Mesleki Gürültü Mevzuat Ölçüm ve Değerlendirme Riskin Belirlenmesi Hüseyin SEZEK

Transkript

1 Mesleki Gürültü Mevzuat Ölçüm ve Değerlendirme Riskin Belirlenmesi Hüseyin SEZEK Y.Fizikçi İSGÜM Kocaeli Bölge Şefi

2 GÜRÜLTÜ Gürültü istenmeyen veya zarar veren ses. Sağlıklı ve genç bir insan için normal duyma aralığı yaklaģık olarak 20 Hz(Hertz) den 20,000 Hz (20 khz) e kadardır. Bizim kulağımız orta frekanslara daha hassastır, bu frekans aralığı ise 500 Hz ile 4000 Hz aralığındadır ki bu konuģma frekansıdır.

3 Endüstrideki gürültüyü ise iģyerlerinde çalıģanların üzerinde fizyolojik ve psikoloji etkiler bırakan ve iģ verimini olumsuz etkileyen sesler olarak tanımlayabiliriz

4 Kulak en iyi orta ve yüksek frekanslara (500 Hz-4000 Hz) en kötü düģük frekanslara (63 Hz 250 Hz) tepki verir. Bu yüzden, ses seviye ölçerlerin kulağın tepkisini simüle edebilmesi için, AğırlıklandırılmıĢ A filtre, cihaza dahil edilmiģtir. AğırlıklandırılmıĢ A filtre, üretilmiģ düģük frekansları ihmal eder. Ses basınç seviyesi db(a) üzerinden belirtilir. Ses seviye ölçerler aynı zamanda AğrırlıklandırılmıĢ C filtreyi de içerirler. Peak gürültü seviyeleri C filtre kullanılarak ölçülür ve db(c) üzerinden belirtilir.

5 Desibel (db) nedir? Gürültünün Ģiddeti, ses dalgasının oluģturduğu basıncın boyutuna bağlıdır(veya dalganın genliğine bağlıdır). Bu genlik basınç dalgalanması olarak ölçülür ve sağlıklı bir insan kulağının duyabileceği en düģük ses 20 μpa lık bir geniģliğe sahiptir.ġnsan kulağı bundan on milyon kat daha yüksek ses basıncını tolere edebilir ki, bu da 200 Pa a denk gelmektedir. ġayet basıncı Pa cinsinden ölçseydik, çok büyük ve baģ edilemez sayılarla karģılacaktık. Bu problemin üstesinden gelebilmek için, desibel skalası kullanılır. Bu db skalası logaritmik bir skaladır ve 20 μpa referans seviyesini duyma sınırı olarak kullanır. Bu yüzden Ģekilden de görebileceğimiz gibi, db skalası on milyonluk bir aralığı, sadece 140 db lik bir aralığa sıkıģtırmaktadır

6 Pa ve db cinsinden bazı genel ses basınçları

7 GÜRÜLTÜ NASIL ZARAR VERĠR Çok yüksek ses kıl hücreleri geçici olarak düzleģme ve zarar, geçici sağırlığa neden olur. Bu yüksek ses maruziyetinin uzun süre devam etmesi sonucu, iç kulaktaki kıl hücreleri kalıcı olarak zarar görür bu da kalıcı sağırlığa neden olur. Çok yüksek Ģiddette veya silah veya patlama gibi ani seslere maruz kalmak anında kalıcı iģitme kaybına neden olabilir. (Akustik travma) Bazı durumlarda aģırı yüksek ses kulak zarını delebilir. Gürültünün zararlı etkileri işyerleriyle sınırlı kalmayabilir. Örneğin, kulaklıkla dinlenilen müzik, aşırı gürültülü diskolar ve kulüpler de genç insanlarda daha işgücüne katılmadan, işitme duyularına zarar verebilir.

8 GÜRÜLTÜ NASIL ÖLÇÜLÜR? Gürültü seviyesi, ses seviyesi ölçüm cihazlarıyla ölçülür. Gürültü seviyesi değiģtiğinde, örnekleme periyodu için integrasyon yapan bir ses ölçüm cihazı, ortalama bir değer hesaplayacaktır (Leq). Gürültü ölçümleri, genel amaçlı Tip 2 tarzı cihazlarla veya daha iyi olanıyla gerçekleģtirilmelidir. Tip 3 tarzı cihaz sadece basit ölçümler için, daha kesin bir değerlendirme yapılıp yapılmaması gerektiğinin tespitini yapmak üzere ön kontrol için yapılmalıdır. Ses seviye ölçer cihazlar peak dedektörlerine sahiptir (LC, peak). KiĢisel günlük gürültü maruziyeti doz,metrelerle de ölçülebilir.

