MAchine Readable Cataloging (MARC)

Transkript

1 MAchine Readable Cataloging (MARC)

2 Word- by-word New Hampshire New Haven (conn.) New York (N.Y.) New York (State) New Zealand Newark (N.J.) Newcastle (N.S.W.) Newfoundland Newman, Arthur Newport (Isle of Wight) NEWSPAPERS Letter-by-letter Newark (N.J.) Newcastle (N.S.W.) Newfoundland New Hampshire New Haven (conn.) Newman, Arthur Newport (Isle of Wight) NEWSPAPERS New York (N.Y.) New York (State) New Zealand

3 Temel A.L.A. Kurallar 10 ans de politique social en Pologne 20 a week 150 science experiments step by step 1918 the last act A.A. A.B.C. Programs Aabel, Marie $$$ and sense Camp-fire and cotton-field Camp Fire Girls Campbell, Thomas J. LIFE Life a bowl of rice Life after death LIFE (BIOLOGY)

4 TANIM Elektronik ortamda bibliyografik verinin depolanmas ve ileti imi için geli tirilmi bir ileti im standard r. Bilgi hizmetlerinde bibliyografik verinin bir sistemden di erine aktar için kullan r. TAR HÇE LC de 1965 y nda geli tirilmi tir: US MARC format (ABD format ) Farkl ülkelerde farkl versiyonlar kullan lm r. Örn; RUSMARC, DenMARC, v.b.)

5 MARC 21 (1999): CAN / MARC ve US MARC kar r. 21; 21. yüzy gösterir. MARC 21 in dayana ANSI (American National Standard for Bibliographic Information Interchange), Uluslararas standard ise ISO 2709:1996 d r.

6 UNIMARC (UNIversal MARC): MARC kay tlar n ulusal bibliyografik kurulu lar aras nda de imi için geli tirilmi bir standart. Ulusal MARC formatlar n geli tirilmesi için yap land lm r.

7 MARC 21 FORMATLARI MARC 21 de veri için geli tirilmi 5 tür format bulunmaktad r. Bibliyografik format (Bibliographic Format) Yetke Format (Authority Format) Holdings Format (Bilgi kaynaklar n neler oldu unu ve yerini gösterir, kodlama format r.) Classification data format, (S flama ve konu ba klar yla ilgili lemler için geli tirilmi format) Toplumsal kaynakl veri format (Community Information Format)

8 Bibliyografik Format MARC 21 TUTANA ININ YAPISI; MARC 21 tutana ba ca 4 bölüme ayr r. 1. Tutanak ba (Leader) 2. Tutanak Dizini (Record Directory) 3. Denetim Alanlar (Control Fields) a. Sabit Alanlar 4. De ken uzunluklu alanlar (Denetimli ve bibliyografik veri alanlar )

9 1. Tutanak ba (Leader) Tutanak ba 24 karakter (bytes) uzunlu unda bir aland r. Buradaki ögeler, örne in, Tutanak uzunlu u, durumu, türü, v.b.

10 2. Tutanak Dizini (Record Directory): Bir kitab n içindekiler sayfas na benzetilir. 12 karakterlik sabit uzunluklu kay tlard r. Tutanakta hangi de ken uzunluklu bibliyografik verinin alanlar n hangi konumdan ba lad gösterir. MARC tutana, bilgi bilim dünyas için büyük bir a ama olarak kabul edilmektedir. Bu tutanak günümüzdeki pek çok veri taban nda yayg n olarak kullan lan de ken uzunluklu alanlar n kullan lmas sa lam r. Bilindi i gibi 1960 larda sabit uzunluklu alanlar kullan yordu (MARC I).

11 3. Denetim Alanlar (Control Fields) MARC 21 de 0 ile ba layarak kodlanan sabit alanlard r. Altalanlar n ço u sabit uzunlukludur. Bu alanlardaki verinin karakteristi i de ço unlukla sabit uzunlukta olmalar r. Örne in, LC denetim numaras, tarih kodu, v.b. Denetim alanlar n de ken uzunluklu olanlar sabit olanlardan farkl olarak harf ve rakamsal veriden olu ur. Genellikle bu alanlar bibliyografik veriden olu ur.

