Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Doç. Dr. Funda BAĞCIGİL
Neden önemli????? Ekonomik kayıplar İhracatı olumsuz yönde etkilemeleri Bilinçsiz kullanılan ilaçların kalıntı sorunu yaratmaları çevre kirliliği oluşturmaları antibiyotik direncini arttırmaları Zoonozlar!!
Balık Hastalıklarında Görülen Semptomlar Davranış Bozuklukları Dönme Uyuşukluk (Letarji) Bir araya toplanma İştahsızlık Ağa yada duvarlara sürtünme Sinirsel davranışlar Dış bakıda görülen lezyonlar Ekzoftalmus, gözde kanama, körlük, bulanıklık Deride renk kararması Yüzgeçlerde, vücut yüzeyinde lezyon, hemorajiler,kistler Ascites, anüste şişlik, hemoraji
İç bakıda görülen lezyonlar Vücut boşluklarında sıvı (irinli,seröz, purulent) birikmesi İç organlarda hemoraji, aşırı büyüme, kistler nodüler İç organlarda anemi Barsaklarda ödem, kanama, enteritis Kaslarda kanama, anemi, kistler
Bakteriyel Balık Zoonozları Bulaşma yolları 1- Deri yolu: Kontamine balık dokularının ve kontamine suyun derideki yırtık ve yaralara teması 2- Sindirim yolu: Kontamine balık ürünleri Kontamine su
Zoonozlara örnekler.. * Aeromonas hydrophila Gıdalarda normal tuz oranında (%4), buzdolabı sıcaklığında rahat ürer ve enterotoksin üretir. Kolera benzeri sindirim sistemi hastalığı meydana getirir. Ayrıca temas sonrası yaralara da neden olabilirler. * Enterobacteriaceae familyasındaki çeşitli türler Fırsatçı patojen ve indikatör mikroorganizmalar Özellikle sindirim yolu ile bulaşma sonucu infeksiyonlar oluşur Escherichia coli, Salmonella spp., ve diğerleri * Vibrio türleri Vibrio cholerae, V. vulnificus.. İnfeksiyon kaynağı: kontamine sular, çiğ ya da az pişmiş deniz ürünleri. İshal ve kusmaya neden olurlar.
* Staphylococcus aureus Enterotoksin üretirler. Toksinin gıda maddeleri ile ya da kontamine sularla alınmasını takiben, sindirim sistemi bozukluklarına neden olurlar. * Clostridium botulinum ve C. perfringens Sindirim yolu ile alınması sonucu ölümle sonuçlanabilien gıda zehirlenmelerine neden olurlar. * Mycobacterium marium, M. fortuitum Deri yolu ile bulaşırlar. El ve ayaklarda granülomatöz karakterde lezyonlar oluşturular. Öldürücü değildir ancak kronik seyirlidir ve uzun süreli kemoterapi gerektirir.
Balık orijinli zoonotik hastalıklar Patojen Sindirim (balık) Sindirim (su) Bakteri Streptococcus * Staphylococcus * Clostridium + Dermal Kontak (infekte balık) Erysipelothrix + Dermal Kontak (infekte akvaryum/deniz suyu) Mycobacterium * + Nocardia * * Vibrio + + Plesiomonas shigelloides + + Aeromonas + + Pseudomonas * * Escherichia + Salmonella + + Klebsiella + Edwarsiella + + + + Leptospira???? +: insanlardan olgular rapor edilmiştir *: insanlarda bilinen olgu yoktur ancak potansiyel risk mevcuttur?: bildirilen insan olgularında bulaşma yolu bilinmemektedir
Balık hastalıklarının teşhisi için örnek alınması ve gönderilmesi canlı balıklar gönderilmeli, ölmüş balıklar örnek olarak tercih edilmemeli ölü balık gönderilmesi zorunluluğu varsa buz içinde termosla gönderilmeli taze ölmüş balıklar * klinik belirti gösteren balıklar seçilmeli en az 10 ar adet örnek seçilmeli (örnek sayısı popülasyonu temsil etmeli) antimikrobik tedavisi görmemiş balıklar seçilmeli havuz/akvaryum suyu, varsa bitkiler ayrı kaplarda gönderilmeli
