YENİ İLKÖĞRETİM 6. VE 7. SINIF SOSYAL BİLGİLER PROGRAMI İLE İLGİLİ BİR DEĞERLENDİRME: ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİ

Transkript

1 YENİ İLKÖĞRETİM 6. VE 7. SINIF SOSYAL BİLGİLER PROGRAMI İLE İLGİLİ BİR DEĞERLENDİRME: ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİ Nihat ŞİMŞEK Özet / Abstract Bu çalışmanın amacı, yeni sosyal bilgiler programı ile ilgili öğretmenlerin görüşlerini belirlemektir. Öğretmenlere bu amaçla 31 sorudan oluşan bir anket uygulanmıştır. Çalışmada kullanılan ön ölçeğin Cronbach Alfa güvenirlik katsayısı, 0.93 olarak tespit edilmiştir. Çalışma, eğitim öğretim yılında Malatya, Elazığ, Trabzon ve Ankara illerinde toplam 139 sosyal bilgiler öğretmenine uygulanmıştır. Araştırma ile sosyal bilgiler öğretmenlerinin, sosyal bilgiler programı hakkındaki tutumları; cinsiyet, kıdem, mezun olunan programa, öğrenim durumlarına ve sosyal bilgiler programı hakkında alınan seminere göre değişip değişmediğine bakılmıştır. Çalışmanın sonuçlarından; öğretmenlerin programa yönelik tutumlarında yukarıda bahsedilen değişkenlere göre önemli bir farklılık tespit edilememiştir. Anahtar Kelimeler: Sosyal bilgiler, sosyal bilgiler programı, öğretmen görüşleri THE TEACHER VIEWS ABOUT NEW SOCIAL STUDIES CURRICULUM 6 th AND 7 th MIDDLE COURSES The aim of this study is to determine views of teachers about new social studies curriculum. A survey which is comprised of 31 items, was applied to 139 social studies teachers from Malatya, Elazığ Trabzon and Ankara in The cronbach Alfa Value of the pilot study was measured as with this study, we tried to find out whether or not attitudes of social studies teacher about new social studies curriculum change in connection with their gender, lenght of service, major, and the last degree and seminer taken. Analysis of data has verified that there is no significiant difference betwen teachers perceptions about new social studies curriculum. Key Words: social studies, social studies curriculum, views of teachers Giriş Teknoloji ve davranış bilimlerindeki yeni bulgular, öğrenenlerin yetişmesindeki tutumunu ve öğrenme süreçlerinin gelişmesini önemli ölçüde etkilemiştir 1. İlköğretime yeni başlayan her bireyin, farklı öğrenme kapasitesine ve başarı düzeyine sahip olduğunu dikkate almak gerekir. Bu durumda her öğrencinin Yrd. Doç. Dr., Kilis 7 Aralık Üniversitesi M. R. Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi ABD. 1 Mcmullin, B. (2005). Putting The Leran Back İnto Learning Technology, II Ireland Society for Higher education (AISHE), Retrieved October 29.