12 4. De ken uzunluklu alanlar (Denetim ve Bibliyografik Veri Alanlar ) Bu alanlar bibliyografik verinin yüklendi i (Kataloglama ve S flama bilgisi) alanlar r.

13 DE KEN UZUNLUKLU ALANLARIN ÇER Bilgisayara verinin nereden ba lay p nerede sonland kay tlar n ve eri ilebilirliklerinin neler oldu unu göstermek için MARC da kodlama günümüzde de önemlidir. Denetim alanlar ile de ken uzunluklu alanlar, Bilgi kodu (tag), Belirteç (Indicator), Altalan adlar (Subfield codes) ve alan sonu kodlar ndan (Field terminator) olu ur.

14 Bilgi Kodu (Tag): 3 Rakamdan ( ) olu an kay t alanlar birbirinden ay ran kodlard r. (Örne in; 1XX alanlar, temel ba k, 6XX alanlar, Konu ek giri ba klar, 650 Konusal ek giri ba, v.b., 7XX alanlar ise ek giri ba klar : yazar ad, eser ad, v.b.) Belirteç (Indicator): Tagdan sonraki iki karakterli koddur. Alandaki verinin yorumlanmas sa lamaktad r. Belirteç kodlar birbirinden ba ms zd rlar. (Örne in; de 0 eser ad giri inin istendi ini, ikinci belirteçteki 4 ise dizinlemede hangi karakterden ba lanaca gösterir.)

15 ÖRNEK: The Subject approach to information

16 Altalan Kodlar (Subfield Codes): Altalanlar, bir delimeter ve ondan sonra gelen genellikle bir harften olu ur. Hangi altalan n gelece ini belli eder. Bu kodlar birbirinden farkl veri içeren altalanlar göstermeye yarar. Delimeter lar sistemden sisteme göre farkl kodlar alabilmektedir. $ veya # gibi. Delimeter lardan sonraki küçük harf veri ögelerinin belirleyicisidir #a The subject approach to information/#c A. C. Fosket. Baz sistemlerde örne in OCLC sisteminde her bir alan n ba nda altalan kodlar kullanmamaktad r.

17 Alan Sonu Kodu (FieldTerminator): Alanlar n sonunda baz sistemlerde görülen bir karakterdir. Farkl kodlar kullan r. Ço u zaman ekranda görülmez.

18 DE KEN UZUNLUKLU ALANLAR (Denetim ve Bibliyografik Veri Alanlar ) Genel Kodlar: (01X 04X) 010 Kongre Kütüphanesi (LC) Denetim Numaras (LCCN) 016 Ulusal Bibliyografya Kurulu unun Denetim Numaras 020 ISBN 022 ISSN 033 Bir etkinli in Tarih/Zaman veyeri 034 Kodlanm kartografik malzemenin matematiksel verisi 040 Kataloglaman n kayna 043 Co rafik yer kodu 047 Müzikal Kompozisyon Kodu 048 Müzik enstrümanlar say veya ses kodu

19 flaman n Notasyonu ve/veya Yer Numaras (05X-09X) Genel Kodlar: (05X 09X) 050 LC yer numaras 060 NLM yer numaras 080 UDC yer numaras 082 DDC yer numaras 09X Yerel kullan lan yer numaras

20 Temel (Ba k) Giri Alanlar (1XX) 100 Temel Ba k Ki i ad 110 Temel Ba k Tüzel Ki i ad 111 Temel Ba k Toplant ad

21 Eserad Alanlar (20X 24X) 245 Eserad ve Sorumluluk Bildirimi Bas m, Basan Yayan Alanlar (25X 28X) 250 Bas m Bildirimi 254 Müzik sunumlar yla ilgili bildirim 255 Kartografik malzemeye özgü matematiksel veri alan 256 Bilgisayar kütükleriyle ilgili karakteristikler 260 Basan Yayan Bildirimi: Yer, Yay nevi, tarih

22 Fiziksel Niteleme Alanlar (3XX): 300 Fiziksel tan mlama (sayfa,cilt, v.b.) 310 Yay n ç kma aral Dizi Bildirim Alanlar (4XX): 440 Seri bildirimi /ek giri - eserad 490 Seri bildirimi /ek giri -gereksiz)