9 ĠSGÜM Gürültü Ölçümleri Saha incelemelerinde; Ölçümler ve raporlama; TSE 2607 ISO 1999:1990 TS EN ISO 9612.

10 KULLANILAN EKĠPMAN SES SEVĠYE ÖLÇER Type 0: Laboratory standard Type 1: Precise (Lab. and area) Type 2: Versatile (generally area) Type 3: Survey (area) DOZĠMETRELER Kablolu/Kablosuz

11 Öncelikle tüm bölümler ve proseslerin gezilerek anlaşılmaya çalışılması sağlanır. ĠĢyerinin bölümleri ve çalıģan sayısının belirlenmesi. Aynı iģleri yapanlar/aynı bölümlerde çalıģanların kümelenmesi (Homojen alt gruplar oluģturma) ÇalıĢanlar hangi bölümlerde, hangi aletlerle, hangi sürelerde çalıģıyorun saptanması Gürültü tipleri (kararlı,kararsız-peak var mı?) Yapılan ölçümlerin makina yerleģim planı üzerinde gösterilmesi

12 ĠSGÜM Gürültü Ölçümleri Makine Yerleşim Planı

13 ĠSGÜM Gürültü Ölçümleri - ÇalıĢanın kulak hizasında, - ĠĢçilerin bulunduğu çalıģma alanlarında, - Esnek çalıģma Ģartları dikkate alınarak, - IEC 60651/804 standartına uygun cihazlarla

14 ĠSGÜM Gürültü Ölçümleri Tercih edilen mikrofon konumu ; Mümkün olması durumunda kulağın dıģ kanal giriģinden 0,1-0,3 m. uzaklıkta yakaya yerleģtirilmiģ olmalıdır. ÇalıĢma sırasında baģ konumu iyi belirlenmemiģ ise ; Ayakta duran kiģinin bulunduğu zemin seviyesinden, 1,55 m ± 0,075 m. yükseklikte, Oturan kiģiler için, oturma düzleminin ortasında, 0,91 m.± 0,05 m. yükseklikte olmalıdır.

15 AKUSTĠK KALĠBRASYON Kalibrasyon Ölçümlere başlamadan önce ses ölçüm cihazını kalibre etmek önem taşımaktadır. Bu işlem cihazın çalışmasının bir kontrolü olmasının yanı sıra, yüksek hassasiyetle doğru sonuçların elde edilmesini ve daha önce yapılmış olan ölçümlerle de karşılaştırılabilirliğini sağlamaktadır. Bu sebeple kalibrasyon ölçümlerden önce ve sonra yapılmalıdır.

16 SLM ĠLE GÜRÜLTÜ ÖLÇÜMÜ

17 DOZĠMETRE ĠLE GÜRÜLTÜ ÖLÇÜMÜ

18 TS 2607 ISO 1999:2005 Gün içinde farklı işler yapan çalışanlar için maryziyet hesabı L 1 m LAeq,Ti Aeq,T=10.log Ti T i=1 L EX, 8h =L Aeq,T e +10 log (T e /T 0 )

19 GÜNLÜK MARUZİYET HESABI

20 GÜNLÜK MARUZİYET HESABI (LAeq db) Time (min) Task /T Task , Task 3 99,6 5 Task 4 92,7 60 Task 5 62,8 240 Task 6 89,4 50 iç formül Total time üs1 üs2 LAeq,T (db)= 87, LEX, 8h (db)= 87, üs3 üs üs5 üs , Te (dak) T0 (dak) leq1/10 leq2/10 leq3/10 leq4/10 leq5/10 20 leq6/ ,96 9,27 6,28 8,94

21 Raporlama a- Ölçümlerin yapıldığı bölümler b- ÇalıĢma alanları ve prosesleri c- Kullanılan ölçüm cihazları. - Tip, üretici ismi ve seri numarası, son kalibrasyon tarihi d- Ölçüm notları. - Yapılan iģ, ölçülen iģçi ismi, çalıģma süreleri e- Sonuçlar - Leq ve Lex(8) değerleri, ISO 9612 Ek D ye göre toplam ölçüm belirsizliği ve doğruluk sınıfı

