Sağlık Hizmetleri Yönetimi

Transkript

1 Sağlık Hizmetleri Yönetimi Ders 9 Karşılaştırmalı Sağlık Sistemlerinin Sınıflandırılması ve Analizi 1

2 Bir Sağlık Sisteminin Belirleyicileri Bir sağlık sistemini belirleyen temel iki faktör daha önceki derslerde de belirtildiği üzere; Sağlık hizmeti sunumunu özel mi kamu mu üstleniyor? Sağlık hizmetini nasıl finanse ediliyor? Esasında sağlık sistemini daha çok finansman yöntemi belirler. 2

3 Sağlık Sistemi Sınıflamaları Serbest Piyasa Tipi Sağlık Sistemi Refah Yönelimli Sağlık Sistemi Kapsayıcı Tip Sağlık Sistemi Sosyalist/Kolektivist Tip Sağlık Sistemi 3

4 Serbest Piyasa Tipi Sağlık Sistemine Örnek: ABD Serbest piyasa tipi sağlık sistemin temel özelliği sağlık hizmetlerinin sunumu ve finansmanında devletin kısıtlı rolünün olması ağırlığın hem sunum hem de finansmanda özel sektör yönünde olmasıdır. 4

5 ABD Sağlık Sisteminin Genel Özellikleri Federal, eyalet ve yerel yönetimlerin işbirliği ile sağlık hizmetleri Bireylerin seçme özgürlüğü mevcut. Klasik hiyerarşik yapı gözlenmemekte Özel sektör ve özel muayenehaneler kamudan daha yoğun. Bazı bağımsız kuruluşlar (JCI, National Committe for Quality Assurance) Sağlık ve İnsan Hizmetleri Bölümü (Health and Human Services) Gazi İlişkileri Bölümü ( Veteran Affairs Department) 5

6 ABD deki Sağlık Sigorta Sistemleri Blue Cross and Shield (Mavi Haç ve Kalkan) Sigortası İşveren Sigortaları Medicare and Medicaid 6

7 ABD deki Sağlık Sigorta Sisteminin Genel Yapısı ABD de sağlık sigortasına sahip olabilmek için ya Medicaid e başvurmanız, ya sağlık sigortası satın alacaksınız ya da çalışarak işveren sigortalarından birine girmeniz gerekir. Aksi halde sigortasız kalırsınız! Ancak sigortasız kalmanın da bedeli var. 7

8 ABD deki Sağlık Sigorta Sisteminin Genel Yapısı İşveren Tarafından Sağlanan Grup Sigortası ( Employer Provided Health Insurance) İşten ayrılma durumunda sigorta kesilir Hizmet kapsamında seçim özgürlüğü yoktur. İşveren Tarafından Desteklenen/Finanse Edilen Bireysel Sigorta (Employer Funded Health Insurance) Sigorta işe bağlı değildir. Bireyler kapsam ve doktor seçiminde özgürdür. Sigortayı işveren alır, işçinin maaşından keser. Maliyetler yüksektir. Bir üyenin kullanımı primlerin herkes için yükselmesine sebep olur. Sigortayı işçi alır, işveren destekler. Maliyetler düşüktür. Primler kişinin demografik ve risk durumuna göre belirlenir. Federal yönetim desteği yoktur. Koşulları karşılayan kişiler sübvansiyon alabilir.

9 ABD deki Sağlık Sigorta Sisteminin Genel Yapısı HMO Daha dar kapsamlı hizmet PPO Daha geniş kapsamlı hizmet sunar. Üyeler yalnızca, organizasyonun belirlediği sunuculardan hizmet alabilmektedir. Uzman hekim için birinci basamak hekiminden sevk gerekir. Bağımsız olarak çalışan hizmet sunucuları ile anlaşma yolu ile hizmet sunar. Hizmet sunucu kapsamı daha esnektir. Primler daha düşüktür. Primler daha yüksektir. 9

10 ABD deki Sağlık Sigorta Sisteminin Genel Yapısı Sigortanın kapsamı dört şekilde olabilmektedir; 1. Platin 2. Altın 3. Gümüş 4. Bronz Kapsam Primler 10