2 SBArD Mart 2008, Sayı 11, sh ihtiyaçlarına cevap verecek çok yönlü programların hazırlanmasına ihtiyaç duyulmuştur. Bir eğitim programının işlevsel olması; yani programda yer alan konuların ve uygulanan etkinliklerin toplumun ihtiyaçlarına cevap vermesi, bireyin saklı olan yeteneklerini meydana çıkarması ve geliştirmesi, esnek bazı özelliklere sahip olmasını gerektirir. Bütün bunların yanında, bir eğitim programı ne kadar işlevsel olursa olsun, yetersiz uygulayıcıların kötü uygulamaları nedeniyle işlevsel olma niteliğini kaybedebilir 2. Ayrıca programın etkili bir biçimde uygulanabilmesi için, uygun bir eğitim ortamının olması, fiziki çevre, donanım, araç ve gereçlerin öğrencilerin bireysel gelişimine katkıda bulunması gerekir. Günümüzde dünyada yaşanan ekonomik, siyasal ve sosyal gelişimlerin aynısını Türkiye de de görmek mümkündür. Bu gelişmelerin olumlu yanları ile birlikte, toplumsal alanda kendini hissettiren olumsuz yanları da görülebilmektedir. Sosyal bilgiler programının amacı, bu gelişmeleri ister olumlu, isterse olumsuz olsun programa yansıtarak, öğrencileri her türlü değişimden haberdar etmek ve onları bu değişimlere hazırlamaktır. Bu noktadan hareketle, ilköğretim kurumlarının genel amaçları içerisinde belki de en önemlisi, bireyi hayata ve üst öğrenime hazırlamak olarak ifade edilmiştir. Sosyal bilgiler, vatandaşlık eğitimi programı olarak, Türk demokratik toplumundaki sorumluluk sahibi vatandaşların görevlerine uygun amaçlar üreten ve yaşam boyu sürecek vatandaşlık becerileri sunan bir eğitim planı olarak tanımlanmıştır 3. Sosyal bilgiler dersi, konularını günlük yaşamdan aldığına göre bireyi hayata hazırlamada ve iyi vatandaş yetiştirmede en büyük sorumluluğu da üstlenmiştir. Milli Eğitim Şuralarında, öğretim programlarının, öğrencilerin bilgiye ulaşma yollarını öğrenmelerine, sorun çözme ve karar verme becerilerini geliştirmelerine yardımcı olması gerektiği sık sık dile getirilmeklerdir. Yukarıda ifade ettiğimiz gibi, dünyada yaşanan her tür gelişmeye paralel olarak, bütün programlarda da yeni yaklaşımların benimsendiği dikkat çekmektedir. Bundan dolayı, yeni kabul edilen sosyal bilgiler programı, davranışçı yaklaşımdan öte, bireyin deneyimlerini göz önünde bulundurarak, hayata hazırlanmasını ve her konuda doğru karar vermesini, karşılaştığı sorunları çözmesi konusunda destekleyici ve yaklaşım yönünden yapılandırmayı amaç edinmiştir. Yeni programla beraber öğretmenin merkezde olduğu eski program kalıbı terke dilmiş, öğrencinin daha aktif olduğu, etkinliklerle ders işlenmesine önem verilen yeni bir program anlayışı kabul edilmiştir. Bu program da yapılandırmacılık, tematiklik, öğrenci merkezlilik ve aktiflik ilkeleri esas öğe olmuştur. Yeni programın uygulanması ayrıca çoklu zekâ sistemi ve bireysel farklılıkların dikkate alınması esasına da 2 Büyükkaaragöz, S., S. (1997). Program Geliştirme, Kuzucular Ofset, 2. Baskı, Konya. 3 Barth, J., ve Demirtaş, A. (1997). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretimi, YÖK-Dünya Bankası, M.E.G., Projesi, Ankara. 72

