Okul Öncesi Eğitimde Özel Öğretim Yöntemleri I. 2. Okulöncesi Eğitimde Program ve Ortamlar

Okul Öncesi Eğitimde Özel Öğretim Yöntemleri I 2. Okulöncesi Eğitimde Program ve Ortamlar

Okulöncesi Eğitim Program Ve Ortamları 1. Okulöncesi Eğitim Programı Kreş Programı Okulöncesi Eğitim Programı Okulöncesi Eğitim Programı Öğretmen Kılavuz Kitabı 2. Okulöncesi Eğitim Ortamlarının Özellikleri İç Mekan ve Özellikleri Dış Mekan ve Özellikleri 3. Okulöncesinde Eğitim Ortamlarının Düzenlenmesi Sınıf içi Eğitim Ortamlarındaki Etkinlik Köşeleri Sınıf Dışı Eğitim Ortamlarının Düzenlenmesi 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 2

1. OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMI Anaokulları ile kreşler çoğu kez birbirleri ile karıştırılan kavramlardır. Oysa bu kurumlar; gerek bağlı oldukları resmi organlar, gerek tabi oldukları yasal düzenlemeler, gerekse özellikleri ve uyguladıkları programlar bakımından birbirlerinden oldukça farklı kuruluşlardır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 3

a. Kreş: Kreş nedir? Fransızca bir sözcük olup TDK sözlüğünde "Çocuk Yuvası" anlamındadır. Üç yaşından küçük çocukların gündüzleri alınıp bakıldıkları çocuk bakımevleridir. Kreşler genellikle çalışan kadınların küçük çocukları için oluşturulmuş kurumlardır. Çalışmak zorunda olan annelerin çocukları, okula gidecek yaşa gelinceye kadar buralarda bakılırlar. Kreşler her devletin kendi yapısına göre kanuni düzenlemelerle kurulur. Buralarda çocukların sağlık durumları, eğitim ve beslenme gibi şartlar, devlet tarafından kontrol edilir. Anneler emzirme saatlerinde gelerek çocuklarını emzirip tekrar işlerine dönerler. Türkiye de İş Kanunu gereği oluşturulan tüzükle, kreşlere ilişkin esaslar belirlenmiştir. Bu tüzükle, hamile veya emzikli kadınların çalıştırılma şartları ile kreş ve emzirme odalarının durumları düzenlenmiştir. Oysa anaokulu, M E Bakanlığına bağlı olarak 3-6 yaş arası çocuklara hizmet veren kurumlardır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 4

Kreşleri; endüstrinin gelişmesi, iş hayatının çeşitlenip yoğunlaşması, anne ve babaların çalışmak zorunda bulunması önemli hale getirmiştir. İş hayatının yoğunluğu; özellikle sanayi kentlerinde, doğumdan kısa bir süre sonra ve anaokulu çağına gelinceye kadar küçük çocuğun kreşlere bırakması gittikçe yaygınlaştırmıştır. Bu niteliği ile kreş, bir eğitim kurumu olmaktan çok bir sosyal kuruluştur. Kreşler Sosyal Hizmetlere bağlı olarak daha küçük gruplara da hizmet vermektedir. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 5

Anaokulları ile kreşler arasındaki başlıca farklar nelerdir? Anaokulları ile kreşler arasındaki başlıca farklar; Kreş Anaokulu 0 ile 3 yaş arasındaki çocuklara hitap eder 3 ile 6 yaş arasındaki çocuklara hitap eder Eğitim kurumu değil, sosyal bir kuruluştur Çalışan annelerin çocuklarının korunup bakılması esastır. İş kanununa bağlı olarak oluşturulan bir tüzükle düzenlenmiştir. Sağlık Bakanlığı, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü ne bağlı olarak faaliyet gösterirler Oyun ağırlıklı eğitim üzerine kuruludur Çocukları ilk öğretime hazırlamak esas hedeftir Okul Öncesi Eğitim Kurumları Yönetmeliği ile düzenlenmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı olarak faaliyet gösterirler 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 6

b. Okulöncesi Eğitim Programı: Programın Özellikleri: Okul öncesi eğitiminin amaç ve görevleri, milli eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak, belirlenmiştir. Buna göre okulöncesi eğitimin amaçları; a. Çocukların beden, zihin ve duygu gelişmesini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını sağlamak; b. Onları ilköğretime hazırlamak; c. Şartları elverişsiz çevrelerden ve ailelerden gelen çocuklar için ortak bir yetiştirme ortamı yaratmak; d. Çocukların Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarını sağlamaktır. İşte okulöncesi eğitim programı, Türk milli eğitiminin genel amaçlarına bağlı olarak belirlenen bu amaçları gerçekleştirmeye dönük olarak hazırlanmıştır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 7

Programın Amacı; Program; Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 36-72 aylık çocukların, psikomotor, sosyal-duygusal, dil ve bilişsel gelişimlerinin desteklenmesini, özbakım becerilerinin kazandırılmasını ve ilköğretime hazır bulunuşluklarının sağlanmasını amaçlar. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 8

