ISSN: 2198 4999, Mannheim GERMANY p. 2369-2378 STRUCTURAL PROBLEMS OF THE TURKISH PROGRAM IN 6-8 GRADES IN PRIMARY EDUCATION IN TERMS OF GRAMMAR AND FOREIGN LANGUAGE TEACHING AND SOLUTION PROPOSALS İLKÖĞRETİM 6-8 TÜRKÇE PROGRAMININ DİL BİLGİSİ VE YABANCI DİL ÖĞRETİMİ AÇISINDAN TAŞIDIĞI YAPISAL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 1 Sait SAYAR 2 ABSTRACT Turkish program in Primary Schools (6-8 grades) has been subjected to various researches since the day it began to be implemented. In these researches, it was generally focused on the problems facing the implementation of the program. In addition to the problems concerned with implementation, there are various structural problems of the program in terms of grammar and foreign language teaching. The program foresees tackling the topics of grammar in at least one sentence context. The problem of the program in terms of grammar teaching is the teaching other grammar topics before teaching verbs that is essential for making sentence. When the acquisitions with the verbs in Turkish Course Program belong to seventh grade, teaching these aquisitions beginning from fifth grades in English Course is negativeness in terms of Teaching Foreign Language. Accordingly, the student tries to learn verb and time notion in a foreign language before learning them in his/her native language. The distribution of grammar rules according to grades and this distribution not-overlapping foreign language is structural problem of the program. This problem can be solved if the verbs are given priority in terms of native language when the topics of grammar are distributed and if the distribution of topics are tackled again according to grades in terms of Foreign Language Course. Key Words: Turkish Program, Grammar Teaching, Foreign Language Teaching ÖZET İlköğretim Okulları (6-8) Türkçe Programı, uygulanmaya başlandığı günden beri çeşitli araştırmalara konu olmuştur. Bu araştırmalarda genellikle programın uygulanmasına dönük sorunlar üzerinde durulmuştur. Uygulamayla ilgili sorunların yanında programın dil bilgisi ve yabancı dil öğretimi bakımından çeşitli yapısal sorunları da vardır. Program, dil bilgisi konularının en az bir cümle bağlamı içinde ele alınmasını ön görür. Programın dil bilgisi öğretimi bakımından taşıdığı sorun, cümle kurmak için gerekli olan fiiller konusu işlenmeden diğer dil bilgisi konularının işlenmesidir. Türkçe dersi programında fiillerle ilgili kazanımlar yedinci sınıfa aitken İngilizce dersinde bu kazanımların beşinci sınıftan itibaren işlenmesi de yabancı dil öğretimi bakımından bir olumsuzluktur. Dolayısıyla öğrenci eylem ve zaman kavramını ana dilinde öğrenmeden yabancı bir dilde öğrenmeye çalışmaktadır. Dil bilgisi konularının sınıflara göre dağılımı ve bu dağılımın yabancı dil dersiyle örtüşmemesi programın yapısal sorunudur. Bu sorun ana dili bakımından dil bilgisi konularının dağılımı yapılırken fiiller konusuna öncelik verilmesi, yabancı dil dersi bakımından da sınıflara göre konu dağılımlarının yeniden ele alınmasıyla çözülebilir. Anahtar Kelimeler: Türkçe Programı, dil bilgisi öğretimi, yabancı dil öğretimi 1 Bu çalışma Nevşehir Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi tarafından düzenlenen 1. Uluslararası Dil Eğitimi ve Öğretimi Sempozyumu nda sözlü bildiri olarak sunulmuştur. 2 Türkçe Öğretmeni, Şarkışla/SİVAS, e-posta: saitsatar58@hotmail.com