3 Nihat ŞİMŞEK dayanmaktadır. Sosyal bilgiler programı, ülkemize 1940 lı yıllarda giren ünite anlayışını da devam ettirmektedir. Ayrıca yeni program sosyal bilgiler derslerini salt tarih, coğrafya ve vatandaşlık bilgisi ünitesi anlayışından da kurtarmaya çalışmaktadır. Programla sosyal bilgiler dersinin içerisinde bu disiplinlerin tamamının veya ilgili olanlarının konularının uyumlu bir şekilde monte edildiği bir ünite modeli geliştirilmeye çalışılmıştır. Yeni sosyal bilgiler dersi öğretim programı; kazanım, öğrenme alanı, beceri, kavram ve değer öğretimi, etkinlik, ilişkilendirme, ara disiplinler gibi yeni terminolojileri de gündeme getirmiştir 4. İyi bir sosyal bilgiler programında bulunması gereken özellikler şu şekilde belirlenmiştir. Sosyal bilgiler öğretim programı, öğrencilerin yaş, olgunluk ve ilgileri ile doğrudan alakalı olmalıdır. Sosyal bilgiler öğretim programı, insan deneyimi, kültür ve inançları temsil eden güncel ve geçerli bilgi ile ilgili olmalıdır. Sosyal bilgiler öğretim programı gerçek dünya ile yakından ilgili olmalıdır. Sosyal bilgiler öğretim programındaki hedefler; programın yönergelerine uygun olarak açık bir şekilde ifade edilmelidir. Sosyal bilgiler öğretim programındaki, öğretim etkinlikleri öğrencileri doğrudan meşgul etmeli ve onları öğretme-öğrenme sürecine etkin bir şekilde katmalıdır. Sosyal bilgiler öğretim programındaki öğretme stratejileri ve öğrenme etkinlikleri, çok çeşitli öğrenme kaynaklarına dayandırılmalıdır. Sosyal bilgiler programları, deneyimsel organizasyonları kolaylaştırmalıdır. Programların hedefleri doğrultusunda değerlendirme; faydalı, sistematik, kapsamlı ve geçerli olmalıdır. Sosyal bilgiler öğretim programı, okul programının önemli bir parçası olarak görülmeli ve desteklenmelidir 5. Araştırmanın Amacı Araştırmanın amacı, ilköğretimin ikinci kademesinde uygulanmakta olan yeni sosyal bilgiler programının uygulanması aşamasında var olan aksaklıkları ve programın etkililiği ile ilgili öğretmen görüşlerine başvurmaktır. Ayrıca öğrencilere ne tür becerilerin kazandırılması gerektiği, programın uygulanması esnasında varsa eksiklik ve aksaklıları tespit etmek ve giderilmesine yardımcı olmaktır. 4 Ata, B. (2006). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, Yapılandırmacı Bir Yaklaşım, (Editör: Cemil Öztürk), Pegema Yayıncılık, Ankara. 5 Öztürk, C., Dilek, D. ve Diğerleri (2004). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, Pegema Yayıncılık, Ankara. 73

4 SBArD Mart 2008, Sayı 11, sh Bu amaçlar doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevaplar aranmıştır. 1.Yeni ilköğretim 6.ve 7. sınıf sosyal bilgiler programı, Türk Milli Eğitiminin amaçlarına uygun mudur? 2.Yeni sosyal bilgiler programı, kazanım, içerik ve sınama durumları, ölçme ve değerlendirme ölçütleri bakımından yeterli bulunmakta mıdır? 3. Öğretmenlerin bilgileri, yeni programı uygulamak için yeterli midir? 4.Yeni sosyal bilgiler programının mevcut fiziki koşullar ve araç gereçler göz önünde bulundurulduğunda başarıya ulaşması mümkün müdür? Araştırmanın Yöntemi Araştırmada tarama (survey) metodu kullanılmıştır. Bu konu ile ilgili önceden hazırlanmış anketler incelenmiş, çalışmamamıza uygun olabildiğine inanılan bazı maddeler aynen alınarak ölçeğe dahil edilmiş, geri kalan ölçek maddeleri ise araştırmacı tarafından oluşturulmuştur. Bu amaçla ön uygulama ölçeği öncelikle 35 maddeden oluşturulmuştur. Oluşturulan bu ölçek ile