Ekonomi. Uluda. Zirvesi. dünyas n n kalbinin att Uluda Ekonomi Zirvesi 2014 te neler konu uldu? MAYIS 2014 SAYI: 3 AL BABACAN HAMD ULUKAYA MARC FABER

Transkript

1 Uluda MAYIS 2014 SAYI: 3 Ekonomi Zirvesi AL BABACAN MEHMET M EK HANZADE DO AN BOYNER MARC FABER HAMD ULUKAYA GELECEK SENARYOLARI dünyas n n kalbinin att Uluda Ekonomi Zirvesi 2014 te neler konu uldu? HÜSNÜ ÖZYE N MUHARREM YILMAZ FAT H TER M

2 editör Yay nc Do an Burda Dergi Yay nc l k ve Pazarlama A. cra Kurulu Ba kan Mehmet Y. Y lmaz Yay n Direktörü (Sorumlu) M. Rauf Ate Yay n Yönetmeni Sedef Seçkin Büyük Yaz leri Müdürü Ebru F rat Haber Müdürü eyma Öncel Bay ksel Görsel Yönetmen A. Bertu Pat r Editörler Asl Sözbilir, Nilüfer Gözütok, Elçin Cirik, Yasemin Erdo an, Özlem Ayd n Ayvac Haber Merkezi Hande Yavuz, Ayçe Aksakal Sayfa Yap mc s Do an Pekta Grafik Yaman Tetik Foto raflar Gökhan Çelebi, Hüseyin Öngen Marka Müdürü Gökçe Aykaç Ankara Temsilcisi Erdal peke en Tel: capital@capital.com.tr Yönetim Genel Yay n Koordinatörü Ye im Denizel Tüzel Ki i Temsilcisi Murat Köksal Sat Direktörü Orhan Ta k n Finans Direktörü Didem Kurucu Üretim Direktörü Servet Kavaso lu Reklam Grup Ba kan Viki Habif Grup Ba kan Yard mc s Nil Ertan Aydemir Sat Koordinatörü Filiz Kavak, Seda U ur Kesici Sevil Ho man, Yonca Gönen Özel Ekler Sat Müdürü Selçuk Ergenç Teknik Müdür Nusret K r ml o lu Tel: (3 hat) Faks: Kurumsal leti im Direktörü Neslihan Sad ko lu Rezervasyon Tel: Faks: Ankara Reklam Tel: Hedef Sayfalar Tel: Faks: Maya Akar Center, Kat: 7 Büyükdere Cad. No: Esentepe/ STANBUL Yönetim Yeri Ku tepe Mah. Mecidiyeköy Yolu Cad. No 12 Trump Towers Kule 2 i li st. Tel: Faks: Bask APA Uniprint Bas m Sanayi ve Ticaret A. Ömerli Köyü Mevkii Had mköy- STANBUL Tel: Da t m Yaysat A.. Tel: Yay n Türü Yerel, süreli, ayl k Copyright 2008 by G+J International Magazines GmbH, Hamburg This magazine is published under license from G+J International Magazines GmbH. All rights to the licensed title/trademark and concept are owned by G+J International Magazines GmbH. Reproduction whether in whole or in part without permission of G+J International Magazines GmbH is prohibited. The title CAPITAL and the logo thereof are registered trademarks of or in trust of G+J International Magazines GmbH. Copyright 2008 G+J International Magazines GmbH, Hamburg Bu dergi G+J International Magazines GmbH taraf ndan yay mlanmaktad r. Her türlü isim, marka ve konsept haklar G+J International Magazines GmbH ye aittir. Herhangi bir metin ya da bölüm G+J International Magazines GmbH n n izni olmaks z n al nmaz. Capital Dergisi nin isim ve logosuna ait tüm ticari marka haklar G+J International Magazines GmbH a aittir. Capital Dergisi Do an Burda Dergi Yay nc l k ve Pazarlama A. taraf ndan T.C. yasalar na uygun olarak yay mlanmaktad r. Capital Dergisi nin isim ve yay n hakk Do an Burda Dergi Yay nc l k ve Pazarlama A. ye aittir. Dergide yay mlanan yaz, foto raf, harita, illüstrasyon ve konular n her hakk sakl d r. zinsiz, kaynak gösterilerek dahi al nt yap lamaz. DB Okur Hizmetleri hatt Tel: okurhizmetleri@doganburda.com DB Abone Hizmetleri hatt Tel: Faks: abone@doganburda.com Pazar hariç her gün saat aras nda hizmet verilmektedir. ÖNERİLERİNİZLE DAHA İYİSİNİ YAPACAĞIZ Adına ne derseniz deyin Zirve, forum, konferans ya da panel İş dünyasında buluşmaların önemine Capital ve Ekonomist dergileri olarak çok inanırız. Oluşturduğumuz eko sistemin tam ortasında dergilerimiz, yani yarattığımız içerik var. Etrafında ise çok sayıda etkinlik, araştırmalar ve ödüller yer alıyor. Açıkçası son 15 yıldır dünyada var olan çok sayıda önemli araştırma, ödül ve etkinliği Türkiye ye taşıdık. Oralarda olmayan bazı projeleri hayata geçirdik. Ancak, uzunca süredir iş insanlarını birkaç gün bir arada tutabilecek bir buluşma peşindeydik. Uludağ Ekonomi Zirvesi aslında bu ihtiyaçla doğdu, bugünlere geldi Henüz çok başında olduğumuzun farkındayız Ancak, Davos un 1970 lerin ortasında, 50 arkadaşın Management Forum diye yola çıktıklarına ve aradan geçen zamana baktığımızda, bu gibi projelerin uzun zaman gerektirdiğini de biliyoruz. Sürekli iyileştirme ve gelişmeye inanırız. Bu yıl 3 üncüsünü yaptığımız Uludağ Ekonomi Zirvesi nde konuşmacı, izleyici ve sponsorlardan aldığımız geri dönüşler de bu yöndeydi. İyi yoldayız ve daha iyisi için çalışıyoruz. Uzaktan yazan arkadaşların ileri sürdüğü gibi Dağa çıkınca toplantının Zirve ye dönüşeceğine inanlardan değiliz O nedenle 2014 Zirvesi sona ermeden 2015 yılı için çalışmaya başlamıştık. Siz bu dergiyi okuduğunuzda, yaklaşık 20 yerli/yabancı konuşmacı kesinleşmiş olacak. Ama her işimizde olduğu gibi öneriler ve eleştirilerden besleniriz. Lütfen her türlü konuda bize yazın, yol gösterin Daha iyisini birlikte yapalım. Son olarak Çelik Motor başta olmak üzere bütün sponsorlara teşekkür ediyoruz. Çok sayıda konuşmacımız vardı. Dünyanın dört bir yanından geldiler. Onların emeği büyük Çok teşekkür ediyoruz. Başbakan Yardımcımız Sayın Ali Babacan, Maliye Bakanımız Sayın Mehmet Şimşek ile Bursa Valimiz Minur Karaloğlu na da teşekkürlerimizi sunuyoruz Mart 2015 teki Uludağ Ekonomi Zirvesi nde görüşmek üzere M.RAUF ATEŞ Yayın Direktörü Capital, CEOLIFE, Ekonomist, Start Up Capital 3

3 Vizyon BABACAN IN EKONOMİ AJANDASI 4 Capital

4 Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, Türkiye nin yeni dönem stratejisini Uludağ Ekonomi Zirvesi katılımcılarıyla paylaştı. Ekonomide atılan önemli adımlara değindi. Aynı zamanda yeni dönemde hangi konuların ajandasında ilk sıralarda yer alacağını da belirtti. Riskler tarafında cari açık ve özel sektör borcuna vurgu yapan Babacan, katma değerli üretimin, eğitimin ve insanın önemine de dikkat çekti. YÖN VEREN ÜLKE OLACAĞIZ Uludağ Ekonomi Zirvesi artık geleneksel bir etkinlik olma unvanını almış durumda. Her yıl bir önceki yıla göre daha başarılı sonuçları olan bir etkinlik. Bu yıl zirvenin uluslararası niteliğinin daha da güçlendiğini görüyorum. Bunun da önemli olduğunu düşünüyorum. Türkiye zaten pek çok açıdan hem bölgemizin hem de dünyanın yoğun ilgiyle takip ettiği bir ülke. Bu zirvenin gerçek anlamda uluslararası bir zirve olması önümüzdeki dönemde Türkiye açısından da önemli olacaktır. Türkiye bir G-20 üyesi. Kuruluşundan bu yana G-20 mekanizmalarının içindeyiz. Ancak önümüzdeki yıldan itibaren 2 yıl Türkiye G-20 nin dönem başkanlığını almış durumda. 1 Aralık 2014 itibarıyla resmen dönem başkanı sıfatını kazanıyoruz Şu anda zaten troyka mekanizmalarına girmiş durumdayız. Bir sonraki dönem başkanı sıfatıyla Avusturalya Sidney deki toplantıda G-20 içinde artık başkanın yanında yerimizi aldık. Yönetimle alakalı birçok konuda dönem başkanıyla yakın çalışmaya başladık. İşte bu nedenle Türkiye nin küresel ekonomik gelişmeler konusunda artık sadece izleyip ona göre kendine yön veren bir ülke olmaktan çıkıp, küresel ekonomik gelişmelere yön veren ve küresel ekonomik gündemi oluşturma konusunda yetki sahibi bir ülke olması son derece önemli. Biz dünyadaki gelişmeleri zaten çok yakından izliyorduk ama artık resmi rolümüz gereği de çok daha yakından izlemeye devam edeceğiz. GELİŞMİŞLER YARA ALDI Geçen yılki zirve dönemiyle bu yılki zirve arasında olumlu anlamda daha farklı bir dünya var. Küresel krizin artık en kötü en derin dönemi geçmişte kaldı. Geçen yıl bundan emin değildik. Ama şu andaki pek çok gösterge bunu bize gösteriyor. Bu kriz finans sektörü kaynaklı olduğu için uzun sürdü ve etkileri derin oldu. Dünya iktisat tarihine baktığımızda finans sektöründen kaynaklı krizlerin uzun sürdüğünü, derin ve geniş etkilerinin olduğunu görüyoruz. Bu kriz de farklı olmadı den bu yana dünyayı etkileyen kriz, pek çok ülkede derin yaralar açtı. Gelişmiş ekonomilere baktığınızda kriz sonrası dönemde artık çok yüksek bir borç stoku söz konusu. Amerika da, Japonya da, Avrupa da durum aynı. Bu borçların makul seviyelere inmesi çok uzun süre alacak. Pek çok ülke çok ciddi şekilde bütçe önlemleri aldı ve almaya devam edecekler. Vergi artışları ve bütçe kesintileri önümüzdeki dönemin kaçınılmaz etkileri olacak. Yine bu krizin çok önemli etkilerinden bir tanesi işsizlik oranlarının özellikle gelişmiş ekonomilerde çok yükselmesi oldu. Özellikle uzun süreli işsizlik büyük problem ayı geçen bir süre bir insan işsiz kaldıktan sonra tekrar iş gücüne katılması çok zor oluyor. Bu kronik uzun vadeli işsizlik gelişmekte olan ülkelerin en önemli sosyal sorunlarından bir tanesi olarak karşılarında. DÜNYADAKİ DURUM Örneğin ABD de iş gücüne katılım oranı düşüyor. Yani artık iş aramaktan vazgeçip kenara çekilen ciddi bir potansiyel oluşmuş durumda. İşsizlik UZUN VADELİ TEDBİRLER YERLİ KAYNAKLARI KULLANMALIYIZ Gelelim uzun vadeli tedbirlere. Burada ağırlıklı olarak yapısal konular var. Enerjide dışa bağımlıyız. Doğalgaz ve petrol ithal eden bir ülke olmamız cari açığımızın yüksek seyretmesinin en önemli sebebi. Dışarıya bağımlılığı azaltmak için ne yapmamız gerekiyor? YERLİ KAYNAKLAR KULLANILMALI Öncelikle yerli kaynakları kullanmalıyız. Yenilenebilir kaynakları ve tabii ki nükleer enerji projelerimizi hızlı bir şekilde büyütmemiz gerekiyor. Sanayicimizin enerjiyle ilgili yaptığı yatırımları teşvik etmeye başladık. Bu önemli ve yeni bir uygulama. TASARRUF ORANI ARTMALI Genel anlamda tasarruf oranlarımızın artırılması da çok önemli bir konu. Bireysel emeklilik, sigortacılık gibi sektörler tasarruf oranlarımızın artmasını sağlıyor. Bir başka önemli konu ise sanayide AR-GE ye, yenilikçiliğe, markalaşmaya dayanan daha yüksek katma değerli üretim. Bu Türkiye nin ekonomik ve yapısal dönüşümü için son derece kritik bir alan. Burada üniversitelerin, teknokentlerin, TÜBİTAK ın yoğun bir şekilde AR-GE destek çalışmalarını yapıyor olması önemli. Capital 5