2370 Sait SAYAR 1. GİRİŞ Ders programları, mahiyetleri itibariyle ideal metinlerdir. Bir program ne kadar iyi hazırlanırsa hazırlansın uygulanmaları sırasında bazı aksaklıklar meydana gelebilmektedir. Bunda programın çok geniş alanlarda uygulanıyor olması etkilidir. Aynı program, faklı kişilerce, farklı ortamlarda ve şartları birbirlerinden çok farklı olan öğrencilere, aynı şekilde uygulanmaktadır. Bu da çeşitli aksaklıkların oluşmasını kaçınılmaz kılmaktadır. Ancak karşılaşılan aksaklıklar, programın imkânları dikkate alınarak çeşitli şekillerde çözülebilmektedir. Yapılandırıcı yaklaşımla hazırlanan İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Ders Programının uygulanmasında da çeşitli sorunlar yaşanmaktadır. Şimdiye kadar programın uygulanmasıyla alakalı çalışmalar yapılmış ve Türkçe öğretiminin daha iyi nasıl yapılması gerektiğine dair çeşitli görüşler ortaya konulmuştur. Bu çalışmaların üzerinde pek durmadığı bir konu da programın yapısal olarak taşıdığı sorunlardır. Bu sorunların odağındaysa dil bilgisi ve yabancı dil öğretimi yer almaktadır. Dil bilgisi öğretimi gerek ana dil bağlamında gerekse yabancı dil öğretimi bağlamında bir öğretim alanı olarak kabul görmüş ve geçmişten günümüze öğretim programlarında farklı ağırlık düzeylerinde de olsa yerini almıştır. Eğitim teknolojilerinde yaşanan gelişmelere, bilgiyle bireyin ilişkilerinde yaşanan değişimlere bağlı olarak eğitimden beklentilerin değişmesi, çeşitlenmesi gibi durumlar eğitim programları üzerinde bir baskı unsuruna dönüşmüştür. Dolayısıyla programların geçerli bir eğitim felsefesine ve değerler sistemine dayanması; geçerli, güncel amaçlara hizmet ederek beklentilere azami düzeyde cevap vermesi beklenmektedir. Bu amaca hizmet etmesi için çoğu ülkelerde yapılandırmacı yaklaşımı temel alan bir programla düşünen, anlayan, sorgulayan ve bilgiyi etkin bir şekilde kullanan bireyler yetiştirmeyi amaçlanmaktadır (Güneş, 2007: 1). Ülkemizde de bu amaçlara bağlı olarak öğretim programlarında kapsamlı değişiklikler yapılmıştır. 2006 yılından itibaren uygulanmaya başlanan İlköğretim (6-8) Türkçe Dersi Öğretim Programının temel hareket noktası değişim olmuştur. Değişimin ağırlık noktasındaysa dil ve zihinsel beceriler yer almaktadır (Güneş, 2007: 1). Çalışmanın evrenini şekillendirebilmek için programın yapısı ve özellikle dil bilgisi öğretimiyle ilgili söylediklerinin iyi anlaşılması gerekmektedir. Yapılandırmacı yaklaşımın benimsendiği bu programda okuma, yazma, konuşma, dinleme ve dil bilgisi becerileri birer öğrenme alanı olarak belirlenmiştir ( Balcı, 2014: 38). Türkçe programlarında öteden beri vurgulanan husus, Türkçe dersinin bir bütünlük taşıdığı, konuların alt başlıklara planlamada kolaylık sağlaması amacıyla ayrıldığı düşüncesidir ( Cemiloğlu, 1998: 131). Bu düşünce yeni program için de geçerlidir. Yeni program dil bilgisi öğretimini bir amaç olarak görmeyip diğer beceri alanlarını destekleyen bir yardımcı alan olarak vasıflandırmıştır. Programda dil bilgisi öğretimi konusunda şu ilkelere yer verilmektedir: Öğrenci açısından Türkçenin yapısını oluşturan ve işleyiş kurallarını tanımlayan bilgilere sahip olmak oldukça önemlidir ancak daha da önemli olan bu kuralların konuşma, yazma, dinlemeyle ilgili dil etkinliklerinde uygulanmasıdır. (Kaplan vd, 2006: 7). Ne var ki dil bilgisi konularının sınıflara göre dağılımı