ilgili olarak öğretmen, idareci ve alanında uzman akademisyenlerin görüşlerine başvurulmuş, bu şekilde ölçek maddelerine son şekli verilmeye çalışılmıştır. Ön ölçeğin geçerlik güvenirlik çalışması, Ankara ve Zonguldak taki değişik okullarda görev yapan 68 sosyal bilgiler öğretmenine uygulanmıştır. Bu ölçeğin Cronbach Alfa güvenirlik katsayısı, 0.93 olarak tespit edilmiştir. Aslında aynen uygulanabilecek özellikteki bu ölçeğin 4 maddesi araştırmacı tarafından sonradan çıkarılmış, 31 maddeden oluşan nihai bir ölçek hazırlanmıştır. Özellikle içerik ve ifadelerin kullanımı konusunda uzmanların görüşlerine başvurularak hazırlanan ölçek, yeni ilköğretim programının uygulandığı pilot okullar ile pilot uygulama yapılmayan devlet okullarında görev yapan öğretmenlere araştırmacının kendisi tarafından uygulanmıştır. Araştırmaya konu olan okullar, Ankara, Malatya, Elazığ ve Trabzon illerinden rasgele seçilmiştir. Kullanılan anket iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, öğretmenlerin kişisel bilgileri (cinsiyet, kıdem, mezun olunan program, öğrenim durumları ve sosyal bilgiler programı hakkında alınan seminer), ikinci bölümde ise, öğretmenlerin programa yönelik düşüncelerini ölçmeye yarayan 31 sorudan oluşan bir anket yer almaktadır. Araştırma 139 sosyal bilgiler öğretmenine uygulanmıştır. Araştırmanın Önemi Eğitim sisteminde ortaya çıkan problemlerin çözümü, ülkede izlenen milli eğitim politikasına, okuldaki öğrencinin davranışına dönüştürmesi söz konusu olan eğitim programlarının geliştirilmesine bağlıdır. Eğitim programı ise, bir eğitim kurumunun çocuklar, gençler ve yetişkinler için sağladığı, milli eğitim ve kurumun amaçlarının gerçekleştirilmesine yönelik tüm 74

5 Nihat ŞİMŞEK faaliyetleri kapsayan çalımlalar olarak tanımlanmaktadır 6. Eğitimde planlanmış etkinliklerin önemi çok büyüktür. Eğitim bir bakıma kasıtlı kültürleme yolu olarak görüldüğüne göre eğitim programlarının planlı olması gereği bu deyişle kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Öğrenenlere öğrenme yaşantıları sağlamak eğitim programları aracılığıyla olmaktadır bu nedenle öğrenme yaşantıları eğitim programının en önemli boyutu olmak durumundadır 7. Ayrıca, eğitim programları sayesinde okulların eğitim süresi boyunca neyi ne zamanda verecekleri kararlaştırılıp, ortaya çıkabilecek karışıklıklarında giderilmesi sağlanmış olacaktır. Dünyada her alanda yaşanan teknolojik ve bilimsel gelişmeler, yeni ihtiyaçların ortaya çıkmasına vesile olmuştur. Bu ihtiyaçların karşılanabilmesi, iyi eğitim almış kendi alanında kalifiye, işgücüne olan gereksinimi arttırmıştır. Bu sayede eğitim programlarının iyi eğitilmiş işgücünü yaratabilmesi için, insan ve çevre ihtiyaçlarına yönelik hazırlanması, çağın ihtiyaçlarına cevap vermesi çok önemlidir. Ülkemiz eğitim programlarının uygulayıcıları olan öğretmenlerin, çağın ihtiyaçlarına uygun programları anlayarak uygulayabilmeleri için eğitilmelerinin yanında, programların uygulanabilmesi için gerekli fiziki çevre koşullarının da sağlanması gereklidir. Ayrıca uygun bir eğitim (sınıf) ortamı, gerekli araç gereçlerin sağlanması programın etkili bir şekilde uygulanmasının en önemli diğer şartlarındandır. Programın uygulanması sırasında karşılaşılacak