Yıl: 2, Sayı: 2, Mart 2015, s

Transkript

1 Yıl:, Sayı:, Mart 015, s Mehmet ŞAHİN 1 Feride SANÇMIŞ ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN PSİKOLOJİK ŞİDDETE YÖNELİK GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ Özet Psikolojik şiddet toplumsal yaşamın her alanında görülmektedir. Ayrıca şiddetin birey üzerinde bıraktığı önemli olumsuz etkileri olmaktadır. Bireysel ve toplumsal yaşamı önemli ölçüde etkileyen psikolojik şiddetin etkilerinin yaşamın her alanında araştırılması sorunun çözümü için büyük önem taşımaktadır. Özellikle iş yaşamına atılmadan önceki dönemi kapsayan üniversite eğitimi sürecinde gençlerin yaşadığı psikolojik şiddet davranışlarının daha sonraki yaşamı önemli ölçüde etkileyeceği söylenebilir. Bu nedenle üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadıkları psikolojik şiddet davranışlarının incelenmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin psikolojik şiddete yönelik görüşlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada betimsel tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunda 014 yılında Karatekin Üniversitesi Lisans öğrencileri ile pedagojik formasyon eğitimi sertifika programına katılan öğrenciler yer almaktadır. Lisans öğrencilerinden 05, pedagojik formasyon öğrencilerinden 17 olmak üzere toplam 377 veri toplama aracı veri işlemeye uygun bir biçimde dönmüştür. Araştırmanın verilerini toplamak amacıyla iki bölümden oluşan veri toplama aracı geliştirilmiştir. Birinci bölümünde kişisel bilgileri kapsayan eğitim türü, cinsiyet, alan ve yaş ile ilgili, ikinci bölümde ise üniversite öğrencilerinin psikolojik şiddete yönelik görüşlerinin belirlenmesine yönelik çoktan seçmeli sorulardan oluşan anket yer almaktadır. 1 Yrd.Dç.Dr., Karatekin Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü, Öğretim Üyesi mehmetsahin_38@hotmail.com Feride Sançmış, İstanbul Kadıköy Bostancı Atatürk Ortaokulu Öğretmeni feride-sncms@hotmail.com

2 Mehmet Şahin - Feride Sançmış Araştırmanın bulgularına göre, psikolojik şiddet en çok sokakta, en az ise trafikte yaşanmaktadır. Psikolojik şiddetin nedenleri arasında en çok kendini kanıtlama çabası, en az ise statü kazanma çabası olduğu görülmektedir. Öğrencilerin yaşadığı psikolojik şiddete karşı göstereceği tepkiler arasında en çok şikayet ederim, en az ise küfür ederim görüşü yer almaktadır. Psikolojik şiddetin önlenmesine yönelik en çok aile eğitimini, en az ise hukuki yaptırımlar çözüm olarak önerilmiştir. Anahtar Kelimeler: Şiddet, psikolojik şiddet, mobbing, psikolojik yıldırma INVESTIGATION OF UNIVERSITY STUDENTS OPINIONS ABOUT PSYCHOLOGICAL VIOLENCE Abstract Psychological violence is seen in all areas of social life. Besides, violence has important negative influences on individuals. In all areas of life the investigation of the effects of psychological violence that significantly affect individual and social life is of great importance for the solution of the problem. The psychological violent behaviors young people experience especially during the process of university education that covering the period of prior to entering the working life is possible to significantly affect the future life. Therefore, there is a need to examine the behavior of psychological violence the university students experience with their peers. This study aims to examine the views of university students on psychological violence. Descriptive method was used in the study. The study group of the study comprises undergraduate students and pedagogical training certificate program students from Cankiri Karatekin University in 014. A total of 377 data collection tools, 05 students from undergraduate education, and 17 students from pedagogical formation program, are returned in a format suitable for data processing. In order to collect the research a collection tool has been developed that consists of two parts. The first part of the questionnaire covers personal information such as gender, and age-related fields, and the second part covers multiple choice questions related to determine the opinions of psychological violence of university students. According to the findings, the psychological violence is experienced mainly in the street and at least in the traffic. Mostly the efforts to prove himself/herself seems to be among the causes of psychological violence, the efforts to gain status has least influence on psychological violence. When students experience psychological violence they mostly reacted by complaining, and rarely reacted by swearing. Family education is the most recommended method in an attempt to prevent psychological violence, and the legal sanctions are the least recommended methods. Keywords: Violence, psychological violence, mobbing, psychological intimidation 134 Yıl:, Sayı:, Mart 015, s

3 Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Şiddete Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi GİRİŞ Günlük yaşamda önemli bir sorun haline gelen psikolojik şiddet (psikolojik taciz) kavramı, psiko şiddet, psiko terör, psikolojik taciz, yıldırma, zorbalık, duygusal taciz, duygusal zorbalık, mobbing gibi adlarla literatürde yerini almıştır (Güngör, 008). Psikolojik şiddet, bir kişinin, diğer insanları kendi rızaları ile veya rızaları dışında başka bir kişiye karşı etrafında toplaması ve sürekli kötü niyetli hareketlerde bulunma, ima, alay ve karşısındakinin toplumsal itibarını düşürme gibi yollarla, saldırgan bir ortam yaratarak onu işten çıkmaya zorlaması olarak ifade edilmektedir. Psikolojik şiddet örgüt içinde gerilime ve çatışmalı bir iklime yol açan tüm psikolojik faktörlerin birleşimi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Psikolojik şiddet, yıldırma mağdurlarının kendilerine olan güvenine ve öz-saygısına sürekli ve acımasız bir saldırıdır (Okan, 010) Yıldırma (mobbing) kavramı, bir kişiden çok bir çetenin katıldığı psikolojik saldırıdır. Böylece yıldırma, bir çalışanın bir veya daha fazla iş arkadaşı/işvereni tarafından neredeyse her gün ve aylar boyunca saldırıya uğramasıyla ortaya çıkan, çalışanı işten atılma riski ile karşı karşıya bırakarak, çaresizliğe iten sosyal etkileşimi ifade etmektedir. Zorbalık (bullying) kavramı ise, bir çalışanın sürekli olarak belirli aralıklarla bir iş arkadaşı ya da işvereninden olumsuz davranışlara maruz kaldığını algıladığı ve bunlara karşı kendini savunma güçlüklerinin olduğu durum olarak tanımlanmaktadır. Çoğu zaman birbirleri yerine eşanlamda kullanılsa da, zorbalık ve yıldırma kavramları birbirinden farklı anlamları içermektedir. Yıldırma, daha çok birkaç çalışan ya da bir grup çalışan tarafından bir çalışana yöneltilen sistematik etkileşimi ifade ederken; zorbalık iki çalışan ya da çalışan/işveren (saldırgan ve mağdur) arasında yaşanmaktadır. Okullarda çocuklar ve gençler arasında yaygın görülen fiziksel şiddet ve saldırı olaylarında genellikle zorbalık, işyerlerindeki yetişkin davranışlarının açıklanmasında ise, yıldırma daha çok tercih edilmektedir (Özen, 007). Şiddet, bir veya birkaç kişinin, savunmasız pozisyonda ki bir kişiye yönelik sistematik bir şekilde uyguladıkları düşmanca ve etik olmayan davranışları içermektedir. Şiddet kavramı, sert ve katı davranış, kaba kuvvet kullanma; şiddet olayları ise insanları sindirmek, korkutmak için yaratılan olay ya da girişimler olarak tanımlanabilir (Ünsal,1996). Şiddet, zamana ve topluma göre değişen bir kavramdır. Şiddetin temelinde yer alan saldırganlık dürtüsü bireyin toplumsallaşma süreci içinde öğrenilebilmektedir. Kitle iletişim araçları da bu öğrenmeye hızlandırıcı etki yapmaktadır. Şiddet toplumsal bir sorundur ve çevreden kaynaklanmaktadır. Şiddetin tek bir nedene indirgenerek algılanması bilimsel gerçeklerle bağdaşmaz (Kocacık ve Çağlayandereli, 009). Şiddet davranışında kültürün etkili olduğunu kanıtlayan bir çalışmada farklı ülkelerde şiddet davranışının, yüksek eğitim seviyesine rağmen daha yüksek seviyelerde yaşandığı gözlenmiştir (Özen, 013). Şiddet olgusu çok yönlü olduğu için psikolojik, ahlaki, siyasi, ekonomik ve hukuki yönleriyle ele alınabilir (Ekşi ve Yaman, 010). Şiddetin ortaya çıkmasının birçok nedeni vardır. Bu nedenler arasında şiddeti uygulayan kişinin kıskanç, iki yüzlü, narsist, nevrotik, aşırı kontrolcü, toleranssız, başkalarının güç duruma düşmesinden keyif alan, kötü niyetli, saldırgan, obsesif, ön yargılı kişiler olması gibi nedenler sayılabilir. Mutsuz ve sağlıksız bireylerin, ailesine ve toplumun geneline etkileri de olumsuz olacaktır (Mercanlıoğlu, 010). Psikolojik şiddet, kurbanın benliğine saldırıda bulunularak özgüvenini yok etme olaylar karşısındaki direncini öldürme çabası olarak görülebilir. Psikolojik şiddet genellikle şakalarla, telkinlerle, dedikoduyla, taleplerle ve tekliflerle başlar. Başladığı anı 135 Yıl:, Sayı:, Mart 015, s