İLKÖĞRETİM 6-8 TÜRKÇE PROGRAMININ DİL BİLGİSİ VE YABANCI DİL ÖĞRETİMİ AÇISINDAN TAŞIDIĞI YAPISAL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 2371 bu amacın gerçekleşmesini olumsuz etkilemektedir. Programın yürürlüğe girdiği günden bu güne bir uygulayıcısı olarak yapılan gözlemler ve alan öğretmenleriyle yapılan görüşmeler neticesinde programın yapısal sorunlar taşıdığı sonucuna varılmıştır. Bu sorunlar hem ana dil öğretimi; dolayısıyla anlama ve anlatma becerilerini hem de yabancı dil öğretimini olumsuz etkilemektedir. Bu çalışma birincisi ana dili öğretimi, ikincisi yabancı dil öğretimi olmak üzere konu iki başlık altında incelenerek programın taşıdığı sorunlar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Sonuç bölümündeyse bahsedilen sorunların çözümüyle ilgili önerilere yer verilmiştir. 2. YÖNTEM Programın uygulanmaya başlandığı tarihten beri bir uygulayıcısı olarak yapılan çalışmamız uygulamalarımızla ilgili gözlemlerimize dayanmaktadır. Gözlemlerimizin yanında alan öğretmenleriyle yapılan yüz yüze görüşmelerden elde edilen sonuçlar özellikle yabancı dil öğretimiyle ilgili ulaşılan sonuçlar ve çözüm önerilerinin belirlenmesinde kullanılmıştır. Çalışmamızda sorun alanlarının belirlenmesi ve sorunların hangi düzeylerde sonuçlarının olduğunu tespit etmek bakımından daha geniş alan çalışmalarına ihtiyaç vardır. Dil bilgisi daha iyi anlama ve daha iyi anlatma için bir vasıtaysa öğrencinin anlama ve anlatma becerileriyle ilgili yapılan değerlendirmeler de sorunun boyutunu tespit etmede veri olarak kullanılabilir. Bu nedenle merkezi sistemle yapılan sınavlarda hem dil bilgisi hem de anlama becerilerine dayalı soruların doğru cevaplandırılma oranları da veri olarak kullanılmıştır. Gözlemler, yüz yüze görüşmeler, neticesinde elde edilenler, Türkçe Programının hem ana dili öğretimi hem de yabancı dil öğretimi bakımından yapısal sorunlar taşıdığı anlaşılmıştır. Sivas ın Şarkışla ilçesi merkez ortaokullarında görev yapan İngilizce öğretmenlerine aşağıdaki sorular yöneltilmiştir: 1. İngilizce öğretiminde anadilini İyi bilmek gerekli midir? 2. İngilizce öğretiminde öğrencilerinin Türkçenin kurallarını iyi bilmeyişleri bir sorun mudur? 3. İngilizce öğretiminde önce Türkçenin kurallarını anlatma ihtiyacı duyuyor musunuz? 4. İngilizcede beşinci sınıftan itibaren işlenmeye başlanan fiillerde zaman konularının Türkçe dersinde ancak yedinci sınıfta işlenmeye başlandığını biliyor muydunuz? 5. Öğrencinin gramer konularını İngilizcede öğrenmeden önce Türkçesini öğrenmeleri sizin açınızdan bir kolaylık oluşturur mu? 6. Bu durum öğrencinin İngilizce öğrenmesini kolaylaştırır mı?
2372 Sait SAYAR Öğretmenlerin sorulara verdikleri cevaplar, Evet, Hayır ve Kısmen kelimelerinin ilk harfleriyle kodlanmıştır. Sorulara verilen cevap sayıları bu kodlarla karşılanarak cevaplandırılma sıklığı tespit edilmiştir. 3. BULGU VE YORUMLAR 1. Dil Bilgisi Konularının Programdaki Dağılımına Bağlı Olan Sorunlar Çalışmamızın evrenini oluşturan İlköğretim Türkçe Programının dil bilgisi konularını nasıl ele aldığı meselesi geçmiş programlardan bağımsız düşünülmemelidir. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren hazırlanan programlarda dil bilgisi özellikle dilin etkin bir şekilde kullanılması için önemli bir gereklilik sayılmıştır. 1924 Programı, o yıllarda ortaokulların liselerin birinci devresi olarak kabul edilmesi nedeniyle Lise Birinci Devre Müfredat Programı adıyla hazırlanmıştır. Programda birinci sınıflar için dil bilgisi konularına bağımsız ders saatleri ayrılmıştır Programda dikkat çeken fiiller ve fiillerle ilgili konuların ikinci sınıf konuları içinde yer alıyor olmasıdır. Bununla birlikte dil bilgisi konularının okuma ve yazma uygulamaları içinde verilmesi istenmektedir (Balcı, 2014: 25-26). Orta Mektep Programı adıyla 1929 da hazırlanan programda fiiller ve fiillerle ilgili konular ikinci sınıf konuları arasında yer almaktadır. Bu programda dikkat çeken temel unsur, Türkçe dersinin bütünlüğü ilkesinin benimsenmiş olmasıdır. Bu nedenle konuların birbirini tamamlayacak şekilde işlenmesi ilkesi benimsenmiştir (Balcı, 2014: 27). Bu programda 1931 yılında yapılan değişikliklere göre birinci sınıfta adlar, sıfatlar, zamirler gibi kelime türlerinin cümledeki görevleri dikkate alınarak işlenmesi ön görülmüştür. Fiiller ve fiillerle ilgili konular ikinci sınıf konuları arasında yer almaktadır (Balcı, 2014: 28). 