22 Sonuçlar Bölüm / Çalışan İşin türü (Leq, db(a) Time min. (Lex,8) db(a) Ppeak db(c) Max.permis sible time without PPE Kumanda Odası 72, , NOLU KIRMA FABRİKASI (Makinist işçileri) Turgut SULU Ekrem ACAR Münir GÜL DOLUM ÜNİTESİ Mehmet Demirci ÖN LAZER Kabin işçileri ÖN LAZER Kabin işçileri ÖN LAZER Kabin işçileri Kırma Kontrol Ortamı 95, ,5 42 / 0,7 2.Kat Kabuklu elekler 91, ,9 107 / 1,8 2.Kat İç Ambar 84, ,9 104,0 3.Kat Kabuklu elekler 97, ,9 25 / 0,4 3.Kat İç Ambar 92, ,6 83 / 1,4 4.Kat 97, ,1 25 / 0,4 Merdivenler 86, ,5 355 / 5,9 Kantar dolum 89, ,7 177 / 2,9 88,9 Toz elek ve ortam 88, ,4 205 / 3,4 Kabin 1 (Girişte sağda) 99, ,1 116,8 19 / 0,3 Kabin 2 (Girişte solda) 99, ,6 116,8 17 / 0,3 Kabin 3 (Girişte karşıda) 98, ,3 116,7 22 / 0,4

23 Gürültü Yönetmeliği 23/12/2003 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıģ ve üç yıllık geçiģ süresinin ardından, 23/12/2006 tarihinde yürürlüğe girmiģtir. Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı ĠĢ Kanununun 78. maddesine göre düzenlenmiģtir ve bu kapsama giren tüm iģyerlerinde uygulanır.

24 Gürültü Yönetmeliği Gürültü Yönetmeliği, 06/02/2003 tarihli, 2003/10/EC sayılı AB direktifi esas alınarak hazırlanmıģtır. 2003/10/EC sayılı AB direktifi, gürültü kaynaklı risklerden etkilenen çalıģanlarda minimum sağlık ve güvenlik gereklilikleri ile ilgili esasları kapsamaktadır.

25 Gürültü Yönetmeliği Günlük KiĢisel maruziyetini esas alır. Ölçüm ve hesaplama tekniklerinde TSE 2607 standardına atıfta bulunulur. Gürültüye maruz kalan iģçileri sağlık ve güvenlik yönünden oluģabilecek risklerden korumak için alınması gerekli önlemleri belirlemektedir.

26 En yüksek ses basıncı (Ppeak) : "C"-frekans ağırlıklı anlık gürültü basıncının maksimum değerini, Günlük gürültü maruziyet düzeyi (LEX, 8 saat) (db(a) re.20 µpa) : Sekiz saatlik iģ günü için, anlık darbeli gürültünün de dahil olduğu bütün gürültü maruziyet düzeylerinin zaman ağırlıklı ortalamasını,

27 Gürültü Yönetmeliği Haftalık gürültü maruziyeti (LEX,8h): Günlük gürültü maruziyet düzeylerinin sekiz saatlik beģ iģ gününden oluģan bir hafta için zaman ağırlıklı ortalamasını,

28 Gürültü Yönetmeliği Maruziyet sınır değer: LEX,8h = 87 db(a) En yüksek maruziyet etkin değer: LEX,8h 85 db(a) En düşük maruziyet etkin değer: LEX,8h = 80 db(a)

29 ġayet gürültü seviyeleri bu standarttaki değerleri aģarsa, ĠġVERENLER gürültü yönetimi stratejisi geliģtirmek zorundadır. Gürültü yönetimi stratejisi, iģçiler ve ĠSG temsilcileriyle istiģare edilerek geliģtirilmelidir. Gürültü yönetimi stratejisi Ģunları içermelidir. Gürültüden kaynaklanacak tehlikeleri yok etmek veya riskleri azaltarak standartlarda belirtilen maruziyet seviyesinin altına çekmek için bir gürültü kontrol politikası ve programı; Uygun kontrol tedbirleri; KiĢisel iģitme koruyucularının seçimi ve doğru kullanım ve bakımı için talimatı içeren, geliģmiģ bir iģitme koruma programı; Tüm taraflar için ;- yönetim, çalıģan, taģeron-, bir bilgilendirme ve eğitim programı KKD kullansalar dahi, düzenli olarak yüksek gürültüye maruz kalma ihtimali olan iģçiler için iģitme testi yaptırılması

30 GÜRÜLTÜ YÖNETĠMĠ, FAKAT NASIL? ġayet gürültü iģyerinizde bir problemse, gürültünün iģyerinde aģırı olup olmadığını belirlemek için, etkilenen iģçiler ve ĠSG temsilcileri gibi çalıģma prosesini bilen kiģilerle birlikte gezerek çalıģma ortamını incelemeniz gerekmektedir. Gezerek yapılan bu inceleme aģağıdaki hususların belirlenmesinde yardımcı olacaktır: - aģırı gürültünün kaynağı; - aģırı gürültüye maruz kalması muhtemel çalıģanlar; - aģırı gürültü çıkmasına neden olan iģler; ve - gürültü seviyesini düģürme yolları.

