HEKÝMLÝK UYGULAMALARININ ADLÝ TIBBÝ GÜNCELLEMESÝ

Ý.Ü. Cerrahpaþa Týp Fakültesi Sürekli Týp Eðitimi Etkinlikleri Sempozyum Dizisi No: 78 HEKÝMLÝK UYGULAMALARININ ADLÝ TIBBÝ GÜNCELLEMESÝ Editörler Prof. Dr. Gürsel Çetin, Uz. Dr. Ahsen Kaya 19 Yazar Katýlýmýyla 2012 ÝSTANBUL

Ýstanbul Üniversitesi Cerrahpaþa Týp Fakültesi Sürekli Týp Eðitimi Etkinlikleri Sempozyum Dizisi No: 78 Hekimlik Uygulamalarýnýn Adli Týbbi Güncellemesi Editör: Prof. Dr. Gürsel Çetin, Uz. Dr. Ahsen Kaya 2012 Bu kitabýn bütün haklarý Ýstanbul Üniversitesi Cerrahpaþa Týp Fakültesi Sürekli Týp Eðitimi Komisyonuna içeriðinde yer alan bilgi ve görsel materyal ile ilgili her türlü sorumluluk yazarlara aittir. Kitabýn tamamý ya da bir bölümü yazýlý izin alýnmaksýzýn elektronik ya da mekanik yöntemlerle kopya edilemez, çoðaltýlamaz ve yayýnlanamaz. Kaynak olarak belirtilmesi koþuluyla alýntý yapýlabilir. Birinci Basým Ekim 2012 Ýstanbul Üniversitesi Cerrahpaþa Týp Fakültesi Sürekli Týp Eðitimi Komisyonu Baþkan Prof. Dr. Barýþ Ýlerigelen Kardiyoloji Anabilim Dalý Üyeler Prof. Dr. M. Rýza Altýparmak Ýç Hastalýklarý Anabilim Dalý Prof. Dr. Ertuðrul H. Aydemir Prof. Dr. Salim Çalýþkan Prof. Dr. Oktay Demirkýran Prof. Dr. Nur Ahmet Erözenci Prof. Dr. Ertuðrul Gazioðlu Prof. Dr. Emel Taþdelen Gür Prof. Dr. Meral Erdemir Kýzýltan Prof. Dr. Haþim Mutlu Prof. Dr. Gül Öngen Prof. Dr. Recep Öztürk Prof. Dr. Sabahattin Saip Prof. Dr. Hakký Oktay Seymen Prof. Dr. Abdullah Sonsuz Prof. Dr. Öner Süzer Prof. Dr. Yakup Tuna Dermatoloji Anabilim Dalý Çocuk Saðlýðý ve Hastalýklarý Anabilim Dalý Anestezi ve Reanimasyon Anabilim Dalý Üroloji Anabilim Dalý Genel Cerrahi Anabilim Dalý Çocuk Saðlýðý ve Hastalýklarý Anabilim Dalý Nöroloji Anabilim Dalý Kardiyoloji Anabilim Dalý Göðüs Hastalýklarý Anabilim Dalý Klinik Bakteriyoloji ve Enfeksiyon Hastalýklarý Anabilim Dalý Nöroloji Anabilim Dalý Fizyoloji Anabilim Dalý Ýç Hastalýklarý ve Týp Eðitimi Anabilim Dalý Týbbi Farmakoloji Anabilim Dalý Anatomi Anabilim Dalý Baský öncesi hazýrlýk Kapak tasarýmý Baský ve Cilt Doyuran Matbaasý Alemdar Caddesi Güzel Sanatlar Sokak No: 5 Caðaloðlu / Ýstanbul Tel.: (0212) 527 59 47 - Faks: (0212) 528 22 91 2 500 Adet basýlmýþtýr.

ÖNSÖZ Ý.Ü. Cerrahpaþa Týp Fakültesi Sürekli Týp Eðitimi Komisyonunca düzenlenen bilimsel etkinliklerden 48 incisi 2006 yýlýnda Anabilim Dalýmýzca düzenlenmiþti.bu kez 78. etkinliðin düzenlenmesi görevinin yine Cerrahpaþa Týp Fakültesi Adli Týp Anabilim Dalý na verilmesi bizi onurlandýrmýþtýr. Hekimler, son yýllarda gittikçe artan adli-týbbi sorunlar ile karþý karþýya kalmaktadýr. Bu sorunlar o kadar sýkýntýlý boyutlara varmýþtýr ki bazý meslektaþlarýmýz pasif kalarak sorunlarý azaltma veya sorunlardan kurtulmaya çalýþmakta, bazýlarý ise meslekten ayrýlma, erken emekli olma gibi yollarý seçmektedir. Mesleði yeni seçecek gençlerin bu sorunlar nedeniyle eskisi kadar rahat karar veremediklerine, genç meslektaþlarýmýzýn ise ihtisas alaný seçerken daha az riskli alanlarý seçmeye çalýþtýklarýna çok sýklýkla þahit oluyoruz. Bu durum son derece üzücüdür. Hekimlerin týbbi malpraktis iddiasý ile maruz kaldýklarý idari, cezai ve hukuki soruþturma ve davalarýn yanýnda son zamanlarda artýþ göstererek maruz kaldýklarý manevi ve fiziksel þiddetin, bunlarýn neden olduðu moral bozukluðu, yaralanma ve ölümlerin tahammül sýnýrlarýný aþtýðý açýktýr. Bir hukuk devletinde týbbi malpraktis iddialarý normal karþýlanmalýdýr. Önemli olan þikâyet edilmek deðil, þikâyet sonrasý hukuki incelemelerde haklý çýkmaktýr. Hekimler bu konuda donanýmlý olmalý, kendilerini haksýz duruma düþürecek mesleki davranýþlardan kaçýnmalý, dikkatli ve özenli davranmalýdýr. Ancak bir hukuk devletinde ikinci kýsmý normal karþýlamak mümkün deðildir. Tabii ki þiddet uygulayanlar cezasýz kalmamaktadýr ve kalmayacaktýr. Ancak önemli olanýn bu þiddetin ortaya çýkýþýný en baþtan engellemek ve hekimleri hak etmedikleri davranýþlardan korumak olduðunu düþünüyoruz. Bu yolda herkesi üzerine düþeni yapmaya davet ediyoruz. Ýþte yapýlan toplantýnýn ve hazýrlanan bu kitabýn üzerimize düþen görevin bir parçasý olduðunu düþünüyoruz. Umarýz bu yolda herkese faydalý olur. Bir þeylerin düzelmesi yolunda bir nebze de olsa katký saðlar. 3