1938 yılında hazırlanan Ortaokul Türkçe Programında, Mustafa Kemal Atatürk ün 1935 yılında dil bilgisi konularının programlardan çıkarılmasıyla ilgili verdiği emir nedeniyle dil bilgisi konularına yer verilmemiştir. 1940 yılında dil bilgisi konuları programa eklenmiştir (Balcı, 2014: 30). 1949 yılında hazırlanan ortaokul programındaysa dil bilgisi konularının özellikle metin üzerinde yapılacak çalışmalarla ele alınması gerektiği vurgulanmıştır. Programda dil bilgisi konularının tekrarı yapılırken de uygun cümle ve tabirlerin kullanılması istenmiştir. Programın esas dikkat çeken tarafıysa dil bilgisi konularının öğretilmesinin bir amaç olmaması, dili konuşmada, yazmada ve okumada etkin kullanmayı sağlayan bir araç olarak görülmesidir. Programın en önemli tarafı, dil bilgisi konularının sınıflara göre tasnif edilmemiş olmasıdır. Konuların basitten karmaşığa doğru bir sırayla ele alınarak her yıl tekrar işlenmesi benimsenmiştir. 1962 Programında dil bilgisi konularıyla ilgili herhangi bir değişiklik yapılmamıştır (Balcı, 2014: 31, 32, 33). 1981 Programında, dili kullanmada öğrencinin bilinç ve güven kazanmasının vurgulanarak bunun dilin kurallarını sezdirmekle sağlanacağı ifade edilmiş; bununsa ilköğretimde yapılması gerektiği görüşüne yer verilmiştir (MEB, 2000: 7, 8). 1981 Programının çalışmamız açısından en dikkate değer yönü dil bilgisi konularının sınıflara göre dağılımıdır. Program, altıncı sınıfta dil bilgisi konularını cümleyi tanıma ve yazımını kavrayabilme davranışıyla başlamıştır. Bununla Birlikte kelimeleri cümle içinde doğru kullanmak davranışı da her sınıfta verilmesi gereken bir davranıştır. (MEB, 2000: 21-23).
İLKÖĞRETİM 6-8 TÜRKÇE PROGRAMININ DİL BİLGİSİ VE YABANCI DİL ÖĞRETİMİ AÇISINDAN TAŞIDIĞI YAPISAL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 2373 Cumhuriyet ten bu güne Türkçe öğretim programlarının dil bilgisi konularıyla ilgili çizdiği ana çerçevenin dil bilgisini bilmenin dili daha bilinçli ve daha güvenle kullanımını sağlaması olduğu söylenebilir. Bu bakımdan dil bilgisi konularının en az bir cümle bağlamı içinde işlenmesi gerekliliği de vurgulanan temel esaslar arasında sayılmalıdır. Geçmiş programlardan farklı olarak hem dayandığı eğitim felsefesi hem de ders işleme yöntemleri itibariyle 2006 Programı,dil bilgisine öğretimine yüklediği anlamlarla önceki programlarla paralellik gösterir. Programın dil bilgisi öğretimiyle ilgili olarak Dil bilgisi öğretimi kuramsal bilgilere değil, uygulamaya dayanmalıdır. Bu amaçla dil bilgilerinin öğretiminde, kuralların verilmesinin yanında, bu kuralların kelime, cümle ve metin düzeyindeki uygulamaları amaçlanmıştır. yer verilmiştir (Kaplan, vd. 2006: 7). Bu ilke dil bilgisi öğretimi bakımından programın yapısal bir soruna dönüşmesine zemin teşkil etmektedir. Eğer dil bilgisi konuları kuramsal bilgiler yerine uygulamaya dayalı olacaksa ve en az bir cümle bağlamı içinde ele alınacaksa öğrencinin herhangi bir dil bilgisi konusunu işlemeden cümle kurabilmek için gerekli kazanımları edinmiş olması gerekir. Program, dil bilgisi kazanımlarının verilmesiyle ilgili olarak, Programda, Türkçenin kurallarıyla ilgili kazanımlar, öğrencilerin düzeylerine uygun olarak ve aşamalı bir biçimde verilmiştir. (Kaplan, vd. 2006: 7 ) denilerek kazanımların ele alınmasında ilkin öğrenci düzeyinin dikkate alındığı vurgulanmıştır. Burada öğrencilerin birinci kademe sınıflarında cümle kurma becerisini elde ettiği, kurallara yer verilmeden sezdirme düzeyinde de olsa ilgili kazanımlara erişmiş oldukları (Güneş, 2007: 262 ) kabul edilmektedir. 