4 Mehmet Şahin - Feride Sançmış tespit edebilmek oldukça zordur. Konumu ve şahsiyetiyle farkına varmadan psikolojik şiddet uygulayan kişiyi tehdit eden, onun kontrolü altına girmeyen kurban, dramatik sonu yaşayana kadar aylar ve seneler boyunca başına gelenleri anlayamaz. İnsanların psiko-şiddet uygulanmasının temel nedeni, üstünlük kurma, buyruk altına alma ve yok etme arzusudur. Psikolojik şiddet davranışları taraflar arasında güç eşitsizliğinin olmadığı durumlarda ortaya çıkmaktadır (Okan, 010 ). Psikolojik şiddet davranışlarının, mağdur üzerinde bırakacağı etkiler kişiden kişiye farklılık gösterir. Bu farklılığın nedenleri arasında, kişinin değer yargıları, inançları, yetişme tarzı, cinsiyeti, yaşı ve eğitim düzeyi gibi değişkenler sayılabilir (Çomak, 011). Ayrıca şiddet içerikli davranışların dereceleri olabildiği gibi, insanların kendi kişilik özelliklerine göre şiddet davranışlardan etkilenme derecesi, direnç gösterme özellikleri, mücadele, azim ve gayretleri farklı olabilmektedir (Okan, 010). Psikolojik şiddetin derecelerin belirlenmesinde, psikolojik şiddetin yaşanma sıklığı, şiddeti, kişilerin geçmiş deneyimleri gibi çeşitli nedenler de vardır. Psikolojik şiddetin ortaya çıkmasının belli bir nedeni yoktur. Pek çok faktör psikolojik şiddetin ortaya çıkmasına neden olabilir (Tınaz, 011). Başlangıçta taraflar arasında anlaşmazlık şeklinde ortaya çıksa da kurban boyun eğmeyi reddettiği, kontrole direnç gösterdiği için öfkelenen saldırgan harekete geçer. Çobanoğlu (005) psikolojik şiddettin nedenleri saldırganın psikolojik yapısından, organizasyon kültüründen, duygusal saldırıya uğrayan kişinin psikolojisinden, toplumsal değer yargıları ve normlardan kaynaklandığını belirtmektedir (Akt. Kalkan, 010). Psikolojik şiddetin, mağdurun ruhsal bütünlüğü ve fiziksel sağlığı üzerinde, diğer tüm taciz çeşitlerinden ve stresten çok daha fazla yıpratıcı ve olumsuz etkileri vardır. Araştırmalar Avrupa da işyerlerinde psikolojik şiddetin fiziksel şiddetten daha yaygın olduğunu göstermektedir. Ülkemizde yapılan bir araştırmada eğitim düzeyi arttıkça psikolojik tacizin de arttığını belirlemiştir (Koçak ve Hayran, 011). Ayrıca başka bir araştırma sonucu, öğrencilerin okulda diğer öğrenciler tarafından mağdur edildiğini, öğrencilerin sık sık zorbalığın kurbanı veya mağduru olduklarını göstermektedir (Ünal ve Çukur, 011). 136 Psikolojik şiddet davranışları bireyler ve örgütler açısından çeşitli etkilerde bulunur. Yapılan çalışmalar, psiko-şiddet eylemlerinin etkileri, insanlar üzerinde uzun süre devam ettiğini göstermiştir (Arısoy, 011). Psikolojik şiddet sürecinden en fazla etkilenen şüphesiz şiddete maruz kalan kişinin kendisidir. Psikolojik şiddet kişinin mesleki bütünlük ve benlik duygusunu zedeler, kendine yönelik kuşkusunu arttırırı, paranoyaya ve kafa karışıklığına neden olur. Mağdur kendine güven duygusunu yitirir, huzursuzluk, korku, utanç, öfke ve endişe duyguları yaşayarak kendisini yalıtır (EĞİTİM-SEN, 010). Psikolojik şiddetin ülkemizde önemli bir sorun olduğu ve ülkemizde psikolojik şiddetin yaşanma derecesinin Avrupa Birliği ve birçok Avrupa ülkesinden yüksek olduğu görülmektedir (Göktürk ve Bulut 01). Psikolojik şiddet, sosyal yaşantının her alanında evde, okulda, sokakta, trafikte ve özellikle iş ortamında sık sık yaşanmaktadır. Psikolojik şiddet davranışları toplumun sağlık, mutluluk ve gelişimleri önünde çok büyük bir engeldir. Psikolojik şiddete uygulayan kişilerin, çatışmaların farkında olmaları ve bunların çözümlerinde adil, yapıcı ve insani olmaya özen göstermeleri, psikolojik şiddet olgusunun nedenleri ve sonuçları hakkında eğitim almaya istekli olmaları gerekir (Kaymaz, 007). Şiddet davranışı göstermeye eğilimli gencin kişisel ve psikolojik özelliklerinde yüksek düzeyde saldırganlığa ya da şiddete yönelik tutumları ve inançları bulunmaktadır. Bu niteliklere sahip bireylerin, saldırgan davranma, zorbalık etme ve anti sosyal Yıl:, Sayı:, Mart 015, s