5 düşüyor gibi görünüyor ama bu yüksek bir istihdam oluşmasıyla değil, insanların iş gücü piyasasından çıkmasıyla meydana geliyor. Şu an itibarıyla baktığımızda uluslararası iş örgütünün raporları; kriz öncesi istihdam seviyesini yakalayabilmek için dünyada 30 milyondan fazla istihdam oluşması gerekiyor diyor. Avrupa ya baktığımızda Euro bölgesinde yıllardır süren eksi büyüme rakamlarından sonra bu yıl yüzde 1 büyüme gerçekleşecek gibi görünüyor. Bu bizim için önemli çünkü Avrupa bizim temel ihraç pazarımız. İhracatımızın en önemli parametrelerinden bir tanesi, ihracat yaptığımız ülkelerin iç piyasası. Dolayısıyla Avrupa daki küçük de olsa bir toparlanma, ihracatımızın daha iyi gitmesine sebep olacak. Biz aralık, ocak şubat aylarında bunları görmeye başladık. Avrupa ya olan ihracatımız bir önceki yılın aynı aylarına göre ciddi artış göstermeye başladı. Japonya ya baktığımızda orada yepyeni bir ekonomik program uygulanıyor. Kısa vadede sonuçları fena değil ama ortauzun vadede nasıl sonuç vereceğine dair kimsenin bir fikri yok. Zaten çok gevşek olan para politikasının, piyasaya sunulan likiditenin 2 yılda 2 katına çıkarılacağı bir program. Bu, Japonya ya kısa vadede bir hareketlilik getirdi ama yüzde 240 a varan kamu borcunun nasıl yönetileceği ve nereye doğru gideceği hala belirsiz. ABD NORMALLEŞTİ ABD ye döndüğümüzde, toparlanma biraz daha güçlü ve artık Amerikan Merkez Bankası nın da para politikaları artık normale dönmeye başladı. Bununla ilgili daha somut bir takvim oluşması işlerin normalleştiğinin de önemli bir göstergesi. Bu, kuşkusuz gelişmekte olan ülkeler üzerinde bazı olumsuz etkiler oluşturuyor ama işin özüne baktığımızda düzelmenin toparlanmanın ve normalleşmenin sonucunda Amerikan Merkez Bankası bu kararları alıyor. Son 7-8 aylık piyasa hareketliliğine bakıp, Bu çok kötü oldu. Amerikan Merkez Bankası nın bu hareketi bütün gelişmekte olan ülkeleri etkiliyor gibi çok kısa vadeli bir bakışa kapılmamak lazım. Gelişmekte olan ülkeler özellikle önümüzdeki 10 yıllık dönemde artık geçmiş 10 yıllık performansını gösteremeyecek. Bu da küresel ekonominin bir başka gerçeği. Gelişmekte olan ülkelerin büyüme oranları daha düşük seyredecek. Gelişmiş ülkelerle kıyasladığımızda yine çok daha fazla büyüme oranları görmeye devam edeceğiz. Geçen yıl mayıstan bu yana uluslararası basın yoğun bir şekilde gelişmekte olan ülkelerin ekonomileri ile ilgili olumsuz yayın yapıyor. Tabi bu çok yeni bir haber, bu nedenle ilgi çekiyor. Ama gürültü çıkarıldığı kadar abartılacak bir durum yok. Gelişmekte olan ülkeler önümüzdeki 10 yıl küresel ekonomik büyümenin lokomotifi olmaya devam edecek. LOKOMOTİF ÜLKELER Dünya ekonomisi nereden büyüyecek diye baktığımızda büyüme yine gelişmekte olan ülkelerden gelecek. Bazıları bu son yaşadıklarımızı 90 ların Asya krizine benzetiyor, oysa o günkü şartlar farklı bu günkü şartlar çok farklı. Aysa krizine göre şu anda gelişmekte olan ülkelerin öncelikle çok daha düşük borçları var. O dönemde borç stokları yüksekti. Yine kur çok daha esnek bir rejim içinde yönetiliyor gelişmekte olan ülkelerde. Asya krizinin yaşandığı dönemlerde daha katı kur rejimler vardı. Bankacılık, 1990 lara göre çok daha güçlü ve yine gelişmekte olan ülkelerin rezervleri 1990 lara göre çok daha güçlü. Dolayısıyla Aysa krizine benzer bir tabloyu biz beklemiyoruz ama kuşkusuz bu yeni dönemi de gelişmekte olan ülkelerin yönetmesi gerekiyor. Geçen yıl mayıstan itibaren yaşadığımız dönem pek çok gelişmekte olan ülkenin piyasaları üzerinde olumsuz etkiler oluşturdu. Özellikle cari açığı olan ülkelerin daha çok etkilendiğini görüyoruz. Amerikan doları ile ilgili likiditenin yavaş yavaş azalacağı veya maliyetinin yükseleceği bir döneme girerken dışarıdan kaynak ihtiyacı olan ülkelerin piyasa göstergelerindeki hareketlilik diğerlerine göre çok daha yoğun oldu. AYRIŞMANIN NEDENLERİ Türkiye de cari açığı olan ve özel sektörün dış borcuna baktığımızda rakamların hızlı yükseldiği bir ülke olarak bu dönemde daha fazla etkilendi. Tabi sadece Türkiye değil, aynı şekilde Hindistan, Brezilya, Endonezya ve daha birçok ülke benzer piyasa hareketliliğini yaşadı. Bizim piyasa hareketliliğimiz sadece dış kaynaklı olmadı. Bize özel siyasi gelişmeler de yaşandı. Bizim negatif ayrışmamız cari açığımızdan kaynaklandı ama bir ölçüde geçen yıl yaşadığımız Gezi olayları, bu son ve hala içinde hala bulunduğumuz 17 Aralık olayı da Türkiye nin olumsuz bir şekilde ayrışmasının sebepleri oldu. Şöyle bir Türkiye ye genel olarak 6 Capital Vizyon

6 bakarsak; aslında son 10 yıl Türkiye nin pek çok alanda önemli adımlar attığı yıllar oldu. Ciddi anlamda kamu maliyet ve kontrol sistemi kurduk. Bütçe disiplininde ve mali disiplinde çok iyi bir noktaya geldik. Sosyal güvenlik reformunu yapan ender ülkeler içinde yer aldık. Halen pek çok gelişmekte olan ülke bunu yapabilmenin derdinde. Bizim 2008 reformumuz sosyal güvenlik dengelerimizi sürdürülebilir noktalara getirmiş durumda. Türkiye de artık nüfus artış hızının yavaşladığı hatta tedbir alınmazsa nüfus artışımızın durabileceği bir tabloya gidiyor olabiliriz. İşte böyle bir ülkede mutlaka sosyal güvenlik sisteminin kurulması ve parametreler bazında yönetilmesi lazım. Biz bunu önemli bir ölçüde gerçekleştirmiş durumdayız. BANKACILIKTA DAHA TUTUCUYUZ Yine Türkiye sağlık reformunu yapmış bir ülke. Sağlıkta bir yandan kontrollü bir maliyet yapısı bir yandan da çok yüksek bir memnuniyet tüm dünyada takip edilen ve takdir gören bir gerçek. Türkiye nin sağlık reformu bugün BM ve Dünya Sağlık Örgütü dahil, dünyada birçok yerde övgüyle bahsedilen bir reform. Kontrollü maliyet ama yüksek hizmet seviyesi. Bankacılık reformunda da Türkiye çok önemli adımlar atmış durumda. Aslında son saydığım bu dört konu şu anda gelişmiş olan ülkelerin reform yapmak için büyük bir çaba harcarığı alanlar. Örneğin sosyal güvenlik ve sağlık Amerika da Obama nın çok arzu ettiği ama bir yandan farklı lobilerin ve farklı kesimlerin karşı koyduğu bir reform. Aslında bizim zamanında Türkiye de gerçekleştirdiğimiz reformla çok benzer bir reform. Fakat çok zorlanıyorlar ve yapamıyorlar. Yine bizim bütçe disiplinimiz pek çok gelişmiş ülkenin arzu ettiği bir reform. Bugün hala ne ABD de ne Avrupa da bankacılıkla ilgili parametreler Türkiye yle aynı noktayı yakalayamadı. Biz şu anda Basel 2 ye uyum sağlamış SİYASİ İSTİKRAR VE GÜVEN ÖNEMLİ EKONOMİ SIKINTIYA GİRER Siyasi istikrar ve güven ekonomimiz açısından olmazsa olmaz iki konu. Siyasi istikrarın olmadığı ülkelerde, isterse gelişmiş ülke olsun, ekonominin nasıl sıkıntıya girdiğini son 5-6 yıllık dönemde canlı örnekleriyle gördük. Koalisyon, azınlık hükümetlerinin olduğu, hükümetlerle meclisler arasında kopukluklar olduğu ülkelerde doğruları yapmak çok zor oluyor. Herkes kısa vadeli bakıyor. Günü kurtarma adımları atılıyor. İşte uzun vadeye bakabilmek güçlü siyasi iradeyle mümkün. HUKUKUN UYGULANMASI ÖNEMLİ Onun içindir ki siyasi istikrarımıza çok dikkat etmeliyiz ve ülkedeki istikrar ortamını korumak için hep beraber çaba içine girmeliyiz. Bakın şu son zamanlarda yaşadıklarımız aslında görünüş itibarıyla hükümeti, iktidar partisini hedefleyen bir çaba, fakat sonuçları itibarıyla baktığımızda aslında hedefin siyasi istikrarımız olduğunu görüyoruz. Devlet mekanizmalarının sıhhatli çalışması ve en önemlisi hukukun gerçekten uygulanıyor olması bizim olmazsa olmazlarımız. YÜKSEK STANDARTLARA ULAŞMALIYIZ İşte bu sebepledir ki AB süreci bizim için çok önemli bir süreç. Demokrasimizin yüksek standartlara ulaşması gerekiyor. Birinci sınıf bir demokrasi olmamız, temel hak ve özgürlüklerde en ileri aşamaya ulaşmamız AB üyelik süreciyle yakından ilgili. Türkiye, AB üyelik hedefini benimsemiş ve bu hedefe giden bir ülke. Üye olalım ya da olmayalım onun orada duruyor olması bizim için son derece önemli. İç siyasette farklı rüzgarlar esebilir. Dış politikada zor şartlar gelebilir ama belli bir hedef olduktan sonra, standartları o hedefe yükseltme azmi olduktan sonra bu, Türkiye nin istikrarına yardımcı olacaktır. Capital 7

