğer bir yöntemde 60 örnekle ortalama ve standart sapmalar hesaplanarak kıyaslamadır. Yöntem karşılaştırma deneyi ile elde edilen regresyon denkleminden hesaplamakta mümkündür.
1) Raf Ömrü (Shell Life) Stabilite Çalışması 2) Kullanım (In-Use) Çalışması 3) Transport Simülasyon Çalışması 2 şekilde yapılabilir: a) Klasik Dizayn: Ürün test saklama koşullarına getirilir. Ölçümler sonrası 2.ölçümlerin yapılacağı ana dek kaldırılır b) Eş-zamanlı (izokron) Dizayn: Ürün -70 derecede saklanır. 2. çalışma zamanında tekrar çıkarılır. Ölçülen analit y eksenine zaman x eksenine alınıp regresyon analizi yapılır. Hızlandırılmış Stabilite testi??
Total İzin Verilebilir Hata (TAE) Testin klinik etkisini değiştirmeyecek büyüklükteki hata bütçesini tanımlar. http://www.westgard.com/biodatabase1.htm
http://www.dgrhoads.com/db2004/ae2004.php?b8=+all+&find=&start=1&nolinks=
Ticari Metot Değerlendirme Yazılımları