KARS İL MERKEZİNDEKİ GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİNİN ORTAÖĞRETİM KURUMLARININ BAŞARISI ÜZERİNE ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI 1 M. Ş. BÜLBÜL

Transkript

1 KARS İL MERKEZİNDEKİ GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİNİN ORTAÖĞRETİM KURUMLARININ BAŞARISI ÜZERİNE ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI 1 M. Ş. BÜLBÜL Kafkas Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Fizik Eğitimi A.B.D., Kars, Türkiye msahinbulbul@gmail.com ÖZET Bu çalışmada, Kars il merkezinde yapılmış olunan açık alanlardaki gürültü ölçümleri ile ildeki bulunan ortaöğretim kurumlarının üç yıllık ÖSS başarı sıraları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Gün içinde farklı saatlerde yapılan ölçümler ile gürültünün yoğun olduğu okullarda başarının diğer okullara kıyasla düşük olduğu belirlenmiştir. Gürültü kirliliği öğrencinin zihnini derse yoğunlaştırmasını güçleştirir. Dolayısıyla eğitim ve öğretimi etkileyen çevresel faktörlerin başında gürültü gelir. Gürültünün eğitim ve öğretim açısından değerlendirildiği bu çalışmada yapılması gereken önlemler sıralanmış ve önerilen önlemlerin ne gibi faydalar sağlayabileceği belirtilmiştir. Kars ili için başarının yükseltilmesi ve okulların çevresindeki gürültüye dikkat çekilmesi amacıyla hazırlanan çalışma diğer illerdeki okulların da gereken önlemleri alıp konuya duyarlı olmalarının sağlanması açısından önemlidir. Anahtar kelimeler: Gürültü Kirliliği, Başarıya Etki Eden Nedenler 1. GİRİŞ 1.1. Çalışmanın Amacı Eğitim ve öğretim süreci içerisinde başarıya olumlu ya da olumsuz yönde etki eden unsurlar vardır. Gürültü, eğitim ve öğretimi olumsuz yönde etkileyen unsurlar arasındadır. Bu çalışma ile gürültünün eğitim ve öğretime etkisine dikkat çekilmek istenmiştir. Dikkat çekilerek önlem alınmasının sağlanması amaçlanmaktadır. 1 Bu çalışma 2005 yılında gerçekleştirilmiştir. Başarıyı olumsuz yönde etkileyen nedenlerin azaltılması ile başarı artacağından bu çalışmanın ildeki ortaöğretim başarısını arttırıcı bir amacı da mevcuttur Gürültünün Tanımı ve Ölçülmesi Ses, titreşim yapan bir kaynağın, hava basıncında yaptığı dalgalanmalar ile oluşan ve insanda işitme duyusunu uyaran fiziksel bir olaydır. Gürültü, insanların işitme sağlığını ve duyusunu olumsuz yönde etkileyen, fizyolojik ve psikolojik dengesini bozan, iş verimini azaltan, çevrenin hoşluğunu ve sakinliğini azaltarak veya yok ederek niteliğini değiştiren, gelişigüzel bir spektruma sahip istenmeyen seslerden oluşan önemli bir çevre kirleticisidir [1]. Ses basıncı düzeyi, desibel (db) ile ölçülür ve insan kulağının duyabileceği en silik sesten (0 db) roketin havalanma sesine (180 db) kadar değişir. Ölçümlerde db, logaritmik olarak ifade edilir. Gürültünün insan sağlığına etkisi, maruz kalma süresi ve sesin kaynağına olan uzaklığa bağlı olarak değişmektedir. Sağlıklı bir insan kulağı 1000 Hertzlik bir sesi 20 µpa civarında duyar ve bu değere insan kulağının duyma eşiği denir. İnsan kulağının acı duyma eşiği, 100 Pascal'lık ses basınç seviyesindedir. Acı duyma eşiği gürültü şiddeti olarak db(a) aralığında kişilere göre değişmektedir. Gürültü özelliklerine bağlı olarak geliştirilmiş olan Ses Seviyesi Ölçer cihazları ile ölçülür[2] Gürültü Konusunda İlgili Yasal Düzenlemeler ve ilgili Kuruluşlar Gürültü ölçümleri ile ilgili temel kavramlar ve kurallar, Çevre Kanunu ile hazırlanmış olup ilk olarak Gürültü Kontrol Yönetmeliği nde yayımlanmış [3] ve daha sonra Gürültü Yönetmeliği adı altında, Resmi Gazete de yayınlanarak yenilenmiştir [4]. Gürültü Kontrol Yönetmeliği ne göre, gürültü kaynağı olarak belirlenen makine, araç, gereç ve ulaşım araçlarını ve benzerlerini imal edenler, satanlar, kullananlar ve işletenler, yönetmelikte belirlenen en yüksek ses düzeylerini aşıp aşmadıklarının denetlenebilmesi amacıyla, 1