6-8. Sınıf Programında işlenmesi gereken dil bilgisi konularının, özellikle kelime türlerinin cümle içindeki işlevlerini kavranması kazanımının vurgulanması öğrenciden sezgi düzeyinden öte bir bilgi düzeyinde olmasını beklemektedir. Türkçe Programın, Dil bilgisi konularının anlama olan katkısına özellikle dikkat edilmesi, konuların birer beceriye dönüşmesine yardımcı olacaktır. (Kaplan, vd. 2006: 7 ) ilkesine yer vermesi cümle becerilerini gerekli kılmaktadır. Dil bilgisiyle ilgili kazanımların değerlendirilmesinde, kuralların metin veya cümle bütünlüğü ve bağlamı içerisinde ele alınması, diğer becerileri desteklemesi açısından oldukça önemlidir. (Kaplan, vd. 2006: 8), ilkesi de dil bilgisi konularının programın gayelerine hizmet edebilecek mahiyette olup olmadığı meselesi üzerinde yeniden durulmalıdır. Türkçe dersi programının kendi içinde bir bütünlük taşıyor olması uygulamada aynı bütünlüğü sağlayamamaktadır. Özellikle dil bilgisi konularının sınıflara göre dağılımları bütünlüğü bozmakta ve dil bilgisi öğretimini araç olmaktan çıkarıp bir amaç haline dönüştürmektedir. Bu yargının daha iyi anlaşılması için özellikle kelime türleriyle ilgili konuların sınıflara göre dağılımının programda nasıl olduğuna bakılması gerekmektedir. Türkçe programı, dil bilgisi konularının en az bir cümle bağlamı içinde ele alınması ilkesine zıt bir şekilde konuları kelimeden cümleye doğru bir sıra içinde ele almaktadır. Kelimelerin ele alınmasındaysa temel vurgu ele alınan kelimenin cümle içinde üstlendiği işlevdir. Cümleyle ilgili kazanımlara erişememiş bir öğrenciden bunun beklenmesi üzerinde düşünülmesi gerekmektedir.
2374 Sait SAYAR 2006 Türkçe Programı kelime türleriyle ilgili dil bilgisi konularının sınıflara göre dağılımını şöyle yapmıştır. 6. SINIF 7. SINIF 8. SINIF 1. Fiiller 2. Kip ve Çekimli Fiil 3. Bildirme Kipleri ve Dilek Kipleri 4.Fiillerin Olumlu, Olumsuz, Soru ve Olumsuz Soru Çekimleri 5. Zarflar 6. Kelimelerin Cümledeki Farklı Görevlerde Kullanımı 1. İsim 2. Zamir 3. Hal Ekleri 4. İyelik Ekleri 5. İsim Tamlamaları 6. Sıfatlar 7. Sıfat Tamlamaları 8.Edat, Bağlaç, ve Ünlemler 9. Kelimelerin Cümledeki Farklı Görevlerde Kullanımı 1. Fiilimsiler ve Kullanım Özellikleri 2. Cümlenin Temel Ögeleri 3. Cümlenin Yardımcı Ögeleri 4. Fiillerde Çatı 5. İsim ve Fiil Cümleleri 6. Kurallı ve Devrik Cümleler 7. Cümlenin Yapı özellikleri 8. Kalıplaşmış Cümle Yapıları 9. Cümlede Anlam TABLO 1: Kelime türleriyle ilgili dil bilgisi konularının sınıflara göre dağılımı (Kaplan, vd. 2006: 41-50). Program, kelime türlerini sınıflara göre böyle tasnif ederken altıncı sınıfta ilk ele alınan kelime türünden itibaren konuyla ilgili kazanımda, İsimlerin cümledeki işlevlerini kavrar, isimleri işlevlerine uygun kullanır. (Kaplan, vd. 2006: 42), kazanımı göstermektedir ki kelime türünün ne olduğundan daha çok cümle içinde üstlendiği işlevler önemlidir. Öğrenci bu işlevleri yaptığı uygulamalarda da kullanmalıdır. Altıncı sınıfta edat, bağlaç gibi görevli kelimelerle ilgili, Edat, bağlaç, ünlemlerin işlevlerini ve cümleye kazandırdıkları anlam özelliklerini kavrar; bu kelimeleri işlevlerine uygun kullanır. (Kaplan, vd. 2006: 42), kazanımı öğrencinin cümleyle ilgili hangi bilgi düzeyinde olması gerektiğini göstermektedir. Konu şöyle bir örnekle daha somut hale getirilebilir: Okula Ali de geldi. de bağlacı örnekte olduğu gibi ancak bir cümle içinde ele