7 Vizyon KATMA DEĞER EĞİTİMLE ARTAR İNSAN KATMA DEĞERİ Cari açıkla çok alakasız gibi görünen ama aslında birebir etkileyen bir konu da eğitim. Katma değer yaratalım diyoruz, ancak bir ülkede en önemli katma değer unsuru insan katma değeri. Ekonomik büyüklüğün çok farklı hesaplama metotları var. Bunlardan bir tanesi de o ülkede oluşturulan katma değerleri toplamak. Ferd ferd insanlar ne kadar katma değer üretiyorsa, aslında o ülke o kadar büyük bir ekonomidir. Ama eğitimle bu değer daha da artar. EĞİTİM SÜRESİ 6,5 YIL Türkiye nin çalışma yaşındaki nüfusunun ortalama eğitim süresi 6,5 yıl. Bu, bu kesimin 6 ncı sınıfı bitirmiş, 7 nci sınıfı bitirmemiş olduğunu gösteriyor. Dünyada bizimle kıyaslayabileceğimiz ülkelere baktığımızda 6,5 yıllık eğitim alıp da 10 bin 500 dolar milli gelire ulaşmış başka ülke yok. Zaten şu anki performansımız istisnai bir performans. Eğer eğitimde gerçekten çok güçlü adımlar atmaya devam edemezsek bu milli geliri hak edememişiz demektir. Daha da ileri ancak eğitimde ciddi adımlar atarak gidebiliriz. bir ülkeyiz. Hatta Basel 2 den çok daha sert isteklerimiz var bankalarımızdan, sermaye yeterlilik rasyomuz Basel 2 ye göre daha düşük bir sonuç veriyor. Yani daha tutucu bir bakışımız var. Basel 3 ün sermaye yeterlilik oranlarını bugün bütün bankalarımız tutturmuş durumda. Basel 3 e dahi hazırız. DEVAMLILIK ÖNEMLİ Tabi bunların devamı önemli. Bunların devamı için de bankacılık sektörümüzün kontrollü büyümesi gerekiyor. Adımlarımızı böylece ileri doğru atalım ve sağlam adımlar olsun. Büyük hız kaydedelim derken yarın daha riskli bir tablo oluşturmayalım. Bütün bu krizde Türkiye yi ayrıştıran bu konular çok önemliydi. Kriz döneminde 2009 dan bu yana kamu borcumuzun milli gelire oranı yüzde 45 ten yüzde 35 e indi. Aynı dönem diğer ülkelerde çok büyük artışlar oldu. Biz bu kriz döneminde düşüş sağlayan çok ender ülkeler arasındayız. Yine bütçe açığımız 2009 da yüzde 5,5 idi, geçen yılı yüzde 1,1 ile kapattık. Son 4 yılın geometrik ortalama büyüme hızı yüze 6 ve yine son 4 yılda 6 milyon kişi istihdam edildi. Yine aynı son 4 yılda Avrupa da 5 milyon istihdam düşüşü yaşandı dönemi bizim ekonomi konusunda yapısal reformlarımızı hızlandırdığımız bir zaman dilimi oldu yılındaki seçimlerden sonra 2 yılı hızlı kullanabilmek ve atılabilecek adımları atabilmek bizim için önemliydi. REFAH SEVİYESİNDE DURUM Yine bu süre içinde yepyeni bir yatırım teşvik sistemi kurduk. Bankacılık dışı finans sektörü için yepyeni bir düzenleme yaptık. Bireysel emeklilikte yepyeni bir sisteme başladık. Devlet katkısı içeren bir bireysel emeklilik sistemi oluşturduk. Melek yatırımcı sistemimizi kurduk. Hazine nin bu fona iştirak edebilmesine olanak sağlayan yapıyı oluşturduk. Kredi sicil sistemini kurduk ve doğal afet sigortalarını yenilediğimiz yepyeni bir kanun çıkardık. Türkiye de doğal afetlere karşı sigortalanan konut sayısı 6 milyonu geçti. 1,5 yılda yaklaşık 1,5 milyon konut ilave sigorta yaptırdı. Türkiye dünyada en yüksek deprem sigortası oranlarından birine sahip. Bunların hepsini yıllarına sığdırdık yılında Türkiye Avrupa ülkelerinin yüzde 54 üne ulaşmış bir kişi başı milli gelire ulaşmış durumda. Birkaç AB üyesi ülke bizden daha düşük: 2002 de yüzde 36 daydık. Bu tabi aynı zamanda Türkiye de gelir dağılımının da düzeldiğini gösteriyor. Yoksulluk göstergelerinin düştüğü anlamına geliyor. OECD tablolarına baktığımızda Türkiye gelir dağılımı düzelen ender OECD ülkelerinden bir tanesi. Geçen yıl, dünya nüfusu 7 milyarı aştı. Bu nüfusun tam 1 milyarı günlük 1 doların altında yaşıyor. Bizim 1 doların altında yaşayan nüfusumuz kalmadı. 2 doların altında yaşayan nüfusumuzu da sıfırladık. Dünya Bankası nın baktığı en yüksek barem olan 4,3 dolara baktığımızda da, 8 Capital

8 CARİ AÇIK ÖNEMLİ BİR KIRILGANLIK ALANI YURTDIŞI KREDİLERİ ARTTI Cari açık, ekonomimizin önemli bir kırılganlık alanı. Cari açığı finanse edebilmek için ağırlıklı olarak yurtdışından kullanılan krediler de zaman içinde hızlı bir şekilde artmış durumda. Buna da kuşkusuz dikkat etmemiz gerekiyor. Bulunduğu seviye olarak çok kaygılanmaya gerek yok ama bu seviyeye çok hızlı çıktı. Biz şimdiye kadar kamu borcuyla ilgili borç sürdürülebilirlik analizi yapıyorduk. Türkiye nin en önemli kronik sorunuydu. Bütün ekonomik parametreler kamu borcunun sürdürülebilirliğini hedefleyen enstrümanlardı. Oysa şimdi artık özel sektörün dış borcunun sürdürülebilirliğine bakan bir makro ekonomik çerçevemiz var. Son açıkladığımız orta vadeli programda ilk hedef olarak cari açığın düşürülmesini yazdık. HEDEF SETİ GENİŞLEDİ Burada AB ilk defa yeni parametre setleri açıkladı. Eskiden Maastricht kriteri dediğimiz 4 kriter vardı. Bunlar; bütçe açığı, borç stoku, enflasyon ve faiz. Şimdi bunlara çok daha fazlası eklendi. AB bunları kendi bünyesindeki düzensizlikleri giderebilmek için üyelerine hedef olarak belirledi. Geniş bir hedef seti var artık. Bunun adı Aşırı Dengesizlikleri Düzeltme Süreci. Cari açıkta AB, kendi üyeleri için yüzde 4 lük bir sınır belirledi. Cari fazla için de yüzde 6 lık kriter var. AB içinde dengesizlikler büyük, bazı ülkelerin çok fazla cari fazlası var. Bizim kendi hesaplarımıza göre yüzde 4-5 lik bir cari açık Türkiye nin yönetebileceği ve özel sektörün dış borcunu artırmayacak bir cari açıktır. Bunun üzeri risklidir diyorduk, AB de hesabını yapmış ve yüzde 4 ü sınır olarak koymuş. nüfusumuzun sadece yüzde 2,27 sinin bu 4,3 dolarlık gelire sahip olduğunu görüyoruz de bu oran yüzde 30 du. Burada bunun satın alma gücüne göre endekslenmiş bir dolar anlayışı olduğunu vurgulamak istiyorum yani kur etkisi yoktur. Halkın refah seviyesini ve satın alma gücünü gösteren rakamlardır bunlar. ÖZEL SEKTÖRÜN BORCUNA DİKKAT! Kamu borç stoku sürdürülebilirliği nasıl ki önemli bir risk alanıysa şimdi özel sektörün borç stoku da önemli bir risk alanı olarak karşımıza çıktı. Bununla ilgili tedbirleri almamız lazım. Bir de cari açık gerçeği var. Cari açığı nasıl düşüreceğiz? Tabi bu, önemli bir sorun ve cevabını da kolay kolay herkesin veremediği bir alan. Burada kısa ve uzun vadede yapabilecekleriniz var. Kısa vadede mali disiplin önemli. Yani bütçe disiplini. Eskiden biz bütçe açığımızı kamu borcumuzu rahat döndürelim diye düşük tutmaya çalışıyorduk? Ama artık kamu borcu yüzde 35 e ulaştı. Hale hele net kamu borcu yüzde 15 e düşmüş durumda. Bu yüzde 15 in tamamı da TL. Ama özel sektör açısından baktığımızda bütçe disiplinine devam etmeliyiz. Disiplinli bir bütçe demek kamunun ülkenin tasarruf oranlarına destek veriyor olması demek. İkinci önemli konu para politikaları. Bir de makro ihtiyati tedbirler önemli. Biz son zamanlarda bunu daha etkin kullanıyoruz. Bankacılık sisteminin üzerinden alınan tedbirler alıyoruz. Bu sayede kredi hacminin büyümesini kontrollü bir şekilde götürmek ve sistemde kredi dağılımını, hangi sektöre nasıl kredi verileceğini, tüketici kredileri, ihracat kredileri arasında nasıl bir denge kurulması gerektiğini dizayn etmek için yaptık. Bu makro ihtiyati tedbirler alanı önemli ve iyi sonuç aldığımız bir alan yılının ortalarında başladık bu aracı kullanmaya de güzel ektilerini gördük. Son aylardaki tedbirlere baktığımızda biraz daha hedefli tedbirler almış durumdayız. Taşıt kredileriyle ve kredi kartlarıyla ilgili düzenlemeler bunlara örnek. YARGI BAĞIMSIZ VE TARAFSIZ ÇALIŞMALI Yargımızın bağımsız ama tarafsız çalışması da son derece önemli. Yargı sistemini bazı insanlar ya da herhangi bir grup kendi amacı için kullanmaya başlarda buna dur demek lazım. Tabii ki bağımsızlık önemlidir ama bu bağımsızlığı yargı tarafsızca kullanılmalıdır. Adil bir şekilde kullanılmalıdır. Tüm bunlar ekonomimiz için olmazsa olmaz konular. Biz hep kurallı piyasa ekonomisi yanındayız. Rekabetin olduğu ama rekabetin hukuğunda çalıştığı bir ekonomi sistemi... Bu olmazsa oralarda da tekeller oluşur. Daha ucuza daha kaliteli malı halkımız ancak iyi işleyen rekabet sistemiyle alabilir. Şeffaflık, hesap verilebilirlik, bunlar çok önemli ilkeler. İşte bunlar bizim önümüzdeki dönemde çok dikkat etmemiz ve geliştirmemiz gereken noktalar. Şeffaflık ve hesap verilebilirlik deyince kuşkusuz yolsuzlukla mücadeleye de çok önem vermeliyiz. Bu arada mutlaka yolsuzluklarla ilgili iddiaların da sonuna kadar takip edilmesi gerekiyor. Yanlışlık içinde olanlar eğer varsa er ya da geç bunların hesabını vermesi, hiçbir yolsuzluğa müsaade edilmemesi gerekli. Devlet ve hükümetin temel görevi bu. Ancak bunlar üzerinden bir komplo, bir kumpas varsa bu tüm siyasi istikrarı devletin güvenliğini etkilemeye başlıyorsa bu da ayrı bir yanlış. Ona da dur demek gerekiyor... Capital 9