2 düzenli gürültü ölçümlerini yaptırarak belgelendirmek zorundadırlar. Ankara Sağlık Müdürlüğüne Bağlı Gürültü ile Mücadele Bürosu na ait telefon numarası alo176 dır. Gürültü ile ilgili ölçüm yapan diğer kuruluşlar; Çevre ve Orman Bakanlığı (illerde Çevre İl Müdürlükleri), İl Sağlık Müdürlükleri, Belediyeler Gürültünün İşitme ve Diğer Sistemlere Etkisi Gürültünün etkilerini dört ana başlık altında toplamak mümkündür[5] : Fiziksel Etkileri (Geçici veya sürekli işitme bozuklukları), Fizyolojik Etkileri (Kan basıncının artması, dolaşım bozuklukları, solunumda hızlanma, kalp atışlarında yavaşlama, ani refleks), Psikolojik Etkileri (Davranış bozuklukları, aşırı sinirlilik ve stres), Performans Etkileri (İş veriminin düşmesi, konsantrasyon bozukluğu, hareketlerin yavaşlaması). Tüm bu etkiler sesin şiddetine göre değişiklik gösterir (Tablo.1). Tablo.1: Ses Şiddetine Göre Ortaya Çıkabilecek Rahatsızlıklar. 1.Derece 30 db (A)-65 db (B) Konforsuzluk, rahatsızlık, öfke, kızgınlık, uyku düzensizliği ve konsantrasyon bozukluğu. 2.Derece db (B) Fizyolojik reaksiyonlar, kan basıncı artışı, kalp atışlarında ve solunumda hızlanma, beyin sıvısındaki basıncın azalması, ani refleksler. 3.Derece db Fizyolojik reaksiyonların (B) artması, baş ağrıları 4.Derece 120 db (B) İç kulakta devamlı hasar, dengenin bozulması. 5.Derece 140 db (B) Ciddi beyin tahribatı Bunlara ek olarak, gürültü kişilerde bitkinliğin kronikleşmesini sağlamakta ve vücudun direncini azaltarak hastalıklara yakalanma ihtimalini arttırmaktadır. Son araştırma sonuçlarına göre fetus ve prematüre doğumlar üzerinde gürültünün olumsuz etkileri olduğu anlaşılmaktadır Gürültü Kirliliğinin Nedenleri Kent gürültüsünü artıran sebeplerin başında trafiğin yoğun olması, sürücülerin yersiz ve zamansız klakson çalmaları ve belediye hudutları içerisinde bulunan endüstri bölgelerinden çıkan gürültüler gelmektedir. Meskenlerde ise televizyon ve müzik aletlerinden çıkan yüksek sesler, zamansız yapılan bakım ve onarımlar ile bazı işyerlerinden kaynaklanan gürültüler insanların işitme sağlığını ve algılamasını olumsuz yönde etkilemekte, fizyolojik ve psikolojik dengesini bozmakta, iş verimini azaltmaktadır. Çevre gürültüleri; gürültü kaynağı ve gürültüye maruz kalan kişilerin aynı çevre içindeki konumları ile gürültünün yayılma yollarına bağlı olarak iki grupta incelenebilir[6] Yapı İçi Gürültüler: Yapı içinde yer alan her türlü elektronik, mekanik sistemler ve hayati faaliyetlerden meydana gelen bütün gürültüler Yapı Dışı Çevre Gürültüleri: Gerek yapı içindeki hacimleri gerekse yapı dışındaki açık alanları kullanan kişileri etkileyen ve yapı dışında yer alan kaynaklardan yayılan gürültülerdir. Bu gürültüler şöyle sıralanabilir[7] : Ulaştırma Gürültüleri (Karayolu, denizyolu, havayolu, havaalanı gürültüleri), Endüstri Gürültüleri (Endüstri makineleri ve işyeri gürültüleri), İnşaat (Şantiye) Gürültüleri (Yol ve Bina inşaatı gürültüleri sahaları, atış poligonları ve benzeri gürültüler), Rekreasyon Gürültüleri (Çocuk bahçeleri ve parkları, spor sahaları, atış poligonları ve benzeri gürültüler), Ticari Amaçlı Gürültüler (Açık hava sinemaları, eğlence yerleri, yüksek sesli reklâm ve müzik yayınları, pazaryeri gürültüleri, sokak satıcılarının gürültüleri). 