alınırsa anlamlı ve işlevsel olur. Bu işlev de gelme fiilinin etrafında şekillenir. Cümle kurmak için gerekli olan temel kelime türü fiillerdir. Fakat, Tablo 1 de gösterildiği gibi fiiller konusu yedinci sınıf konuları arasında yer almaktadır. Dolayısıyla öğrenciler, cümlenin ne olduğunu ve nasıl kurulduğunu tam anlamıyla kavramadan diğer kelime türleriyle ilgili kazanımları edinmeye çalışmaktadır. Halbuki önce cümle kurmak için gerekli kazanımların verilmesi gerekmektedir. Böylece işlenecek dil bilgisi konusu tam anlamıyla bir cümle bağlamı içinde işlenme imkanı bulunabilecektir. Cümle bağlamının ötesinde işlenen konu bir metin düzeyinde ele alınacaksa yine metni oluşturan cümleler üzerinde etraflıca durulmalıdır. 2. Dil Bilgisi Konularının Sınıflara Göre Dağılımının Yabancı Dil Öğretimi Bakımından Taşıdığı Sorunlar
İLKÖĞRETİM 6-8 TÜRKÇE PROGRAMININ DİL BİLGİSİ VE YABANCI DİL ÖĞRETİMİ AÇISINDAN TAŞIDIĞI YAPISAL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 2375 Ana dili öğretimindeki başarı ya da başarısızlığın diğer tüm alanları etkileyeceği düşüncesinden yola çıkılarak bu etkilenmenin en belirgin olduğu alanlardan birinin de yabancı dil öğretimi alanı olduğu söylenebilir. Türkçe dersinin diğer derslerle sıkı bir ilişkisi vardır. Yapılandırıcı yaklaşım modelinin başarılı bir şekilde uygulanmasında öğrencinin diğer derslerle ilgili durumlarının da dikkate alınarak eğitim-öğretim süreçlerine dâhil edilmesi gereklidir. Özellikle Türkçe dersiyle yabancı dil derslerinin sınıflara göre konu dağılımlarının paralellik göstermesi derslerin işleniş süreçlerini kolaylaştıracaktır. Türkçe programıyla ilgili yaşanan sorunlar daha çok konuların sınıflara göre dağılımları ve bu dağılımların yabancı dil dersleriyle örtüşmemesinden kaynaklanmaktadır. Yabancı dil dersi olarak İngilizce dersinin okutulduğu ortaokul sınıflarında İngilizce dersi Programında, ana dili öğretimiyle yabancı dil öğretimi benzer yönleri olsa bir birinden tamamen bağımsız alanlar ( Özüdoğru ve Dilman, 2014: 1) olarak kabul edilen görüş hakimdir. Bu bakımdan programların hazırlanmasında Türkçe Programı ve İngilizce Programında özellikle dil bilgisi konularının sınıflara göre dağılımı yapılırken derslerin bir birini etkileme imkanından yararlanma yoluna gidilmemiştir. Bu yalnız dil bilgisi konularının dağılımlarında değil yöntem ve teknikler bakımından dikkate alınmayan bir durumdur. Yabancı dil öğretiminde ana dilinin imkanlarının transfer yoluyla ve olumlu katkılarının olduğu da kabul edilmelidir ( Özüdoğru ve Dilman, 2014: 27). Yabancı dil öğretimi bakımından ülkemizin şartları dikkate alındığında transferin kaçınılmaz olduğu görülecektir. Yabancı Dil Dersi Programı, temel ilke olarak derslerde ana dilinin kullanılmamasını benimsemektedir (Ersöz, vd, 2006: 5, 6). Bu yabancı dil öğretiminin sağlıklı yürütülebilmesi için gereklidir.yabancı dilin ana dilden farklı olarak planlı ve bilinçli bir öğretim alanı ( Özüdoğru ve Dilman, 2014: 11) olması, öğretimi yapılacak konuların ana dilde biliniyor olmasını bir imkana dönüştürmektedir; çünkü Yabancı dil öğrenimi ana dille ilgili bilgileri temel alır. ( Özüdoğru ve Dilman, 2014: 11). Bu ilke Türkçe ve Yabancı Dil Öğretim Programları açısından düşünüldüğünde özellikle dil bilgisi konularının dağılımlarında bir paralellik kurulması olumlu sonuçlar ortaya koyabilecektir. Türkçe Programında dil bilgisi konularının dağılımlarının sebep olduğu problemin yanında bu durum yabancı dil dersleri açısından da çeşitli sorunlara sebep olmaktadır. Her iki program konuların bağlam içinde işlenmesini ön görmektedir. Bağlam oluşturmak için gerekli asgari koşulsa cümledir. Cümle için gerekli olan ilk kelime türleri fiiller ve isimlerdir. Fiiller ve isimlerin her iki programdaki durumu Tablo: 2 de gösterildiği gibidir. TÜRKÇE PROGRAMI YABANCI DİL DERSİ PROGRAMI