5 Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Şiddete Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi davranışlar gösterme oranları yüksektir. Aynı zamanda genellikle günlük yaşamlarındaki problemleri çözmek için şiddeti daha çok onaylama eğilimi gösterirler (Avcı ve Güçray, 013). Günümüzde şiddet insanlığın karşı karşıya bulunduğu başlıca sorunlarından biri olarak kabul edilmekle birlikte her geçen gün şiddetin yaşamımızda daha çok yer aldığı görülmektedir. Şiddetin bu yoğunlukta günlük yaşamda yer alması şiddetin kanıksanmasına yol açmaktadır. Ayrıca şiddetin bir problem çözme aracı olarak kullanılması yaşamın bir çok yerinde kullanılmasına ve farklı şekillerde karşımıza çıkmasına neden olmaktadır (Koçöz, 011). Ülkemizde, son dönemlerde görünürlük düzeyinin artışına paralel olarak okullarda da şiddet olgusu yaygınlaşarak kaygı verici noktaya ulaşmaktadır. Şiddet davranışının nedenlerinin anlaşılabilmesi için, şiddet davranışını sergileyen bireylerin; yaşadıkları çevre, sosyalleştikleri kurumlar ve içinde bulundukları sosyo-kültürel ve ekonomik bağlam içerisinde ele alınması gerekir. Bu süreçte özellikle; aile, okul, sosyo- ekonomik statü ve sosyalleşme unsurları önem taşımaktadır. Öğrenci şiddetinin temelinde genel olarak; aile sorunları (aile içi şiddet, ekonomik sorunlar, boşanmalar, ailenin ilgisizliği v.b), yanlış arkadaşlık ve özenti, zayıf bir benlik denetimi, iletişim beceriksizliği, uyuşturucu kullanma, kitle iletişim araçlarının etkisi, okul başarısızlığı gibi çok sayıda faktörün olduğu bir gerçektir (Kızmaz, 006). Ergenlik dönemi şiddet davranışının daha sıklıkla ortaya çıktığı bir dönemdir (Gençoğlu, Kumcağız, Ersanlı, 014). Çok sayıda ergen veya genç, şiddet davranışını, çatışmayı çözmenin en etkili ve meşru yolu olarak görmektedir. Şiddet davranışının bir problem çözme aracı olarak kabul görmesinin temelinde; bireylerin sorunlu bir aile yapısına sahip olmaları, problemli akran gruplarıyla iletişim içinde olmaları veya kitle iletişim araçlarından etkilenmeleri yer almaktadır. Ayrıca modernleşme süreci ile birlikte bireylerin konumlanmış olduğu geleneksel yapıların ve değerlerin aşınmasının da rolü olduğu düşünülmektedir (Kızmaz, 006). Toplumların gelişmişlik düzeyi ile birlikte azalması beklenen şiddetin, geçmişten günümüze devam ettiği gözlenmektedir. Bu var oluş, günümüzde hem geçmişte yaşandığı şekliyle ilkel biçimde, hem de teknolojinin kullanımıyla farklı şekillerde yaşanmaktadır. Bu bağlamda, şiddet insan haklarına yönelik ciddi bir tehdit oluşturmaktadır (Özgür, Yörükoğlu ve Arabacı, 011). Bu sorunun çözülmesi için toplumsal ve bireysel özelliklerinin ayrıntılı biçimde değerlendirilmesi ve nedenlerinin belirlenmesi gerekmektedir (Gençoğlu, Kumcağız, Ersanlı, 014). Ailelerin genelde eğitimi özelde kızların eğitimini önemsemedikleri ve sorumluluk kazandırmadıkları gibi hususların yer almaktadır. Bu anlamda ahlaki ve etik değerlerin kazandırılmasında ailelere önemli görevler düşmektedir (Sürmeli, Efendioğlu ve Berkant, 014). Öğrenilen bir davranış olan şiddetin ortadan kaldırılmasında eğitim önemli bir rol oynamaktadır. Bu bağlamda anne, baba ve öğretmenlerin şiddeti bir eğitim aracı olarak kullanmamaları, kadınlar uğradıkları şiddetin farkına varmaları, erkekler şiddeti problem çözücü bir eylem olarak görmemeleri için bireylerin, ailelerin ve toplumun eğitilmesi gerekir. Toplumdaki tüm bireylerin şiddete yönelik farkındalıklarının artırılması ve şiddete yönelik caydırıcı cezaları içeren yasal düzenlemelerin yapılması, şiddet davranışların azaltılması açısından önemli bir etken olabilir (Çetinkaya, 013). Bu açıklamalardan da anlaşılacağı gibi psikolojik şiddet toplumsal yaşamın her alanında görülmektedir. Ayrıca şiddetin birey üzerinde bıraktığı önemli olumsuz etkileri olmaktadır. Bireysel ve toplumsal yaşamı önemli ölçüde etkileyen psikolojik şiddetin etkileri sadece iş ortamında değil tüm yaşam alanlarında araştırılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Özellikle iş yaşamına atılmadan önceki dönemi kapsayan üniversite eğitimi sürecinde gençlerin yaşadığı 137 Yıl:, Sayı:, Mart 015, s

6 Mehmet Şahin - Feride Sançmış psikolojik şiddet davranışlarının daha sonraki yaşamı önemli ölçüde etkileyeceği söylenebilir. Bu nedenle üniversite öğrencilerinin akranlarıyla yaşadıkları psikolojik şiddet davranışlarının incelenmesi büyük önem taşımaktadır. Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin psikolojik şiddete yönelik görüşlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda ağıdaki sorulara yanıt aranmıştır. 1) Araştırmaya katılanların kişisel bilgilere göre dağılımı nasıldır? ) Öğrencilerin psikolojik şiddete yönelik görüşleri nelerdir? 3) Öğrencilerin görüşleri ile kişisel bilgileri arasında fark var mıdır? Yöntem Tarama modelleri geçmişte ya da günümüzde varolan bir durumu olduğu gibi betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımlarıdır (Karasar. 1991). Bu araştırma üniversite öğrencilerinin psikolojik şiddete yönelik görüşlerini incelemeyi amaçlayan bir çalışmadır. Araştırmada betimsel tarama yöntemi kullanılmıştır. Çalışma Grubu Bu araştırmanın çalışma grubunda 014 yılında Karatekin Üniversitesi Lisans öğrencileri ile ve pedagojik formasyon eğitimi sertifika programına katılan öğrenciler yer almaktadır. Lisans grubu; Edebiyat Fakültesi Tarih, Felsefe ve Sosyoloji bölümü birinci ve ikinci öğretim son sınıf öğrencilerinden, Pedagojik Formasyon grubu ise Türk Dili ve Edebiyatı, Tarih, Coğrafya, Biyoloji, Matematik ve Fizik bölümünde eğitim alan öğrencilerden oluşmaktadır. Çalışma grubunda toplam 500 öğrenci bulunmaktadır. Çalışma grubunu oluşturan öğrencilerin tamamına veri toplama aracı dağıtılmış ancak lisans grubundan 05, pedagojik formasyon grubundan 17 olmak üzere toplam 377 veri toplama aracı veri işlemeye uygun bir biçimde dönmüştür. Bu büyüklükteki bir çalışma evreni kuramsal örneklem büyüklükleri tablosuna göre 0.95 güvenirlik düzeyinde 333 öğretmenin temsil edeceği varsayılmıştır (Balcı. 005). Araştırmaya katılan üniversite öğrencilerin kişisel bilgilerle ilgili frekans ve yüzde dağılımları Tablo 1 de sunulmuştur. Tablo 1. Katılımcıların Kişisel Bilgilere Göre Dağılımları (Yüzde ve Frekans) Değişkenler Gruplar f % Cinsiyet Eğitim türü Yaş Bölüm Erkek Kadın Lisans Pedagojik Formasyon 0 ve altı ve üstü Tarih ve Coğrafya Türk Dili ve Edebiyatı Felsefe ve Sosyoloji Matematik, Fizik, Biyoloji Tablo 1 e göre çalışma grubunda yer alan 377 öğrencinin, 45 i (%65) kadın 13 si (%35) erkek öğrencilerden oluşmaktadır. 05 öğrencinin (%54.) lisan eğitimine, 17 öğrenci Yıl:, Sayı:, Mart 015, s