Programın hazırlanmasında; önceki program, uzmanlar ve uygulamacılardan alınan geri bildirimler, çağdaş program geliştirme kuramları, gelişim ve öğrenme kuramları, toplumun değişen eğitim ihtiyaçları, yeni ilköğretim programlarının ilke, yaklaşım ve özellikleri, dikkate alınmıştır. Program çocuğun tüm gelişim alanlarının geliştirilmesini esas alır. Bütüncül ve sarmal sarmal bir programdır. Programda yer alan kazanımlar ilköğretim programlarında benimsenen ortak becerilerin tümünü kapsar. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 9

Programın Temel Özellikleri: Çocuk merkezli olup 36-72 aylık çocuklara yöneliktir Amaçlar ve kazanımlar esastır Konular amaç değil araçtır Ünitelere yer verilmemiştir Öğretmene özgürlük tanır Yaratıcılık ön plandadır Aile katılımı önemlidir Program geliştirilmeye açıktır Değerlendirme süreci çok yönlüdür Gelişim özellikleri her yaş grubu için ayrı olarak düzenlenmiştir Çocuğun özgürce deneyimler kazanabileceği ortamlar gerektirir Problem çözme ve oyun en temel etkinliklerdir Günlük yaşam deneyimlerinin ve yakın çevre imkanlarının kullanılmasını teşvik edicidir Öğrenme yaşantılarının çeşitlendirilmesi önemsenmektedir 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 10

Okulöncesi Eğitim Programı Gelişim Özellikleri: (36-48; 48-60; 60-72; aylık çocuklar için ayrı ayrı) Psikomotor Gelişim Sosyal Duygusal Gelişim Dil Gelişim Bilişsel Gelişim Özbakım Becerileri Amaçlar ve Kazanımlar (36-72 aylık) Psikomotor Alan Sosyal Duygusal Alan Dil Alan Bilişsel Alan Özbakım Becerileri 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 11

c. Okulöncesi Eğitim Öğretmen Kılavuz Kitabı: Bu kılavuz kitap M E Bakanlığı tarafından hazırlatılmıştır. Amacı, öğretmenlere etkinliklerin planlanması ve uygulamalar konusunda öğretmenlere bir fikir vermektir. Kılavuz kitap okulöncesi eğitim programında yer alan etkinliklerin bir öğretim yılı esasına göre aylara göre düzenlemenin örneğini içerir. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 12

Kitabın İncelenmesinde Önerilen Yöntem; Eğitim programı ve öğretmen kılavuz kitabı sakin bir kafayla, dikkatli ve özenli bir biçimde baştan sona okunmalı, Program kitabında yer alan okul öncesi eğitimin temel ilkelerini dikkatle incelenip uygulamalarda yol gösterecek temel noktalar sürekli göz önünde bulundurulmalı, Yıllık ve günlük planların ana çerçeveleri program kitabından, örnek olarak verilen yıllık ve günlük planlar ise öğretmen kılavuz kitabından incelenerek programın mantığı kavranmalı, Programdan seçerek yıllık ve günlük planlara alınacak kazanımları sıralarken programdaki kazanım numaralarına sadık kalınmalı, (yeniden sıra numarası verilmemesi daha kullanışlı ve uygundur) Öğretmen kılavuz kitabındaki etkinlikler (toplam 53 etkinlik) ayrı ayrı incelenmeli, Burada yer alan etkinlikler, etkinlikte baskın olan gelişlim alanına göre gruplandırılmış olduğu unutulmamalı, 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 13

Programda, belli bir gelişim alanında yer alan bir etkinlik aynı zamanda diğer gelişim alanlarındaki bazı amaçları da kazandırmaktadır. Ancak her etkinliğin başında yalnızca baskın olan gelişlim alanına ve bu alandaki amaçlara ve kazanımlara yer verilmiştir. Öğretmenler bu etkinliklerden, kendi grubundaki çocukların özelliklerini, eğitim ortamlarının durumunu ve mevcut imkanları göz önünde bulundurarak bir ya da birkaç etkinliği seçip planına alabilirler. Etkinliğin öğrenme süreci, değerlendirme ve aile katılımı bölümleri de aynı mantıkla günlük plandaki ilgili alt başlıklara uygun sıra ile eklenebilir. Verilen etkinliklerden mutlaka etkinlik seçilmesi zorunlu değildir, öğretmen kendi etkinliklerini oluşturabilir. Öğretmen kılavuz kitabındaki etkinlikler öğretmenlere ufuk kazandırma amaçlıdır ve mutlaka incelenmelidir 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 14

Okulöncesi Eğitim Programı varken Yıllık Plan hazırlamaya gerek var mıdır? 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 15

2. OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ORTAMLARININ DÜZENLENMESİ a. İç Mekan ve Özellikleri b. Dış Mekan ve Özellikleri 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 16

Okulöncesi eğitim mekanlarının genel kabul gören ölçütler belirlenmiştir. Bunların başında, bu kurumların estetik görünümlü, sevimli mekanlar olması gelir. Bunun yanında; Binanın sıcak ve çekici bir görüntüye sahip olması, mekanların yeterli büyüklükte olması mekandaki uyaran çeşitliliği, lavabolar ve dış alana açılan geçitlerin konumu, güneş-gölge durumu, aydınlatma ve renklerin kullanımı hariçten gelen seslerin durumu okulöncesi eğitim kurumları için oldukça önemli unsurlardı. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 17