9 Açılış MÜNİR KARALOĞLU ÜRETİM MERKEZİ zirve çıktılarının, Bursa nın ekonomik verimliliğine önemli etkileri olduğunu belirtmek isterim. Bursa mız yüzyıllardır en önemli ekonomik yıldızlarından biri. Otomotivden tarımsal üretime varan çok geniş bir yelpazede üretim yapıyoruz. Çok yönlü bir üretim ve ticaret merkeziyiz. Neredeyse her üretim alanında ilk 4 içerisinde yer alıyoruz. Ülkemizin 2023 hedefleri doğrultusunda hâlihazırda başarılan bütün göstergeleri daha fazla geliştirme mecburiyetimiz var. İnanıyorum ki, bu süreç şehrimizi dünyanın da en önemli ekonomik merkezlerinden biri yapacaktır. Büyürken ne çevre ne de insan sağlığından vazgeçmek istiyoruz. Bu büyümenin bir şişme olmaması için çaba sarf ediyoruz. Bursa nın geleceğe T.C. BURSA VALİSİ ZİRVE HEDEFLERİMİZDE BİZE YOL GÖSTERİYOR yönelik sorularına cevap üretmek sorunlarını çözmek, potansiyellerini geliştirmek için zirve çıktılarına büyük önem veriyoruz. BÜYÜK HEDEFLER Takip eden dönemde, mevcut ekonomik çeşitliliğimizi inovatif bir yaklaşımla yeniden yorumlayarak yerli otomobili Bursa da üretme iddiamızı devam ettirmek ve üretimi gerçekleştirmek, tekstil sektöründe markalaşma trendini geliştirmek sektörün katma değerini artırmak, tüketici eğilimlerini göz önünde bulundurarak teknolojik ve ekonomik kıymeti yüksek ürünler üretmek, sağlık turizmi başta olmak üzere hizmet sektörlerini çeşitlendirmek için bütün paydaşlarımızla ortak akıl oluşturmak ve şehrin ekonomik tablolarını 10 yıl içinde daha ileriye taşıyarak hedefimize ulaşmak istiyoruz. Uludağ Ekonomi Zirvesi nin hedeflerimizde bize yol göstereceğine inanıyorum. Bu hedeflere bizimle birlikte inanacak ve elini taşın altına koyacak yatırımcılarımızı da bekliyoruz. BORA KOÇAK ÇELİK MOTOR FİLO KİRALAMA GENEL MÜDÜRÜ ORTAK BİR VİZYONU PAYLAŞIYORUZ GLOBAL MARKA Türkiye nin Davos u olma isteğiyle yola çıkan ve markalaşma yolunda çok hızlı mesafe alan Uludağ Ekonomi Zirvesi nin gerek katılımcısı gerekse de sponsoru olmaktan büyük mutluluk duyuyoruz. Çelik Motor Filo Kiralama olarak Uludağ Ekonomi Zirvesi ile ortak bir vizyonu paylaşıyoruz. Çelik Motor Filo Kiralama, global bir marka olma vizyonuna sahip ilk ve tek yerli yerli operasyonel kiralama şirketidir yılında kurulmasına ve genç bir organizasyon olmasına rağmen son 2 yılda tam 3 kat büyüyerek 17 bin araca ulaşan bir filo ile Türkiye nin en büyük operasyonel kiralama şirketi olmuştur. 2 BİN MÜŞTERİ 2015 yılından başlayarak faaliyetlerini başta Rusya olmak üzere Türkiye dışındaki ülkelere taşıma hedefinin yanı sıra, bu yılın ocak ayı itibariyle günlük oto kiralama sektörüne de Garenta markasıyla girmiş bulunuyoruz. Ülkemize araç kiralama alanında yeni ve ulusal markalar kazandırmanın mutluluğunu yaşıyoruz. 30 farklı marka ve 100 ayrı modelden oluşan 17 bin araçlık parkurumuz ile Türkiye nin ilk 500 şirketi olmak üzere 2 bin müşterimizin mobilite ihtiyaçlarına çözüm üretiyoruz ve sermayelerini asıl faaliyet alanlarında daha verimli kullanmalarını sağlıyoruz. 10 Capital

10 Görüş YAPISAL DÖNÜŞÜMLER YAŞAMAK ZORUNDAYIZ Uludağ Ekonomi Zirvesi ne ev sahipliği yapan isimlerden biri de Doğan Holding Yönetim Kurulu Başkan Vekili Hanzade Doğan Boyner di. Kısa bir açılış konuşması yapan Boyner, Türkiye yi önümüzdeki süreçte daha zor bir dönemin beklediğine dikkat çekti. Boyner, Çünkü, bir sonraki 10 yıla giderken artık tanımı çok belli olmayan, yapısal dönüşümler yaşamak zorundayız diye konuştu. Türkiye, geçtiğimiz 10 yılı çok başarılı bir ekonomik büyümeyle geçirdi. Gerçekten 1990 larda hayal bile edemeyeceğimiz bir istikrar ortamı yaşadık. Bankacılık sisteminin yapılandığı, cari açığın kontrol altına alındığı bir dönemdi. Türkiye nin borçlarını döndürebilecek mi dediğimiz günlerden, tahvillerimize istediğimizden fazla ilginin olduğu bir dönemi yaşadık. Ali Babacan ın liderliğinde mali disiplin sağlandı. GSMH miz 10 bin doları yakaladı. Bütün bu atılan adımlar, teknik tanımları az çok belli adımlardı. Arkasında siyasi bir irade olduğunda bunları başarabildik. Şimdi bundan sonraki 10 yılda, kişi başına gelirimizi 10 bin dolardan 20 bin dolara çıkarmak için atmamız gereken adımlar, geçtiğimiz 10 yılda attığımız adımlardan çok farklı olacak. Çünkü, bir sonraki 10 yıla giderken artık tanımı çok belli olmayan, yapısal dönüşümler yaşamak zorundayız. Artık elle tutulan varlıklardan elle tutamadığımız yaratıcılığın önemli olduğu, tasarımın öne çıktığı bir döneme giriyoruz ve bu dönemde yapılması elzem olan iş, liberal ekonominin vazgeçilmez değerlerini toplumda oluşturmak. GÜVEN DUYMALIYIZ Sermaye sahipleri ve diğer tüm birimler içinde bulundukları sistemin, şeffaflığına, hukuka bağlılığına, siyasal sağduyusuna güvenmeli. Bu güvenle uzun süreli riskler alabilmeli. İnsan sermayesini temsil eden gençler, bulundukları toplumun özgür yapısına, farklılığına güvenmeli ve kendisine değer verildiğine inanmalı. Girişimci yıllarını verip değer yarattığında, bunun karşılığını alacağına, fikri mülkiyetinin korunacağına güvenmeli. Yabancı sermaye, hukukun bağımsızlığından ve işleyişinden en ufak bir şüphe duymadan Türkiye yi bir küresel değer ve teknoloji zincirine eşlik etmeli. Bu süreç geçtiğimiz 10 yıldan daha zor olacak. Çünkü bireyin, sermayenin, kurumların sadece makroekonomik stabiliteye değil, sistemin değerlerine de güven duymaya ihtiyacı var. Toplumsal sorumluluğu değiştirmenin sahibi sadece siyaset olamaz. Bu sorumluluk hepimizde ve iş dünyasında. SORUMLULUK ALMALI İş dünyası doğası gereği kısa vadeli düşünür, bugün kârım ne oldu, dolar kuru ne oldu diye bakar. Ama eğer orta gelir tuzağından çıkacaksak iş dünyası da sorumluluk almak zorunda. İş dünyası olarak bizler hukukun üstünlüğü, sistemin şeffaflığı, hesap verilebilirlikle ilgili mücadele etmezsek, sistem aksadığında görmezden gelirsek, ülkemizin son 10 yılda yakaladığı ivme aynı hızla devam edemez. Biz kalkınmamızı ve büyümemizi kendi alın terimizle yapmalıyız. Bunu yapabilmek için de toplumda, bu söylediğimiz liberal ekonominin, bu evrensel değerlerinin tam olarak oturmuş olması gerekiyor. Biz burada hep konuşuyoruz, hukukun üstünlüğü, erkler ayrılığı, bu liberal ekonominin temelleri diyoruz. Ama bunların tam olarak nasıl inşa edileceğini aslında bilmiyoruz. Burada ciddi bir entelektüel emek, siyasi irade ve toplumsal sahiplenme gerekiyor ve aslında bu değerler toplumda çok küçük yaşta verilen ahlaki değerlere bağlı. Birtakım ahlak değerlerimizi de gözden geçirmemiz gerekiyor. 12 Capital

11 Senaryolar TÜRKİYE NİN VİZYONUNDA NELER VAR? Türkiye nin vizyonunda kayda değer bir büyümeye imza atmak ve bölgesinde öncü bir oyuncu olmak var. Bu vizyona ulaşmak için ise her kesimin farklı bir bir planı mevcut. Piyasalar, şirketler ve iş dünyasını temsil eden kuruluşların her biri bu yolda farklı aksiyonlar almaya hazırlanıyor. Hafele Türkiye sponsorluğunda ve Servet Topaloğlu moderatörlüğünde gerçekleştirilen Türkiye Senaryoları: Vizyonerlerin Ajandası oturumunda ekonominin önemli aktörleri bu vizyonlarını ve çözüm önerilerini dinleyicilerle paylaştı. 14 Capital