31 GÜRÜLTÜ YÖNETĠMĠ, FAKAT NEDEN? Gürültü değerlendirmesi aģağıdaki yararlı bilgileri sağlayacaktır: - gürültü seviyeleri; - en çok gürültüye neden olan kaynaklar; - kontrol önlemlerinin etkinliği; - gürültüden en çok etkilenen iģçiler; ve - kontrol önlemlerindeki öncelikler. ġayet bir gürültü değerlendirmesi sonunda iģ yerinizde gürültü seviyeleri yüksekse, gürültü maruziyet seviyelerini yasal olarak makul bir seviyeye düģürmek ve gürültü yönetim stratejisi geliģtirmek için kontrol önlemleri uygulamak zorundasınız.

32 ÇALIġANLAR gürültü maruziyetinin azaltılması için iģverenin yürürlüğe koyduğu tüm politika ve prosedürlere uymalıdır. Aynı zamanda kendi sağlık ve güvenliklerine dikkat etmeliler ve kendi sağlıkları ve yaptıkları iģten dolayı etkilenebilecek çalıģanların güvenliklerini olumsuz etkileyen durumlardan kaçınmalılar

33 RISK DEĞERLENDĠRMESĠ ĠĢyerinde var olan ya da dıģarıdan gelebilecek tehlikelerin ve alınacak tedbirlerin belirlenmesi maksadıyla yapılan gerekli çalıģmalar

34

35 5 ADIMDA RĠSK DEĞERLENDĠRMESĠ

36 Riskleri değerlendir Tehlikeleri belirle Gürültü maruziyeti belirle Riski yok etmek veya azaltmak için gerekli tedbirleri tanımla Eylem planında yapacaklarını kaydet ÇalıĢanlarını koru Gürültü risklerini yok et ya da kontrol altına al Ġyi uygulama örnekleri ve bilinen kontrol ve yönetim çözümlerini kullan Yüksek riskler için teknik ve organizasyonel gürültü kontrol tedbirleri planla uygula Yasal gürültü limit değerlerinin aģılmadığından emin ol Kulak koruyucu temin et Yüksek riskteki çalıģanlar için zorunlu yap Kulak koruyucu eğitimi ver ve kullanılmasıyla ilgili denetim yap Ekipman kullan ve bakımını yap Sağlanan herhangi bir Ģeyin tamamen ve düzenli kullanımını sağla ÇalıĢanlar uygulanan kontrolleri kullanırve bir aksaklık olduğunda raporlar ÇalıĢanlar zorunlu alanlarda kulak koruyucu kullanırlar ÇalıĢan bilgilendirme ve eğitimi ÇalıĢanlara danıģ ve katılımlarını sağla ÇalıĢanlara riskler, kulak koruyucular, güvenli çalıģma uygulamaları ve kontrol tedbirleri konusunda bilgilendir, eğitim ve talimatlar ver Sağlık Gözetimi Riskli altındaki çalıģanlara iģitme testleri uygula Sonuçları kontrol mekanızmasında değerlendir ÇalıĢanlar iģbirliği yaparlar ve iģitme testlerine katılırlar Yaptıklarını gözden geçir - ĠĢ uygulamalarında değiģim - Gürültü maruziyetinde değiģim - Riskleri azaltacak yeni yöntemler

37

38

39 ĠġYERĠNDE ĠġĠTME DUYUMUN RĠSK ALTINDA OLDUĞUNU NASIL BĠLEBĠLĠRĠM? Birileriyle iletiģim kurmak için bir metre ötede olsalar bile sesinizi yükseltmek zorunda kalıyor musunuz? ĠĢten sonra veya özel bir görevden sonra kulaklarınızda çınlama veya iģitmede körelme tecrübe ettiniz mi? ÇalıĢma gününün sonunda araç radyosu veya evde televizyonun sesini yükseltiyor musunuz? Sürekli olarak insanlara az önce ne söylediklerini tekrarlamalarını istiyor musunuz? Aileniz evde olduğunuz zamanlarda onları duyma konusunda sıkıntı yaģadığınızı söylüyorlar mı? Cevap evetse, ĠSG temsilciniz veya iģvereninizle gürültü değerlendirilmesinin yaptırılması hakkında konuģunuz.

