Orduda Haritactlzk: Tatbikat ve manevralarda haritalar Yazan: S. G arnizon tatbikatlarl kit'alarca talimuterbiyenin her devir ve safhasmda, bliylik hazirhklara ve masraflara llizum gostermeksizin ordu<la devam iizere yapillr. Her simf Kendi harp vazifeleri icabatma efrat ve zabitlerini haznlamak ivin hususi tatbikatlar yaphklarl gibi bir garnizonda veya birbirine yakm garnizonlarda bulunan muhtelif simflardan kit'alar mii terek tatbikatlar da yaparlar. Bu tatbikatlar harp makratlarma ~ok uygun bir talimiherbiye olur. Bu mii terek tatbikatlarm birbirine yakm garnizonlarda bulunan kit'alarca icrasmi Flrka kumandaniarl hal ve vaziyete gore tanzim ve bazan bizzat idare ederler. Biiyiik mikyasta tatbi~atlar ve manevrelel' B. E. ce tespit edilen zamanlarda ve kabul edilen esaslar dahilinde icra olunul'. Manevra ve tatbikatlara <lair B. E. talimatmm 8. mad<lesine nazaran manevralar kaideten senede bil' defa ve Te rinievvelin ilk yarisl ic,;inde yapihr. Yine mezkur telimatm 10. maddesine gore de Firka ve Kolordularm manevra yapacagi her sene B. E. ee tespit olunur. Flrka manevraiarl flrkalarca ihzar edilerek planlarl manevra zamanmdan dort ay evvel Kolordularave Kolotdu ve 01' dularm manevra planlan Ordu Miifetti likllerine ve B. E. ye gelir. Ve bu yuksek makamlarca tetkik olunarak icap eden
88 1 inci HaritacIlar mecmu'lsi ve<;heler kabil oldugu kadar erken olarak manevreyei yapacak makamlara gonderllir. Manevralarm icrasl hususunda yuruyu ler, nakliyat, ia e vesaire gibi kolayhklar dolaylsile arazi intihabmda ekseriya yol ve omendufer ebekesi, umram ve menabii olan mmtakalara baglamhr. Bu suretle manevranm bais olacagl idad kulfetler tehvin edilmi olur. Aym zamanda mezruata kabil oldugu kadar az hasar ikai ve indelicap hasarahn tazmini du unlilur. Manevra esnasmda su tedarik ve temini meselesi bilhassa haizi ehemmiyettir. Bu itibarla da susuz olan mmtakalarda manevralar icrasmdan ekseriya i<;tinap olunur. Su yoksuzlugu olan yerlerde manevra icrasl iktiza ederse ayrlca su tertibah du unlilur. (Su koliori te kili veya arazinin tetkikile tulumbalarla almmak uzre su <;lkabilecek yerlerin tes,,: piti... ilah gibi) Manevra yapllacak mmtakamn merzagi olmamasl ve buj mmtakada sari ve mustevll hastahklar bulunmamasl icap eder. Gerek su, gerek ia e ve gerk sihhat icaplarl yalmz inls8nlar i<;in degil hayvanat i<;in de ara~lr. Muhabere ve muvasala vaziyetinin tetklkl de muhimdir. ManevraYI ihzar ve idare edecek olanlar manevra mmtakasmda telli ve telsiz ne gibi merkezler ve muhabere vasltalarj oldugunu bilirlerse manevranm idaresi hengammda bunlardan istifadeyi de gozden ka<;lrmazlar. Muvasala keyfiyetine gelince: Harpte muntazam yollar uzerinde bile rlu manm tahribat yapacagml du unebilirsek te hazarda yapilan manevralarda ekseriya geri hizmet te kilah bulunmadlgmdan ia enin ve slhht i~lerin tanziminde mu~klilata ugramr. Otomobil ve arab a nakliyahle bu husustaki mu~kiilatm izalesi i<;in yol vaziyetlerinin
Tatbikat ve manevralarda haritalar 89 miisait bulunmasl ve bilhassa derin ve batakhk sulardan geyen yollar iizerinde kopriilerin mevcudiyeti pek ziyade arzu olunur. Olmayan yerlerde bunlarm in~asl derpi~ olunur. Harap veya rnukavemetsiz bir halde bulunanlarmm tamir ettirilmesi yarelerine bakillr. Ve nihayet icap eden yerlerde manevra zamanmda asked kopriiler kurdurulur. Manevra arazisi her sene tenevvii ettirilmek icap eder. Ayni bir arazi iizerinde manevra icrasl Kumandanlarla kltada AImanlann (Lokal taktik) dedikleri basma kabp idare fikirlerinin husuliine sebep olur. ~uhalde her sene ba~ka ba~ka arazide ve mmtakalarda manevra icrasl lazlm gelince her manevranm tertip ve ihzannda ilk i~.. manevra mmtakasma karar vererek bu mmtakanm ihtiva