2. MATERYAL ve YÖNTEM 2.1. Gürültü Ölçümü Çalışma esnasında tüm Kars genelinde ölçümler yapılmıştır. Maksimum gürültünün olacağı tahmin edilen kavşak noktalarında ve caddenin ortasında ölçümler alıp ortalaması hesaplanarak tabloya dökülmüştür. Tabloda oluşturulan verilerde anlaşılır olması için haritaya renkli biçimde işaretlenmiştir(harita 1). 2

3 2.2. Liselerin Başarı Durumları Liselerin başarı sıralaması yapılırken okul müdürlüklerinden alınan son üç yılın ortalama ÖSS puanlarının ortalaması alınmıştır. 2. BULGULAR Liseler başarılı olandan en az başarılı olana doğru sıralanırken gürültü kirlilik oranları da belirtilerek Tablo.2 ve Grafik.1 oluşturulmuştur. Harita 1: Kars Şehir Merkezi Gürültü Kirliliği Haritası. Çalışma süresince ölçüm materyali olarak İl Çevre ve Orman Müdürlüğüne ait ses ölçüm cihazı (dsp80-new1b) kullanılmıştır. Ölçüm alırken, ses seviyesi ölçüm cihazı gürültünün odaklandığı noktadan yaklaşık 6 metre uzaklığa sabitlenmiştir. Yerden yüksekliği ise 1 metre olarak belirlenmiştir. Ölçümler iki hafta boyunca Pazartesi, Çarşamba ve Cuma günleri alınmıştır. Altı ölçümün maksimum ve minimum değerlerinin ortalaması hesaplanarak şehrin gürültü haritası ve okulların gürültü kirlilik oranları belirlenmiştir. Açık alanlardaki ölçümler, gürültünün yoğun olduğu saatler olan mesai başlangıç ve bitiş saatlerinde alınmıştır. Sabah ölçümleri saatleri arasında, akşam ölçümleri ise saatleri arasında olmak üzere 60 dakikalık zaman dilimi içerisinde, her 5 dakikada minimum ve maksimum değerlerinin kaydedilmesi şeklinde gerçekleştirilmiştir [8]. Kapalı alanlardaki ölçümlerde ise sesin giriş noktası (pencere ve okul girişleri) ile bu noktaya en uzak olan nokta arasında ölçüm yapılmış ve maksimum ile minimum değerlerin ortalaması alınarak kaydedilmiştir. Kapalı alan ölçümleri okullara ait gürültü değerlerinin belirlenmesine yardımcı olurken açık alan ölçümleri şehrin genel gürültü haritasının çıkarılmasını sağlamıştır. Tablo.2: Okulların Başarı ve Gürültü Kirliliği Durumu Başarılıdan En Az Okulların Başarılıya Doğru Ortalama Ortaöğretim Gürültü Kirlilik Kurumlarının Oranları (db) Sıralaması Fen Lisesi 41,5 Anadolu Lisesi 72 Cumhuriyet Lisesi 73 Alparslan Lisesi 74,5 İmam Hatip Lisesi ve 66 Anadolu İ.H.L. Anadolu Ticaret Meslek 75 Lisesi Ticaret Meslek Lisesi 75,5 Tablo.2 de yer alan okullar Kars şehir merkezinde yer alan liseler olup yukarıdan aşağıya doğru başarılarına göre sıralanmıştır. Başarı kriteri olarak da son üç yılın okula ait üniversiteye giriş puanları dikkate alınmıştır. Gürültü Değeri Başarı Sırası Okul Grafik.1: Ortaöğretim Kurumlarında Ölçülen Gürültü ve Başarı Değerlerinin Karşılaştırılması Açık alan ölçümlerinin sonucunda hazırlanan Harita.1, okulların konumlarını da göstermesi açısından önemlidir. 3