Okulöncesi kademesinde çocuklar için okul içi ve dışı mekanlar eğitim amaçlıdır. Bu dönemdeki çocukların bulunduğu eğitim ortamı, çocukların ailesi dışında en fazla zaman geçireceği ortamdır. Fiziksel çevre, insanın hem davranışını hem de gelişmesini etkilemektedir. İç ve dış fiziksel çevre, çocuğun araştırma ve öğrenme gelişimi için çok önemlidir. Sınıf içi ve sınıf dışı eğitim alanları çocukların konuştukları, soru sordukları, keşfettikleri, bilgileri inşa ettikleri mekanlardır. Çocuklar bu mekanlarda, bireysel ya da grup olarak yaratıcı etkinliklerde bulunurlar. O nedenle iç ve dış mekanlar, güvenilir, temiz ve çekici olmalı Çocukların oynayabileceği ve araştırma yapabileceği materyallerle dolu olmalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 18

Okulöncesi eğitim kurumlarında estetik görünüm çok önemlidir. Bir okulöncesi eğitim kurumunda, eğitimin niteliğini belirleyen en temel öğeler; kurumun fiziksel konumu iç ve dış donanım ve düzenlemelerdir. Gereğince düzenlenmiş ve yeterince donatılmış bir anaokulu, sağlıklı, güvenli ve çekicidir. Böyle mekanlarda çocukların; bedensel, bilişsel, sosyal ve duygusal gelişimini sağlayacak planlama kolaydır. Kaza ihtimaline karşı giderici önlemler alınmıştır. Çocukları engelleyecek kısıtlama ve aksaklıklar yoktur. Böyle bir anaokulu, yalnız çocuk için değil, öğretmen için de uygundur 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 19

İdeal bir anaokulu binası; bahçe içinde, diğer binalardan ayrı olarak, en fazla iki katlı, gürültüden uzak, trafikten arındırılmış olmalıdır. Ön girişte, çocukların binaya girmeleri ve evlere dağıtım için üstü kapalı ve korunmalı bir giriş ve kapı bulunmalıdır. Oyun odaları güneye bakmalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 20

a. İç Mekan ve Özellikleri İç Mekanın Önemi; Eğitim ortamının nitelikleri, çocukların okul, öğretmen, arkadaş gibi diğer unsurlarla olan etkileşim ve uyumunda önemli bir etkiye sahiptir. Piaget, bir çocuğun daima yeni şeyler görmek ve duymak isteyeceğini ifade eder. Çocukların zihinsel gelişiminin de bu çevresel fırsat ve durumlardan etkileneceğini vurgular. John Dewey ve eğitimciler; en iyi öğrenme yolunun deneyime dayalı olduğunu belirtirler. Maria Montessori ye göre; iyi tasarlanmış materyallerle donatılmış bir çevrede üst düzeyde bir öğrenme gerçekleşir. Son yıllarda eğitimciler ve araştırmacılar, sınıfların tasarımının çocukların davranışlarını büyük ölçüde etkilediğini ortaya koymuşlardır. Çocuğun gelişimi sadece çocuğun biyolojik özelliklerine veya çevresine bağlı değildir. Çocuk ve fiziksel alan, bazı noktalarda birbirlerini etkilemektedir. Örneğin iyi tasarlanmış bir fiziksel alan çocuk için çekici olmakta ve çocuk fiziksel alana olan olumlu duygularını okul, öğretmen ve arkadaşlarına yansıtabilmektedir. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 21

Çevre çekici, renkli olmalı, burada çocukların çalışmaları sergilenebilmelidir. Karşılaştırma yapabilmeleri için çalışmalarının yanında başka resimler ve tablolar da bulunmalıdır. İyi düzenlenmiş bir alan, çocuklar arası pozitif ilişkiler ve materyal kullanımını aktifleştirir. Çocukların kendi aralarında ve diğer kişilerle (öğretmen vb.) pozitif ilişkiler kurabilmeleri, Maslow un ihtiyaçlar hiyerarşisinde belirttiği güvenlik ihtiyacı ile de doğrudan ilişkilidir. Binaların yapısı çocukların bireysel ihtiyaçlarını, beklentilerini karşılayacak olursa şüphesiz çocuklar kendilerini orada daha iyi hissederler. Çocukların güvenliği açısından okul alanlarının tehlikelerden de uzak olması gerekir. Örneğin, çocukların kayıp düşmelerini engellemek için tüm ıslak zeminler kaymayacak malzemeden yapılmalıdır. Eşyaların çocukların sağlığına zarar vermeyecek şekil ve nitelikte olması önemlidir. Keskin, sivri köşeler, zararlı maddeden yapılmış ürünler çocuklar için tehlike oluşturur. Mobilyaların kenarları ve köşeleri yumuşatılmalı, merdiven basamakları kaymaz ve yumuşak bir malzeme ile kaplanmalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 22