problemler, programın sağlıklı bir şekilde uygulanmasını engelleyebilir. Bu sebeple, programın etkili bir biçimde uygulanıp uygulanmadığını anlamak için bilgi toplamak gereklidir. Çoğu program geliştirmeci ve değerlendirmeciye göre bir programın yenilenmesinin önemli ölçüde girdi-çıktı modeline bağlı olduğu söylenir. Ancak programın uygulanmasında istenilen verimin elde edilmesinde de süreç çok önemlidir 8. Bu nedenlerden dolayı programın etkililiği hakkında yargıda bulunmak için, programın uygulanma sürecine ilişkin bilgi toplamak gerekli ve önemlidir 9. Bu amaçlar doğrultusunda mevcut çalışmanın yapılması uygun görülmüştür. Varsayımlar Araştırmada; 1.Örneklem evreni yansıtmaktadır. 2.Veri toplama araçları, araştırmanın amacını gerçekleştirebilecek niteliktedir. 3.Öğretmenler, veri toplama araçlarına gerçek görüşleriyle yanıt vermişlerdir. 6 Varış, F. (1994). Eğitimde Program Geliştirme, Teori ve Teknikler, Alkım Yayıncılık, Ankara. 7 Demirel, Ö. (2003). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme, Pegema Yayıncılık, 5. Baskı, Ankara. 8 Balcı, A. (2004). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem Teknik ve İlkeler, Pegema Yayıncılık, Ankara. 9 Erden, M. (1998). Eğitimde Program Değerlendirme, Anı yayıncılık, 3. Baskı, Ankara. 75

6 SBArD Mart 2008, Sayı 11, sh Araştırmayı etkileyecek dışsal faktörlerin etkisi yok sayılmıştır Sınırlılıklar Araştırma; 1.İlköğretim ikinci kademesinde uygulanan sosyal bilgiler programı ile, 2. Programı uygulayan sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri ile, eğitim öğretim yılında Ankara, Malatya, Elazığ ve Trabzon illerinde normal program ile pilot programların uygulandığı okullar ile sınırlıdır. Çalışmada belirlenen okullardaki sosyal bilgiler öğretmenlerinin 6. ve 7. sınıflarda uyguladıkları yeni program ile ilgili görüşleri alınarak çıkan sonuçlar, SPSS paket programında değerlendirilerek yorumlanmıştır. Bulgular ve Yorumlar Öğretmenlerin programa yönelik tutumlarının sonuçları; cinsiyet, kıdem, mezun olunan bölüm, öğrenim durumlarına ve seminere katılıp katılmadıklarına göre, tablo 1, tablo 2, tablo 3, tablo 4 ve tablo 5 de gösterilmiştir. Tablo 1: Öğretmenlerin Programa Yönelik Tutumlarının Cinsiyete Göre Değişimini Gösteren t-testi Sonuçları Cinsiyet N X S Sd t p Kadın , , Erkek , , Öğretmenlerin programa yönelik görüşleri, tablo-1 de değerlendirilmiştir. Hem kadın hem erkek öğretmenlerin programa yönelik görüşleri bakımından anlamlı bir farklılık (kadın:t(137)=1.637,p.104, erkek:t(137)=1.785, p.077) bulunamamıştır. Bu bulgular, program ile cinsiyet arasında anlamlı bir farklılığın bulunmadığı şeklinde de yorumlanabilir. Çalışmanın sonuçlarına bakıldığında; erkek öğretmenlerin yeni sosyal bilgiler programına yönelik tutumlarının ortalamalarının (X=111.31), kadın öğretmenlerinin tutumlarının ortalamalarına (X=106.25) göre, daha olumlu olduğu tespit edilmiştir. Ancak bu durum çalışmanın sonuçlarını etkileyecek boyutta değildir. Tablo 2: Öğretmenlerin Kıdemlerine Göre Programa Yönelik Tutumlarını Gösteren ANOVA Sonuçları Varyansın Kaynağı Kareler Toplamı d Kareler Ortalaması f p Anlamlı Fark Gruplararası Gruplariçi Toplam