Bu sýkýntýlardan en fazla etkilenmeye aday alanlardan birinin, uygulamanýn içerisine büyük bir hýzla giren Aile Hekimliði olduðunu düþünüyoruz. Bu öngörüyle toplantýnýn, dolayýsý ile kitabýn bir bölümünü bu konuya ayýrdýk. Bu alanda kýsa sürede ortaya çýkan büyük adli-týbbi sorunlarýn belki hepsine çözüm getiremeyiz. Ama hiç olmazsa bir kýsmýnýn çözümüne ýþýk tutabilmeyi ümit ediyoruz. Toplantýnýn düzenlenmesi, kitabýn hazýrlanmasý ve basýmýnda emeði geçen herkese, Ý.Ü. Cerrahpaþa Týp Fakültesi Dekanlýðý na, Ý.Ü. Cerrahpaþa Týp Fakültesi Sürekli Týp Eðitimi Komisyonu baþkan ve üyelerine, baþta Ýstanbul Tabip Odasý Baþkaný olmak üzere Yönetim Kurulu Üyeleri ve Genel Sekreterine, Ýstanbul Aile Hekimliði Derneði ne, özveri gösteren konuþmacý ve yazarlara sonsuz teþekkürlerimizi sunuyoruz Editörler Prof. Dr. Gürsel Çetin Uz. Dr. Ahsen Kaya 4

Yazarlar Prof. Dr. Halil Akkanat Prof. Dr. Ekin Özgür Aktaþ Prof. Dr. Ayten Altýntaþ Dr. Mehmet Altýnok Uz. Dr. Ali Çerkezoðlu Prof. Dr. Gürsel Çetin Yrd. Doç. Dr. Tunç Demircan Yrd. Doç. Dr. R. Barýþ Erman Biy. Dr. Beytullah Karadayý Op. Dr. Tayfun Kaya Uz. Dr. Ahsen Kaya Prof. Dr. Sermet Koç Biy. Dr. M. Özlem Kolusayýn Dr. Murat Kurtulmuþ Prof. Dr. Fatih Selami Mahmutoðlu Prof. Dr. Gökhan Oral Prof. Dr. Abdi Özaslan Dr. Erdal Uðurlu Prof. Dr. Coþkun Yorulmaz Ý.Ü., Hukuk Fakültesi, Medeni Hukuk Anabilim Dalý Ege Üniversitesi Týp Fakültesi, Adli Týp Anabilim Dalý Ý.Ü., Cerrahpaþa Týp Fakültesi, Týp Etiði Anabilim Dalý Ý.Ü., Cerrahpaþa Týp Fakültesi, Adli Týp Anabilim Dalý Ýstanbul Tabip Odasý Genel Sekreteri Ý.Ü., Cerrahpaþa Týp Fakültesi, Adli Týp Anabilim Dalý Baþkaný Ýstanbul Üniversitesi, Adli Týp Enstitüsü Ýstanbul Bilgi Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Ceza ve Ceza Usul Hukuku Ý.Ü., Cerrahpaþa Týp Fakültesi, Adli Týp Anabilim Dalý Lütfiye Nuri Burat Devlet Hastanesi Ý.Ü., Cerrahpaþa Týp Fakültesi, Adli Týp Anabilim Dalý Ý.Ü., Cerrahpaþa Týp Fakültesi, Adli Týp Anabilim Dalý Ý.Ü., Cerrahpaþa Týp Fakültesi, Adli Týp Anabilim Dalý Ý.Ü., Cerrahpaþa Týp Fakültesi, Adli Týp Anabilim Dalý Ý.Ü., Hukuk Fakültesi,Ceza ve Ceza Usul Hukuku Anabilim Dalý Ý.Ü., Cerrahpaþa Týp Fakültesi, Adli Týp Anabilim Dalý Ý.Ü., Cerrahpaþa Týp Fakültesi, Adli Týp Anabilim Dalý Ýstanbul Aile Hekimliði Derneði, ÝSTAHED Ý.Ü., Cerrahpaþa Týp Fakültesi, Adli Týp Anabilim Dalý 5

6

ÝÇÝNDEKÝLER Týbbi Malpraktisin Uzmanlýk Alanlarýna Daðýlýmý ve Karþýlaþýlan Nedenler...9 Prof. Dr. A. Coþkun YORULMAZ, Uz. Dr. Ahsen KAYA Acillerde Yaþanan Adli Týbbi Sorunlar...22 Prof. Dr. Gürsel ÇETÝN Saðlýk Hukuku Hasta Kadar Hekimi de Korur mu?...32 Yrd. Doç. Dr. R. Barýþ ERMAN Saðlýk Hukuku; Hekimleri ve Diðer Saðlýk Çalýþanlarýný Koruyor Mu?...44 Prof. Dr. Ekin Özgür AKTAÞ Saðlýk Hukuku Hasta Kadar Hekimi de Korur mu?...55 Dr. Ali ÇERKEZOÐLU Hekimin Sorumluluðunun Hukuki Temeli...63 Prof. Dr. Halil AKKANAT Hasta veya Hasta Yakýný Tarafýndan Hekime Yönelik Gerçekleþtirilebilecek Þiddet Vakalarýnda Karþýlaþýlabilecek Olasý Ceza Hukuku Sorunlarý...71 Prof. Dr. Fatih Selami MAHMUTOÐLU Acil Hizmetlerde Saðlýk Personeline Yönelik Þiddet...86 Prof. Dr. Gökhan ORAL, Uz. Dr. Ahsen KAYA Aile Saðlýðý Merkezi ve Toplum Saðlýðý Merkezi nde Çalýþan Hekimlerin Karþýlaþtýðý Sorunlarýn Adli Týbbi Yönü...97 Prof. Dr. Sermet KOÇ Aile Hekimlerinin Etik Yaklaþýmý... 113 Prof. Dr. Ayten ALTINTAÞ Aile Hekimliðinde Yaþanan Sorunlarýn Hukuki Yönü... 120 Yard. Doç. Dr. Yusuf Tunç DEMÝRCAN 7