11 ABD deki Sağlık Sigorta Sisteminin Genel Yapısı Muafiyet bedeli (deductible) Sigortanın kapsamı dışından kalan hizmetlerin cepten ödenmesi Katkı payları Primler Üst ödeme limitidir. 11

12 ABD deki Sağlık Hizmet Sunumunun Yapısı ABD de hizmet sunumunda hem kamu hem de özel sektör faaliyette bulunur. Kamuya ait hastaneler eyalet veya belediyelere aittir. Düzenli bir basamak ve sevk zinciri bulunmamaktadır. Hekimler bulundukları eyalette çalışabilmek için iki yılda bir belirli sürelerle eğitimleri tamamlamak zorundadır. Hekimler tek başlarına çalışabilecekleri gibi grup olarak da çalışabilirler. 12

13 ABD Sağlık Sisteminin Performansı ABD de sağlık sistemine getirilen en önemli eleştiri GSMH nin neredeyse %17 sini sağlığa harcayan bir ülkenin temel sağlık göstergelerinde diğer ülkelere kıyasla geride kalmış olmasıdır. Doğumda Bebek Ölüm Hızı Anne Ölüm Hızı GSMH içindeki Beklenen Yaşam (1000 de) ( ) Sağlık Harcama Oranı ABD ,7 (2007) 16.4 Norveç ,7 8.9 Almanya ,3 11 Birleşik Krallık

14 Refah Yönelimli Sağlık Sistemi: Almanya 19.yyda sanayinin de gelişmesiyle birlikte Alman nüfusunda sosyalist fikirler yayılmaya, sendikalar ve sosyal politik partilerin kurulması gibi yeni sosyal hareketler gelişmeye başlamıştır. 14

15 Refah Yönelimli Sağlık Sistemi: Almanya Muhafazakâr Alman Şansölyesi Von Bismarck işçi sınıfı ile ilişkilerini geliştirmek ve sosyalist düşüncedeki işçileri kazanmak istiyordu ve dahası onun bu planları güçlü bir devlet oluşturma girişiminin bir parçasıydı. Sonrasında zorunlu sosyal sigorta ile düşük gelirli işçileri korumak için bir yasa hazırladı ve bu şekilde devlet sosyal hareketlerin etkisini azaltmayı amaçladı. 15

16 Refah Yönelimli Sağlık Sistemi: Almanya Bismarck sosyal sigortasının üzerinde durduğu nokta, işçilerin işle ilgili kazalara ve sakatlıklara karşı ve hastalık sürecinde gelir kaybına karşı koruma sağlayan bir sigorta olmasıdır. Toplumun sadece yaklaşık %10 u sigortaya sahiptir. özel 16

17 Refah Yönelimli Sağlık Sistemi: Almanya Bismarck Modeli temelde çalışanların maaşlarından kesilen ve işverenlerden yapılan sigorta primi kesintilerinin ortaklaşa finanse ettiği sosyal güvenlik sistemidir. Söz konusu sağlık sigorta sistemi zorunludur. Dolayısıyla emekliler, işçiler, işsizler ve öğrenciler sisteme dahildir. 17

18 Kapsayıcı Tip Sağlık Hizmetleri: İngiltere İngiliz sağlık sisteminin özünü National Health Services (NHS) oluşturmaktadır. NHS kapsamında birinci basamakta tek ya da grup halinde çalışan GP ler bulunmaktadır. Birinci basamakta ülkemizdeki görünümü Aile Sağlığı Merkezi olan General Practice Center (GPC) lar işletme olarak çalışırlar. 18

19 Kapsayıcı Tip Sağlık Hizmetleri: İngiltere GPC nin sahibi, çalışan bir ya da birden çok doktordur. GPC ye gelen hastalardan para alınmamakta, NHS tarafından GP ye kayıtlı vatandaşlar için para gönderilmektedir. GP kendisine gelen hastayı eğer tedavi edebiliyor ya da hastalığının büyümesini engelleyebiliyor ve kontrol altına alabiliyorsa bu durumda hastanın ikinci basamak hastanelerine sevki yapılmamaktadır. 19