4 3. TARTIŞMA ve SONUÇ En sakin okul olan Fen Lisesi en başarılı okulken en az başarıyı gösteren okul en yüksek gürültü değerine sahiptir. Fen Lisesinin seçilmiş öğrenci ve öğretmenleri ile özgün yapısı başarının temel öğeleri olmakla birlikte sakin ortamının katkısı da göz ardı edilmemelidir. Grafik.1 de diğer meslek liselerine göre belirgin olarak göze çarpan İmam Hatip Lisesinin başarısı, gürültü değerleriyle de uygunluk göstermektedir. Harita.1 de mavi renkle gösterilen ve şehrin merkezi olan bölgedeki gürültü kirliliği nedeniyle öğrencilerde asabiyet ve kavga eğilimleri gözlemlenmiştir. Bu olası durum daha önceleri yapılan araştırmalarla oluşturulan tablo.1 ile örtüşmüştür. Şehrin gürültüsü, okuldan çıkan öğrencileri sinirli hale getirmektedir. İldeki ortaöğretim kurumlarının bir arada ve gürültünün yoğun olduğu yerlerde olması eğitim öğretimi ve eğitim sonrası durumları olumsuz yönde etkilemektedir. Gürültü seviyeleri yasal sınırda olmasından dolayı kurumsal önlemler gerçekleştirilememekte ama eğitimcilerden gelen şikâyetlerde giderek artmaktadır. Şehir merkezindeki kararlı gürültü, baş ağrısı şikayetlerinin artmasına, öğrenimde dikkat dağılmasına neden olmaktadır. Okullara yakın konumdaki Devlet Hastanesindeki hastalar da gürültüden şikâyet etmektedir. Ses ölçüm cihazıyla belirlenen gürültü nedeniyle Hastanenin şehir dışına taşınması planlanmaktadır. Ders aralarında gürültünün azaltılması için koridorlarda dinletilen, müzik öğrencinin zihnini daha da yormuş ve zamanla bu uygulamadan da vazgeçilmiştir. 4. ÖNERİLER Gürültü ile ilgili önlemler teknik, idari ve tıbbi olarak üç sınıfta değerlendirilebilir. Mevcut gürültünün azaltılması için yapılması gerekenler genel olarak aşağıda sıralanmıştır. 1. Hava alanlarının, endüstri ve sanayi bölgelerinin yerleşim bölgelerinden uzak yerlerde kurulması, 2. Motorlu taşıtların gereksiz korna çalmalarının önlenmesi, 3. Kamuoyuna açık olan yerler ile yerleşim alanlarında elektronik olarak sesi yükseltilen müzik aletlerinin çevreyi rahatsız edecek seviyede olmasının önlenmesi, Düğün ve sünnet gibi toplu merasimlerde aşırı gürültü oluşturacak durumlardan kaçınılması, 4. İşyerlerinde çalışanların maruz kalacağı gürültü seviyesinin en aza (Gürültü Kontrol Yönetmeliğinde belirtilen sınırlara) indirilmesi, 5. Yerleşim yerlerinde ve binaların içinde gürültü rahatsızlığını önlemek için yeni inşa edilen yapılarda ses yalıtımı sağlanması, 6. Radyo, televizyon ve müzik aletlerinin evlerde rahatsızlık verecek seviyede seslerinin yükseltilmemesi gerekmektedir. 7. Okul içlerinde ses yalıtıcı düzeneklerin kurulması, 8. Pencere yapılarının sesin geçişini önleyecek kalitede olması, 9. Okulların önüne ses bariyeri konulması, 10. Gürültü kirliliği ile ilgili öğrencileri ve halkı bilinçlendirici çalışmaların yapılması gerekmektedir. 11. Az gürültülü makineler ile sesin havada yayılmasını önlemek, 12. Az gürültülü işleri gürültülü işlere tercih etmek, 13. Ses kaynağına uzak ortamlar oluşturmak, 14. Gürültü kaynağını kaplamak, 15. Gürültülü sınıfları değişimle kullanmak yapılabilecek önlemler arasındadır. 4

5 KAYNAKLAR [1] ÖZEY, R., 2001, Çevre Sorunları, Aktif Yayınevi, İstanbul [2] TEKALAN, Ş. A., 1992, Gürültünün İşitme ve Diğer Sistemler Üzerine Etkileri, I. Uluslar arası Çevre koruma Sempozyumu, İzmir [3] Resmi Gazete, 11 Aralık 1986, Gürültü Kontrol Yönetmeliği [4] Resmi Gazete, 23 Aralık 2003, Gürültü Yönetmeliği [5] ÖZEY, R., 2001, Çevre Sorunları, Aktif Yayınevi, İstanbul [6] YILDIZ, K., 2000, Çevre Bilimi, Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara [7] GÖRMEZ, K., 2003, Çevre Sorunları ve Türkiye, Gazi Kitapevi, Ankara [8] DOĞAN, M., 2004, Afyon İli Şehir Merkezindeki Kapalı ve Açık Alanlarda Gürültü Ölçümü, 22. Ulusal Fizik Kongresi, Bodrum 5