Canlı balık Yeterli oksijen ve su. İzole konteyner Buz aküsü Kağıt parçaları Tropik balıklarda buz aküsü konulmamalı!!!! Avantaj: en uygun inceleme örneği Dezavantaj: İnfeksiyon şiddetli seyrediyorsa,balıklar taşıma sırasında ölebilir ya da suyun kalitesizliği, oksijen yetersizliği, aşırı sıcak/soğuk nedeniyle ölebilir
Buz içinde balığın gönderilmesi İzole konteyner Buz İçerisinde su bulunmayan poşet 48 saat içerisinde laboratuvara ulaştırılmalı Laboratuvar mesafesi çok uzak ise, balığın canlı gönderilmesi mümkün değilse tercih edilmelidir. Avantaj: laboratuvara ulaşana kadar balığın öleceği endişesi yok Dezavantaj: parazitlerin birçoğu ölecektir, birçok histolojik inceleme yapılamayabilir, bakteri ya da virus izolasyon oranı daha düşüktür
Donmuş balığın gönderilmesi İzole konteyner Kağıt parçaları Donmuş balık Kuru buz blokları Avantaj: örnek uzun süre taşınabilir, balıklar donuk kaldığı sürece sorun olmaz Dezavantaj: Kuru buz temini ve taşıması zor olabilir. Örneğin kalitesi buz içerisinde gönderilen balıktan daha da düşüktür (laboratuvar incelemeleri yönünden)
Formaldehit solusyonu içerisinde örnek gönderilmesi Avantajı: Örnek formaldehit solusyonuna konulduktan sonra artık stabildir, laboratuvara sorunsuzca ulaştırılabilir. Örneğin hazırlanması ve gönderilme işlemlerinin başlatılması arasında geçen süre çok önemli değildir. Toksikasyondan şüphelenildiğinden uygun bir örnek gönderilme şekli olabilir. Dezavantajı: Herşey ölmüş olduğu için, bakteri,virus, mantar gibi etkenlerin hiçbirini üretme olanağı kalmayacaktır. Formaldehit irritan bir maddedir, ve taşınmasında da sorunlar olabilir.
BALIK ANAMNEZ FORMU Ornegi gönderen :.... Tarih:.. Tür... yas... Agirlik (gr)... Kuluçkahane.. Havuz ölçüleri: Uzunluk....Genişik..Derinlik... Kafes ölçüleri:: Uzunluk Genislik..Derinlik... Havuz veya kafesteki balik sayisi:.son manipulasyon tarihi... Yem... Alındığı tarih... Pelet büyüklügü...günlük yem/vücut agirligi... Yemlerne sikligi... Su kaynagi....su akışı (gpm/havuz)... Sicaklik oc: yüzey... Orta... Dip... Serbest 02: yüzey... Orta... Dip. ph....sertlik... Kuluçkaneye verilen su,... Hastaligin ilk görüldügü tarih Günlük mortalite... Semptomlar: Yüzme : Solungaçlar: Vücut rengi:... Beslenme davranislari:... yüzgeçler:... Diger semptomlar:... TEDAVI: Tedavi uygulanmissa tarihi.. Kullanılan ilaç Dozu. Tedavinin etkisi...
İHBARI MECBURİ HAYVAN HASTALIKLARI VE BİLDİRİMİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendi ile altıncı fıkrasına dayanılarak, Hayvan hastalıklarının bildirimi ile ilgili 82/894/EEC sayılı Avrupa Birliği Konsey Direktifi ile hayvan hastalıklarının bildirimi için hazırlanmış form ve kodları düzenleyen 2005/176/EC sayılı Avrupa Birliği Komisyon Kararına paralel olarak,
su hayvanlarının ihbarı mecburi viral hastalıkları İnfeksiyöz Hematopoietik Nekrozis Viral Hemorajik Septisemi Sazanların Bahar Viremisi (Spring Viremia of Carp) Epizootik hematopoetik nekroz Sarıbaş hastalığı (Yellow Head Disease) Taura sendromu Enfeksiyöz Salmon Anemisi Koi Herpes Virus Hastalığı
su hayvanlarının ihbarı mecburi fungal hastalıkları Kerevit Vebası (Aphanomyces astaci ) Epizootik ülseratif sendrom (Aphanomyces spp.)**(mix)