20 Kapsayıcı Tip Sağlık Hizmetleri: İngiltere İkinci basamak sağlık hizmetleri ise arasındaki nüfusun tıbbi ve cerrahi açıdan sağlık ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik hastanelerden oluşmaktadır. Bu hastanelerde çalışan uzman doktorlar, çalışmalarının karşılığı olarak maaş değil, sevk sistemi içerisinde kendilerine sevk edilen ve baktıkları hasta başına para almaktadırlar. 20

21 Kapsayıcı Tip Sağlık Hizmetleri: İngiltere Uzman doktorların hastanelerde çalışma biçimi yarı zamanlı seçeneği de içerdiği için, isteyen uzman hekimler sözleşmelerine göre hastaneler içinde yer alan muayenehanelerde çalışmaktadırlar. Üçüncü basamak sağlık hizmetlerini ise tıp fakülteleri ile afiliye olma standartlarını elde edebilen NHS hastaneleri oluşturmaktadır. Hekimlerin çalışma metodu yine ikinci basamak ile aynıdır. 21

22 Kapsayıcı Tip Sağlık Hizmetleri: İngiltere 22

23 Kapsayıcı Tip Sağlık Hizmetleri: İngiltere NHS Kapsamı dışında kalanlar toplumun %3 ünü oluşturan ve kendi istekleri ile NHS kapsamı dışında özel sağlık sigortası yaptıran kişilerdir. Ancak özel sağlık sigortası yaptırsalar da vergilerini ödemek ve NHS ye katkı yapmak zorundadırlar. 23

24 Kapsayıcı Tip Sağlık Hizmetleri: İngiltere NHS sisteminin özünde Clinical Commisioning Groups lar (CCGs) bulunmaktadır. Bütün pratisyenler (GP), bir CCG nin üyesi olarak çalışmak zorundadırlar. 24

25 Sosyalist/Kolektivist Tip Sağlık Sistemi Kişilerin doğrudan veya dolaylı olarak ödeme yapmaksızın sağlık hizmeti alabildikleri sistemdir. Sağlık hizmetleri devlet kontrolünde tekelleşmiştir. Özel sektör ne finansmanda ne de hizmet sunumunda yer almaktadır. Dolayısıyla hastane, poliklinikler, eczanelerin hepsi devletin mülküyetindedir. 25

26 Sosyalist/Kolektivist Tip Sağlık Sistemi Kolektivist tip sağlık sistemlerinde kimse parası olmadığı için sağlık hizmetlerinden mahrum bırakılamaz. Sağlık hizmetlerine yapılan harcamalar bir masraf değil yatırım olarak kabul edilmektedir. Sağlık hizmeti sunan sağlık çalışanları memurdur. Hizmet sunumu sırasında hastalardan katkı pay gibi ek ödemeler alınmaz. 26

27 Ülkelerin Sağlık Harcamaları ile Sağlık Çıktılarının Karşılaştırılması Kaynak: Daştan, İ., & Çetinkaya, V. (2015). OECD Ülkeleri ve Türkiye nin Sağlık Sistemleri, Sağlık Harcamaları ve Sağlık Göstergeleri Karşılaştırması. Sosyal Güvenlik Dergisi, 5(1),

28 Ülkelerin Sağlık Harcamaları ile Sağlık Çıktılarının Karşılaştırılması 28

29 Ülkelerin Sağlık Harcamaları ile Sağlık Çıktılarının Karşılaştırılması Kaynak: Daştan, İ., & Çetinkaya, V. (2015). OECD Ülkeleri ve Türkiye nin Sağlık Sistemleri, Sağlık Harcamaları ve Sağlık Göstergeleri Karşılaştırması. Sosyal Güvenlik Dergisi, 5(1),

30 Bu sunumdakiler sadece ders notu amaçlı hazırlanmıştır; akademik makalelere kaynak olarak gösterilemez. 30