7 Nihat ŞİMŞEK Öğretmenlerin kıdemlerine göre programa yönelik düşünceleri, tablo-2 de verilmiştir. Analiz sonuçları; öğretmenlerin programa yönelik düşüncelerinde kıdeme göre anlamlı bir farklılığın olmadığını (f(4-34)=2.351, p.057) göstermektedir. Başka bir ifadeyle, öğretmenlerin programa yönelik düşünceleri, kıdeme bağlı herhangi bir farklılık göstermemektedir. Bu fark anlamlı olmamakla beraber, öğretmenlerin kıdem derecelerine göre program hakkında azda olsa değişik tutumlara sahip oldukları görülmektedir. Örneğin 1-5 yıl arası kıdeme sahip olan öğretmenlerin program hakkındaki görüş ve tutumları (X= ), diğer kıdem derecelerine sahip öğretmenlerin program ile ilgili görüş ve tutumlarına göre daha olumludur. Bu kıdem grubunda yer alan öğretmenler dışında, yıl arası kıdeme sahip olan öğretmenlerin programa yönelik olumlu tutum ve düşünceye (X=115.00) sahip olan ikinci kıdem sınıfında yer aldıkları görülmüştür yıl (X= ) ile 20 yıldan fazla kıdeme sahip olan öğretmenlerin programa yönelik tutumlarının (X= ) hemen hemen aynı olduğu görülmüştür. Programla ilgili en olumsuz tutum ve düşünceye (X= ) sahip grubun, 6-10 yıllık kıdeme sahip öğretmenler grubu olduğu tespit edilmiştir. Bu verilerden ortaya çıkan sonuç, yeni göreve başlayan öğretmenlerin programa yönelik düşünceleri ilk başta olumlu iken, yıllar geçtikçe olumsuzlaşmaktadır. Tablo 3: Öğretmenlerin Mezun Oldukları Bölümlere Göre Programa Yönelik Düşüncelerini Gösteren ANOVA Sonuçları Varyansın Kaynağı Kareler Toplamı d Kareler Ortalaması f p Anlamlı Fark Gruplararası Gruplariçi Toplam Öğretmenlerin mezun oldukları bölümlere göre sosyal bilgiler programına yönelik düşünceleri, tablo-3 de verilmiştir. Analiz sonuçları; öğretmenlerin mezun oldukları bölümlere göre sosyal bilgiler programına yönelik düşünceleri bakımından anlamlı bir fark bulunmadığını (f(2-136)=.271, p.763) ortaya koymaktadır. Başka bir ifadeyle, öğretmenlerin programa yönelik düşünceleri mezun olunan programa göre anlamlı bir farklılık göstermez. Bölümler arasında herhangi bir farkın olup olmadığını ortaya koymak amacıyla yapılan scheffe testinin sonuçlarına göre ise, tarih programından mezun olan öğretmenlerin, sosyal bilgiler programına yönelik düşünceleri (X=110.45), fazla bir fark olmamakla birlikte coğrafya (X=108.37) ve sosyal bilgiler (X=108.07) programından mezun olan öğretmenlere göre daha olumludur. Coğrafya ve sosyal bilgiler programından mezun olan öğretmenlerin her 77

8 SBArD Mart 2008, Sayı 11, sh ikisinin, anket sorularına verdikleri cevapların ortalaması hemen hemen birbirinin aynıdır. Çok küçük bir fark olmakla birlikte, coğrafya programından mezun olan öğretmenlerin tutumları sosyal bilgiler programından mezun olan öğretmenlere göre daha olumludur. Tablo 4: Öğretmenlerin Öğrenim Durumlarına Göre Programa İlişkin Düşüncelerini Gösteren ANOVA Sonuçları Varyansın Kaynağı Kareler Toplamı d Kareler Ortalaması f p Anlamlı Fark Gruplararası Gruplariçi Toplam Öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre programa yönelik düşünceleri, tablo- 4 de verilmiştir. Analiz sonuçları; öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre sosyal bilgiler programına yönelik düşünceleri bakımından anlamlı bir farkın bulunmadığını (f(3-135)=1.383, p.251) ortaya koymaktadır. Başka bir anlatımla, öğretmenlerin programa