Aile Hekimliði Uygulamalarý: Hukuki ve Etik Sorunlar... 136 Dr. Erdal UÐURLU Yapýlandýrýlmýþ Olgu Tartýþmalarý... 150 Prof. Dr. Abdi ÖZASLAN, Uz. Dr. Ahsen KAYA, Op. Dr. Tayfun KAYA, Dr. Mehmet ALTINOK, Dr. Murat KURTULMUÞ, Biy. Dr. Beytullah KARADAYI, Biy. Dr. M. Özlem KOLUSAYIN EK-1: Yakalama, Gözaltýna Alma ve Ýfade Alma Yönetmeliði... 159 EK-2: Baþbakanlýk Genelgesi: 2008/13... 171 EK-3: Acil Servis Hizmetleri Yönetmeliði... 173 EK-4: Yataklý Saðlýk Tesislerinde Acil Servis Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esaslarý Hakkýnda Teblið... 184 EK-5: Hasta Haklarý Yönetmeliði... 192 EK-6: Biyoloji Ve Týbbýn Uygulanmasý Bakýmýndan Ýnsan Haklarý ve Ýnsan Haysiyetinin Korunmasý Sözleþmesi: Ýnsan Haklarý ve Biyotýp Sözleþmesi... 201 EK-7: Hekimlik Mesleði Etik Kurallarý... 209 EK-8: Bulaþýcý Hastalýklarýn Bildirimi Sistemi... 215 EK-9: Baþbakanlýk Genelgesi 2010/16... 219 EK-10: Yataklý Saðlýk Tesislerinde Acil Servis Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esaslarý Hakkýnda Teblið Eki: Renk Kodlamasý ve Triyaj Uygulamasý... 221 EK-11: Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüðü nün 27 Ocak 2012 Tarihli ve 3933 Sayýlý Acil Saðlýk Hizmetlerinde Yeþil Alan Uygulamasý Genelgesi: 2012/10... 222 EK-12: Yataklý Tedavi Kurumlarý Ýþletme Yönetmeliði... 223 EK-13: Ceza Muhakemesi Kanunu... 275 EK-14: Aile Hekimliði Uygulama Yönetmeliði... 276 8

Ý.Ü. Cerrahpaþa Týp Fakültesi Sürekli Týp Eðitimi Etkinlikleri Hekimlik Uygulamalarýnýn Adli Týbbi Güncellemesi Sempozyum Dizisi No: 78 Ekim 2012; s. 9-21 TIBBÝ MALPRAKTÝSÝN UZMANLIK ALANLARINA DAÐILIMI ve KARÞILAÞILAN NEDENLER Prof. Dr. A. Coþkun Yorulmaz, Uz. Dr. Ahsen Kaya(*) Hekimlerin uzmanlýk alanlarý ya da branþlarý, farklý oranlardaki malpraktis iddialarý ile ciddi þekilde iliþkilidir. Kadýn hastalýklarý ve doðum, beyin cerrahisi ve ortopedi branþlarýbu konudaki iddialarýn en fazla olduðu branþlar olarak gösterilmektedir. Bu yüksek oranlarý açýklayan farklý teoriler bulunmaktadýr, ancak bunlarýn üzerinde bir uzlaþý yoktur. Elbette oranlar, hekimlerin zor prosedürleri uygulama sýklýðý, hastalarýn yaþlarý, tutumlarý ve mevcut morbiditeleri gibi karakteristik özellikleri, hasta-hekim iliþkisinde bireysel farklýlýklar, kusurlu bir týbbi mesuliyet sigorta sistemi ya da güncel saðlýk yönetimi uygulamalarýndan etkilenerek büyük ölçüde deðiþebilir. Týbbimalpraktis ve bu konudaki yeniliklere olan ilgi sürekli artmaktadýr. Ancak, malpraktis iddialarýyla karþýlaþan hekimlerin uzmanlýk alanlarýna göre daðýlýmý, uzmanlýk alanlarýna göre yapýlan ödemeler ve meslek yaþamý boyunca dava açýlan hekimlerin kümülatif insidansý ile ilgili önemli bilgi eksiklikleri olduðu da bir gerçektir(1-3). Örneðin bu konuda en fazla veriye sahip olduðu belirtilen Amerikan Týp Birliði (AMA) tarafýndan yaptýrýlmýþ olan anketlerin sonuçlarý; çalýþmalarýn her birinde verilerin çalýþma dönemine kýsýtlý olmasý, coðrafi verilerdeki eksiklik, çalýþmaya düþük katýlým, katýlýmcýlarýn verdiði cevaplarýn güvenilirliði ve hekimlerin uzmanlýk alanlarý bilgilerindeki eksiklikler gibi nedenlerle eleþtiri konusudur. Yine ABD deki Ulusal Hekim Veri Bankasý kayýtlarýnda olgularýn büyük çoðunluðunda davacýya ödenen miktarlarla iliþkili bilgiler mevcuttur. Bu olgularda hekimlerin uzmanlýk alanlarý hakkýnda ve tazminat ödemesi ile sonuçlanmayan davalar hakkýnda bilgi bulunmamaktadýr (2-4). Jenave arkadaþlarýnýn çalýþmasýnda ise, mesleki sorumluluk sigortasý yapan büyük bir sigorta þirketinin verileri incelenmiþtir. 1991-2005 yýllarý arasýnda 40916 hekimin deðerlendirildiði bu çalýþmada, 25 uzmanlýk (*) Ý.Ü. Cerrahpaþa Týp Fakültesi, Adli Týp Anabilim Dalý 9