7 Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Şiddete Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi ise (%45.8) pedagojik formasyon eğitimine katılmaktadır. Öğrencilerin yaş dağılımları incelendiğinde 4 öğrenci (%11.1) 0 ve altı, 51 öğrenci (%66.6) 1 5 arası, 84 öğrenci (%.3) 6 ve üstü olduğu görülmektedir. Öğrencilerden 149 u (%39.5) Tarih bölümünde, 50 si (%13.3) Türk Dili ve Edebiyatı, 97 si (%5.7) Felsefe ve Sosyoloji, 81 i ise (%1.5) Matematik bölümü mezunudur. Araştırmaya katılan öğrencilerin büyük çoğunluğu sosyal bilimler alanında eğitim görmektedirler. Bu bulgulara göre araştırmaya katılan öğrencilerden cinsiyet yönünden kadın, eğitim türü yönünden lisans, yaş yönünden ise 1-5 arası, bölüm yönünden ise sosyal bilimler öğrencilerinin çoğunlukta olduğu görülmektedir. Veri a Aracı Araştırmanın verilerini toplamak amacıyla iki bölümden oluşan veri toplama aracı geliştirilmiştir. Birinci bölümünde kişisel bilgileri kapsayan eğitim türü, cinsiyet, alan ve yaş ile ilgili, ikinci bölümde ise üniversite öğrencilerinin psikolojik şiddete yönelik görüşlerinin belirlenmesine yönelik çoktan seçmeli sorulardan oluşan anket yer almaktadır. Veri toplama aracını geliştirmek için ilgili literatür taranmıştır. Ayrıca veri toplama aracının kapsam geçerliliğini belirlemek amacıyla Psikolojik Danışma ve Rehberlik alanında çalışan üç uzmanın görüşü alınmıştır. Uzmanlardan alınan görüşler sonucunda sorular ve seçeneklerde gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Uzmanların tamamı veri toplama aracındaki tüm sorulara uygun/geçerli görüşünü verdikten sonra veri toplama aracına son şekli verilmiştir. Verilerin Toplanması ve İşlem Veri toplama aracı çalışma grubunu oluşturan öğrencilere isteğe bağlı olarak cevaplanması sağlanmıştır. Araştırmada elde edilen veriler, kodlanarak bilgisayara yüklenilmiş ve SPSS (Statistical package program for social sciences) 15,0 for Windows istatistik programı kullanılarak çözümlenmiştir. Verilerin, yüzde (%), frekans (f), aritmetik ortalama (x), standart sapma (ss) ve gruplar arasında farklılık olup olmadığını belirlemek amacıyla kay-kare testi analizleri yapılmıştır. Elde edilen bulgular yorumlanarak raporlaştırılmıştır. Bulgular Araştırmanın bulguları; üniversite öğrencilerinin psikolojik şiddete yönelik görüşlerini cinsiyet, eğitim türü, bölüm ve yaş değişkenleri açısından analiz edilerek tablolar halinde sunulmuştur. Üniversite öğrencilerinin psikolojik şiddetin yaşandığı ortama yönelik görüşlerinin incelenmesi için kay-kare testi yapılmıştır. Elde edilen bulgular Tablo de sunulmuştur 139 Yıl:, Sayı:, Mart 015, s

8 Mehmet Şahin - Feride Sançmış Tablo. Psikolojik Şiddetin Yaşandığı Ortamlara İlişkin Bulgular Cinsiyet Eğitim Türü Yaş Bölüm DEĞİŞKENLER Okul çevresind e Sokakta Aile içinde Trafikte Arkadaş çevresind e Erkek f % Kadın f % Lisans f % Pedagojik f Formasyon % ve Altı f % f % ve Üstü f % Tarih f % Türk Dili ve f Edebiyatı % Felsefe f % Matematik f % f % x sd p Tablo incelendiğinde öğrencilerin cinsiyetlerine göre, psikolojik şiddetin en çok yaşandığı ortama ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur [ x (5)=15.93, p<.05]. Erkek öğrenciler şiddetin en çok (% 45,5) sokakta, en az (%7,6) trafikte yaşandığını, kadın öğrenciler ise şiddetin en çok (%37,6) aile içerisinde en az (%7.6) trafikte yaşandığını belirtmektedirler. Öğrencilerin katıldığı eğitim türüne göre, psikolojik şiddetin en çok yaşandığı ortama ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır [ x (5)=8.15, p>.05]. Lisans öğrencileri şiddetin en çok (%38,5) sokakta, en az (%8,3) ise trafikte ve arkadaş çevresinde yaşandığı görüşündedirler. Pedagojik formasyon eğitimi öğrencileri şiddetin en çok (%34.3) sokakta, en az ise trafikte yaşandığını belirtmişlerdir. Öğrencilerin yaşına göre, psikolojik şiddetin en çok yaşandığı ortama ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır [ x (10)=11.44, p>.05]. 0 ve altı yaş grubundaki öğrencilerin yarısı (% 50) şiddetin en çok sokakta, en az (%4,8) ise arkadaş çevresinde yaşandığı görüşündedirler. 1-5 yaş grubundaki öğrenciler psikolojik şiddetin en çok (35,5) aile içerisinde en az (%6,8) trafikte yaşandığını, 6 ve üstü yaş grubunda olanlar ise psikolojik şiddetin en çok (%35,7), sokakta en az (%4,8) ise trafikte yaşandığını belirtmişlerdir. Öğrencilerin bölümlerine göre, psikolojik şiddetin en çok yaşandığı ortama ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık belirlenmiştir [ x (15)=30.58, p<.05]. Tarih bölümü Yıl:, Sayı:, Mart 015, s

9 Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Şiddete Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi öğrencileri şiddetin en çok (%4,3) sokakta, en az (%10,1) arkadaş çevresinde yaşandığı görüşündeler. Türk dili ve edebiyatı bölümü öğrencilerine göre şiddet en çok (%36) sokakta ve aile içinde en az (%1) ise trafikte yaşanmaktadır. Felsefe bölümü öğrencilerine göre şiddet en çok (%46,4) aile içinde, en az (%,1) trafikte yaşanmaktadır. Matematik bölümü öğrencilerine göre şiddet en çok (%9,69) sokakta ve aile içinde, en az ise (%7,4) trafikte yaşanmaktadır. Psikolojik şiddetin yaşanmasıyla ilgili grupların ortalamasına bakıldığında öğrenciler şiddetin en çok (%36,6) sokakta, en az (%6,9) ise trafikte yaşandığı görüşünde oldukları görülmektedir. Üniversite öğrencilerinin psikolojik şiddetin nedenlerine yönelik görüşlerinin incelenmesi için kay-kare testi yapılmıştır. Elde edilen bulgular Tablo 3 de sunulmuştur. Tablo 3. Psikolojik Şiddetin nedenlerine İlişkin Bulgular Cinsiyet Eğitim Türü Yaş Bölüm DEĞİŞKENLER Statü kazanma çabası Saygı ve kabul görme isteği Şiddete maruz kalma Kendini kanıtlama çabası Erkek f % Kadın f % Lisans f % Pedagojik f Formasyon % ve Altı f % f % ve Üstü f % Tarih f % Türk Dili ve f Edebiyatı % Felsefe f % Matematik f % f % sd p Tablo de görüldüğü gibi öğrencilerin cinsiyetlerine göre, psikolojik şiddetin nedenlerine ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık belirlenmiştir [ x (3)=9.91, p<.05]. Erkek öğrenciler şiddetin nedenini en çok (%43,9) kendini kanıtlama çabası, en az (%14,1) ise statü kazanma çabası olarak görmektedirler. Kadın öğrenciler şiddetin nedenini en çok (% 45,7) kendini kanıtlama çabası, en az (%6,5) ise statü kazanma çabası olarak görmektedirler. Öğrencilerin katıldığı eğitim türüne göre, psikolojik şiddetin nedenlerine ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur [ x (3)=18.54, p<.05]. Lisans öğrencileri şiddetin nedenlerini en çok (%38,1) kendini kanıtlama çabası, en az ise (%14,1) statü kazanma çabası olarak görmektedirler. Pedagojik formasyon öğrencileri şiddetin nedenini en çok (% 44,8) kendini kanıtlama çabası, en az (%3,5) ise statü kazanma çabası olarak görmektedirler. x 141 Yıl:, Sayı:, Mart 015, s