ettigi araziyi yukarlda tafsilahm mevzubahis ettigimiz nokah nazardan istik~af etmek olur. Garnizon tatbikatlaruun icrasl iyin garnizon haritalarma ihtiyay oldugu gibi manevra hazlrhklarmda ilk dii~iiniilecek keyfiyet intih:ip edilen mntakanm haritasldllr. Bahsedilen istik ~af iptidayi emirde baroda harita iizerinde ve badehu arazi iizerinde yaplhr. Manevra ve talbikatlara.dair talimatm 119 ve 120. maddeleri haritalardan bahseder ve berveyhiatidir: "Manevralar ve tatbikat iyin Jazlmgelen haritalar vaktii zemanile Biiyuk Erkamharbiyeye miiracaaua tedarik olunur. Tatbikatlar esnasmda harpte mevcut olahilecek haritalarla <;a- 11~mak maksata muvaflk olur. Murabbalara taksim edilmi~ ve edilmemi~ haritalar istimali talim edilmelidir. Tatbikat ve manevralarda 1/100,000 den daha biiyiib m:ikyash (mufassal) haritalar istimali yasakhr. "
90 1 inci HaritacIlar mecmuasi Memleketimizin temammm 11200,000 mikyasmda haritaslmn mevcudiyeti herkesce malum bir keyfiyettir. Bu harita. garnizon tatbikatlan ie;in ayam istifade olmadlgl gibi Flrka manevralarl i<;in bile kafi bir mikyasta degildir. Orta sevkl idare i<;in hie; olmazsa 1/100,000 mikyasmda haritaya ihtiyae; vardlr.. Bu mikyasta harita ise memleketimizin pek ciiz'i mmtakalari i<;in mevcuttur. Var kuvveti bazuya vererek 1/100,000 mikyasmda bir harita yapmak mecburiyetinde bulunuyoruz. Boyle bir harita 1/200,000 mikyasb haritadan biiytiltiilerek yapllmaz. Boyle bir te ebbiis 1/200,000 mikyash haritanm hatalarmt biiyiiltiir. Fenni kaide; biiyiik mikyash haritadan kiie;iigiinii, yapmakhr. <;iinkii 0 zeman hatalar da kiie;iiliir ve azahr. Binaenaleyh 1/100,000 mikyash haritayi arazi iizerinde 1/25,000 veya 1/50,000 mikyaslarmda yapl1ml haritalardan kii<;tiltmek suretile tahville ve yahut dogrudan dogruya 1/100,000 mikyasmda almakla yapacaglz demektir. Memleketimizin bilhassa Trakya ile garbi Anadoluda bu biiyiik mikyaslarda yapllml olan haritalarmdan halen istifade ederek 1/100,000 mikyasli harita yapabiliriz. Bazl memleketlerde, mesela: Almanyada manevra meydanlarmda 1/50,000 mikyasmda haritalar kullamlmaktadlr. Bu mikyasta bir harita kti<;iik sevkl idareye de vefa edebilir. 1/100,000 mikyasmdaki harita flrka ve daha biiyiik birliklerin manevralarl i<;in miisait oldugu halde alay ve miifreze tatbikatlan i<;in 0 derece miisait degildir. Muhtelif garnizonlarlmlzda yapllacak tatbikatlar i<;in peyderpey 1/25,000 mikyasmda haritalar viicuda getirilmektedir. Bu mikyash haritalar boltik tatbikatlarma dahi pekahl vefa edebilirler. Esasen kii<;iik birlikler harita ile e;ok me gul 01- maktan ziyade 111 mikyasmda olan haklki haritayl, yani ara-
Tatbikat ve manevralarda haritalar 91 ziyi, kavraylp anm icabahna gore sevkl idare etmek mecburiyetindedirler. Mamafih plan ah~lan gibi top~ulukta ve hatta makineli tiifek kltalarmda 1/25,000 mikyasmdaki harita ile talimii terbiyeyi icap ettiren hususiyetler vardlr. ~u halde talimatnamenin 120. maddesiniln vazettigi memnuiyet bazl vazifelerdeki hususiyetler sebebile bazl slmflar ve silahlar i~in olmadlgl gibi kii~iik birliklere de ~amil olmamak gerektir. Haritasl heniiz matlup mikyasta yapilamaml~ olan yerlerde manevra icrasmdan sarfmazar edecek degiliz. Manevra kararmm ve bunun icra edilecegi mmtakanm vaktii zamamnda tesbiti ve boylece hadtacilara hie; olmazsa a~llma ve yayllma saha- 81m ihtiva edecek mmtakanm haritasml alabilecek vakit ve flrsat bah~edilmesi halinde istik~af usulile istenilen mikyasta manevra haritalarl yaphrmak miimkiindiir. Yalmz dedigim gibi bu i~in aceleye getirilmemesi lazlmdlr. Manevra yapjlacak mmtakamn istenilen mikyasta evvelden yapllml~ haritasl olsa da manevra istik~aflle beraber bu hadtanm bile revizyonuna ihtiya~ vardlr. Zira