Prof. Dr. A. Coþkun Yorulmaz, Uz. Dr. Ahsen Kaya alanýnda, söz konusu yýl içinde malpraktis iddiasýyla karþýlaþan hekimlerin oraný, tazminat ödemeye mahkûm edilen hekimlerin oraný ve ödeme miktarýnýn büyüklüðü olmak üzere,malpraktis iddialarýnýn üç yönünün deðerlendirildiði görülmektedir. Araþtýrmacýlar bunlara ek olarak, malpraktis iddiasýyla karþýlaþan hekimlerinkümülatif mesleki risklerini tahmin ederek uzmanlýk alanlarýný yüksek ve düþük riskli alanlar olarak gruplandýrmýþlardýr. Ýlk olarak aþaðýdaki veriler elde edilmiþtir. Yukarýdan aþaðýya, haklarýnda en fazla malpraktis iddiasý olan uzmanlýk alanýndan baþlanýlarak sýralama yapýlmýþtýr. Jenave arkadaþlarý tarafýndan hazýrlanan tüm iddialar ile þikayetçiye tazminat ödenen iddialarýn ayrý ayrý gösterildiði grafikte görüleceði gibi, yýllýk iddia oraný ile bunun tazminat ödenmesi ile sonuçlanmasý arasýnda tam bir paralellik ya da korelasyon bulunmamaktadýr (4). Çalýþmada grafikte görüldüðü gibi, sigorta kapsamýnda yer alan bütün hekimlerin yýllýk olarak %7.4 ününmalpraktisiddiasý ile karþý karþýya kaldýðý buna karþýlýk ancak %1.6 sýnýn tazminat ödemesi gerektiði saptanmýþtýr. Ýddialarýn % 78 inin ise bir ödemeye neden olmadýðý görülmektedir. Týbbi malpraktisiddiasýna maruz kalan hekimlerin oranýnýn beyin cerrahisi için yýllýk19.1 olduðu, buna karþýlýk bu oranýn psikiyatristler için % 2.6 olarak belirlendiði bildirilmektedir.malpraktisiddiasýnýn sýk olduðu uzmanlýk alanlarýyla tazminat ödemeye mahkûm edilen uzmanlýklarýn ayný olmamasý da yukarýda belirtildiði gibi ilgi çekici bir sonuçtur. Çalýþmanýn diðer önemli bir sonucu da; kadýn hastalýklarý ve doðum ile genel cerrahi gibi uzmanlýk alanlarý yüksek riskli dallar olarak nitelendirilirken, pediatri ve patoloji gibi alanlarýn düþük riskli uzmanlýk dallarý olarak nitelendirilmesidir. Ancak, düþük riskli bu dallarda ödenen tazminat miktarlarýnýn da daha yüksek olduðuna dikkat çekilmiþtir (4). Türkiye de yukarýda sonuçlarý özetlenen çalýþmaya benzer ilk veriler, 01-01-1999 ile 31-12-2003 tarihleri arasýnda Ýstanbul Tabip Odasý na(ýto) yansýyan hekim hatalarý iddialarýnýn deðerlendirildiði tez çalýþmasýndan elde edilmiþtir. Aþaðýda bu çalýþmada elde edilen, uzmanlýk alanlarýna iliþkin, cerrahi ve dahili týp bilimlerine yönelik ayrý ayrý malpraktis iddialarý ve oda onur kurulunun aldýðý kararlar verilmiþtir (5). 10

Týbbi Malpraktisin Uzmanlýk Alanlarýna Daðýlýmý ve Karþýlaþýlan Nedenler 11

Prof. Dr. A. Coþkun Yorulmaz, Uz. Dr. Ahsen Kaya CERRAHÝ TIP BÝLÝMLERÝ Uzmanlýk Alanlarý Cinsiyet Ýþleme Uyarý Para Meslekten Odaya kayýtlý Baþvuru Uzmanlýk Gerek Cezasý Cezasý Alýkoyma Hekim Sayýsý (%) Alaný(%) E K Yok E K Beyin ve Sinir Cerrahisi 16 10 3 3 175 19 4.65 8.24 Ortopedi ve Travmatoloji 24 1 19 3 3 358 10 7.26 6.79 Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahisi 7 4 3 114 22 2.03 5.14 Kadýn Hastalýklarý ve Doðum 33 27 43 8 5 4 639 647 17.44 4.66 Genel Cerrahi 41 2 36 2 5 869 101 12.5 4.43 Kalp Damar Cerrahisi 6 5 1 143 17 1.74 3.75 Anesteziyoloji ve Reanimasyon 16 5 17 4 307 361 6.10 3.14 Kulak-Burun-Boðaz Hastalýklarý 14 13 1 404 65 4.06 2.98 Çocuk Cerrahisi 1 1 2 55 12 0.58 2.98 Göz Hastalýklarý 17 2 14 3 2 359 246 5.55 2.97 Üroloji 9 7 2 319 2 2.61 2.80 Patoloji 2 3 3 2 67 121 1.45 2.65 Göðüs Cerrahisi 1 1 51 9 0.29 1.66 Toplam 187 41 3860 1632 66.2 35.8 228 5492 12