10 Mehmet Şahin - Feride Sançmış Öğrencilerin yaşına göre, psikolojik şiddetin nedenlerine ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır [ x (6)=3.68, p>.05]. Yaşları 0 ve altında olan öğrenciler şiddetin nedenlerini en çok (%38,1) kendini kanıtlama çabası, en az ise (%11,9) statü kazanma çabası olarak görmektedirler. Yaşları 1-5 arasında olan öğrenciler şiddetin nedenlerini en çok (%45,8) kendini kanıtlama çabası, en az (%10,4) ise statü kazanma çabası olarak görmektedirler. Yaşları 6 ve üstünde olan öğrenciler şiddetin nedenlerini en çok (%46,4) kendini kanıtlama çabası, en az (%4,8) ise statü kazanma çabası olarak görmektedirler. Öğrencilerin bölümlerine göre, psikolojik şiddetin nedenlerine ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur [ x (9)=35.09, p<.05]. Tarih bölümü öğrencileri şiddetin nedenlerini en çok (%35,6) kendini kanıtlama çabası, en az (%17,4) statü kazanma çabası ile saygı ve kabul görme isteği olarak görmektedirler. Türk dili ve edebiyatı bölümü öğrencileri şiddetin nedenlerini en çok (%5) kendini kanıtlama çabası, en az (%) ise statü kazanma çabası olarak görmektedirler. Felsefe bölümü öğrenciler şiddetin nedenlerini en çok (%59,9) kendini kanıtlama çabası, en az (%5,) statü kazanma çabası olarak görmektedirler. Matematik bölümü öğrencileri en çok (%40,7) şiddete maruz kalma ve kendini kanıtlama çabası, en az (%3,7) statü kazanma çabası olarak görmektedirler.psikolojik şiddetin nedenleriyle ilgili grupların ortalamasına bakıldığında öğrenciler şiddetin en çok (%45,1) kendini kanıtlama çabası, en az (%9,3) ise statü kazanma çabası olduğu görüşünü benimsedikleri görülmektedir. Üniversite öğrencilerinin yaşadığı psikolojik şiddete yönelik tepki yöntemlerine ilişkin görüşlerinin incelenmesi için kay-kare testi yapılmıştır. Elde edilen bulgular Tablo 3 de sunulmuştur. Tablo 3. Psikolojik şiddete Karşı Gösterilen Tepki Yöntemlerine İlişkin Bulgular 14 Cinsiyet Eğitim Türü Yaş Bölüm Kavga ederim Küfür ederim Şikâyet ederim Susarım Sorun yaşatan arkadaşlara daha çok sorun yaratırım f Erkek 5. % f Kadın 6. % f Lisans 6. % f Pedagojik 6. Formasyon % f ve Altı 9. % f % ve Üstü f % Tarih f % Türk Dili ve f Kızdığımı belli etmem Hoşgörülü olurum Diğer x sd p Yıl:, Sayı:, Mart 015, s

11 Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Şiddete Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi Edebiyatı % f Felsefe 6. % f Matematik 9. % f % Tablo 3 incelendiğinde öğrencilerin cinsiyetlerine göre, yaşadığı bir sorun karşısında göstereceği tepkiye yönelik görüşleri arasında anlamlı bir farklılık belirlenmiştir [ x (7)=19.54, p<.05]. Erkek öğrenciler şiddetle karşılaştıklarında en çok (%) hoşgörülü olurum, en az (%5,3) kızgınlığımı belli etmem düşüncesini paylaşmaktadırlar. Kadın öğrenciler şiddetle karşılaştıklarında en çok (%7) şikâyet ederim, en az (%4,9) sorun yaşatan arkadaşlarıma daha çok sorun yaratırım görüşünde oldukları görülmektedir. Öğrencilerin katıldığı eğitim türüne göre, yaşadığı soruna göstereceği tepki yöntemlerine ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık belirlenmiştir [ x (7)=8.1, p<.05]. Lisans öğrencileri şiddetle karşılaştıklarında en çok (%,9) şikâyet ederim, en az (%4,9) küfür ederim görüşünü benimsemektedirler. Pedagojik formasyon öğrencileri şiddetle karşılaştıklarında en çok (%30,) diğer seçeneğini (konuşurum, haklılığımı ispatlamaya çalışırım) tercih ederken küfür ederim seçeneğini tercih etmemişlerdir. Öğrencilerin yaşına göre, yaşadığı soruna göstereceği tepki yöntemlerine ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık belirlenmiştir [ x (14)=41.39 p<.05]. 0 ve altı yaş grubu öğrenciler şiddetle karşılaştıklarında en çok (%4,4) hoşgörülü olurum, en az (%7,1) küfür ederim ve susarım görüşünü benimsemektedirler. 1-5 yaş grubu öğrencileri şiddetle karşılaştıklarında en çok (%1,7) şikâyet ederim, en az (%,4) küfür ederim seçeneğini tercih etmektedirler. 6 ve üstü yaş grubundaki öğrenciler şiddetle karşılaştığında en çok (%41,7) diğer seçeneğini (konuşurum, haklılığımı ispatlamaya çalışırım vb.) en az (% 1,) küfür ederim ve sorun yaşatan arkadaşlara daha çok sorun yaşatırım görüşünü tercih etmemişlerdir. Öğrencilerin bölümlerine göre, yaşadığı soruna göstereceği tepki yöntemlerine ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık belirlenmiştir [ x (1)=41.39 p<.05]. Tarih bölümü öğrencileri şiddetle karşılaştıklarında en çok (%9,5) şikâyet ederim, en az (%4,7) küfür ederim görüşünü benimsemişlerdir. Türk dili ve edebiyatı bölümü öğrencileri şiddetle karşılaştıklarında en çok (%36) şikayet ederim, en az (% ) kavga ederim, küfür ederim, sorun yaşatan arkadaşlara daha çok sorun yaşatırım, kızdığımı belli etmem görüşündedirler. Felsefe bölümü öğrencileri şiddete karşı en çok (%0,6) şikâyet ederim ve susarım en az (%,1) küfür ederim görüşünü tercih etmemişlerdir. Matematik bölümü öğrencileri şiddete karşı en çok (%39,5) diğer seçeneğini (konuşurum, ikna ederim, haklılığımı ispatlamaya çalışırım vb.) en az ise (%,7) küfür ederim görüşünü benimsemişlerdir. Öğrencilerin yaşadığı psikolojik şiddete karşı göstereceği tepkiye ilişkin grupların ortalamasına bakıldığında en çok (%4,9) şikayet ederim, en az (%,7) ise küfür ederim görüşünde oldukları görülmektedir. Psikolojik şiddetin önlenmesine yönelik önerilere ilişkin üniversite öğrencilerinin görüşlerinin incelenmesi için kay-kare testi yapılmıştır. Elde edilen bulgular Tablo 4 de sunulmuştur. 143 Yıl:, Sayı:, Mart 015, s