6. SINIF 7. SINIF 5. SINIF 2376 Sait SAYAR 1. Fiiller 2. Kip ve Çekimli Fiil 3. Bildirme Kipleri ve Dilek Kipleri 4.Fiillerin Olumlu, Olumsuz, Soru ve Olumsuz Soru Çekimleri 5. Zarflar 6. Kelimelerin Cümledeki Farklı Görevlerde Kullanımı *Present Continuous Tense Simple Present Tense Present Continuous Tense Simple Past Tense TABLO 2: Fiiller ve Fiillerde Zaman Konularının Türkçe ve Yabancı Dil Dersi Programındaki Yeri Türkçe dersi programıyla İngilizce dersi programı program hazırlama modeli, konuların dağılımı, konuların ilenme biçimi gibi yönlerden birbirinden çok farklı biçimde hazırlanmıştır. Bu farklılık birbirine benzerlik gösteren iki alan arasında herhangi bir bağ kurulmasına da engel olmaktadır. Bu bakımdan en büyük sıkıntıyı derslerin işleniş süreçlerinde yabancı dil dersi öğretmenlerinin yaşadıkları söylenebilir. Ana dili dersi söz konusu olduğunda dil bilgisi konuları birinci kademe sınıflarında yalnız sezdirme boyutunda kalınırken İngilizce dersinde beşinci sınıfta zamanlar konusunun işlenmesi uygulama bakımından bir sorun oluşturmaktadır. Sivas ın Şarkışla ilçesi merkezinde yer alan ortaokullarda görev yapmakta olan İngilizce dersi öğretmenleriyle yapılan yüz yüze görüşmelerde yöneltilen sorulara öğretmenlerin verdikleri cevaplar da bu sorunun varlığını ortaya koymaktadır. Yapılan görüşmenin neticesinde tablo 3 teki sonuçlar ortaya çıkmıştır. Görüşülen Kişi Sayısı: 15 CEVAP SAYILARI SORULAR E H K 1. İngilizce öğretiminde anadilini İyi bilmek gerekli midir? 9 2 3 2. İngilizce öğretiminde öğrencilerinin Türkçenin kurallarını iyi bilmeyişleri bir sorun mudur? 3. İngilizce öğretiminde önce Türkçenin kurallarını anlatma ihtiyacı duyuyor musunuz? 4. İngilizcede beşinci sınıftan itibaren işlenmeye başlanan fiillerde zaman konularının Türkçe dersinde ancak yedinci sınıfta işlenmeye başlandığını biliyor muydunuz? 8 5 2 9 4 1 4 11 0 5. Öğrencinin gramer konularını İngilizcede öğrenmeden önce Türkçesini öğrenmeleri sizin açınızdan bir kolaylık oluşturur mu? 11 1 3 6. Bu durum öğrencinin İngilizce öğrenmesini kolaylaştırır mı? 11 1 3 TABLO 3: İngilizce Öğretmenlerinin Cevapları 1. Soruya Evet cevabını verenlerin 3, 5 ve 6. Sorulara da Evet cevabı verdikleri görülmektedir. Türkçe ve İngilizce dersi programlarıyla birlikte ders öğretmenleri arasındaki
İLKÖĞRETİM 6-8 TÜRKÇE PROGRAMININ DİL BİLGİSİ VE YABANCI DİL ÖĞRETİMİ AÇISINDAN TAŞIDIĞI YAPISAL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 2377 mesleki işbirliği eksikliğine en somut örnek olarak 4. Soruya katılımcıların ağırlıklı olarak Hayır cevabı vermeleri gösterilebilir. Bu tür çalışmalar çok geniş alanlarda yapılarak daha kapsayıcı sonuçlara ulaşmak mümkündür. Burada özellikle çalışma sahamızdaki İngilizce öğretmenlerinin ana dili ve yabancı dil öğretimi arasındaki ilişki hakkında sahip oldukları düşünceleri dikkat çekmektedir. 4. SONUÇ Ana dili ve yabancı dil öğretiminde yaşanan sorunlar hem genel bir şikayete konu olma hem de benzer öğretim süreçlerini taşımaları nedeniyle benzerlik göstermektedir. 