İç Mekanların Yapısal Özellikleri: Okulöncesi eğitim kurumlarında yapısal bakımdan çocuklar için uygunluk en temel unsurdur. Bu mekanlar aynı zamanda yetişkinlerin de (ebeveyn, öğretmen, yardımcı eleman gibi) zaman geçirmek zorunda oldukları yerlerdir. O nedenle bu kurumlardaki kullanım alanları yapısal bakımdan farklı olmak zorundadır. Bir okulöncesi eğitim kurumunda yapı özellikleri; kapı, pencere, koridor, taban döşemesi, ses ve ısı yalıtımı, ısıtma, havalandırma sistemi, ıslak ya da yaş mekanların durumu, tavan yüksekliği gibi öğeleri içerir. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 23

Pencereler: Sınıflardaki, alıştırma, oyun ve dinlenme odalarındaki, lavabo ve tuvaletlerdeki pencereler; cereyan yapmayan, devamlı havalandırma yapılabilecek nitelikte, sıcaklık kaybına yol açmayacak şekilde olmalıdır. Pencereler çocukların dışarıyı görebilecekleri kadar yükseklikte (yaklaşık 50 cm) olmalı, Pencere boyutları, odayı iyi aydınlatacak nitelikte olmalıdır. Ayrıca, pencerelerde gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 24

Koridorlar: Aydınlık olmalı, Havalandırmaya uygun olmalı, Basamak bulunmamalı, Labirent gibi olmamalı, Araç-gereçle daraltılmamalı, Zemin yumuşak olmalı, Genişliği; Koridora bir sınıf kapısı açılıyorsa en az 2 metre, Koridora açılan sınıf kapısı birden fazla ise en az 2,5 metre, İki taraflı sınıf kapısı açılan koridorlar en az 3 metre olmalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 25

Kapılar: Derslik kapısı ön sıra ile yazı tahtası arasında olmalıdır. Derslik kapılarının genişliği en az 90 cm olmalıdır. Net geçiş genişliği 1 m. den büyük olması iyidir. Bütün kapılar dışa doğru açılmalıdır. Kapılar çocukların rahatça açıp kapayabileceği nitelikte olmalıdır. Şayet koridorun her iki tarafında sınıflar varsa karşılıklı sınıfların kapıları en az 2 kapı eni kadar kaydırılmalıdır. Derslik kapılarının dışa açılmaması halinde, duvara paralel olarak açılır şekilde sürgülü yapılması mümkündür. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 26

Ses Yalıtımı: Sınıflarda ve diğer odalarda yeteri kadar ses yalıtımı olmalı ve iyi işitilebilirlik sağlanmalıdır. Bu amaçla gürültü kaynaklarından kaçınmak için ses taşıyıcı elemanları yalıtmak gerekir. Taban döşemeleri gürültüyü engelleyecek nitelikte, üzerinde emniyetle yürünebilir, kolay temizlenebilir ve sıcak olmalıdır. Sınıfın taban döşemesi, çocuklar sınıfta yürürken, koşarken veya oyun oynarken gürültüyü engelleyici, ve de onların kayıp düşmelerine mani olacak nitelikte olmalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 27

Isıtma Sistemi: Eğitim odalarının zemini kolay temizlenebilir bir malzeme ile kaplanmalıdır. Okulöncesi eğitim kurumlarında iç mekanlardaki tüm kullanım alanları eşit derecede ısınmalıdır. Temel olarak çabuk etki edebilen sistemler tercih edilmelidir. Isıtma kalorifer tertibatı ile yapılmalıdır. Sıcak bölgelerde klima takılması uygun olur. Mekan sıcaklıkları; Sınıflar, idare, ortak mekanlar ve bunlara ait koridorlarda 20 C, Eğer varsa; duş ve soyunma odalarında, 22 C, olmalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 28

Merdivenler: Merdivenin bulunmaması tercih edilir. Zorunlu hallerde basamak sayısının az olmasına dikkat edilmelidir. Basamaklar çocuklar için uygun olmalıdır. Düşme ve yuvarlanmalarda yaralanmayı önleyici tedbirler alınmalı. öğrencilerin aynı anda rahatlıkla geçmelerine uygun olmalıdır. Korkuluklarla gerekli güvenlik sağlanmış olmalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 29

Yaş Mekanlar Tuvalet, lavabo, duş gibi su kullanımının yoğun olduğu ortamlar, çocukların kolayca ve risksiz kullanabilecekleri nitelikte düzenlenmelidir. Tuvaletler bu yaş grubundaki çocukların fiziksel gelişim özelliklerine ve temizlik ve sağlık kurallarına uygun olmalıdır. Lavabo ve duşlar, sıcak su temin edilen yerin yanında ve soyunma odasından girilebilir olmalıdır. Yaş mekanların duvarları 1,8 m ye kadar fayans kaplı olmalıdır. Döşemeler kaymaz ve kolay temizlenebilir bir malzemeyle kaplanmalıdır. Bu mekanlarda buharlanma, cereyan yapma, havasız kalma gibi olumsuz durumları engelleyici donanımlar olmalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 30