12 CHRISTIAN WULFF ALMANYA ESKİ CUMHURBAŞKANI TÜRKİYE CAZİBESİNİ KORUYOR Almanya da 4 milyon Türk yaşıyor. Bunun dışında 5 milyon da Almanya dan Türkiye ye geri döndü. Benim Türkiye için çok olumlu bir vizyonum var. Bu vizyonu gerçekleştirmek için çok şey yapılmalı. Türkiye, 2023 te Avrupa Birliği üyelik görüşmelerini bitirmiş ve Avrupa standardında bir ülke olacak. 28 üye ülkenin halkları Türkiye nin AB ye katılmasını istiyor. O zaman Türkiye, kendi kararını verecektir ve öyle umuyorum ki Avrupa ya girmeye karar verecektir. Bu vesileyle üye ülkelerle zaten iyi olan ilişkileri daha da iyileştirecektir. Kırım, Ukrayna, Rusya, Suriye gibi komşularımızla ilişkilerimizi düşündüğümüzde bu daha da önemli. Türkiye, Batı yla Doğu nun odak noktasında ve Türk Hava Yolları, çalışmalarıyla bunu çok güzel ortaya koyuyor. Türkiye de nüfusun çoğunluğu Müslüman olmasına karşılık güçlü bir demokrasi var. Türkiye de bankalara güven mevcut. Türk parasına bir güven, hukuk devletine güven var. Cazipsiniz. İnsanlar Türkiye ye geri geliyor. Kimse Türkiye den göç etmek istemiyor. Hatta Türkiye ye göç etmek istiyorlar. Türkiye deki ekonomik büyümeden pay almak istiyorlar. Türkiye, hukuk devleti ve ekonomik bir güç olarak herkese örnek bir ülke. Genç nüfusunuz çok önemli. Kadınların ve kırsallardaki insanların katkıları çok önemli. KIRSAL NÜFUSUN KATKASI ÖNEMLİ Bir ülkenin büyüyebilmesi için sadece şehirli nüfusun değil, kırsal nüfusun da bu büyümeye katkıda bulunması gerekir. Bunun için de öncelikle eğitim konusunun ele alınması gerekir. Sürdürülebilir bir büyüme olması gerekir. Çoğulcu bir düzen olması ve rekabet edilebilir bir düzen olması şarttır. Türkiye de karşılıklı değil birlikte hareket etmek önemli. Diplomaside de işbirliğine giderek devam etmek faydalı olacaktır. Rakipler uyumuyor. Lütfen Türkiye dostlarını hayal kırıklığına uğratmayın. Biz sizlere güveniyoruz. Sizinle olmak istiyoruz. O nedenle Türkiye de söylenen her söz, gerçekleşen her ifade dönüp dolaşıp Türkiye dostlarını vuracaktır. Twitter kapatmak gibi artık bu yüzyıla ait olmaması gereken uygulamaların olmaması gerekir. Türkiye nin dostlarıyla iyi bir diyalog içinde olması da son derece önemli. MUHARREM YILMAZ TÜSİAD BAŞKANI FIRSAT DÖNEMİNİ İYİ DEĞERLENDİRMELİYİZ Türkiye de uzun vadeli analiz yapma alışkanlığı pek olmamasına rağmen biz, TÜSİAD olarak bu alışkanlığa sahip bir kurumuz. Daha 1990 larda yapılmış bir 2023 vizyon raporumuz var. Daha sonra TÜSİAD ın 40 ncı yılı nedeniyle 2011 de 2050 Vizyon Raporu adıyla bir çalışma yaptık. Bu çalışma, ekonomik, çevresel ve toplumsal tüm boyutlarıyla insanoğlunun ihtiyaçlarını karşılamak için bir planlama yapılmasını öngörüyordu. Bu çalışmanın en çarpıcı bulgusu, her şey bugünün koşullarıyla devam ederse, bugünkü dünyadan 2,5 tane daha dünyaya ihtiyacımız olduğu bulgusuydu. Çünkü 2050 yılında dünya nüfusu 9 milyar olacak ve bunun 100 milyonu Türkiye de yaşayacak. Bu nüfus içinde yaş grubunun, yani üretken nüfusun payı bugünkü yüzde 65 seviyelerinden 2020 yılına doğru yüzde 69 a, yani zirve değerine çıkacak. Daha sonra, 2050 ye kadar bunun tekrar düşmeye başlayacağı ve yüzde 65 seviyelerine geleceğini öngörüyoruz. Buna çok önemli bir fırsat penceresi olarak bakmamız lazım. Toplumların başına, toplumsal hayatta sadece belli dönemlerde çok nadiren gelen bir fırsattan söz ediyoruz. Bu fırsat dönemini iyi değerlendirmemiz gerekir diye düşünüyorum. Bu dönemde hem bakmak zorunda olduğumuz yaşlı nüfusumuz azalacak, hem de bağımlı nüfus dediğimiz bakmak zorunda kaldığımız çocuk ve genç nüfusumuz azalacak. Dolayısıyla kaynaklarımızı daha çok mevcut nüfusumuzun, insan kaynağımızın, beşeri sermayemizin niteliğini artırmaya yöneltebiliriz. ŞEHİR TEMELLİ POLİTİKALAR GELİŞECEK 21 inci yüzyılın en önemli özelliklerinden biri bu nüfusun giderek artan oranda kentlerde yaşayacak olmasıdır lerde Dünya Bankası verilerine göre de yüzde 80 li seviyelerdeki nüfus kentlerde yaşıyor olacak. Nüfusu 20 binin üzerindeki bütün yerleşimleri kent olarak saydığımızda biz, Türkiye olarak yüzde Capital 15

13 Senaryolar 75 seviyesine ulaşmış durumdayız. Bunun normunun da değişeceğini sanıyorum ancak Türkiye nin hızlı şehirleşmesinin devam edeceğini de öngörmemiz lazım. Ekonomiyi geliştirme çabaları sadece şehirleşme boyutu düşünülmeden ele alınamayacak. Kentsel gelişmeler önemli ölçüde ekonomik dönüşümü yönlendirecek diye düşünüyoruz. Önümüzdeki yıllar şehir temelli iktisat ve sosyal politikaların hayata geçirileceği, şehir temelli politikaların gelişeceği bir dönem olacaktır. Türkiye nin cazibe merkezi niteliğindeki şehirleri önümüzdeki yılların büyüme sürecinde önemli ve öncü bir rol üstlenecekler. Buna hazırlıklı olmalıyız. Sürdürülebilirliğin belki de en önemli boyutu olan çevresel sürdürülebilirliğe de bu noktada değinmek istiyorum. İklim değişikliğiyle ilgili enerji verimliliğinden, çevresel bütün diğer konulara suya ve doğanın tüm kaynaklarına bir başka açıdan yaklaşmak zorundayız. Bu kaynaklar verimli kullanılmaya muhtaç. İnsanlarımızı iyi eğitebilecek bir demografik fırsat penceremiz var. Kentlerin bu gelişmede önemli bir rolü olacak. Biz de bu kentleşmenin öncü ülkelerinden biriyiz. Demek ki bu noktada eğer dünyanın kaynaklarını da doğru kullanmayı becerebilirsek, sürdürülebilirliğin en temel ilkesini yerine getirmiş olacağız. TÜRKİYE GERİDE KALDI Türkiye, bu konuda gerekli mesafeyi uzun yıllardır kaydedemedi. Önemli bir istikrar döneminde Milli Eğitim de beş ayrı bakan değiştirdik. Her biri ayrı politika uygulamaya gayret ediyor. Bu alanın büyük bir zaaf olarak ele alınması gerektiğini düşünüyorum. Buradaki kayıplarımızın hızlı bir şekilde ele alınması gerektiğini, Türkiye nin bu avantajını kullanabileceği beşeri sermayesini kullanabilmesi için gerekli hazırlıkları yapması gerektiğine inanıyorum. Ülkemizin ekonomik büyümesine paralel olarak emisyonlar artacak, enerji talebi artacak, bu enerji artışına bağlı olarak ortaya çıkacak emisyon artışları önemli bir sorun olarak karşımıza çıkacak. Buna yönelik teşvik politikalarının çok önemli olduğuna inanıyoruz. Türkiye nin sosyal dengesini koruyabilmesi için yüzde 5-6 civarındaki bir büyümeyi sürdürebilmesi lazım. Bunun için de enerji gerekiyor. Bu bakımdan Türkiye nin sürdürülebilirlik bilinciyle beşeri sermayeyi odağa alan MUHARREM YILMAZ TÜSİAD BAŞKANI ENERJİ KAYBEDİYORUZ Türkiye olarak uzun vadeli değerlendirmelerde bulunabilmek için kısa ve orta vadedeki sorunlarımızı da güvenli olarak aşmamız gerekiyor. Kısa ve orta vadeli sorunları çözmek, 2023 ve 2050 gibi uzun vadeli vizyon hedeflerimiz için çok büyük hayatiyet arz ediyor. Üzüntüyle belirtmem gerekiyor ki kısa ve orta vadeli gündem yoğunluğuyla uzun vade için harcamamız gereken enerjiyi kaybediyoruz. İTİBAR ARTTI Türkiye, çok büyük fedakarlıklarla 1990 lı yıllardan günümüze kadar çok önemli iktisadi ve sosyal reformlar gerçekleştirdi. Gerçekten çok büyük fedakarlıklarla çok önemli değişimler sağlandı. Bu iktisadi ve sosyal reformlar, Türkiye nin itibarını her geçen gün artırdı. Burada AB üyelik perspektifinin bu zorlu dönüşümü gerçekleştirmek için önemli bir katalizör işlevi gördüğünü belirtme gereği görüyorum. Teşekkür ederim. Türkiye den hep genç nüfusuyla, dinamizmiyle, yüzü geleceği dönük bir ülke olarak bahsediyoruz. Bu dinamizm, küresel markalar açısından da ülkemizi bir ilgi odağı haline getiriyor. Hafele gibi, mobilya ve kapı donanımında dünya şirketi olan bir Alman firmasının Türkiye de yatırım yapma kararı elbette bu dinamizmden etkilenmiş durumda. Bu kararın ne kadar isabetli olduğunu, HİLMİ UYTUN HAFELE TÜRKİYE İCRA KURULU BAŞKANI TÜRKİYE YABANCILARIN İLGİ ODAĞI olağanüstü büyüme hızımız da kanıtlıyor. Türkiye ile birlikte Hafele de büyüyor. Halihazırda 21 mağaza ve 82 kalite noktasıyla ülkenin her yerindeyiz. 90 yıllık şirketimizin bilgisi ve bilgeliğiyle gücünü geçmişten ve inovasyon geleneğinden alan bir firma olarak sektöre yenilikçi bir iş yaklaşımı kazandırdık. Biz mutluluk katan mekanlar yaratıyoruz diyoruz. Bizim gelecek vizyonumuz, özetle, projelere değer, mekanlara mutluluk katmak üzerine. AR-GE çalışmalarımızda sadece bugünün değil, geleceğin yaşam biçimlerini de analiz ediyor, en yeni teknolojileri mutluluk veren mekanlar yaratmak için kullanıyoruz. O yüzden dünyada, yatırımcıların projelerinde tercih ettikleri markayız. 16 Capital