yönelik düşünceleri, öğrenim durumlarına göre farklılık göstermemektedir. Öğretmenlerin öğrenim durumlarına göre programa yönelik düşünceleri arasında anlamlı bir farkın olup olmadığını ortaya koymak amacıyla yapılan scheffe testinin sonuçlarına göre; fen edebiyat fakültesinden mezun olan öğretmenlerin yeni sosyal bilgiler programına ilişkin düşüncelerinin (X=112.68) diğer öğretmenlere göre daha olumlu olduğu dikkati çekmiştir. Bunun dışında lisansüstü programından mezun olan ya da bu programa devam eden öğretmenlerin tutumlarının (X=111.33), diğer gruplara göre daha olumlu olduğu görülmüştür. Programla ilgili en olumsuz tutum içerisinde olan öğretmen grubu ise, eğitim fakültesi (X=105.89) mezunlarıdır. Analiz sonuçlarına göre sonradan lisans tamamlayanların programa ilişkin görüşlerinin ortalaması ise (X=107.09) olarak ölçülmüştür. Tablo 5: Öğretmenlerin Programla İlgili Olarak Herhangi Bir Seminere Katılıp Katılmadıklarını Gösteren t-testi Sonuçları Seminer N X S sd t p Alıp Almadıkları Evet Hayır Öğretmenlerin sosyal bilgiler programı ile ilgili olarak herhangi bir seminere katılıp katılmadıklarını gösteren analiz sonuçları, tablo-5 de verilmiştir. Analiz 78

9 Nihat ŞİMŞEK sonuçlarına göre, öğretmenlerin yeni programla ilgili herhangi bir seminere katılıp katılmamalarının programla ilgili düşünceleri açısından anlamlı bir farklılık (t(137)=.312, p.755) yaratmamıştır. İlginçtir ki programa katılmayan öğretmenlerin tutumları (X= ), katılanlara göre (X= ) az bir fark olmakla birlikte daha olumludur. Sonuç ve Öneriler Bundan önce hazırlanan eğitim programlarında benimsenen eğitim felsefesi, esasicilik olarak kabul edilmiştir. Buna göre, öğretmen derste daha aktif, öğrenci ise öğretmenin verdikleri ile yetinen pasif öğrenen konumundaydı. Bu durum, öğrencinin bilgileri kalıcı bir biçimde öğrenmesini engellemekteydi yılından sonra hazırlanan programlar ise, ilerlemecilik eğitim felsefesine göre hazırlanmış, öğrenci diğer programın aksine pasif konumdan aktif konuma geçmiştir. Sosyal bilgiler de dahil olmak üzere, bütün dersler için benimsenen bu yeni program ve anlayışı, eğitimde kaliteyi arttırdığı gibi verimliliği de arttırmıştır. Bu çalışma, programların uygulayıcıları olan öğretmenlerin, eski program ile yeni program anlayışını kıyaslamalarına imkan vermek, özelliklede yeni programla ilgili görüşleri almak, bu şekilde varsa eksikliklere dikkat çekmek eksikliklerin giderilmesi için görüş belirtmek amacıyla yapılmıştır. Çalışmada daha sonraki çalışmalara ışık tutacağına inandığımız aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır. Bulgular incelendiğinde; öğretmenlerin yeni sosyal bilgiler programına ilişkin görüşlerinin cinsiyete bağlı olarak farklılık göstermediği sonucuna varılmıştır. Ancak erkek öğretmenlerin programa yönelik tutumlarının kadın öğretmenlerin tutumlarına göre daha olumlu olduğu görülmüştür. Bu durum, programla ilgi olarak yapılan ve bilgilendirme amaçlı hizmet içi kurslara erkek öğretmenlerin daha çok katılmaları ile açıklanabilir. Çalışmada elde edilen diğer bir sonuçta, öğretmenlerin kıdemleri arttıkça programla ilgili daha önce olumlu olan tutumlarının, olumsuzlaşmaya başlamasıdır. Bu da öğretmenlerin çalışmaya başladıkça programla ilgili