su hayvanlarının ihbarı mecburi bakteriyel hastalıkları Bakteriyel böbrek hastalığı (Renibacterium salmoniaum)
su hayvanlarının ihbarı mecburi paraziter hastalıkları Marteiliosis (Marteilia refringens) Bonamiosis (Bonamia ostreae, Bonamia exitiosa) Beyaz Benek Hastalığı (Ichthyophthirius multifiliis ) Perkinsus marinus enfeksiyonu Microcytos mackini enfeksiyonu
BAKTERİYEL BALIK HASTALIKLARI
Aeromonas infeksiyonları Furunkuloz Aeromonas salmonicida Gram negatif, fakültatif anaerob, haraketsiz, sporsuz kısa çomaklar Bakteriyel hemorajik septisemi Aeromonas hidrophila, A. sobria, A. caviae, A. puctata Gram negatif, fakültatif anaerob, hareketli, sporsuz kısa çomak
Furunkuloz Salmonidlerde (Alabalık ve somon) vücut üzerinde oluşturduğu yanık benzeri furunkeller (çıban)
Etiyoloji Aeromonas salmonicida Gram negatif, fakültatif anaerob, haraketsiz, sporsuz kısa çomak
Epidemiyoloji tatlı su balıklarının infeksiyonu olarak başlamış; kültür koşullarının geliştirilmesi ile özellikle son yıllarda deniz işletmelerinden de izole edilmekte. alabalık ve atlantik salmonları en duyarlı, gökkuşağı alabalıkları ise en dirençli türler japon balıkları, sazan ve yılan balıklarında da bildirilmiş ülkemizde de saptanmış (gökkuşağı alabalıkları, çeşme/içme sularında, )
İnfeksiyon kaynağı: ölmüş balıklar Saçılma yolları vücut üzerindeki zedelenmiş bölgelerdeki furunkeller, dışkı Bulaşma yolları direkt temas sindirim yolu vertikal bulaşmanın olabileceği düşünülmekte Düşük su sıcaklıklarında genellikle latent; sıcaklığın 20 C ye çıkması ile klinik tablo ve ölümler
Semptomlar Çiftlik bazında; Yüksek mortalite Havuz genelinde Uyuşukluk, hareketsizlik Yem yememe Yüzey hizasında yüzme İnkubasyon süresi 2-4 gün Mortalite gençlerde % 50 yetişkinlerde % 30
İnfekte hayvanlarda; Akut, subakut ve kronik form semptom görülmeden yüksek oranda ölümler durgunluk, ekzoftalmus, burun deliklerinden kan gelmesi, vücut üzerinde hemoraji, furunkeller ülserler
Nekropsi Bulguları Karın duvarı ve kalpte hemorajiler, karaciğerde solgunluk, böbreklerde yumuşama ve büyüme.
Tanı öz. subakut formu hemorajik septisemi ile seyrettiğinden Viral hemorajik septisemi ile karışabilir. etken izolasyonu ve identifikasyonu Histopatoloji FAT
Tedavi ve Kontrol karantina, imha, balık ve yumurta nakillerinin kısıtlanması ve denetlenmesi, sanitasyon, ilaç sağaltımı (antibiyotik tedavi ancak erken tanıda etkili) aşılama İngiltere ve Norveç te aşılama çalışmaları başarılı sonuçlar vermiştir
Antibiyotik kullanımı portörlerdeki saçıcılığı tam olarak önleyemez. Ayrıca günümüzde bazı ülkelerde kısıtlanmıştır. Oksitetrasiklin, Amoksisilin, Oksolinik asit, Sulfonamidler, Furazolidon Akvaryum balıklarında yaralara topikal hidrojen peroksit
Hareketli Aeromonas Septisemisi (Bakteriyel hemorajik septisemi) Hareketli Aeromonas türleri tarafından oluşturulan septisemik karakterde bulaşıcı bakteriyel infeksiyöz hastalık
Aeromonas hidrophila, A. sobria, A. caviae, A. puctata. Gram-negatif, fakültatif anaerob, hareketli, sporsuz kısa çomak ya da kokobasil. genel olarak aquatik ekosistemin doğal üyeleri su canlılarının bakteriyel florasında bulunurlar etkenler tuz oranı yüksek sular dışında tüm sularda özellikle organik madde oranı yüksek kirli sularda her zaman bulunurlar.