23 Not Alanlar (5XX): 500 Genel Not 502 Tez Notu 504 Bibliyografya v.b. notu 520 Özet, v.b. notu 534 Özgün versiyonla ilgili olan not 546 Dil Notu 59X Yerel Not

24 Konu Eri im Alanlar (6XX): 600 Konu ek giri i Ki i ad 610 Konu ek giri i Tüzel ki i ad 611 Konu ek giri i Toplant ad 630 Konu ek giri i Tek biçim eserad 650 Konu ek giri i Konusal terim 651 Konu ek giri i Co rafik ad 653 Indeks Terimi - Denetimsiz 69X Yerel konu eri im alanlar

25 Konu Eri im Alanlar (70X 75X): 700 Ek giri Ki i ad 710 Ek giri Tüzel Ki i ad 711 Ek giri Toplant ad Ba lant Giri Alanlar (76X 78X): 770 Ulant (Supplement) giri i

26 Dizi Ek Giri Alanlar (80X 84X): 800 Dizi ek giri i ki i ad 810 Dizi ek giri i Tüzel kurulu ad 811 Dizi ek giri i Toplant ad Holdings yerini gösteren alanlar (80X 84X): 852 Yer/Yer numaras 856 Elektronik yer ve sa lama

27 ALTALANLAR Her bir alan alt alanlardan olu maktad r. Altalanlar alandan alana göre farkl k gösterirler. ÖRNEK: 050 LC yer numaras #a S f numaras #b Yazar numaras ve tarih 082 DDC numaras #a S f numaras

28 X00 Ki i ad (100, 600, 700, 800) #a Ki i ad #q Ad n aç k ekli #d Tarih X11 Toplant ad #a Toplant ad #c Toplant Yeri #d Toplant tarihi #n Kaç nc toplant oldu u

29 245 Eserad ve Sorumluluk #a Öz Eserad #c Sorumluluk bildirimi, v.b. 260 Basan-Yayan, v.b. #a Yay n yeri #b Yay n evi #c Yay n tarihi 300 Fiziksel Niteleme #a Eserin büyüklü ü (sayfa, v.b.) #b Di er fiziksel ayr nt #c Boyut

30 4XX ve 8XX Dizi #a Dizi ad #x ISSN 6XX #v Seri numaras Konu Eri im Noktas #a Temel konu ba #x Alt konu ba #z Co rafik altbölümleme 856 Elektronik yer ve sa lama #a Host name #b Sa lama numaras #d #h

31 MARC Gösterimi

32 MARC Gösterimi: LC ve OCLC kar lat lmas LC control number: pam a a s1997 ilua b eng 010 a a (acid-free paper) 040 a DLC c DLC d DLC a Z M28 b H a 025.3/

33 100 1_ a Hagler, Ronald a The bibliographic record and information technology / c Ronald Hagler. 250 a 3rd ed. 260 a Chicago : b American Library Association, c a xvi, 394 p. : b ill. ; c 24 cm. 504 a Includes bibliographical references (p ) and index. 650 _0 a Machine-readable bibliographic data.

34 OCLC DLC +c DLC +d NLC 015 GB (acid-free paper.) (canada.) Z M28 +b H Z699.35* / _ Hagler, Ronald The Bibliographic record and information technology/ +c Ronald Hagler.

35 250 3rd ed. 260 Chicago: +b American Library Association, +c xvi, 394p.: +b ill.; +c 24 cm. 504 Includes bibliographical references (p ) and index. 650 _0 Machine-readable bibliographic data. 650 _6 Données bibliographiques lisibles par machine.

36 MARC n çal lmas MARC üzerinde bibliyografik veri, herhangi bir kataloglama kural (örne in, AACR2 kullan yayg n), konu ba (LCSH) ve herhangi bir s flama sistemi (DDC, LC veya yerel bir s flama sistemi) ile kontrol alanlar nda ISBN, ISSN, v.b. kullan labilmektedir. MARC ileti i format ndaki kay tlara eri ildi inde sistem kendi program na göre gösterimi gerçekle tirmektedir. Örne in, OCLC, RLIN ve LC deki farkl klar gibi.