40 Gürültünün yol açtığı zararın boyutu zamanla alınan toplam toplam ses enerjisine bağlıdır. NE KADAR GÜRÜLTÜ TEHLİKELİ? Gürültü seviyesindeki 3 db(a) lık bir artıģ enerjiyi ikiye katlar ve yarı zamanda aynı zarara yol açar. Gürültü sevisi arttıkça risk büyür.

41 yıllarında ĠSGÜM Kocaeli tarafından yapılmıģ gürültü ölçümlerinin sektörel değerlendirilmesi SEKTÖR ÖLÇÜM SAYISI YÜKSEK MARUZİYET YÜZDE GEMİ % OTOMOTİV % METAL % PLASTIK % KİMYA % FOOD % PETRO KİMYA % BOYA % LOJİSTİK % AHŞAP % TAŞ TOPRAK %

42 ĠġYERĠNDE GÜRÜLTÜ MARUZĠYETĠNĠ KONTROL ETMEK BAZI METOTLAR? AĢağıdaki kontrol tedbirleri hiyerarģisinden bir veya daha fazla kontrol önlemlerinin uygulanması, aģırı gürültü seviyelerini düzenleyebilir (etkinlik açısından): 1. Gürültü kaynağını yok etme.. 2. Gürültülü makineleri daha az gürültülü olanları ile değiģtirmek ( sessiz olanı satın alma ). (Bu iģyerinde gürültüyü kaynağında kontrol etmek için maliyet açısından etkindir.) 3. Gürültüye kaynağında veya yayıldığı alanda müdahale ile mühendislik kontrolü (örn; gürültü soğurucuları veya susturucu, gürültü bariyerleri veya izolasyon). 4. Yönetim olarak bazı gürültü kontrol önlemlerinin uygulanması. (örn; eğitim, iģ rotasyonu, iģin yeniden tasarlanması veya gürültüye maruz kalan çalıģan sayısını azaltmak için mesailerin yeniden düzenlenmesi v.b.) 5. Kulak koruyucuların sağlanması (örn; manģon, kulak tıkaçları).

43 Gürültü Yönetmeliğinden.. Gürültüden kaynaklanan maruziyetin önlenmesi veya azaltılması için; Teknik geliģmelere uygun önlemler alınarak gürültüye maruziyetten kaynaklanan riskler kaynağında yok edilecek veya en aza indirilecektir.

44 Gürültü Yönetmeliğinden.. Gürültüye maruziyetin daha az olduğu baģka çalıģma yöntemleri seçmek, Mümkün olan en düģük düzeyde gürültü yayan uygun iģ ekipmanını seçmek, ĠĢçilere, iģ ekipmanını gürültüye en az maruz kalacakları doğru ve güvenli bir Ģekilde kullanmaları için, gerekli bilgiyi ve eğitimi vermek,

45 Gürültü Yönetmeliğinden.. Gürültüyü azaltacak bir iş organizasyonu ile; Maruziyet süresini ve gürültü düzeyini sınırlamak, Yeterli dinlenme araları verilerek çalıģma sürelerinin düzenlenmesi,gibi önlemler alınacaktır.

46 Gürültü Yönetmeliğinden.. Gürültüyü teknik yollarla azaltmak için ; Hava yoluyla yayılan gürültüyü, perdeleme, kapatma, gürültü emici örtülerle ve benzeri yöntemlerle azaltmak, Yapıdan kaynaklanan gürültüyü, yalıtım ve benzeri yöntemlerle azaltmak,

47

48

49

50

51

52

53 Gürültü Yönetmeliğinden.. Gürültüye maruziyetten kaynaklanan riskler başka yollarla önlenemiyor ise; KiĢiye tam olarak uyan kulak koruyucuları verilecek ve bu koruyucular iģçiler tarafından kullanılacaktır.

54

55 GÜRÜLTÜSÜZ GÜNLER DİLİYORUM İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER Hüseyin SEZEK

56 Bütün bu bilgiler ıģığında Ģunu söyleyebiliriz Ya bunu şimdi kullanın Ya da sonra bunu!