14 ama tüm kaynakların verimli kullanımını hedefleyen ve bunun için gerekli olan inovasyonu destekleyen bir süreci hızlandırması lazım. ABDÜLKADİR KONUKOĞLU SANKO HOLDİNG ONURSAL BAŞKANI KENDİ KENDİMİZE YETMELİYİZ 2023 ü hep hayal ediyoruz ve umarım bu hayalimize ulaşacağız. Burada kritik nokta şudur: Cari açığın düşürülebilmesi için kendi kendimize yetmemiz lazım. Bunun birinci şartı yerli malı kullanımının artırılmasıdır. Çocukluğumuzda tutum, yatırım, yerli malları haftaları vardı. Bugünse Türk halkında şöyle bir önyargı var: Bir malın yabancısı kalitelidir, yerlisi kötüdür. Bu anlayışın değişmesi gerekli. Türkiye, ayakları üzerinde yeni yeni yürümeye başlayan bir çocuk gibi. Makine sanayisi de bu durumda. Eğer siz Türkiye de katma değeri yüksek malları Türk insanı olarak kullanmazsanız, Türkiye de yeni gelişecek olan o sanayi dallarını da öldürürsünüz. Esasen Türkiye de en büyük sorunumuz kendi ürünümüzü kullanmaktan ziyade yabancı ürünü ithal etmek oldu. Bunun nedenleri var. Doların üzerine çok baskı yaptık. Daha sonra dolar yay gibi fırladı. Ben her zaman şunu hayal ettim. Dolar ve enflasyon yüzde 1 oranında artsa, Türkiye istikrara daha rahat gider. Biz belediyelerde, devlet kuruluşlarında. hala yabancı malları tercih ediyoruz. Bunun nedenlerinden biri de yabancıların mallarını satmak için çok değişik taktikler kullanmalarıdır. Biz Türkler ne yazık ki bu taktikleri kullanamıyoruz. SANAYİ TEŞVİK EDİLMELİ Dünyanın her tarafında büyük teşvikler var. Ne var ki bunların hemen hepsi gizli teşvikler. Biz teşvikleri her konuda açık açık veriyoruz. Avrupa Birliği kendi ülkelerine verdiği teşvikleri Türkiye vermeye başlayınca buna karşı çıkıyor. Bence Türkiye nin katma değeri yüksek sanayisini daha fazla teşvik etmesi lazım. Herhangi bir konunun, herhangi bir yatırımın illa şu ya da bu şehirde yapılması diye bir şey söz konusu olmamalı. Bir diğer husus, şehirlerde moral verecek birer ağabey lazım. Moral çok önemli. Biz Gaziantep te belediye başkanları, vali, milletvekilleri hep birlikte hareket ediyoruz. Birlikte hareket ettiğimiz için Gaziantep her yıl çok ilerliyor. Ben her krizde en iyi yatırım kriz zamanında olur dedim. Biz zaten krizi atlattık, artık durgunluk zamanı diyoruz. Morali bozmamak lazım, yolumuza devam etmemiz gerekli. Türkiye de bir ara biraz bir kargaşa başladı. Bu kargaşa seçimden sonra geçecektir. Bazı kuruluşlar sanki olumsuz bir şey varmış gibi herkesin ümidini kırıyor. Buna hiç gerek yok. Türkiye de siyasetçiler her zaman kavga edebilir ama sanayicilerin, milletin işine gücüne bakması lazım. İki kişi bir araya geldiğinde siyaset konuşmaya başlıyorlar. Yahu, işinize, gücünüze bakın. Ben yurt dışında bu kadar fazla siyasetin konuşulduğuna pek inanmıyorum. TEMEL KOTİL TÜRK HAVA YOLLARI GENEL MÜDÜR 2023 HEDEFİMİZ 24 MİLYAR DOLAR THY çok iyi büyüdü. Rakamlarla nereden nereye geldiğimizi söyleyeyim: Şirketi 2003 te yeniden yapılandırmıştık. O zaman 10 milyon yolcumuz vardı. Bu yıl 60 milyon yolcumuz var. 6 kat büyüdük. 1,5 milyar dolar olan ciromuz bugün 11,4 milyar dolar hedefimiz de 24 milyar dolar. Dolayısıyla iyi gidiyoruz. Yolcu sayısı bakımında Avrupa Grubu nda Luftansa dan sonra ikinciyiz. Elbette bütün bunların bir sebebi var. Hiçbir şey kendi kendine olmuyor. Yolcu ve sefer sayısı 5-6 kat artınca bize çok genç arkadaşlar katıldı. Özellikle yurtdışında eğitim görmüş çok arkadaşımız var. Bu genç arkadaşlar böyle bir büyümeyi bize sormadan yönetiyor. İşin özü bizim işimizi, çalışanımızı Capital 17

15 sevmemizden ileri geliyor. Bunun dışında THY nin bu kadar ileri gitmesinde Türk ekonomisinin iyi gitmesinin ve Türk dış politikasının büyük katkısı oldu. Bizim de elbette buna bir katkımız oluyor. Bir örnek vermek gerekirse Somali, dünyanın en fakir ülkelerinden biriydi. Yavaş yavaş o en fakir sınırından çıkıyor. Ne ilgisi var? Hükümetimiz buraya ilgi gösterdi. Bize fırsat verdi. Biz de gidip cumhurbaşkanlarıyla, başbakanlarıyla görüştük. Uçuş emniyeti ve diğer sorunları çözdük. Oraya uçmaya başladık. Fakir bir ülkeye sefer düzenleyip para kazanıyorsunuz. Garip gelebilir ama unutulan bir şey var: Yurtdışında milyonlarca zengin Somalili var. Savaş sırasında yurtdışına kaçmışlar. Biz uçtuğumuz için ülkelerine gidebiliyorlar. Gittikleri için bize para ödüyorlar ve biz para kazanıyoruz. Somali ye şu anda bilgi ve parayla gittikleri için Mogadişu da beş yıldızlı otel yapılıyor. Bu da bizim oraya katkımız oluyor. AVRUPA NIN İÇİNDEYİZ Türkiye coğrafi olarak altın konumdadır. Ben Avrupa Havacılık Birliği nin genel başkanıyım. Onu da temsil ediyorum. Avrupa havayoluyuz ama Avrupa nın en doğusundayız. Avrupa nın 500 milyon nüfusu var. Avrupa ekonomisi, Amerikan ve Uzakdoğu ekonomileriyle kıyaslandığında dünyanın en büyüğü. Türkiye ve Ukrayna yı da katarsak Avrupa Birliği 600 milyon kişiye denk geliyor. Yani Çin in yarısı ancak parası daha çok. O grubun içinde olmak bize büyük bir sinerji yaratıyor. Biz Avrupa da 100 e yakın şehre uçuyoruz. Coğrafi konumdan devam edersek Afrika nın da en kuzeyindeyiz. Afrika deyip geçmeyin. Gelecek orada. Dünyanın en bol su yatakları orada. Sahra Çöl ünün altı su dolu. Bunu Libya kullanıyor. Tripoli şehrini bununla besliyor. Afrika ya en çok uçan havayoluyuz. Afrika nın nüfusu 1 Milyar. Çin nüfusuna yakın. Uranyum yatakları var. Afrika kaynaklarını kendi kullanmaya karar vermiş durumda. Nükleer reaktör yapmaya başlıyorlar. Nijer, en fakir Afrika ülkelerinden bir tanesi. Bol uranyum yatakları var. Bunu Fransa ya ihraç ediyor. Gazetecilerinin dediğine göre artık kendileri kullanacakmış. Dediğini yaparsa dünyanın en zengin ülkelerinden biri olur. Bu sefer elektrik satar. Dolayısıyla biz bu Afrika yı çok iyi değerlendiriyoruz ve bize coğrafi olarak çok büyük bir avantaj sağlıyor. HÜSEYİN AYDIN BANKALAR BİRLİĞİ BAŞKANI RAHAT KAYNAK BULUYORUZ Türkiye de tasarrufların kıt olduğunu hepimiz söylüyoruz. Bankacılık kesimi kaynağı toplayan ve o kaynağı kullandıran, bunun için aracılık yapan bir birim. Türk bankacılık sektörü uzun yıllar salt Türkiye deki kaynaklarla idare eden bir yapıdaydı. Topladığı kaynağı da salt devlete veriyordu. Aslında uzun bir süre Türk bankacılık sektörü, kredi yapma yeteneğini de yitirmişti. Türkiye deki tasarruflar Türkiye nin büyümesini, sektörün ihtiyacını karşılamaya yeterli olmuyordu. Doğal olarak sektör bir şekilde dışarıdan borçlanıyor. Eğer aldığınız paraları akıllı bir şekilde kullanıyorsanız, onu iyi bir yatırıma dönüştürüyorsanız sorun yok ama aldıklarınızı yanlış kullanıyorsanız bu, sıkıntı yaratıyor. Türk bankacılık sektöründe siyasi ve ekonomik istikrarın kazanıldığı dönemden itibaren bilanço içindeki kredi payı yüzde 25 ten 60 lara geldi. Türk bankacılık sektörü fonlaması son derece uzun vadeli proje finansmanları yapmaya başlayabildi. Bu bir kültürdür. Bugün bir sürü gürültü ve patırtıya rağmen çok rahat kaynak bulabiliyoruz. BÜYÜK KARLAR YOK AB ye ve dışarıya baktığımızda kredilerin milli gelir içindeki payı bayağı ileride. Demek ki Türk bankalarının önünde bakir alanlar var. Türk bankalarının bu bakir alanları kullanması gerekir. Sadece kaynağı bulmak yetmiyor. Mevduatınız da olsa, dışarıdan para da bulsanız, eğer sermaye yeterlilik rasyonuz uygun değilse, özkaynaklarınızı büyütemiyorsanız, bu alanları değerlendiremezsiniz. O halde Türk bankacılık sektörünün sermaye yeterlilik rasyosunu büyütmeye yönelik eylemleri ve işlemleri değerlendirirken adil ve objektif olmak gerekir. Bankacılık, yüksek sermayeyle yapılan bir iş. Küçük parayla yapılmıyor. Konan sermayeyle işin sonunda o sermayenin elde ettiği getiriler ne yazık ki kamuoyunda objektif değerlendirilmiyor. Sermaye getirisi üzerinden hareket ettiğimiz zaman Türk bankacılık sektörü söylendiği kadar büyük kâr elde etmiyor. Ne var ki biz ticaret yapıyoruz ve bütün ticaret yapan kuruluşlar gibi Türk bankacılık sektörü de para kazanmak zorundadır DE YARDIM ALMADIK Türk bankacılık sektörü para kazanır, öz kaynaklarını büyütürse o zaman borçlanma ihtiyacı da azalabilir. Bunların hepsi birbirleriyle bağlantılı. Bize borç verenler de akıllı adamlar. Hala 18 Capital Senaryolar