Yer (Zemin): Anaokullarında oyun odası ve grup odasının zemini duvardan duvara kaplanmalıdır. Kaplama malzemesi, fazla tüylü olmayan kolay temizlenebilen halı benzeri ve sıhhi olmalıdır. Bu malzeme aynı zamanda ısı ve ses yalıtımına da katkı sunabilmelidir. Halılar yere sabitlenmiş olmalıdır. Oyun odasında bazı bölümler parke ile kaplanmalıdır. Sanat çalışmalarının yapıldığı bölümün zemini kaygan olmayan ve kolay temizlenebilen dayanıklı bir malzeme ile kaplanmalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 31

Tavan (Yükseklik): Anaokulu binasında kullanım alanlarının tavan yüksekliği 3-3,5 m. olmalıdır. Çünkü tavanı alçak olan yerlerde çocuklar yetişkinleri daha büyük olarak algılayabilirler. Tavanın çok yüksek olması ekonomik ve akustik yönden uygun olmamaktadır. Tavanı yüksek olan yerlerin ısıtılması da daha güç olmaktadır. Tavan açık renk boya ile boyanmalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 32

İç Mekan Bölümleri: Okulöncesi eğitim kurumlarında eğitim etkinliklerinin hemen tamamına yakınının gerçekleştirildiği ortamlar sınıflardır. Etkinlik veya grup odası olarak adlandırılan kullanım birimleri de önemli eğitim mekanlarıdır. Bunların dışında; yönetim, bekleme, beslenme, sağlık, temizlik, sosyal ve sanatsal amaçlı çeşitli birimler de vardır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 33

Sınıflar/Etkinlik Odaları: Okulöncesi eğitim kurumunun en önemli bölümünü sınıflar oluşturur. Amaçları doğrultusunda çocukların bireysel ve toplumsal gelişimlerine dönük davranışları kazandırıcı etkinliklerin burada gerçekleştirilir. O nedenle sınıfların ısı, ışık, ses, yükseklik, renk, donanım vb. fiziki özellikleri çok iyi düzenlenmelidir. Buradaki etkinlik köşeleri, oyun köşeleri, beceri köşeleri, tahta, pano vb. eğitsel ortamlar da günlük programın amaçlarına, çocukların özelliklerine ve etkinliklerin niteliklerine uygun olarak düzenlenmiş olmalıdırlar. Bu ortamların özellikleri ve düzenlenme biçimlerine ileride değinilecektir. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 34

İdari Kısımlar: Yönetici ve öğretmenler odası ve bunlara ait wc-lavabo mekanları idari kısımları oluşturmaktadır. Bu mekanlarda yönetim işleriyle ilgili evrak ve dosyaların muhafazası için dolap, masa, sandalye ve gerekli büro mobilyaları bulunur. Yönetim işleriyle ilgili birimler birbirine yakın olmalı, mümkünse girişte yer almalıdır. Özellikle yönetici odasının girişte yer alması oldukça yararlı olacaktır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 35

Giriş ve Veli Bekleme Salonu: Giriş holü, veli bekleme salonuna açılmalıdır. Veli bekleme salonunda velilerin oturabileceği koltuklar bulunmalıdır. Burada etkinliklerin asılabileceği bir pano bulunması da iyi olur. Veliler orada, çocuklarının yaptığı etkinliklerin örneklerini görüp mutlu olurlar. Burası anaokulunun, velilerle temasın sağlandığı sevimli bir köşesi haline getirilmelidir. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 36

Doktor Muayene Odası: Burada; muayene masası, gerekli aletler, ilaçlar, ilaç dolapları, ilk yardım dolabı bulunur. Bu oda oyun odasından uzakta bulunmalıdır. Girişte, yönetim bölümüne yakın olarak yer alabilir. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 37

Vestiyer: Vestiyer bölümü anaokulunun kapasitesine bağlı olarak düzenlenmelidir. Askılar çocukların boy özelliklerine göre 15 cm aralıklı ve 1 m yüksekliğinde olmalıdır. Vestiyerde ayrıca çocukların terlik ve ayakkabılarını koyabilecekleri bölümler de bulunmalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 38

Gözlem Odası: Gözlem odası oyun odasına bakan, çocukların hissettirilmeden izlenebileceği küçük gizli bir bölümdür. Oyun odasıyla gözlem odasının tek taraflı aynalı bir camla birbirinden ayrılması günümüzde izlenen en bilinen yoldur. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 39

Lavabo ve Tuvaletler: Lavabo ve tuvaletler küçük bir alana sıkıştırılmamalıdır. Renk seçiminde canlı değil, doğal renkler tercih edilmelidir. El yıkama bölümü oyun odalarına direkt olarak açılmalıdır. Lavabolar, tuvaletlerin bulunduğu iç alanın giriş kısmını oluşturmalıdır. Tuvaletler, kapılarla el yıkama bölümünden ayrılmalıdır. Tuvaletler aydınlık olmalı ve pencereler vasıtasıyla doğal olarak havalandırılmalıdır. Bu alanların zemini kaygan olmamalı ve kolay temizlenebilir nitelikte olmalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 40