12 Mehmet Şahin - Feride Sançmış Tablo 4. Psikolojik Şiddetin Önlenmesine Yönelik Önerilere İlişkin Bulgular Cinsiyet Eğitim Türü Yaş Bölüm DEĞİŞKENLER Demokras i eğitimi İnsan hakları eğitimi Ahlaki değerler Hukukî yaptırımla r İşsizliğin önlenmesi Aile eğitimi Erkek f % Kadın f % Lisans f % Pedagojik f Formasyon % ve Altı f % f % ve Üstü f % Tarih f % Türk Dili ve f Edebiyatı % Felsefe f % Matematik f % f % sd p Tablo 4 incelendiğinde öğrencilerin cinsiyetlerine göre, psikolojik şiddeti önlemeyle ilgili görüşleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır [ x (6)=10.15, p>.05]. Erkek öğrencilerin şiddeti önlemeye yönelik çözüm olarak en çok (%5,3) aile eğitimini en az (%6,1), insan hakları eğitimi ve hukuki yaptırımları önermektedirler. Kadın öğrenciler ise şiddeti önlemek için en çok (%65,3) aile eğitimini, en az (%,9) hukuki yaptırımları önermektedirler. Öğrencilerin katıldığı eğitim türüne göre, psikolojik şiddeti önlemeyle ilgili görüşleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır [ x (6)=11,38 p>.05]. Lisans öğrencileri şiddeti önlemeye yönelik çözüm olarak en çok (%61,5) aile eğitimini en az (%6,1), hukuki yaptırımları önermektedirler. Pedagojik formasyon öğrencileri ise şiddeti önlemek için en çok (%59,9) aile eğitimini, en az (%3,5) hukuki yaptırımları önermektedirler. Öğrencilerin yaşına göre, psikolojik şiddeti önlemeyle ilgili görüşleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur. [ x (1)=36.55 p<.05]. 0 ve altı yaş grubu öğrenciler şiddeti önlemeye yönelik çözüm olarak en çok (%45,) aile eğitimini en az (%7,1), ahlaki değerler ve hukuki yaptırımları önermektedirler. 1-5 yaş grubu öğrencileri şiddeti önlemeye yönelik çözüm olarak en çok (%67,3) aile eğitimini, en az (%,4), hukuki yaptırımları önermektedirler. 6 ve üstü yaş grubundaki öğrenciler şiddeti önlemeye yönelik çözüm olarak en çok (%48,8) aile eğitimini, en az (% 6) demokrasi eğitimi ve işsizliğin önlenmesini önermektedirler. x 144 Yıl:, Sayı:, Mart 015, s

13 Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Şiddete Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi Öğrencilerin bölümlerine göre, psikolojik şiddeti önlemeyle ilgili görüşleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur [ x (18)=37.98, p<.05]. Tarih bölümü öğrencileri şiddeti önlemeye yönelik çözüm olarak en çok (%57,7) aile eğitimi, en az (%4) hukuki yaptırımlar görüşünü benimsemişlerdir. Türk dili ve edebiyatı bölümü öğrencileri şiddeti önlemeye yönelik çözüm olarak en çok (%68) aile eğitimini önerirken işsizliğin önlenmesi seçeneğini hiçbir öğrenci çözüm olarak tercih etmemiştir. Felsefe bölümü öğrencileri şiddeti önlemeye yönelik çözüm olarak en çok (%70,1) aile eğitimini, en az (% 3,1) demokrasi eğitimini önermektedirler. Matematik bölümü öğrencileri şiddeti önlemeye yönelik çözüm olarak en çok (%50,6) aile eğitimini, en az (%4,9) hukuki yaptırımları önermektedirler. Öğrencilerin psikolojik şiddeti önlemeyle ilgili görüşleri arasında grupların ortalamasına bakıldığında en çok (%60,7) aile eğitimini, en az ise (%4) hukuki yaptırımları öneri olarak belirtmişlerdir. Tartışma ve Sonuç Bu araştırmada, üniversite öğrencilerinin psikolojik şiddete yönelik görüşleri ile ilgili bulgular elde edilmiştir. Öğrencilerin görüşlerine göre psikolojik şiddetin en çok sokakta, en az trafikte yaşandığı anlaşılmaktadır. MEB. (008) öğrencilerin şiddet algısı üzerine yaptığı bir araştırmada, sokak ve çevre, şiddetin en çok yer aldığı ortamlar olduğunu saptamıştır. Ayrıca her dört öğrenciden biri genel olarak yaşam içinde şiddete maruz kaldığı ve öğrenciler en fazla şiddet içerikli davranışı arkadaşlarından gördükleri ortaya çıkmıştır. Yavuz ve ark. (003) liseli öğrencilerle yaptığı araştırmada, kız ve erkek öğrencilerin okulda ve aile içinde fiziksel şiddet yaşadıklarını, kızların aile içi şiddete, erkeklerin ise okul içi şiddete daha fazla hedef olduklarını saptamışlardır. Aynı zamanda okulda yaşanan şiddetin en sık uygulayıcısının öğretmenler olduğu ve öğrenciler arasında yaşandığı sonucuna ulaşılmıştır. Erkek öğrencilere göre şiddet en çok sokakta, kadın öğrencilere göre ise aile içinde yaşanmaktadır. Erkek ve kadın öğrencilerin bu konudaki görüş farklılıkları toplum içerisindeki geleneksel rollerinden kaynaklanabilir. Gökulu, Uluocak ve Bilir (014) yaptıkları bir çalışmada kadınların yarısından fazlasının fiziksel, ekonomik ve psikolojik şiddete maruz kaldıkları sonucuna ulaşmışlardır. Çetinkaya nın (013) üniversite öğrencilerinin şiddet eğilimlerinin ve toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının incelenmesi konulu araştırmada erkeklerin kadınlara oranla daha gelenekselci olduğu ve şiddet eğilimlerinin daha yüksek olduğu sonucuna varılmıştır. Gençoğlu, Kumcağız ve Ersanlı nın (014) yaptığı bir araştırmada, erkeklerin kızlardan daha fazla şiddete eğilimli oldukları sonucu elde edilmiştir. Bu sonuçlarla mevcut araştırma sonucunun tutarlı olduğu görülmektedir. Ancak bazı araştırmalarda farklı sonuçlar da elde edilmiştir. Ertürk e (013) göre, ülkemizde ve yurt dışında farklı örgütlerde yapılan araştırmalarda cinsiyet değişkeni ile ilgili genellikle kadın ve erkekler arasında yıldırmaya maruz kalma yönünden anlamlı bir fark bulunmamıştır. Ancak ülkemizdeki bazı araştırma sonuçlarına göre erkeklerin kadınlara oranlar daha çok yıldırma davranışlarına maruz kaldıkları saptanmıştır. Ayrıca resmi ve özel ilköğretim okullarında yapılan bir araştırmada, erkeklerin ve kadınların farklı yıldırma davranışlarına maruz kaldıkları saptanmıştır. Lisans ve pedagojik formasyon öğrencileri psikolojik şiddetin en çok sokakta yaşandığı görüşünde birleşmişlerdir. Öğrencilerin yaşına göre şiddetin en çok yaşandığı ortam değişmektedir. 0 ve altı yaş grubu ile 0 ve üstü yaş grubuna göre şiddet en çok sokakta, 1-5 yaş grubuna göre aile içinde yaşanmaktadır. Öğrencilerin bölümlerine göre de psikolojik 145 Yıl:, Sayı:, Mart 015, s