haritanm yaplldlgl tadhten itibaren manevra icra edilecek zamana kadar giizeran etmi seneler zarfmda tabii olarak veya mamuriyet noktai nazanndan bir ~ok degi~iklikler vukubulmu~ olmasi muhtemeldir. Mesela: menbalardan veyahut cad sulardan bazllan kurumu veya arhp eksilmi~ olabilir. Kuyular ve ~e~meler kurumu veyahut yeniled yapllml~hr. Ormanlar klsmen veya ka.milen yanml~, veyahut kesilmi~tir. Yeni ormanlar ne~viinema bulmu~tur.lyinden geyilebilecek ormanlar ge~i1mez bir hale gelmi~tir. Veyahut geyilmiyecek ormanlar i~inde youar avllml~hr. Batakbklar kuruyarak veya kurutularak slhhate muzir olmayacak
92 1 inci HaritaCIlar mecmuasl bir hale gelmi tir. Veyahut yeni batakbklar tehaddus etmi tir. Ziraate miisait ve mahsuldar mmtakalar sellerin tahribatile degi mi tir. Mevcut koylerden bazllan harap olmu, terk edilmi veya yenileri tesis olunmu tur. Yollar ve kopriilerden haraba maruz kaianlar veya yeniden yapllanlar vardlr.velhasll daha bir yok nokah nazardan mevcut haritalarm bile roviziyonuna zaruret oldugundan manevra hazlrbklarile beraber haritaclian da faaliyete getirmek icap eder. Manevra esnasmda harbte icap edecegi gibi manevra karargahlarma birer harita ubesi ilave edilmelidir. Manevranm cereyam hengammda, evvelce yaphklan haritamn nedereceye kadar i e yaradlgml gormek haritacllar ic;in bir vazife zevkl oldugu gibi aym zemanda bu esnadaki mii ahedelerinden alacaklan derslerde vardlr. Bir sene sonraki manevra ic;in yapacaldarl haritalarda bittabi bu derslerden istifade edeceklerdir. Bundan ba ka manevra giinlerinin miihim karar anlarmdaki vaziyetlerinin tesbitinde bu haritacllardan istifade etmek miimkiin olacagmdan bilahara yapllacak tenkitlerde kullamlacak haritalar ile ne riyatm liizum gosterecegi haritalar bu vesile ile kolayca hazlrlahlml olur. Manevradan sonra muhtasar bir tenkit vermek miidiri harekat ile hazlr bulunan aledderecat mafevklerin vazifeleridir. Tenkidin manevraya h;;tirak edenlere sevk ve idare noktai nazarmdan degerli dersler ve tecrtibeler vermesi tabiidir. Gerek manevralarm devammca yorulmu olanlarl manevrayi miiteakip arazi iizerinde ve ekseriya hava tesiratmdan miiteessir bir halde bekleterek sablrlarml sui istimal etmemek ve gerek manevraya i tirak etmemis olanlara manevradan istifadeyi temin etmek ic;in umullii ve etrafh tenkitler garnizonda biitiin zabitamn iqtimaile yaplhr. Bahusus ten kit amirleri da-
Tatbikat ve manevralarda hllritalar 93 ha vasi mikyasta feyz verebilmek ivin soyleyeceklerini top Jamaga ve tasnif etmege de zaman buluriar. Tenkitler yaplhrken kabil olabildigi kadar fazla miktarda vaziyet haritalarl ve grafikler gosterilmesi pek ziye arzuya ~ayandlr. Yalmz bunlarm kiilfetli ve masrafh hazlrhklarl mucip olmamasl ivin (Projection) istimali muvaflk olur. Vaktile harp akademisinde hizmetim esnasmda boyle bir Projection makinesi tedarik edilmi idi. Bu makine ciiz'i bir para ile satm,almabilir. Y almz Projection ivin elektrik He bera ber ziyamn hululii perdelerle men edilmi kapah bir yer ister. Bu i ivin 0 zamanlar Akademi olan YIIdlZ sarayi ivindeki tiyatro binasl vok miisait buiunrnu idi. Verdigimiz umumi konferanslar bu sayede canlandmlml oldugu gibi bilhassa 0 vakit hiikftmetimiz hizmetinde bulunan Amiral (Gagern) in iskajerak muharebesine dair verdigi konferanslarda gosterdigi grafik Ievhalar heyecan ile tema a edilrni ve konferans vok ruhiu olmu tur. Kezalik akademide muallim iken vefat eden (Von Klevitz )in erkam harbiye seyahatlerinden sonra verdigi tenkitlerde de projec tiondan istifade edilmi tir. Projection ivin hazlrlanacak haritalar ve grafikler bir kart postal kadar veya biraz daha biiyiikve olacagmdan ihzarl kiilfetsiz olup adetleri istenildigi kadar arhrllabilir.