Týbbi Malpraktisin Uzmanlýk Alanlarýna Daðýlýmý ve Karþýlaþýlan Nedenler CERRAHÝ TIP BÝLÝMLERÝ Uzmanlýk Alanlarý Cinsiyet Ýþleme Uyarý Para Meslekten Odaya kayýtlý Baþvuru Uzmanlýk Gerek Cezasý Cezasý Alýkoyma Hekim Sayýsý (%) Alaný(%) E K Yok E K Nöroloji 5 2 7 151 188 2.03 2.06 Kardiyoloji 4 1 5 174 60 1.45 2.04 Çocuk Saðlýðýve Hastalýklarý 13 8 18 3 538 664 6.10 1.74 Biyokimya ve Klinik Biyokimya 4 3 1 65 158 1.16 1.79 Ruh Saðlýðý ve Hastalýklarý 4 3 5 1 1 259 173 2.03 1.62 Göðüs Hastalýklarý ve Tüberküloz 4 1 3 1 1 147 166 1.45 1.59 Ýç Hastalýklarý 20 1 15 3 3 937 415 6.10 1.55 Mikrobiyoloji ve Klinik Mik. 1 1 27 38 0.29 1.53 Enfeksiyon Hast.veKln.Mik. 1 1 36 55 0.29 1.09 Adli Týp 1 1 65 28 0.29 1.07 Aile Hekimliði 3 1 2 1 1 191 173 1.16 1.09 Pratisyen 18 3 17 1 2 1 2413 1796 6.10 0.49 Radyoloji 3 2 1 444 179 0.87 0.48 Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon 1 1 116 172 0.29 0.34 Toplam 85 20 5563 4265 30.5 64.1 105 9828 Belirtilmemiþ 14 10 4 4.06 Genel Toplam 283 61 36 14 28 9423 5897 344 266 78 15320 100 100 13

Prof. Dr. A. Coþkun Yorulmaz, Uz. Dr. Ahsen Kaya Yorulmaz ýn çalýþmasýnda, týbbi ihmal ve/veya hata iddiasý ile yapýlan 344 baþvurudan 78 inde (%23) iddia sabit bulunarak hekimlerin cezalandýrýlmasýna karar verildiði bildirilmektedir. Buna karþýlýk geriye kalan, 266 baþvurudan 204 ünde Yönetim Kurulu tarafýndan yapýlan inceleme sonucunda iþleme gerek olmadýðý kararý verilmiþtir. 62 baþvuruda ise Onur Kurulu ve/veya Yüksek Onur Kurulu nca ceza verilmesine yer olmadýðý sonucuna ulaþýldýðý bildirilmektedir. Týbbi hata ile kabul edilebilir risk faktörleri arasýnda ayrým yapmak oldukça zor bir karardýr. Uluslararasý literatürde hekimler hakkýndaki týbbi malpraktis iddialarýnýn %20 sinden azýnda iddianýn sabit bulunduðu bildirilmektedir. Bu anlamda yasal mevzuat çerçevesinde, bir bilirkiþilik hizmetinin ötesinde, hukuksal sonucu olan ÝTO nun kararlarýnýn, uluslararasý standartlarla uyumlu olduðu, yargý süreci sonunda alýnan kararlarla benzer oranlarda kusurluluða karar verildiði görülmektedir (6-11). 2001-2005 yýllarý arasýnda Adli Týp Kurumu 1. ve 3. Ýhtisas Dairesi nde deðerlendirilen, týbbi uygulama hatasý iddiasý bulunan ve ölümle ya da ölü doðumla sonuçlanan olgularýn ele alýndýðý Pakiþ in tez çalýþmasýnda yer verilen tabloda sunulan olgularýn sorumlu tutulduðu klinik birimlere göre daðýlýmý aþaðýdaki gibidir(12). Bu çalýþmada ölümle sonuçlanan olgu gruplarýnýn seçilmesi nedeni ile ilk sýrayý acil birimlere baþvuran olgularýn aldýðý düþünülmektedir. Acil saðlýk hizmetinin sunumu ile ilgili Türkiye deki kaotik durum ve bu uzmanlýk alanýnýn henüz yeni tanýmlanmýþ olmasý önceki çalýþmalarda oranýn düþük çýkmasýnýn nedeni olabilir. Þanyüz ve arkadaþlarýnýn çalýþmasýnda ise, 2009 yýlýnda 3. Adli Týp Ýhtisas Kurulu na Týbbi Uygulama Hatasý nedeniyle baþvuran 707 olgu incelenmiþtir.toplam 707 olgunun 510 unda saðlýk personelinin uygulamalarý týp kurallarýna uygun bulunmuþtur (%73).Týbbi uygulamalarýn týp kurallarýna uygun olmadýðýna karar verilen olgu oraný ise %27 olarak saptanmýþtýr. Cerrahi branþlarda sýrasý ile kadýn hastalýklarý ve doðum branþýnda 35, genel cerrahide 22, ortopedi ve travmatolojide 13, beyin cerrahisinde 11, ürolojide 7, kalp damar cerrahisinde 4, göz hastalýklarýnda 4, plastik cerrahisinde 3, KBB de 1, çocuk cerrahisinde 1 olguda týp kurallarýna uygun olmayan týbbi uygulama saptanmýþ ve göðüs cerrahisinde tüm olgularda bilimsel standartlardan sapma saptanmamýþtýr. 14

Týbbi Malpraktisin Uzmanlýk Alanlarýna Daðýlýmý ve Karþýlaþýlan Nedenler Dahili týp bilimlerinde ise bu oranlar; çocuk saðlýðý ve hastalýklarý 16, iç hastalýklarý 5, kardiyoloji 5, göðüs hastalýklarý 2, nöroloji 1, psikiyatri 1, patoloji 1, enfeksiyon hastalýklarý 1, FTR 1 ve aile hekimliði 1 þeklindedir(l3). Uzmanlýk Alaný Olgu Sayýsý % Acil 147 28,0 Kadýn Hastalýklarý ve Doðum 118 22,5 Genel Cerrahi 64 12,2 Çocuk Hastalýklarý 44 8,4 Beyin Cerrahisi 36 6,9 Ortopedi 25 4,8 Yoðun Bakým 19 3,6 Dahiliye 18 3,4 Kalp Damar Cerrahisi 12 2,3 Kulak Burun Boðaz Hastalýklarý 6 1,1 Göðüs Cerrahisi 6 1,1 Üroloji 5 1,0 Göðüs Hastalýklarý 5 1,0 Nöroloji 4 0,8 Enfeksiyon Hastalýklarý 4 0,8 Kardiyoloji 3 0,6 Çocuk Cerrahisi 2 0,4 Psikiyatri 2 0,4 Plastik Cerrahi 1 0,2 Bilinmeyen 4 0,8 Total 525 100 Yargýtay a 1978-2006 yýllarý arasýnda ulaþmýþ 30 týbbi uygulama hatasý dosyasýnýn incelenmesi sonucu, genel cerrahinin branþlar arasýnda birinci sýrada olduðu belirlendi. Can ve arkadaþlarýnýn yüksek yargýya taþýnan týbbi uygulama hatasý dosyalarýnýn deðerlendirildiði çalýþmalarýnda da olgularýn % 93 ünü tazminat davalarý oluþtururken, kusur nedenleri arasýnda ilk sýrada yanlýþ tedavi nin geldiði bildirildi. Bu çalýþmada týbbi uygulama hatasý iddialarýna konu olan giriþimlerin kliniklere göre daðýlýmý aþaðýdaki gibi açýklandý. En çok genel cerrahi branþýyla (n=10, %31) 15