Mutfak ve Yemek Odası: Mutfak, yemek odası ile beraber veya ayrı bir mekan olarak düzenlenir. Ancak yemek odasının mutfak ile ilişkili olması gerekir. Yerler kolay temizlenebilir bir döşeme çeşidi ile kaplanmalıdır. Mutfakta çok fazla depolama alanı bulunmamalıdır. böcek ve fare gibi hayvanlardan korunmak açısından depolama için metal raflar ve dolaplar tercih edilmelidir. Mutfak güvenlik açısından küçük çocukların bulunduğu alanlardan uzakta olmalıdır. Mutfağın, çocukların oyun odalarına bağlantılı bir şekilde olması iyi olur. İsteyen çocuklara yemek hazırlama işine doğrudan katılabilme, isteyenlere de yalnızca seyredebilme imkanı bulur. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 41

Çok Amaçlı Salon: Çok amaçlı salon oldukça geniş ve aydınlık olmalıdır. Olabildiğince bahçeden camlı bir bölümle ayrılmış olmalıdır. Serin ve yağmurlu havalarda çocukların koşma, tırmanma, bisiklet sürme gibi çeşitli fiziksel etkinliklerine uygun olmalı. Drama etkinliklerinin, gösterilerin, veli toplantılarının yapılabileceği kadar büyük bir salon olmalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 42

Sanat Atölyesi Atölye; diğer bölümlerden uzakta, bahçe ile bağlantılı olmalıdır. Atölyenin bahçeye açılan büyük cam kapıları olmalıdır. Bu atölye; ana bina ile bağlantılı olabileceği gibi, bahçe içinde ayrı bir bina da olabilir. Burada öğrencilerin yaratıcılıkları ve el becerilerini geliştirici etkinlikler yapılmalı Bu amaçla ihtiyaç duyulacak gerekli donanım bulunmalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 43

b. Dış Mekan ve Özellikleri Dış Mekanın Önemi; Okulların bulunduğu ortamın uygunluğu, sakin, tozsuz, yoğun trafik ortamından uzak, mümkünse park ve spor tesislerine yakın olmalıdır. Açık ve yarı kapalı oyun alanlarına yer verilmeli, merdivenli çözümlerden sakınılmalı, el verdiği ölçüde doğal ortamlar içinde yer almalarına özen gösterilmelidir. İnce uzun ve girift koridorlu yapılardan, bodrum katlarından, çukur gibi bahçelerden, yoğun trafikli ortamlardan kaçınmak gerekir. Bütün elektrik kabloları gizlenmeli, prizler çocukların erişemeyeceği yükseklikte olmalıdır. Pencereler çocukların tırmanıp açabileceği ve dışarı sarkabileceği bir şekilde planlanmamalıdır. Okulöncesi binalarında balkon olmamalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 44

Açık alanda, tırmanma ve sürme aletleri çocukların koşmalarına, topla oynamalarına, dış etkinliklerden hoşlanmalarını ve sosyalleşmelerini sağlar. Havalar güzel olduğunda iç mekanda yapılan birçok etkinlik dış mekanda da yapılabilir. Fiziksel alan öyle ayarlanmalıdır ki, hem çocuk başına yeterli olmalı hem de aynı yaştaki çocukların aynı etkinliği yapma isteği engellenmemelidir. Bu da uygun alan kullanımıyla gerçekleşir. Küçük yaştaki çocuk gruplarıyla, büyüklerin dışarıya çıkarılması farklı zamanda olabilir. Alanın yeterli olup olmadığını çocukların birbirleriyle olan ilişkilerini ve etkinliklere katılımlarını gözlemleyerek anlayabiliriz. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 45

Serbest etkinliklerin eğitimsel yararları nelerdir? 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 46

3. OKULÖNCESİ EĞİTİM ORTAMLARININ DÜZENLENMESİ Bir eğitimcinin içinde bulunduğu eğitim ortamını düzenleme biçimi, onun çocuklardan beklentilerini ve çocuklara neleri vermeyi amaçladığını gösterir. Sınıf içi ve dışı eğitim ortamları çok amaçlı kullanıma yönelik alanlardır. İç ortamlar, en az üç dört çocuğun oynayabileceği etkinlik merkezleri denilen eğitim köşelerinden oluşur. a. Sınıf içi Eğitim Ortamlarındaki Etkinlik Köşeleri b. Sınıf Dışı Eğitim Ortamlarının Düzenlenmesi 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 47

a. Sınıf içi Eğitim Ortamlarındaki Etkinlik Köşeleri İç mekân, özellikle plânlanmış eğitim faaliyetlerinin gerçekleştirildiği bir alandır. Bunun için programa uygun olarak çocuğun seçim yapabileceği etkinlik köşeleri hazırlanmalıdır. Eğitim ortamlarının düzenlenmesinde etkinlik köşeleri, sanat etkinlikleri ve buralarda kullanılacak oyun malzemeleri büyük önem taşımaktadır. Bu köşelere öğrenme alanları da denilmektedir. Bu köşeler; çocukların yaş, gelişim, büyüme özellikleri, yetenekleri, ilgileri ve köşelerin birbirleriyle olan ilişkisi göz önünde tutularak düzenlenir. Bu köşeleri birbirinden ayırmak için prefabrik bölme elemanları ya da oyuncak dolapları kullanılabilir. Köşeler için gerekli malzemenin düzenli bir şekilde durması çocuklara düzen alışkanlığı kazandırması açısından son derece önemlidir. Karışık görünüm, çocukları düzensizliğe yöneltebilir 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 48