Epidemiyoloji Stres faktörleri; çeşitli viral ve bakteriyel hastalıklar, yüksek su sıcaklığı, aşırı stoklama, düşük su akış hızı, düşük oksijen seviyesi, yetersiz beslenme ve su kalitesi düşüklüğü fırsatçı patojen etkenlerin invazyonu ile sonuçlanabilir + özellikle ektoparazitler, mantar infeksiyonlar ile zarar görmüş deri ile vücada girerler çiftliklerde ve serbest yaşayan balıklarda hastalığa yol açarlar ülkemizde görülmektedir
Klinik Bulgular Yüzgeç diplerinde, ağız ve alt çenede, anüs etrafında kızarıklık ve hemorajiler Vücut yüzeyinde çeşitli derinlikte ülseratif lezyonlar Ani gelişen akut olgularda klinik bulgu gözlenmeden ölümler
Nekropsi Bulguları Karın boşluğunda asites Dalak ve böbrekte büyüme İç organlarda hemorajiler,yumuşama ve nekroz Kaslarda peteşiyel hemorajiler
Tanı bakteri izolasyonu ve identifikasyonu
böbrek izolasyon için en iyi inceleme örneği etken izolasyonu + klinik bulguların varlığı birçok hareketli Aeromonas spp. sekonder etken olarak bulunur primer etken olduğundan emin olunmalı
stres faktörlerinin engellenmesi iyi bakım ve beslenme, su kalitesinin yükseltilmesi, havuz ve kafeslerin seyreltilmesi, ölü balıkların hemen uzaklaştırılması hastalığın çıkışını engelliyebilir veya tedavinin daha etkin olmasını sağlayabilir
antibiyotik kullanımı!?! Salgınların çoğu çevresel faktörlerin düzeltilmesi ile antibiyotik tedavisi gerekmeksizin düzelebilir Antibiyotik tedavi ekonomik değil! oksitetrasiklinler, nifurprion ve sulfamerazin
Aeromonas septisemilerine birden fazla tür ve aynı türe ait farklı serotipler neden olduğundan dolayı aşılamanın başarısı çok yüksek değildir Ancak, bölgesel suşlardan hazırlanan aşıların başarılı sonuçlar doğurduğunu bildiren çalışmalar vardır.
Aeromonas spp Gıdalarda normal tuz oranında (%4), buzdolabı sıcaklığında rahat ürer ve enterotoksin üretir. Sindirim yolu ile alındığında; kolera benzeri sindirim sistemi hastalığı meydana getirir. Deri yolu ile alındığında; deride ülserlere, bazı durumlarda derin kas nekrozlarına neden olabilir. Özellikle immun sistemi baskılanmış bireyler çok duyarlıdır.
Vibriozis (Kızıl Hastalığı) Tuzlu ve tatlı sularda yetiştiriciliği yapılan balıkların ve omurgasızların bakteriyel bulaşıcı hastalığı Electron micrograph of V. anguillarum (Micrograph by Dr J.H. Crosa.)
Etiyoloji Vibrio anguillarum, V. ordalii, V. alginolyticus, V. damsela, V. vulnificus, V. cholera. Gram-negatif, virgül şeklinde, hareketli, fakültatif anaerob sporsuz çomaklar Vibrio türleri organik madde yükü fazla, zemini yumuşak dalgasız bölgelerde çok miktarda saptanır
Epidemiyoloji İnfeksiyon kaynağı balık dışkıları, ölü balıklar, kontamine yemler Saçılma dışkı açık yaralar Bulaşma Sindirim (oral yol), deri deri üzerindeki zedelenmiş bölgelerden ve özellikle ektoparazitlerin yol açtığı portantanelerden
Salgınlar su sıcaklığının yüksek olduğu yaz aylarında ve balıkların derilerinde tahribatın fazla olduğu durumlarda görülür. Bakır, demir bileşikleri ile temas (ağır metaller) Paraziter infeksiyonlar Etken barsak florasında bulunabilir ve fırsatçı olarak infeksiyonlar da oluşturabilir İnfeksiyon deniz balıklarında yüksek mortaliteye neden olabildiği gibi tatlı su balıklarında da kayıplara neden olabilmektedir.