14 Mehmet Şahin - Feride Sançmış şiddetin en çok yaşandığı ortam değişmektedir. Tarih bölümü öğrencilerine göre şiddet en çok sokakta, Türk dili ve edebiyatı bölümü ile matematik bölümü öğrencilerine göre şiddet en çok sokakta ve aile içinde, felsefe bölümü öğrencilerine göre ise şiddet en çok aile içinde yaşanmaktadır. Ünal ve Çukur un (011) yaptığı bir araştırma, okulun sapkın davranışların nedeni olabileceğini özellikle akademik başarı, zeka, okul kurallarına inanç, okula olan bağ ve taahhüt, okul problemleri, okula uyum, okul yapısı, okul iklimi gibi faktörlerin sapkın davranışlarla ilişkili olduğunu göstermiştir. Yavuz ve ark. (003) yaptıkları bir araştırmada öğrencilerin büyük çoğunluğu şiddeti arkadaş ve okul ortamında deneyimlerken, şiddet konusundaki bilgileri, bilişim çağının bir yansıması olarak kitle iletişim araçlarından öğrendikleri sonucuna ulaşmışlardır. Ayrıca şiddet eğilimleri orta düzeyde olan öğrencilerin, yaşı ilerledikçe şiddet eğilim düzeyleri de artış göstermiştir. Araştırma sonuçlarına bakıldığında şiddetin ortaya çıkmasında aile, okul ve sokağın önemli etkisinin olduğu görülmektedir. Öğrencilerin psikolojik şiddetin nedenleri olarak en çok kendini kanıtlama çabası, en az ise statü kazanma çabası olduğu görüşünü benimsemişlerdir. Şiddetin nedenleriyle ilgili öğrencilerin cinsiyetine, katıldığı eğitimin türüne, yaşlarına ve eğitim gördüğü bölümlere göre görüş farklılığı bulunmamaktadır. Ancak Tarih bölümü öğrencileri şiddetin nedenleri arasında statü kazanma çabası ile saygı ve kabul görme isteğini en az düzeyde görmektedirler. Matematik bölümü öğrencileri ise şiddetin öncelikli nedenlerini şiddete maruz kalma ve kendini kanıtlama çabası olarak görmektedirler. MEB. (008) yaptığı bir araştırmada öğrencilere göre gençler, kendilerini kanıtlama duygusundan ve güvensiz bir ortamda yaşadıklarından ötürü şiddete yöneldiklerini saptamıştır. Özen (013) yaptığı bir çalışmada psikolojik şiddet olarak sırası ile en çok başkasını küçümseme davranışı, sonra sorumlu olunmadığı işlerden suçlanılması ve en son olarak sürekli kontrol etme davranışını gözlemiştir. Özgür, Yörükoğlu ve Arabacı (011) şiddetin psikolojik nedenleri arasında şiddetin getirdiği kazanç, anne baba tutumları, engellenme, tahrik edilme, güç ve kontrol sağlama, bağımlı/muhtaç olma, iletişim ve çatışma çözme becerilerinin öğrenilmemesinin yer aldığı kabul edilmektedir. Sosyal nedenler olarak da, toplumda şiddetin hoş görülmesi, sorun çözme yöntemi olarak görülmesi, aile eğitiminin yetersizliği, medyanın etkisi, cinsiyet rolleri, yaşam sıkıntıları, göçler ve küreselleşme sayılabilir. Anne-babaların saldırganlıkları ile ergenlerin saldırganlıkları arasında ilişki olduğu gibi, anne-babaların saldırganlık düzeyi arttıkça ergenlerin saldırganlık düzeyleri de artmaktadır (Avcı ve Güçray, 010). 146 Öğrenciler, yaşadığı psikolojik şiddete karşı göstereceği tepkiye ilişkin en çok şikâyet ederim, en az ise küfür ederim görüşünü paylaşmaktadırlar. Erkek ve kadın öğrenciler psikolojik bir şiddetle karşılaştıklarında en çok hoşgörülü olurum görüşünde birleşmişlerdir. Erkek öğrenciler en az düzeyde kızgınlığımı belli etmem kadın öğrenciler ise daha çok sorun yaratırım tepkisini tercih etmişlerdir. Lisan öğrencileri psikolojik şiddete tepki olarak şikayet ederim, pedagojik formasyon öğrencileri ise konuşurum ve haklılığımı ispatlamaya çalışırım düşüncesini benimsemişlerdir. Erkek ve kadın öğretmenler küfür ederim tepkisini en az düzeyde tercih etmişlerdir. 0 ve altı yaş grubu öğrenciler şiddetle karşılaştıklarında en çok hoşgörülü olurum, 1-5 yaş grubu şikâyet ederim 6 ve üstü yaş grubundaki öğrenciler ise konuşurum ve haklılığımı ispatlamaya çalışırım görüşünü benimsemişlerdir. Tüm yaş gruplarındaki öğrenciler şiddete maruz kaldıklarında küfür ederim seçeneğini en az düzeyde tercih etmişlerdir. Tarih, Türk dili ve edebiyatı ile felsefe bölümü öğrencileri psikolojik şiddete karşı en çok şikayet ederim, matematik bölümü öğrencileri ise en çok konuşurum, ikna ederim, haklılığımı Yıl:, Sayı:, Mart 015, s

15 Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Şiddete Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi ispatlamaya çalışırım tepkisini uygun görmüşlerdir. Tüm bölümlerdeki öğrenciler psikolojik şiddete karşı küfür ederim tepkisini en az düzeyde tercih etmişlerdir.üniversite öğrencilerinin psikolojik şiddete maruz kaldıklarında genellikle demokratik tepkiler vermeyi tercih etmeleri şiddete yönelik eğilimlerinin ileri düzeyde olmadıklarını düşündürmektedir. Bunun yanı sıra kadın öğrencilerin sorunla karşılaşmaları halinde daha çok sorun yaratırım tepkisini tercih etmeleri dikkat çekicidir. Yavuz ve ark. (003) yaptıkları bir araştırmada öğrencilerin bazılarının şiddetin şiddetle önlenebileceği görüşünde oldukları sonucuna ulaşmışlardır. Ancak araştırma sonucuna göre öğrencilerin genellikle şiddete karşı şiddeti tercih etmedikleri söylenebilir. Öğrenciler psikolojik şiddeti önlemek için en çok aile eğitimini, en az ise hukuki yaptırımları önermişlerdir. Öğrencilerin cinsiyetine ve katıldığı eğitim türüne göre psikolojik şiddetin önlenmesine yönelik görüşleri arasında farklılık yoktur. Tüm yaş gruplarındaki öğrenciler psikolojik şiddeti önlemek için en çok aile eğitimini tercih etmişlerdir. 0 ve altı yaş grubu öğrencileri psikolojik şiddetin önlenmesinde en az düzeyde ahlaki değerler ve hukuki yaptırımları, 1-5 yaş grubundaki öğrenciler hukuki yaptırımları, 6 ve üstü yaş grubundaki öğrenciler ise demokrasi eğitimini ve işsizliğin önlenmesini en az düzeyde öneri olarak görmüşlerdir. Tüm bölümlerdeki öğrenciler psikolojik şiddetin önlenmesinde en çok aile eğitimini önermişlerdir. Tarih ve Matematik bölümü öğrencileri psikolojik şiddetin önlenmesinde hukuki yaptırımları, Felsefe bölümü ise demokrasi eğitimini en az düzeyde önermişlerdir. Öğrencilerin görüşlerine göre şiddetin önlenmesinde ailenin önemli bir etkisinin olduğu görülmektedir. Çünkü bireyin aile içinde aldığı eğitim onun daha sonraki yaşantısını önemli ölçüde etkilemektedir. Araştırma sonuçlarına bakıldığında şiddetin başlangıç noktasının ve en önemli kaynaklarından birinin aile olduğu görülmektedir. Ailede kız ve erkek çocuklara yönelik ayrımcı uygulamalar ve toplumsal hayatta ve çalışma hayatında etkili olan toplumsal cinsiyetçi yaklaşım tarzları da şiddetin kuşaktan kuşağa aktarılmasında ve yeniden üretilmesinde etkili olmaktadır (Can, 014). 147 Avcı ve Güçray ın (010) lise öğrencileri üzerinde yaptıkları bir araştırma sonucunda aile bireylerinin problem çözme konusunda yetersiz kalmasının ergenin yıkıcı davranışlar sergilemesinde önemli olduğu saptanmıştır. Ailede öfke, şiddet, gerginlik içeren olumsuz ortamın varlığı, çocuğun da toplumsal ilişkilerinde olumsuz duygulanım göstermesine neden olmaktadır. Çocukların, öfkeyi ifade etmeyi küçük yaştan itibaren öğrendikleri belirlenmiştir. Gençoğlu, Kumcağız, Ersanlı nın (014) yaptığı bir araştırmada gençlerin doğum sırasına göre ilk çocuk ile en küçük olanlarının diğerlerine göre şiddet eğilim düzeylerinin yüksek olduğu, ilk çocuk ile tek çocuğun şiddet eğilim düzeyleri arasında anlamlı bir farkın olmadığı sonucu ortaya çıkmıştır. Ayrıca üniversite mezunu anneye sahip çocukların şiddete eğilimlerinin diğerlerine göre yüksek olduğu, babanın eğitim düzeylerine göre çocuklarının şiddete eğilimlerinin anlamlı olarak değişmediği ve anne/babalarından şiddet gören çocukların şiddete daha fazla eğilimli olduğu sonucuna varılmıştır. Yavuz ve ark. (003) yaptıkları bir araştırmada erkek öğrencilerin kız öğrencilere, babası çalışmayan öğrencilerin çalışanlara oranla şiddet eğilimleri daha yüksektir. Ayrıca, öğrencilerin aile gelir durumları yükseldikçe şiddet eğilimleri de artmaktadır. Ayrıca öğrencilerin şiddet yaşama konusunda risk grubu oluşturduğu, cinsiyetin, sınıfın, babanın işsiz olmasının yanı sıra ekonomik durumun şiddet eğiliminde etkili faktörler olduğu sonucu ortaya çıkmıştır. Bu araştırma sonuçlarına göre şiddetin önlenmesinde ailenin önemli görev ve sorumluluklar taşıdığı anlaşılmaktadır. Yıl:, Sayı:, Mart 015, s