Bir anaokulu öğretmeni sınıfında hangi etkinlik merkezleri oluşturabilir? Bir okul öncesi eğitim kurumunun iç mekânında yer alabilecek başlıca köşeler şunlardır: 1. Evcilik Köşesi, 2. Blok Köşesi, 3. Müzik Köşesi, 4. Fen ve Doğa Köşesi, 5. Kitap Köşesi, 6. Sanat Köşesi, 7. Masa Oyunları Köşesi, 8. Dramatik Oyun Köşesi, 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 49

1. Evcilik köşesi: Tüm çocuklar, anaokulu ortamında, güvenle, kendi bağımsızlıklarını gerçekleştirmek için uygun ortam ararlar. Çocukların bir olayı canlandırma ya da taklit yoluyla sosyal ilişkileri öğrendikleri oyun alanıdır. Bu amaca yardım edecek etkinlikler için evcilik köşesinde farklı giysiler, araç-gereçler bulunmalıdır. Çocukların boyuna uygun sandalye ve minderler vardır. Ayrıca bir kukla sahnesi de bulunabilir. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 50

2. Blok köşesi: Blok merkezindeki etkinlikler çeşitli hareketler içerir. Bunlar, küçük-büyük kas gelişimini, el-göz koordinasyonunu destekler. Ayrıca, problem-çözme becerileri, kavram gelişimi ve bir çok bilişsel ve sosyal becerileri de geliştirir Bu köşede değişik boy ve şekillerde kesilerek hazırlanmış tahta bloklar ve içi boş bloklar bulunur. Bu bloklar raflarda ya da yerde muhafaza edilebilir. Blok oyunlarıyla çocuk şekil, sıralama, sınıflama vb. ilişkileri öğrenir. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 51

3. Müzik köşesi: Bu köşedeki etkinliklerle çocuklar sesleri ayrıt edebilme ve işitsel hafızalarını geliştirme becerileri kazanırlar. Aynı zamanda, motor becerileri desteklenip, tempo, ritim, melodi hakkında bilgi sahibi olurlar. Burada çeşitli müzik ve ritim aletlerinin yardımıyla çocuklarda estetik gelişiminin sağlandığı bir alandır. Bu müzik ve ritim aletleri çocukların uzanıp alabileceği dolaplarda bulunur. Çocuklar istedikleri zaman istediklerini aleti kullanabilirler. Böylece potansiyellerini ortaya koyma fırsatı elde etmiş olurlar. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 52

4. Fen ve matematik köşesi: Çocukların merak duygusu ve öğrenme arzusunu uyarmayı ve yaşadıkları dünya hakkında yeni şeyler öğrenmelerini desteklemeyi amaçlar. O nedenle bu köşe, çocuğun araştırmacılığına imkân tanımalıdır. Bu merkez, aydınlık olmalı, rahat çalışılabilecek şekilde düzenlenmelidir. Burada; değişik koleksiyon örnekleri, mikroskop, mıknatıs vb. malzemelerin konabileceği raf ve masalara ihtiyaç vardır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 53

5. Kitap köşesi: Bu köşedeki etkinliklerle çocukların dil gelişimleri, hayal güçleri, anlatım ve dinleme becerileri desteklenir. Bu etkinlikler çocuklarda kelime hazinelerini geliştirir. Ayrıca okuma alışkanlığı kazandırır. Burada çeşitli kitaplar, resimli kartlar, hikayelerin canlandırılmasında kullanılacak kuklalar, semboller bulunur. Sessiz bir etkinlik alanı olduğu için blok, evcilik, müzik köşelerine olabildiğince uzak bir köşede bulunmalıdır. Burada kitapların sergileneceği açık raflı dolapların bulunması tercih edilen bir durumdur. Çocuk, bu kitap raflarına kolayca erişebilmelidir. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 54

6. Sanat etkinlikleri köşesi: Çocukların küçük kas gelişimleri, bilişsel gelişimleri ve sosyal gelişimleri buradaki etkinliklerle desteklenir. Çocukların buradaki malzemeleri kullanmaları desteklenir, düşünmeleri sağlanarak keşif duyguları güçlendirilir. Bu alanın sınıfın ayrı bir yerinde veya sınıf dışında olması, çalışmaların bölünmesini önler. Böylece çocuklar, kendi çalışmalarına yoğunlaşırlar. Aksi halde işe odaklanmaz ve bu durum çocuklarda sıkıntı ve kaygı oluşturur. Bu alan aydınlık ve suya yakın bir yerde, yoğun dolaşım alanlarından uzakta olmalıdır. Bu köşede boya, hamur ve sanat işlerinin yapılabileceği masa ve sandalyeler ve dolaplara ihtiyaç duyulur. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 55