gelişmeleri ne yazık ki takip edemedikleri, ya da her ne sebeple olursa olsun, programla ilgili gelişmelere uzak kaldıkları şeklinde yorumlanabilir. Öğretmenlerin, mezun oldukları programlara göre de sosyal bilgiler programına yönelik tutumlarının farklılık gösterdiği görülmüştür. Tarih programından mezun olan öğretmenlerin, coğrafya ve sosyal bilgiler programından mezun olan öğretmenlere göre programla ilgili gelişmeleri daha yakından takip ettikleri sonucunu ortaya çıkarmıştır. Öğrenim durumlarına bakıldığında; lisansüstü ile fen edebiyat fakültelerinden mezun olan öğretmenlerin, diğer alanlardan mezun olan öğretmenlere göre, program ile 79

10 SBArD Mart 2008, Sayı 11, sh ilgili daha olumlu tutum sergiledikleri sonucu ortaya çıkmıştır. Bu durum, lisansüstü öğrenim gören öğretmenlerin programla ilgili gelişmeleri yakından takip etmeleri ile açıklanabilir. Çalışmada, elde edilen ilginç sonuçlardan biri, programla ilgili seminer alan öğretmenlerin, almayanlara göre program hakkında olumsuz tutum sergilemeleridir. Öneriler 1.Öğretmenlerin, tamamının aynı anda program değişikliklerinden yapılacak seminerler ile haberdar edilmesi beklenemez. İllerden seçilecek öğretmenlerin sayısı arttırılarak, var olan değişiklikler anlatılmalı, bunlarında gittikleri illerdeki öğretmenleri bu gelişmeler hakkında bilgilendirmeleri önerilmektedir. 2.Öğretmenlerin, yeni programın içeriği hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıkları tespit edilmiştir. Bu amaçla, öncelikli olarak öğretmenlerin yeni programın felsefesi ve amacı hakkında bilgilendirilmeleri gerekmektedir. 3.Programlar hazırlanırken, öğretmenlerden oluşan bir komisyonunda görüşlerine başvurulmalı, hatta öğretmenlerin komisyonda aktif olarak yer almaları sağlanmalıdır. 4.Hizmet içi kurslara tabii tutulan erkek ve kadın öğretmen oranının birbirine eşit, olmuyorsa yakın olmasına dikkat edilmelidir. 5.Programlar, bölgeler arası gelişmişlik düzeyi göz önünde bulundurularak bölgelerin ilgi ve ihtiyaçlarına hitap edecek biçimde hazırlanmasına dikkat edilmelidir. Kaynakça Mcmullin, B. (2005). Putting The Leran Back İnto Learning Technology, II Ireland Society for Higher Education (AISHE), Retrieved October 29. Büyükkaaragöz, S., S. (1997). Program Geliştirme, Kuzucular Ofset, 2. Baskı, Konya. Barth, J., ve Demirtaş, A. (1997). İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretimi, YÖK-Dünya Bankası, M.E.G., Projesi, Ankara. Ata, B. (2006). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, Yapılandırmacı Bir Yaklaşım (Editör: Cemil Öztürk), Pegema Yayıncılık, Ankara. Öztürk, C., Dilek, D. Ve Diğerleri (2004). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, Pegema Yayıncılık, Ankara. Varış, F. (1976). Eğitimde Program Geliştirme, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, Ankara. Varış, F. (1994). Eğitimde Program Geliştirme, Teori ve Teknikler, Alkım Yayıncılık, Ankara. 80

11 Nihat ŞİMŞEK Demirel, Ö. (2003). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme, Pegema Yayıncılık, 5. Baskı, Ankara. Balcı, A. (2004). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem Teknik ve İlkeler, Pegema Yayıncılık, Ankara. Erden, M. (1998). Eğitimde Program Değerlendirme, Anı yayıncılık, 3. Baskı, Ankara. 81