Semptomlar İnkubasyon süresi etkenin virülensine bağlı (ör: 3 gün ) Mortalite % 40-60 Soğuk Su Vibriosisinde % 90 Perakut...herhangi bir semptom görülmeden ölümler
İştahsızlık, anoreksia ile başlar Balığın derisinde koyulaşma gözlemlenir Balık letarjik (uyuşukluk) görünür, su yüzeyine yakın yüzmeye başlar Denge bozukluklarıile birlikte normal dışı davranışlar gösterir Deri yüzeyinde ülserleşmiş lezyonlar oluşur, hemorajiler şekillenir Yüzgeç uçlarında erozyonlar oluşmaya başlar zamanla nekrozlaşır Ekzoftalmus, korneada opaklaşma görülebilir
Otopsi Bulguları: İç organ ve kaslarda peteşiyel hemorajiler, karın duvarında hemoraji, dalakta büyüme ve nekroz karaciğerde nekroz odakları ve belirgin anemi
http://www.lib.noaa.gov/retiredsites/korea/diseases/bacterial.html Solungaçlar solgun; karaciğer hiperanemik
Tanı Etken izolasyonu Vibrioların vibriostat (O/129) a duyarlı
Tedavi Korunma ve Kontrol yem içerisine katılacak kemoterapötikler: antibiyogram testi sonucuna göre; oksitetrasiklin, flumequine, sulfametazin, eritromisin ve oksonilik asit + balığın direncini artırmak için vitamin kompleksleri, özellikle yeme C vitamini ilavesi
Etken bir kere yerleştikten sonra tanktan elimine edilmesi oldukça güç Bilinen en kalıcı, persistent infeksiyöz etkenlerden biri Tüm tankın boşaltılması, hayvanların yok edilmesi, sterilizasyon AŞI 1-4 gram arasında balıklarda; banyo yöntemi 15 g dan büyük balıklarda; enjeksiyon yöntemi http://www.vetcare.gr/fish_vaccination_strategies.htm
Bakteriyel Böbrek Hastalığı salmonidlerinin vücut yüzeyinde irinli kabarcıklar ile ülserlerin oluşması, ve böbreklerin dejenerasyonu ile karakterize, kronik ve sistemik seyirli bulaşıcı bir infeksiyonudur Renibacterium salmoninarum hareketsiz gram pozitif kısa çomak ya da pleomorfik 6 aylıktan büyük tatlı su salmonidlerinde görülür
Epidemiyoloji İnfeksiyon kaynağı: Kontamine yemler ve sular özellikle kronik ya da latent infekte dişi balıklar Saçılma yolu: Dışkı (havuz suyunda 21 gün canlı kalır) Bulaşma yolları: sindirim yolu deri yolu (derideki yaralardan) yumurta ile vertikal bulaşma
Hastalığın ortaya çıkışında predispoze faktörler su ısısı, su sertliği, tuzluluk, kötü çevre şartları, sudaki mineral madde noksanlıkları, diyette C vitamini eksikliği hastalık bulguları ve mortalite yaz dönemi boyunca görülmez.salgınlar çoğunlukla sonbahar ve kışın görülür. pasifik ve atlantik salmonları denize göç ettiklerinde etkeni denizlere de taşırlar. Bundan dolayı infeksiyonlar denizlerde de ortaya çıkabilir.
Semptomlar balıklarda durgunluk ve iştahsızlık berrak ve/veya bulanık bir sıvıyla dolu deri kabarcıkları, bunların patlaması sonucu oluşan yüzeysel ülserler, solungaçlar solgundur (anemiden dolayı), bazı balıklar havuz tabanında yan yatarlar tek taraflı körlük balığın renginde bir kararma ve beneklenme ekzoftalmus
En karakteristik bulgu özellikle böbrekler olmak üzere iç organlardaki kremsi beyaz renkteki nodüller Nekropsi bulguları Abdominal asites şekillenebilir bakteriyoskopide Gram- pozitif küçük ikili gruplarda basiller kesin tanı etken izolasyonu ve identifikasyonu 15-18 C de, inkubasyon süresi >14 gün
İnfeksiyonun kronik ve latent seyretmesi bakterinin hücre içi patojen olması antibiyotiklere direnç kazanması tedaviyi zorlaştırmakta Antibiyotik; Eritromisin, Klindamisin, Spiramisin Aşılar üzerine çalışmalar devam etmekte Kontrolü en zor hastalıkardan biri (bulaşma yolu nedeniyle) Hastalıktan korunmanın en iyi yolu damızlıklara sertifikasyon uygulanması ve yavruların bu damızlıklardan elde edilmesi
Kontrol yurtdışından ithal edilen alabalık yumurtaları BKD yönünden muayenesi su kalitesi devamlı olarak izlenmesi stres oluşturacak çevre koşulları düzeltilmesi hastalık etkenini taşıyacak gıdaların sterilizasyonu infekte yerlerden yumurta ve balık alımının engellenmesi yumurta dezenfeksiyonu (yumurta içindeki etkene etkili olmamakta) infekte balık stoklarının hareketlerinin önlenmesi bulaşmada rol oynayacak vektörler ile ilgili önlemler alınması hasta balıkların hemen uzaklaştırılması, havuz ve ekipman dezenfeksiyonu yemlerin kaliteli olması riskli mevsimlerde vitamin takviyelerinin yapılması
MİKOTİK BALIK HASTALIKLARI
Kerevit vebası (Crayfish aphanomyciasis, La peste, Krebspest, Kraftpest) Tatlı su istakozu; ülkemizde kültürü yapılmayan, doğal su kaynaklarından avcılık yolu ile elde edilen kabuklu bir su ürünüdür. Kerevit vebası, Aphanomyces astaci nin neden olduğu, duyarlı tatlı su kerevitlerinde %100 mortalite ile seyreden, akut ve kronik seyirli, bulaşıcı bir mantar hastalığıdır.