2006 yılına kadar uygulanan Türkçe Programı etrafında çeşitli tartışmalar yapılmış neticede bu program değiştirilerek yeni bir eğitim anlayışına bağlı olarak yeni bir program hazırlanarak uygulanmaya konulmuştur. Yeni program uygulanmaya başlandığı günden itibaren çeşitli araştırmalara konu olsa da programın taşıdığı yapısal sorunlara değinilmemiştir. Ağırlıklı olarak bu programın yeni bir eğitim anlayışına dayandığı (Güneş, 2007: 1), dolayısıyla iyi ve arzu edilen bir program olduğu düşüncesi dile getirilmiştir. Çalışmamızın başından beri anlatılmaya çalışılansa programın yeni bir anlayışa dayanmasına karşın dil bilgisi konularının sınıflara göre dağılımının hem ana dili öğretimi hem de yabancı dil dersi öğretimi bakımından çeşitli sıkıntılara neden olmasıdır. Bu sıkıntıların temelindeyse programda dil bilgisi konularının en az bir cümle bağlamı içinde işlenmesi ilkesi benimsenmesine karşın konu dağılımlarının bu ilkeye uygun olmaması yer almaktadır. Cümle kurmak için gerekli olan iki temel kelime türünden biri olan fiiller Türkçe Programına göre yedinci sınıfın konuları arasında yer almaktadır. Dolayısıyla öğrenci alt sınıflarda cümle kurmak için gerekli kazanımlara ulaşmadan diğer kelime türlerini cümle bağlamı içinde kullanmayı öğrenmeye çalışmaktadır. Bu durum yabancı dil dersleri bakımından da çeşitli sorunları doğurmaktadır. Öğrenciler ana dillerinde cümle kurmak için gerekli kazanımlara ulaşmadan yabancı dil dersinde bu kazanımlara ulaşmaya çalışmaktadır. Bu çalışmayla 2006 Türkçe Programının hem ana dili hem de yabancı dil dersi öğretimi bakımından taşıdığı olumsuzlukların ortadan kaldırılmasına yönelik aşağıdakiler önerilmektedir: 1. Türkçe dersi programında dil bilgisiyle ilgili kazanımlar okuma, yazma, konuşma başlıkları altında ele alınabilir. Böylece etkinliklerde dil bilgisi konuları anlama ve anlatmanın daha iyi olmasını sağlama amacına hizmet eder ve Türkçe dersinin bütünlüğü sağlanmış olur. 2. Dil bilgisi konularının sınıflara göre dağılımları başta yabancı dil dersleri olmak üzere diğer derslerin konuları da dikkate alınarak yeniden düzenlenebilir. Örneğin fen ve teknoloji dersinde iş, hareket, kuvvet konularının Türkçe dersindeki filler konusuyla aynı sınıfta
2378 Sait SAYAR işleniyor olması yapılandırıcı yaklaşım açısından ve çoklu zekâ kuramının imkânları bakımından eğitim-öğretim süreçlerini olumlu etkileyecektir. 3. Türkçe derslerinin temel malzemesinin metinler olduğu düşüncesinden hareketle ders kitaplarındaki etkinliklerin metinlere bağlı olarak hazırlanması sağlanmalıdır. 4. Dil bilgisi konuları işlevsellik açısından değerlendirilmeli ve bu konuların işlevleri ders kitaplarına alınan örnek metinlerde mutlaka gösterilmelidir. 5. Program, Türkçe dersinin bütünlüğü içerisinde öğretiminin yapılabilmesi için yeniden yapılandırılmalıdır. Bu yapılandırmada dil bilgisi öğretimi yeniden gözden geçirilmelidir. 6. Dil bilgisi konularının sınıflara göre dağılımında fiiller konusu ilk sınıfların konuları arasında yer almalıdır. KAYNAKÇA BALCI, A. (2014). "Cumhuriyet Dönemi İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programlarında Dil Bilgisi Öğretimi", Murat ÖZBAY (ed.), Türkçe Eğitimi Açısından Dil Bilgisi Öğretimi, İçinde (s. 1-44). Ankara: Pegem Akademi Yayınları. CEMİLOĞLU, M. (1998). İlköğretim Okullarında Türkçe Öğretimi (2. bs.). Bursa: Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı Yayınları. ERSÖZ, A. (2006). İLKÖĞRETİM İNGİLİZCE DERSİ (4, 5, 6, 7 ve 8. SINIFLAR). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Yayınları. GÜNEŞ, F. (2007). Türkçe Öğretimi ve Zihinsel Yapılandırma (1. bs.). Ankara: Nobel Yayınları. KAPLAN, R., & vd. (2006). İLKÖĞRETİM TÜRKÇE DERSİ (6, 7, 8. SINIFLAR) ÖĞRETİM PROGRAMI. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Yayınları. MEB. (2000). İlköğretim Okulu Türkçe-Yazı Programı 6-7-8. İstanbul: Devlet Kitapları Müdürlüğü Yayınları. ÖZÜDOĞRU, M., DİLMAN, H. (2014). Anadil Edinimi ve Yabancı Dil Öğrenim Kuramları. Ankara: Anı Yayınları.