Prof. Dr. A. Coþkun Yorulmaz, Uz. Dr. Ahsen Kaya ilgili þikâyet olmak üzere, genel cerrahiyi 6 dosya ile kadýn hastalýklarý ve doðum, 4 er dosya ile pediatri, ortopedi ve travmatoloji ile anestezi ve reanimasyon, 2 dosya ile de kulak burun boðaz branþlarý izlemekte idi(14). Tümer tarafýndan hazýrlanan makalede,yüksek Saðlýk Þurasýna 1995-2000 yýllarý arasýnda ortopedi ve travmatoloji branþýndaki hekimlerin þikayet edilme oranlarýnýn %16.9 olduðu ve böylece kadýn hastalýklarý ve doðum uzmanlarý ile genel cerrahi uzmanlarýndan sonra 3. sýrada yer aldýklarý bildirildi(15). CHP Mersin Milletvekili Ali Rýza Öztürk'ün týp hatalarý ile ilgili soru önergesini yanýtlayan Saðlýk Bakaný Prof. Dr. Recep Akdað, son 5 yýlda hizmet kusuru iddiasýyla kendilerine ulaþan vaka sayýsýnýn 1755 olduðunu belirti.akdað, bunlardan 531'inin tazminat talepli baþvuru, 1224'ünün ise yargý davasý olduðunu ifade ederek, 354 vakanýn ölümle sonuçlandýðýnýn tespit edildiðini açýkladý.son 5 yýlda Yüksek Saðlýk Þurasý'na ulaþan dosya ve kusurlu bulunan saðlýk personeli sayýsýyla ilgili bilgi veren Akdað, 2005 yýlýnda 251 davada 184, 2006 yýlýnda 194 davada 167, 2007 yýlýnda 204 davada 187, 2008 yýlýnda 199 davada 169 personelin kusurunun tespit edildiðini bildirdi. Akdað, 2009 yýlýnda (1 Aralýk 2009 itibariyle) 175 dava bulunduðunu, bununla ilgili dosyalarýn görüþülmeye devam ettiðini belirtti.akdað, rakamlara bakýldýðýnda, son 5 yýlda yýllýk dosya sayýsýnýn 200 civarýnda olduðuna iþaret ederek, bu dosyalarýn incelenmesi sonucunda kusuru bulunan saðlýk personeli sayýsýnýn artmadýðýnýn tespit edildiðini ifade etmiþtir. Bu veriler, bakanlýðýmýzca personelin özlük haklarýna yönelik uygulamaya konulan düzenlemelerin týp hatalarýna olumsuz etkisinin olduðu iddialarýný desteklememektedir. demiþtir (16). Adli Týp Kurumu III. Ýhtisas Kurulu verileri ise, rakamlarýn 2010 yýlý için yaklaþýk 1000 iken 2011 yýlýnda 2000 lisayýlara ulaþtýðýný göstermektedir. Aslýnda 2000 li yýllardan itibaren progresif bir artýþ bulunduðu kesin olarak saptanmýþ durumdadýr (5,12,17). Aslýnda uluslararasý literatürde sunulan datalarýn sýklýkla týbbi mesuliyet sigortasý yapan þirketlere ait olduðu görülmektedir. Ülkemizde ise bu veriler genellikle bilirkiþilik kurumlarýna gelen olgularý yansýtmaktadýr. Bu durum da bazý yanýlsamalara neden olmaktadýr. Örneðin, Saðlýk Bakanlýðý verileri 16