Etiyoloji Aphanomyces astaci 10 C nin üzerindeki su sıcaklıklarında çok çabuk üreyerek kısa sürede (3 hafta içinde=akut infeksiyon) ölüme neden olur su sıcaklığı azaldıkça, gelişmesi yavaşlar ve kerevitlerde ölümün gecikebilir (3 ayı bulabilir=kronik infeksiyon) sporlar sularda yaklaşık 5 gün kadar canlı kalabilirler
Epidemiyoloji Kerevit vebası sadece kerevitleri etkiler doğal olarak diğer kabuklularda görülmez İtalya, İngiltere, İrlanda, Fransa, İspanya, Almanya, Yunanistan, Norveç, İsveç, Finlandiya, Avusturya, Slovenya ve Rusya Türkiye de ilk olarak 1984 sonbaharında Çivril Gölünde (Denizli) görülmüş, daha sonra bir çok gölde de tespit edilmiştir Bulaşma: Horizontal... sudaki zoosporların alınması
Konakçı üzerine etkisi Salgıladıkları enzimlerle kütikülanın yapısını bozan mantarlar, özellikle kütikülada melanin depozitlerinin üretimini stimüle ederler = melanin birikimi Merkezi sinir sistemine yerleşen mantarlar, motor koordinasyonu bozarak ölüme neden olmaktadır
Klinik bulgular davranış bozuklukları; su yüzeyine çıkma (gün ışığına yakınlaşma) ve değişik yönlere kaçışmayla birlikte suyu terketme gibi ayaklarda koordinasyon bozukluğu (öz. birinci yürüme bacaklarında ) sırt üstü devrilme sırt kabuğundan tutularak sudan dışarıya çıkarıldıklarında makasların ve bacakların felç nedeniyle aşağıya doğru sarkması Latent seyirli de olabilir
Makroskobik bulgular Enfekte kerevitler hiçbir makroskobik bulgu göstermeyebilir abdominal bölge, telson ve extremitelerin kütikülinde kahverengisiyah noktalar şeklinde melanizasyon alanları extremite kaybı palpasyonda kabuk üzerinde yumuşak bölgelerin varlığı karın segmentlerinde, bacak ve bacak eklemleri ile gözlerde mantar hifalarından kaynaklanan pamuk görünümünde odaklar
Kas sisteminde nekrotik beyazlaşmış alanlar melanizasyon http://library.enaca.org/naca-publications/adg-crustaceandiseases.pdf
Etken izolasyon ve identifikasyonu Deneysel infeksiyon Tanı (hastalık şüphesi olan kerevitten izole edilen mantardan elde edilmiş zoosporların duyarlı kerevit türlerine verilmesinden sonra 2-8 gün içinde hızlı mortalitenin görülmesi ile birlikte mantarın tekrar izolasyonu, A.astaci için müsbet kabul edilir) PCR Aphanomyces astaci on crayfish exoskeleton Photo: David Alderman
Tedavi kesin etkili bir ilaç veya kimyasal madde de belirlenmemiş durumda Mücadele ve Kontrol Hasta kerevitler hiçbir şekilde başka yerlere nakledilmemeli veya diğer sulara yerleştirilmemelidir. Hasta ve ölmüş kerevitler toplanarak imha edilmelidir. Kontamine malzemeler (ağ v.s), sodyum hipoklorit ve iodoforlarla dezenfekte edilir veya 24 saatten daha uzun bir süre kurutulur
Balıklarda aşılama canlı attenüe aşılar inaktif aşılar bağışıklık Virulans kazanma Daha düşük veya kısa süreli genetik rekombinant aşılar genetik attenüe aşılar peptid aşılar anti-idiotip aşılar pahalı, yüksek teknoloji
BALIKLARDA AŞILAMANIN FAYDALARI Hastalıklardan kaynaklanan ölüm ve verim kayıpları azalır. Tedavi için kullanılan giderler azalır. Yemden yararlanma artar, daha hızlı gelişme olur. İlaç kullanılması sonucu oluşan çevre kirliliği azalmış olur. Balık ve diğer deniz ürünlerinde kalıntı sorunları azalmış olur. Tüketici sağlığı üzerinde aşıların herhangi bir olumsuz etkisi yoktur.