7. Masa oyunları köşesi: Çocuklar burada bazen yalnız, bazen arkadaşlarıyla oyun oynarlar. Buradaki malzemeler aracılığıyla kavrama, algı, matematiksel düşünme ve problem çözme becerilerini geliştirirler. Burada çocuklara, düşünmeyi teşvik edici malzemeler sağlanmalıdır. Böylece daha somut, sezgisel düşünme ile daha üst düzey düşünebilme becerisi kazanırlar. Burada yap- boz, lego, boncuklar, kart oyunları,, geometrik şekillere ilişkin oyuncaklar bulunur. Çeşitli malzemelerden yapılmış eğitici, masa üstü oyuncakları kullanılır. Bu köşede masa, sandalye ve raflı dolaplara ihtiyaç olur 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 56

8. Dramatik Oyun Merkezi: Bu köşede çocuklar birbirleriyle etkileşime geçerek bir çok hayali role bürünebilirler. Bu roller kimi zaman bir otorite, uzman figürü olabilir. Örneğin doktor, öğretmen, polis, anne, baba gibi rollere bürünebilirler. Bazen asker, polis, şoför gibi riskli bir mesleği oynayabilirler Bazen de canavar, yaramaz gibi kötü işler yapan kişileri canlandırabilirler. Böylece eylemler arasında sebep-sonuç ilişkilerini kavrarlar. Yaratıcılıklarını geliştirerek sosyalleşmeyi, problem çözmeyi öğrenirler. Bunlar aynı zamanda dil gelişimlerini geliştirir 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 57

b. Sınıf Dışı Eğitim Ortamlarının Düzenlenmesi Bir okul öncesi kurumda dış mekân ve donanım, çocukların gelişimi yönünden en az iç mekân ve buradaki malzemeler kadar önemlidir. Okul öncesi kurum için, uygun büyüklükte bir bahçenin varlığı kadar, dış mekânda çocukların rahatça ve tehlikesizce kullanabilecekleri mekanlar gereklidir. Özellikle büyük kas gelişlimi için yararlı araç gerecin bu tür dış mekanlarda yer almasına da dikkat etmek gerekir. Klasik açık oyun alanında, hareket etmeyen ve genellikle metalden yapılmış kaydırak, tırmanma merdiveni, tahterevalli, salıncak vb. materyaller bulunur. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 58

Oysa bunun dışında az yapılanmış, değiştirilebilen oyuncaklar da bulunmalıdır. Bu oyuncaklar arasında; oyun evi, araba, kayık, tren, otobüs, kamyon, kum havuzu, tırmanma ağı, ip, merdiven vb sayılabilir. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 59

Açık hava oyun alanlarında; en küçük alan ölçüsünün 250 metrekare olması, çocuk başına düşen alanın 6,5 metrekareden az olmaması kum havuzu, bahçe, tepeler, koşma, bisiklet sürme, tırmanma alanları gibi çeşitli alanlar bulunması idealdir. Çocukların koşup oynayacağı çimenli alanlar, bisiklet sürmek için sert zeminli yollar olmalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 60

Oyun Alanları ve Bahçe Düzenlemesi Dış oyun alanları planlanırken çocuklara araştırma, gözlem, problem çözme ve deneme yanılma yoluyla gelişme ve öğrenme fırsatı verilmelidir. Yollar, ağaçlar, farklı yüzeyler yaratıcı olarak kullanılmalıdır. Boş toprak parçaları çocukların doğayla iletişim kurmasına fırsat verecektir. Dış oyun alanlarında doğal çimler ve gölgelik yapan ağaçlar bulunması beklenir. Oyun malzemelerinin çevresinde çok amaçlı ve her türlü hava koşuluna uygun yüzeyler bulunur. Bu alanın yüzeyi çim, kum, çakıl, toprak gibi malzemelerden oluşur. Tepeler, çukurlar, çocukların yuvarlanması veya oyuncaklarını yuvarlaması için idealdir. Düz beton yürüyüş şeridi de bisiklet veya tekerlekli oyuncakları yürütmek için planlanır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 61

Bahçe çiçeklerle, bitkilerle donatılmalıdır. Bahçede doğal bir ortam oluşturulmalıdır. Hoş kokulu çiçek ve bitkiler, küçük akarsular rahatlatıcı bir etkiye sahiptir. Basit bitkiler yetiştirmek için bir bahçe bulunabilir. Sınıflar bahçeye açılmalı, güneş ışığı ve havalandırma imkanı olmalıdır. Yapı yeşillikler içinde görünmelidir. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 62

Bahçede hareketli oyunlar için; salıncak, kaydırak, tahterevalli gibi ekipmanlar bulunmalıdır. Renklerin çocuğun yaşantısında etkisi ve önemi büyük olduğundan, salıncak, kaydırak, tahterevalli ve benzeri diğer oyun elemanları canlı renklere boyanmalıdır. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 63

Çocuğun eğitiminde oyunun yeri ve önemi nedir? 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 64

Yaramazlık gerekçesiyle oyun oynamaktan mahrum bırakılan çocukların ruhsal gelişimleri sorunlu olur. 4.11.2015 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu 65