Týbbi Malpraktisin Uzmanlýk Alanlarýna Daðýlýmý ve Karþýlaþýlan Nedenler Yüksek Saðlýk Þurasý kaynaklýdýr. Bilindiði gibi geçmiþte ceza davalarý için baþvurulmasý zorunlu bir bilirkiþilik kurumu olmasýna raðmen Þura için bu baþvuru zorunluluðu kaldýrýlmýþtýr. Bu nedenle kýsýtlý olan baþvuru sayýsý da giderek azalmaktadýr. Bilirkiþilik Kurumlarýnýn verilerinin kullanýlmasýnýn diðer bir dezavantajý; ülkedeki branþlara göre hekim sayýsý dikkate alýnmadan, sadece haklarýnda malpraktis iddialarý olanlarýn çalýþmaya dahil edilmesidir. Bu nedenle, yukarýda deðinilen bilirkiþilik kurumlarýnýn verilerinde kadýn hastalýklarý ve doðum branþý her zaman birinci sýrada yer almýþtýr. Bu çalýþmalarda asla ülkedeki kadýn-doðum uzman sayýsýnýn görece fazlalýðý dikkate alýnmamýþtýr. Bu husus dikkate alýndýðýnda Ýstanbul Tabip Odasý na yansýyan hekim hatasý iddialarýndan bahsedilen çalýþmada olduðu gibi kadýn-doðum branþýnýn risk sýralamasýnda birkaç basamak aþaðýya ineceði görülmektedir (5). Ýstanbul Tabip Odasýna yansýyan hekim hatasý iddialarýndan bahsedilen çalýþmada malpraktis iddialarý, cerrahi ve dahili týp bilimlerine göre ayrý ayrý deðerlendirilmiþti. Olgularýn sayýsal olarak büyük bir bölümünün cerrahi týp bilimleri alanýnda olduðu (n=228, %66.2), buna karþýlýk bu alanda Ýstanbul Tabip Odasý na kayýtlý hekim sayýsýnýn, oransal olarak çok daha az olduðu saptanmýþtýr (%35.8). Malpraktis iddialarý; hekimler açýsýndan yüksek risk taþýyan cerrahi, kadýn doðum, ortopedi gibi bir alanda çalýþýlmasý halinde, diðer ülkelerde olduðu gibi çok fazla artmaktadýr (18-21). Cerrahi dallar beceri, deneyim, yetkin bir ekip ve donaným gerektirmektedir. Bu zor operasyonlarýn ardýndan malpraktis iddiasýnda bulunulmasý, beklenen bir sonuçtur. Uygulama hatalarýnýn yoðunlaþtýðý uzmanlýk dallarýnýn ortaya çýkarýlmasý, klinik dallarda uzmanlýk yapan hekimler açýsýndan da faydalý olacaktýr(21-25). En fazla baþvuru olan, kadýn hastalýklarý ve doðum ve genel cerrahi gibi uzmanlýk alanlarýnda yukarýda belirtildiði gibi (sýrasý ile %17.44, %12,5) Ýstanbul Tabip Odasý na kayýtlý hekim sayýsýnýn da çok fazla olduðu belirlenmiþti. Her iki uzmanlýk alanýnýn, odaya kayýtlý hekim sayýsý dikkate alýnarak hesaplanan oransal deðerleri açýsýndan ancak 4. ve 5. sýrada yer aldýklarý görülmektedir. Bu sonuç, birçok araþtýrmada belirtilen, kadýn hastalýklarý ve doðum alanýnda en fazla malpraktis saptandýðý ya da iddialarýn bu alanda yoðunlaþtýðý sonucu ile çeliþmektedir.söz 17

Prof. Dr. A. Coþkun Yorulmaz, Uz. Dr. Ahsen Kaya konusu düzeltme yapýlmadýðýnda, bu alanýn daha riskli olduðu, çalýþan hekimlerin daha fazla hata yaptýklarý gibi bir deðerlendirmeye neden olabilmektedir. Bu yargý, hekimlerin sigorta poliçe primlerini de arttýrmaktadýr(13). Oysa görece yoðunluk, bu alandaki saðlýk hizmeti talebinin, dolayýsý ile hekim sayýsýnýn fazlalýðý ile ilgilidir. Alanla ilgili bir risk deðerlendirmesi yapýlacaksa, cerrahi dallar içinde dördüncü sýrada olduðu göz önüne alýnmalýdýr(13,26). Esasýnda branþlara göre malpraktis iddialarýnýn oranlarýný bilmek yukarýda belirtildiði gibien fazla risk deðerlendirmesi yapacak olan sigorta þirketlerini ilgilendirmektedir.türkiye Sigorta ve Reasürans Þirketleri Birliði tarafýndan 23.06.2011 tarihinde oluþturulan datalar aþaðýdaki gibidir. Bu tabloda sunulan dosya adetleri güncel olarak sigortacýlarýn sigortaladýklarý hekimlerle ilgili ihbar sayýlarýný ya da açýlmýþ dava sayýlarýný göstermektedir. Henüz sigorta þirketlerinde saðlýklý bir kayýt sisteminin oluþturulduðu söylenemez. Bu nedenle sayýlar fikir verici olarak ele alýnmalýdýr. Bu sýralamada da toplam içindeki pay anlamýnda kadýn hastalýklarý ve doðum birinci sýradadýr. Tabloda,genel cerrahi ve pratisyen hekimlerin dosya sayýsýnýn neredeyse kadýn hastalýklarý ve doðum branþýna ait dosya sayýsýnýn yarýya yakýnýný oluþturduðu görülse de, muallaklar (dosyalar için olasý tazminatlar anlamýnda ayrýlan para miktarlarý) açýsýndanher üç branþa da benzer miktarlarýn ayrýldýðý görülmektedir. Bu durum, genel cerrahi ve pratisyen hekimler açýsýndan oluþabilecek zararýn daha fazla olabileceði þeklinde bir yorumlamanýn yapýldýðýný düþündürmektedir. Önümüzdeki yýllarda muallak ayýrma aþamasýnda olan bu verilerin, uluslararasý yayýnlarda olduðu gibi, dava sonuçlarýný da içeren saðlýklý bilgilere dönüþeceði umulmaktadýr. Ancak bu aþamada veriler için profesyonel danýþmanlýk alýnmasý önemlidir. Zira güncel olarak týbbi mesuliyet sigortasý düzenlemek konusunda önlerini görmeye çalýþan sigorta þirketlerinin gelecekte en saðlýklý bilgilerin kendilerinde olmasý; alternatifi olmayan bir avantaj oluþturacaktýr. 18