16 Mehmet Şahin - Feride Sançmış KAYNAKLAR ARISOY, A. (011). Mobbingi Ortaya Çıkaran Faktörler: Isparta- Antalya- Burdur da Sağlık Sektöründe Hemşireler Üzerine Çalışma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta, Süleyman Demirel Üniversitesi AVCI, R. VE GÜÇRAY, SONGÜL S. (010). Şiddet Davranışı Gösteren ve Göstermeyen Ergenlerin Ailelerinin Aile İşlevleri, Aile Bireylerine İlişkin Problemler, Öfke ve Öfke İfade Tarzları Açısından İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 10 (1), AVCI, R. VE GÜÇRAY, SONGÜL S. (013). Ebeveynler Arası Çatışma, Akran ve Medya Etkileri ile Ergenlerdeki Şiddet Davranışı Arasındaki İlişkiler: Şiddete Yönelik Tutumların Aracı Rolü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(4), BALCI, A. (005). Sosyal Bilimlerde Araştırma. Ankara, PegemA Yayınları CAN, Y. (014).Türk Ailesinde Aile İçi Şiddetin Kültürel Dinamikleri. Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turki. 9(8), ÇETİNKAYA, S.K. (013). Üniversite Öğrencilerinin Şiddet Eğilimlerinin ve Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumlarının İncelenmesi. Nesne Psikoloji Dergisi (Npd), 1 (), S ÇOMAK, E. (011). İlköğretim Öğretmenlerinin İlköğretim Okullarında Yaşadıkları Yıldırma Durumları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi. 148 EĞİTİM-SEN (010). İşyerinde Yıldırma Mobbing. Ankara Eğitim Sen Yayınları EKŞİ, H. VE YAMAN, E. (010). Çocuk ve Ergende Şiddet. İstanbul, Kaknüs Yayınları ERTÜRK, A. (013). Yıldırma Davranışları: Maruz Kalanlar ve Etkilenenler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(1), GENÇOĞLU, C., KUMCAĞIZ, H. VE ERSANLI, K. (014). Ergenlerin Şiddet Eğilimine Etki Eden Ailevi Faktörler. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9 (), , GÖKTÜRK, G.Y. VE BULUT, S. (01). Mobbing: İşyerinde Psikolojik Taciz. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 1(), GÖKULU, G., ULUOCAK, Ş. VE BİLİR, O. (014). Kadına Yönelik Şiddetin Yaygınlığı ve Risk Faktörleri: Çanakkale, Türkiye de Bir Saha Araştırması. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic. 9(8), GÜNGÖR, M. (008). Çalışma Hayatında Psikolojik Taciz. İstanbul, Derin Yayınları KALKAN, A. (010). İşletmelerde Psikolojik Yıldırma (Mobbing).Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü KARASAR, N. (1991). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara, Sanem Yayınları Yıl:, Sayı:, Mart 015, s

17 Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Şiddete Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi KAYMAZ, G. (007). İşyerinde Yıldırma (Mobbing) Eğilimleri: Bir Örnek Olay, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi KIZMAZ, Z. (006). Okullardaki Şiddet Davranışının Kaynakları Üzerine Kuramsal Bir Yaklaşım. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 30 (1), KOCACIK, F. VE ÇAĞLAYANDERELİ, M. (009). Ailede Kadına Yönelik Şiddet: Denizli İli Örneği. Uluslar Arası İnsan Bilimleri Dergisi. 6 (), 4-43 KOÇAK VE HAYRAN (011). Çalışma Hayatında Kadına Yönelik Taciz (Mobbing): Kocaeli Körfez İlçesi Örneği. Uluslar Arası 9. Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildirileri , 3-5 Haziran, Saraybosna-Bosna Hersek KOÇÖZ, R. (011). Şiddet Üzerine. Ankara Barosu Dergisi 1, MEB (008). Öğrencilerin Şiddet Algısı. Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı Araştırma Raporu, 1-57 MERCANLIOĞLU, Ç. (010). Çalışma Hayatında Psikolojik Tacizin (Mobbing) Nedenleri, Sonuçları ve Türkiye deki Hukuksal Gelişimi. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi. (), OKAN, H. (010). Ortaöğretim Öğretmenlerinin Karşılaştıkları Yıldırıcı Davranışlar İle İş Doyumu Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Maltepe Üniversitesi ÖZEN, S. (007). İşyerinde Psikolojik Şiddet ve Nedenleri. İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi. 9 (3), ÖZEN, Y. (013). Saldırganlık, Psikolojik Şiddet Ve Duygusal Zekâ Arasındaki İlişki. Akademik Bakış Dergisi. 35, 1-14 ÖZGÜR, G., YÖRÜKOĞLU, G. VE ARABACI, L.B. (011). Lise Öğrencilerinin Şiddet Algıları, Şiddet Eğilim Düzeyleri ve Etkileyen Faktörler. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, (), SÜRMELİ, Z., EFENDİOĞLU, A. VE BERKANT, H.G. (014). Değerler Eğitimine Yönelik Öğretmen Görüşlerinin İncelenmesi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic. 9 (5), ÜNAL, H. VE ÇUKUR, CEM Ş. (011). Okula Bağlılık, Okulda Uygulanan Disiplin Teknikleri ve Okulda Mağdurluğun Lise Öğrencilerinin Sapkın Davranışları Üzerine Etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(), ÜNSAL, A. (1996). Genişletilmiş Bir Şiddet Tipolojisi. Cogito. Yapı Kredi Yayınları, 6-7, 9 36 YAVUZ, MF., ATAN, YK.., ATAMER, TA. VE GÖLGE, ZB. (003). Lise Öğrencilerinde Fiziksel Şiddetin Değerlendirilmesi: Okulda ve Ailede Karşılaşılan Şiddet Ve Öğrencinin Kendi Uyguladığı Şiddet. Adli Bilimler Dergisi,, Yıl:, Sayı:, Mart 015, s