AŞININ BAŞARISINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Hiç bir aşı % 100 koruma sağlamaz Balığın sağlık durumu ile ilgili faktörler Hastalık etkeni (bakteriyel, viral vs) Yetiştirme şartları ile ilgili faktörler Stress Diyet ( Vit.E, Vit.C ) Kirleticiler (fenoller-antijen alımına engel) Ağır Metaller (antijen alımına engel) Antibiyotikler Çevre ( sıcaklık, ph, sertlik, ÇO miktarı) Aşı ile ilgili faktörler; Antijenin dozu Antijenin özelliği Aşının uygulanış şekli ( injeksiyon.,banyo, püskürtme, oral ) Aşıda adjuvantların olup olmaması İmmunostimulanların bulunup bulunmaması
İnaktif Aşıların Uygulama Yöntemleri 1-İmmersiyon Yöntemiyle Aşılama yavru balıklar bir kepçe yardımıyla alınarak prospektüsüne uygun olarak hazırlanmış aşı solusyonuna 1 dakika daldırılıp çıkarılır. dikkat edilmesi gereken hususlar ; 1-Aşılamadan 1 gün önce balıklar aç bırakılmalıdır 2-Balıkların ağırlığına göre aşılama programı değişebilir. 3-Bir defada kepçe ile alınıp aşılanan balık miktarı 5 kg ı geçmemelidir. 4-Kepçe aşı solusyonunun içinde sabit tutulmamalı antijenin tüm balıklara teması için yüzdürülmelidir. 5-Aşı solusyonu ile havuz suyu sıcaklığı arasındaki fark +2 o C yi geçmemelidir.
2-Sprey Yöntemiyle Aşılama hazırlanan aşı solusyonu tek kat halinde dizilmiş balıklar üzerine püskürtülerek yapılır. dikkat edilmesi gereken hususlar; 1-Püskürtücü kompresör basıncı iyi ayarlanmalıdır. 2-Spreyin çapı 2 mm olmalıdır. 3-Uygulama süresi 30 saniye olmalıdır. 4-Aşılama sırasında balıklar 1 dakika süreden fazla dışarıda tutulmamalı
3-Enjeksiyon Yöntemiyle Aşılama balıklar otomatik bir enjektör yardımıyla tek tek aşılanırlar. dikkat edilmesi gereken hususlar; 1-Bu yöntem en az 15 g büyüklüğündeki balıklara uygulanmalıdır. 2-Aşılamadan önce balıklar bir anestezik madde ile sakinleştirilmelidir. 3-Uygulamayı yapan ekip tecrübeli olmalı, işlem kısa sürede bitirilmelidir. 4-Aşılanan balık kendine gelince havuza bırakılmalıdır.
4-Oral Aşılama 1-Bu yöntemde balık ellenmediği için stress ortadan kalkar. 2-Her yaş balığa kolayca uygulanır. 3-Ancak bazı balıkların aşıyı fazla alması yada hiç almaması sonucu populasyonda eşit bir bağışıklık sağlanamaması bu yöntemin olumsuz tarafıdır.
Ülkemizde Uygulanmakta Olan Aşılar İnaktif Vibrio ordalii İnaktif Pasteurella piscicida-vibrio anguillarum Canlı Pasteurella piscicida-vibrio anguillarum ibrogen 2 Alfa Inject 2000 Alfa Deep TM 2000 İnaktif Yersinia ruckerii