16 borç alabiliyorsak, o kredibiliteye sahibiz demektir. Türk bankacılık sektörünün insan kalitesi son derece iyi. Teknolojiyi iyi kullanıyoruz deki küresel krizde, devletten hiçbir yardım almadan ayakta durabildik. Bundan sonra da ayakta durabilme gücümüz var ama Türk bankacılık sektörünün sermayesi sınırlıdır, küçüktür, büyütülmesi gerekir. Buraya yeni oyuncuların gelmesini engelleyecek, bu piyasaya giriş konusunda iştahı kaçıracak düzenlemelerden kaçınmak gerekir. Türk bankacılık sektörü geçmiş 10 yılda Türkiye ye ciddi sermaye getirdi. Türk bankacılık sektörüne bundan sonra da talep devam edecektir. Türkiye de büyümeye devam edecektir. Son 10 yıla baktığımızda Türkiye ortalama yüzde 5 civarında büyüdü. Türk bankacılık sektörü ise yüzde 21 civarında büyüdü. Kamunun borçlanma ihtiyacının azalmasını bu noktada ıskalamamamız gerekiyor. Kamunun borçlanma ihtiyacı azaldıktan sonra biz bankacılığa başladık. O zaman kamunun daha az borçlanması lazım. Biz elbette kamuyu da finanse ederiz ama ülkenin özel sektör eliyle kalkınması lazım. Dolayısıyla kamunun daha az borçlanmasını temin etmek de bizim görevimiz. TARKAN KADOOĞLU KADOOĞLU HOLDİNG CEO ÇÖZÜM SÜRECİ BÜYÜMEYE KATKI SAĞLAR Türkiye nin önündeki sorunlu dört konuyu dile getirmek istiyorum. Bunlardan birisi demokrasi açığı, diğeri cari açık, üçüncüsü çözüm süreci, dördüncüsü bölgelerarası eşitsizlik. Bugün tüm iktisadi sorunların temelinde demokrasi açığı bulunuyor. Ne var ki ben öncelikle bölgelerarası eşitsizlik ve buna bağlı olarak çözüm sürecinden bahsetmek istiyorum. Çünkü bu proje mutlaka başarıya ulaşmak zorunda. TÜSİAD olarak çözüm sürecinin iktisadi ayağına hep sahip çıktık ve çıkmaya devam edeceğiz. Çözüm sürecinin bir iktidardan, başka bir iktidara değişmeyecek sağlamlıkta çıkış noktaları bulunuyor. Kimlik sorunu, yerel yönetim, reform ve elbette şiddetsizlik ortamının muhafaza edilmesi çözüm sürecinin ayrılmaz parçaları. Çözüm sürecinin başarılı olması, Türkiye nin büyümesine ortalama yüzde 1 katkı sağlayacaktır. Bölgesel kalkınmışlık farklılıklarının nedenlerinden biri ortadan kalkacak, toparlanma yaşanacaktır. Bunun sadece bölgesel temelde kalmayacağını, tüm Türkiye yi kapsayacak bir kalkınmanın da öncüsü olacağı kanaatindeyim. Batı bölgelerinin, özellikle de İstanbul un yutmuş olduğu kaynaklar, biraz daha adil bir biçimde tüm ülkeye dağılmış olacaktır. KALKINMIŞLIK FARKI ÇOK FAZLA Bugüne kadar Cumhuriyet hükümetleri ne yazık ki bölgesel kalkınmışlıkta başarılı olamadı. Cumhuriyet kurulduğunda daha az olan bölgesel kalkınmışlık farkının bugün daha fazla olduğunu görüyoruz. 21 inci yüzyılda büyük şehirlerin kalkınmasının önemli bir unsur olduğunu yadsıyor değilim. Başta Güneydoğu olmak üzere TEMEL KOTİL TÜRK HAVA YOLLARI GENEL MÜDÜR ENERJİ KAYBEDİYORUZ Diğer tarafta da Asya var. Kocaman bir kıta. O kıtanın da en batısındayız. Asya da da küresel bir büyüme olduğunu biliyoruz. Az önce belirtildiği gibi güç dengesi Asya ya kayıyor. İşte bu üç kıtanın kesişim noktası Türkiye. Şehir olarak da İstanbul. Çin, Pekin den başlayıp İstanbul dan geçecek ve Avrupa içlerine gidecek hızlı tren yapmak istiyormuş. Bir başka proje, Birleşmiş Milletler in Güneydoğu Asya Demiryolu Projesi. Malezya Kuala Lumpur dan başlıyor, bütün Güneydoğu Asya ülkelerini, Hindistan ı, Pakistan ı, Afganistan ı dolaşıyor ve İstanbul a bağlanıyor. İstanbul dan da Avrupa ya gidiyor. Türkiye 2010 yılında bu projeye imza attı. Bir diğer proje de Japonya Başbakanının Marmaray tüp geçit açılışında başbakanımıza söylediği projedir. Pekin İstanbul hızlı tren projesini beraber çalışmayı teklif etti. Tabi ki bunlar milyar dolarlık projeler. Ben bu yüzyılı çok seviyorum. Burada konuşulduğu gibi bu yüzyıl, zenginlik ve refahın artacağı bir yüzyıl olacak. Bu da insanların daha fazla harcama yapması demek. Bizim açımızdan da THY nin daha fazla yolcu taşıması demek. Bu açıdan merkezde olan ülkeler, bizim gibi ülkeler bundan avantajlı çıkacak. Capital 19

17 Senaryolar Türkiye de daha başka cazibe alanlarının oluşturulabileceğine inanıyorum. Bölgelerarası dengesizlikleri çözmüş bir Türkiye nin mega şehirlerle büyümesini katlayabilmesi mümkündür. Dengeli kalkınma stratejisi, beşeri sermaye için olmazsa olmaz olan eğitim konusundaki fırsat eşitsizliğini en alt seviyeye indirecektir. Kalkınma sürecinde atıl kalan gençlerimizin istihdam edebilmeleri için de bölgesel kalkınmışlık farklılıklarının ortadan kaldırılmasının gerektiğini hepimiz biliyoruz. Bu noktada gelecek ajandamızda önemli bir yer tutan kalkınmışlık ve enerji ilişkisine de değinmeden geçemeyeceğim. Belirtmeliyim ki er ya da geç, karbona bağlı üretimden uzaklaşacağız. Bunu ne kadar çabuk yaparsak, enerji alanında o kadar çabuk kapasite yaratmış olacağız. Kaya gazı inovasyonuyla karbon enerji piyasasında önemli hareketlenmeler oldu. Fakat belirtmeliyim ki bütün bunlar geçici çözümler. Güneş, rüzgar ve jeotermal alanlarında kapasitemizi geliştirmek durumundayız. İBRAHİM TURHAN BORSA İSTANBUL YKB. ORTA GELİR TUZAĞINA DİKKAT Türkiye aslında çok tehlikeli bir noktada. Çünkü kişi başına gelirimiz 10 bin doları geçti. 10 yıl içinde Türkiye nin kişi başına milli geliri, ABD nin kişi başına milli gelirinin yüzde 20 sine geldi döneminde Çin in kişi başına milli gelirinin oranı yüzde 3 ten yüzde 12 ye çıktı. Kore de ABD yle olan farkı bir ölçüde kapattı. Bu 27 yıllık dönemde biz neredeyse ABD ile milli gelir kıyaslamasında yerimizde saydık. Biz yarışa biraz geç başladık. Pekiyi neden çok tehlikeli bir noktadayız diyorum? Bu nokta hız kesmek, rehavete kapılmak için çok elverişli bir nokta. Buna orta gelir tuzağı deniyor. Çünkü yanlış yapmaktan vazgeçmek sizi normalleştirir ama normalden iyiye gitmek için daha fazla çaba gerekir vizyonuyla ilgili sistematik bir çerçeve çizmek istiyorum. Türkiye, mevcut iş gücüne yılda 1 milyon kişi ekliyor. Geçmiş yıllardan farklı olarak bu 1 milyon kişi eğitimli insanlardan oluşuyor. Eğitimli insanın işsizliğiyle eğitimli insanın işsizliği arasında toplumsal gerilim anlamında fark vardır. Dolayısıyla bizim her yıl iş gücüne eklenen bu 1 milyon eğitimli gencimize iş bulmamız lazım. YENİ İŞ ALANLARI LAZIM Bu da yetmez. Kırlardan şehirlere, şehirlerin çevresinden de şehirlerin merkezine doğru müthiş bir hareketlenme var. Türkiye, sosyal hareketliliği çok olan bir ülke. Bu iş gücünü de kapsayacak yeni iş alanları açmamız lazım. Kadınlarımızın iş gücüne katılım oranı hala çok düşük ama artıyor. Bu çok olumlu bir gelişme. Daha hızlı artması lazım. Özetle iş gücüne yeni katılacak bu emek arzını istihdam edebilmek için Türkiye nin büyüme hızını yıllık yüzde 4,5 in altına düşürmemesi lazım. Peki bu mümkün mü? Mümkün. 80 yıllık büyüme ortalamamıza baktığımızda zaten bu seviyelerde olduğunu görüyoruz. İBRAHİM TURHAN BORSA İSTANBUL YKB. TEK KANATLA UÇAN KUŞ OLMAZ TÜKETİM HAREKET GETİRİR Ekonomiyi harekete geçirecek olan unsurlardan biri de tüketimdir. O yüzden ben tüketimle de açıkçası çok fazla itişip kakışmayı doğru bulmuyorum. Biz Çin modeliyle ya da Güney Kore nin 1950 lerdeki, 60 lardaki, modeliyle tasarruflarımızı artıramayız. Piyasa ekonomisi içinde bunu yapmamız lazım. Yapmamız gereken şey kaliteli tasarrufun, kaliteli yatırım kaynağının, kaliteli sermayenin miktarını artırmaktır. Bu da ancak sermaye piyasalarıyla olur. BANKACILIĞA HAYRANIZ Bankacılığa çok büyük hayranlığımız var den itibaren banka varlıklarının milli gelir içindeki payını nispi olarak iki kat artırdılar. Hem de milli gelirin iki katına çıktığı bir ortamda bunu yaptılar. Müthiş bir başarı bu. Şüphesiz bankacılık büyümeye devam edecektir ama bundan sonra bankacılıktan organik büyüme beklememiz lazım. Sağlıklı büyüme beklememiz lazım. Pekiyi bizim şirketlerimizin ihtiyaç duyduğu inorganik birleşeni ne sağlayacak? Onu da sermaye piyasaları sağlamak zorunda. Tek kanatla uçan kuş olmaz. Bankacılığın yanına sermaye piyasasını koymak zorundayız. 20 Capital