Týbbi Malpraktisin Uzmanlýk Alanlarýna Daðýlýmý ve Karþýlaþýlan Nedenler TOPLAM TOPLAM BRANÞ DOSYA ÝÇÝNDEKÝ MUALLAK ÝÇÝNDEKÝ ADEDÝ PAYI(%) (TL) PAYI(%) Kadýn Hastalýklarý ve Doðum 41 18,55 2.045.450 17,50 Genel Cerrahi 27 12,22 2.189.042 18,73 Pratisyen Tabip 27 12,22 1.475.313 12,62 Ortopedi ve Travmatoloji 20 9,05 735.500 6,29 Kulak Burun Boðaz Hastalýklarý 12 5,43 512.401 4,38 Beyin ve Sinir Cerrahisi 11 4,98 781.435 6,69 Anesteziyoloji ve Reanimasyon 10 4,52 422.967 3,62 Çocuk Saðlýðý ve Hastalýklarý 9 4,07 263.950 2,26 Diþ Tabibi 8 3,62 289.349 2,48 Acil Týp 7 3,17 324.650 2,78 Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi 6 2,71 301.000 2,58 Göz Hastalýklarý 6 2,71 299.000 2,56 Kalp ve Damar Cerrahisi 5 2,26 131.219 1,12 Ruh Saðlýðý ve Hastalýklarý 4 1,81 318.400 2,72 Radyoloji 4 1,81 100.660 0,86 Üroloji 4 1,81 67.000 0,57 Çocuk Cerrahisi 4 1,81 180.000 1,54 Gastroenteroloji 3 1,36 94.221 0,81 Göðüs Hastalýklarý 3 1,36 235.000 2,01 Týbbi Patoloji 2 0,90 17.500 0,56 Ýç Hastalýklarý 2 0,90 65.000 0,56 Aile Hekimliði 2 0,90 407.400 3,49 Çocuk Enfeksiyon Hatalýklarý 1 0,45 210.000 1,80 Pedodonti 1 0,45 162.467 1,39 Kardiyoloji 1 0,49 55.000 0,51 Enfeksiyon Hastalýklarý ve Klinik Mikrobiyoloji 1 0,45 5.000 0,04 Kaynaklar 1- Chandra A, Nundy S, Seabury SA. Thegrowth of physicianmedical malpractice payments: evidence from the National Practitioner Data Bank. Health Aff (Millwood) 2005;Suppl Web Exclusives:240 249. 2- Mello MM, Studdert DM, Brennan TA. Thenewmedical malpracticecrisis. N Engl J Med 2003;348:2281-4. 3- Benson JS, Coogan CL. Urologicalmalpractice: analysis of indemnityandclaim data from 1985 to 2007. J Urol 2010;184:1086-90. 19

Prof. Dr. A. Coþkun Yorulmaz, Uz. Dr. Ahsen Kaya 4- Jena AB, Seabury S, Lakdawalla D,Chandra A. Malpractice risk according to physicianspecialty. N Engl J Med 2011;365:629-636. 5- Yorulmaz AC. Ýstanbul Tabip Odasý'na yansýyan hekim hatasý iddiasý bulunan olgularýn adli týp açýsýndan deðerlendirilmesi. [Doktora Tezi] Ýstanbul: Ýstanbul Üniversitesi Cerrahpaþa Týp Fakültesi; 2005. 6- Baker T. ReconsideringThe Harvard medicalpracticestudy: Conclusions about the validity of medical malpracticeclaims. Journal of Law, Medicine & Ethics 2005;33 (3):501 514. 7- Özdemir Ç, Yorulmaz C, Sözüer A, Çoruh L. Bir olgu nedeniyle çapraz sorgu. 8. Adli Bilimler Kongresi, 15-18 Mayýs 2008, Kocaeli, Bildiri Özet Kitabý:46. 8- Tayfun H, Yorulmaz C, Ünüvar AÜ. Nöroþirürji pratiðinde týbbi uygulama hatasý iddiasý ile incelenen olgularýn irdelenmesi, Türk Nöroþirürji Derneði XXI. Bilimsel Kongresi Elektronik Poster (Türk Nöroþirürji Dergisi, 2007, Cilt 17 Ek Sayý). 9- Tuðcu H, Yorulmaz C, Koç S. Hekim sorumluluðu ve týbbi malpraktis kavram. http:/ /www.klinikgelisim.org.tr/eskisayi/klinik_2009_22/02.pdf, eriþim: 10.09.2012. 10- Yorulmaz AC, Kýr Z, Ketenci HÇ. Týbbi uygulama hatalarý ve bilirkiþilik. Ýçinde: Yorulmaz C, Çetin G, editörler. Yeni yasalar çerçevesinde hekimlerin hukuki ve cezai sorumluluðu, týbbi malpraktis ve adli raporlarýn düzenlenmesi. Ýstanbul: 2006. s. 55-69. 11- Yorulmaz C, Ünüvar AÜ, Hot Ý, Pakiþ I, Koç S, Korur FS.The files of medical malpractice claims made to the Medical Practice Department of Istanbul Chamber of Medicine (Poster),1. Uluslararasý Hasta Güvenliði KongresiAntalya,Türkiye28 Mart 31 Mart 2007. 12- Pakiþ I. Ölüm ya da ölü doðumla sonuçlanan týbbi uygulama hatalarýna yaklaþýmda adli otopsinin rolü. [Doktora Tezi] Ýstanbul: Marmara Üniversitesi Týp Fakültesi; 2006. 13- Þanyüz Ö, Birgen N, Ýçmeli ÖZ, Yorulmaz AC, Gökdoðan C. Týbbi uygulamalar ile ilgili tazminat davalarýnýn uzmanlýk alanlarýna göre daðýlýmýnýn ve zorunlu saðlýk sigorta primlerinin kademelendirilmesi, 9. Adli Bilimler Kongresi, sözel sunum, Ýzmir. 14- Can ÝÖ, Özkara E, Can M. Yargýtay da karara baðlanan týbbi uygulama hatasý dosyalarýnýn deðerlendirilmesi. DEUTýp Fakültesi Dergisi 2011;25(2):69 76. 15- Tümer AR.1995-2000 yýllarý arasýnda Yüksek Saðlýk Þurasý na gelen ortopedi vakalarýnýn deðerlendirilmesi. Journal of Arthroplasty&ArthroscopicSurgery 2003;14 (3):182-187. 16- http://www.haber7.com/saglik/haber/476196-bakan-akdag-5-yilin-tip-hatalariniacikladi, eriþim: 20.09.2012. 17- Çaðdýr AS. Saðlýk hukuku davalarýnda Adli Týp Kurumu nun rolü, karar alýnmasý usulü ve mesleki kusur kavramý. Ýstanbul Barosu Yaþayan Saðlýk Hukuku-2 Paneli, Ýstanbul, 2012. 18- Yaycý N, Üzün Ý, Arslan MM, Ýris M. Postoperatif ölümle sonuçlanmýþ ve týbbi uygulama hatasý iddiasý bulunan olgularda otopsinin deðeri. J ForenMed 2004;1 (2):57-61. 20