18 Maliye Politikaları REFORMLARLA ENGELLERİ AŞARIZ 22 Capital

19 Uludağ Ekonomi Zirvesi ne konuşmacı olarak katılan Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, yaptığı sunumda Türkiye ekonomisinin geldiği noktayı ortaya koydu bütçesinin dayandığı gerçekleri Şimşek, tartışılan, tehdit olarak görülen göstergelerle ilgili görüşlerini paylaştı. Önümüzdeki döneme ilişkin en büyük sorunun, istihdam yaratabilme kapasitesi olduğuna değinen Bakan Şimşek, Uluslararası Çalışma Örgütü nün verilerine göre son yıllarda Türkiye, bu konuda muazzam bir başarı gösterdi. Önümüzdeki dönemde reformlarla engelleri aşarız diye konuştu. Bir Uludağ Zirvesi nde daha sizlerle bir arada bulunmaktan büyük mutluluk duyuyorum. Bu zirveye katılmak için dün Batman dan Ankara ya, oradan da karayoluyla Bursa ya geldim. Bu, bizlerin Uludağ Ekonomi Zirvesi ne ne kadar önem verdiğimizi de göstermektedir sanırım. Ben her zamanki gibi sunum yapacağım. Türkiye nin ekonomik, siyasi yapısı, yapısal sorunları ve genel görünümüyle ilgili olacak. Bu son dönemlerde yaşanan siyasi tartışmalar, yolsuzluk iddiaları gibi gelişmeler, Türkiye ekonomisini nasıl etkiliyor? İşin özü, tüketici güven endekslerine bakarsanız durum iyi değil. Oralarda bayağı bir bozulma var. Fakat sanayi üretimi, kapasite kullanım oranı, reel kesim güven endeksidir gibi hangi göstergeye bakarsanız bakın, ekonomide ciddi bir olumsuzluk olmadığını görürsünüz. Ama iç talep yavaşlıyor diye düşünüyoruz. Niye? Çünkü para politikasında ciddi bir sıkılaştırmaya gittik. Geçen ekimde tedbirler aldık. Zaten amacımız, iç talebi yavaşlatmaktı. Burada bulunan işadamlarımızın bundan olumsuz etkilendiğinin farkındayım ama bazı hız limitlerimiz var. O hız limitlerine yeni küresel konjonktürde uymak zorundayız. Tedbirlerimizin amacı makul, sürdürülebilir bir büyüme ve o çerçevede götürme. Bu son siyasi olaylar yaşanmadan önce de zaten 2014 te ekonomide yeniden dengelenme sürecini başlatmak istiyorduk de bunu yaptık te de kısmen devam etti ama 2014 te küresel para musluklarının bir miktar daha kısılacağını dikkate alarak zaten böyle bir çaba içine girmiştik. ZOR BİR DÖNEM Takdir edersiniz ki Türkiye, küresel krizde herkes gibi bir resesyondan geçti. Ne var ki küresel krizden sonra bizim temeller sağlam olduğu için çok güçlü bir çıkış yaptık. O güçlü çıkışın ardından daha mütevazı bir şekilde yolumuza devam ediyoruz. Gelişmekte olan Avrupa ülkeleriyle kıyasladığımızda, Türkiye nin icraatı çok iyi. Türkiye nin milli geliri kriz öncesinde 100 ise şu anda 120 civarında. Avrupa daki gelişmekte olan ülkeler içinse 100 olan 108 civarına ulaştı. AB ve ABD ile arayı güçlü bir şekilde kapattığımızı hepiniz biliyorsunuz. Bu yavaşlama Türkiye ye mi özgü? Kesinlikle değil. Hemen hemen bütün gelişmekte olan ülkeler, son 10 yılın ortalamasının altında büyüyor. Önümüzdeki 10 yıl, gelişmekte olan ülkeler için geçmiş 10 yıl gibi iyi olmayacak. Neden? Geçmiş 10 yılda olduğu gibi emtia fiyatları artmayacak. Bu, gelişmekte olan bütün ülkeler için kötü, Türkiye için iyi bir haber. Geçmiş 10 yıl kadar Batılı tüketici, kredi alıp tüketmeyecek. Gelişmekte olan ülkeler için kötü bir şey. Geçmiş 10 yılda olduğu gibi küresel likidite, sermaye, gelişmekte olan ülkelere para akışı güçlü olmayacak lar kadar kötü olmasa da bundan sonraki 10 yıl zor olacak. Ne var ki burada bazı ülkeler fark yaratabilir. Reformları yaparsanız, siz olumlu yönde ayrışırsınız. Hele bir de temelleriniz sağlam ve demografik yapınız elverişliyse hele önceliklerinizi iyi belirlediyseniz göreceli olarak başkalarına göre iyi bir faaliyet gösterebilirsiniz. Bizim ümidimiz o yöndedir. RİSK YARATAN FAKTÖRLER Şimdi 2014 yılına baktığımız zaman büyümeyi aşağı çeken faktörler var. Seçimler ve tartışmalar var. Seçimler tartışma ve gürültülü ortamı demektir. Bu da etkiliyor bir miktar ama bana kalırsa en fazla etkileyen para politikasındaki sıkılaştırma. Bu da tabii ki iç talebi bir miktar etkileyecek. Ama şanslıyız, şansımız döndü. Dış talep güçleniyor. Son 5-6 yıldır AB ülkelerindeki iç talep resesyondaydı, şimdi resesyondan çıkılıyor. Son 5-6 yıldır bizi aşağı çeken AB, bizi ilk defa yukarı çekecek. Arap Baharı büyük ümitlerle başladı ama hayal kırıklığıyla bitti. En azından bir istikrar olacaktır. Son 10 yılda sırtımızı hiçbir zaman zayıf TL ye dayamadık ama kısa vadeli de olsa bir miktar rekabet olsa bence fena değil. TL nin bir miktar değer kaybetmesi, Türkiye ye bir miktar rekabet gücü kazandırıyor. İşin özü budur. Önümüzdeki dönemde en büyük sorun, istihdam yaratabilme kapasitesi olacak. Bu, biz siyasiler için çok önemli bir sorun olarak karşımıza çıkıyor. Uluslararası Çalışma Örgütü verilerine göre son yıllarda Türkiye bu konuda muazzam bir başarı gösterdi. ENFLASYON YÜKSELİR Mİ? Enflasyon zaten bildiğiniz gibi. Bu yıl bir miktar liradaki trendden ötürü yukarıya çıkar gibi. Orta vadede aşağıya doğru enflasyonist eğilimler güçlenecek. Neden? Çünkü birincisi, para Capital 23

20 Maliye Politikaları politikasında ciddi sıkılaştırma var ve iç talep zayıflıyor. İkincisi, potansiyelin altında büyüyoruz ve büyüyeceğiz. Bu da çıktı açığı demektir. Atıl kapasite var. Emtia fiyatları eskisi gibi hızlı artmayacak dedik. O da olmayacaksa ben, enflasyonu kalıcı olarak artıracak bir faktör göremiyorum. Geçici olarak TL deki değer kaybı etkiliyor. Ama iç talep de etkili olacağı için genel etki zayıf olacak. Zaten Merkez Bankası tahminlerini ortaya koydu. Lira reel efektif döviz kuru, özellikle gelişmekte olan ülkelere oranla son 10 yılın en zayıf noktasındadır. Türkiye de orta ve uzun vadeli bir perspektifle yatırım yapma dönemindedir. Ben rahatım. Çıktı açığı büyükse, bu enflasyonu aşağı çeker. Kredi hacminde çok ciddi gelişmeler oldu. Şimdi yavaşlıyor. Özetle ekonomi soğuyor demesek de bir miktar sıcaklığını korumuyor. Bu da bizim politikaların öngördüğü bir sonuçtur. Makro tedbirler aldık. Yeni bir döneme giriyoruz. En önemlisi, sürdürülebilir yüksek büyümeyi tutturmamız. Biz fazla hız yapacak noktada değiliz. Yapılan reformlarla hızımızı koruyacağımızı düşünüyoruz. Hanehalkı gelir dağılımını yükselteceğimizi, tasarrufların da gelir dağılımını artırarak yatırımlara da yönlendireceğimizi söyleyebilirim. İPİN UCUNU BIRAKMAYACAĞIZ Maliye politikasında oldukça iyiyiz ve birçok ülkeye göre de iyi olduğumuzu söyleyebilirim. Maliye politikasında manevra alanımız var te de ipin ucunu bırakmayacağız. Şu anda Türkiye nin en önemli çıpası bu. Bunu tutturmamız lazım, bunun için elimizden geleni yapacağız. Bütçe açıklarında küresel kriz dönemleri hariç son 10 yılda Türkiye çok önemli bir performans ortaya koydu. Bunu devam ettiriyoruz. Geçen sene bütçe açığı, OECD ülkelerinin 5 te 1 iyken bu yıl 4 te 1 ine geldi. O ülkeler de kendilerini düzene koyuyor. Açıklarını azaltıyorlar. Ekonomileri resesyondan çıkıyor. Ama yine de Türkiye ye bakacak olursanız, gelişmekte olan ülkelerin milli gelire oran olarak ortalama bütçe açıklarının yarısı kadar bütçe açığı vereceğiz. Biz kendimizi sadece gelişmiş ülkelerle karşılaştırmıyoruz, gelişmekte olan ülkelerle karşılaştırdığımızda dahi durum böyle. Türkiye de bütçe açığı denince bizim merkezi bütçeyi alıyorlar. O yanlış bir şey. Başka ülkelerle ÜMİT LEBLEBİCİ TÜRKİYE EKONOMİ BANKASI GENEL MÜDÜRÜ TÜRKİYE NİN ÖNÜNDE BÜYÜK FIRSATLAR VAR İLGİ ALANIMIZ Uludağ ekonomi Zirvesi ne katılan değerli katılımcıların bu yıl da büyük bir sinerji yarattıklarına hep birlikte şahit oluyoruz. Banka olarak burada bulunmaktan çok büyük keyif alıyoruz. Çünkü Türkiye de ekonomi, finans, para, girişimcilik konuşulduğunda, bütün bunlar bizim ilgi alanlarımızdır. Biz bu yıl 2 bin 200 girişimciye eğitim verdik. 1 yıl boyunca 550 projeyi dinledik. Her bir arkadaşımız neredeyse günde 2 proje dinledi. Bir yıl içinde 105 bin insana finansal okuryazarlık eğitimi verdik. Biz bankacılığı biraz daha farklı yapmak ve eğitim açığını bu alanda kapatmak istiyoruz. GELECEĞE BAKMALIYIZ Bizler daha fazla rasyonel düşünen insanlar olmak zorundayız. Türkiye nin önünde çok büyük fırsatlar olduğunu görüyoruz. Son 10 yıl içinde Türkiye, ekonomisini baştan aşağı değiştirdi. Bankacılığını çok daha sağlam, ekonomisini çok daha dayanıklı hale getirdi. Aslında küresel anlamda zor da bir döneme giriyoruz. FED in faiz artırdığı, ekonominin nispeten yavaşladığı bir dönem. Türkiye nin bu konuda çok dayanıklı olduğunu görüyorum. Bizler bu türbülanslardan çok daha ağırlarını gördük. O nedenle geçmişe değil geleceğe bakmalıyız. Bırakın 16. büyük ekonomi olmayı, 2023 hedeflerine ulaşacak bir Türkiye görüyorum. 24 Capital