Hacettepe Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi Cilt: 32, Sayı: 3, Sayfa: 56-63, 2008

Transkript

1 ARAŞTIRMA (Research) Hacettepe Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi Cilt: 32, Sayı: 3, Sayfa: 56-63, 2008 Başkent Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Öğrencileri ile Restoratif Diş Hekimleri Arasında Renk Eşleştirme Yetilerinin Karşılaştırılması Comparison of Shade Matching Ability of Dental Students and Restorative Dentists in Baskent University Faculty of Dentistry *Diş Hekimliği Öğrencisi Hüseyin İnan, *Diş Hekimliği Öğrencisi Damla Eda YAPICI, *Diş Hekimliği Öğrencisi Yasemin Şentürk, *Diş Hekimliği Öğrencisi Selma Toprak, **Dr. Duygu Çınar, **Yrd.Doç.Dr. Bulem Yüzügüllü *Başkent Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi **Başkent Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı ÖZET Amaç: Restoratif dişhekimleri ile lisans öğrencilerinin renk seçme, ayırt edebilme yetilerinin ve renk eşleştirme geçerliğinin karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bireyler ve Yöntem: Başkent Ünivesitesi Diş Hekimliği Fakültesi 2. sınıf öğrencileri (n=17) ile en az iki sene doktora eğitimi almış olan restoratif dişhekimleri (n=17) çalışmaya dahil edilmiştir. Test uygulaması öncesinde bireylere Ishihara renk körlüğü testi uygulanmıştır. D 65 gün ışığı ile aydınlatılan gözlem kutusundaki 45 lik platforma, Vita Lumin-Vacuum skalasının 16 renk çubuğu karışık düzende yerleştirilmiştir. Eşleştirmek amacıyla 20 renk çubuğu seçilmiştir. Her eşleştirme süresi 1 dakika olacak şekilde, bireyler soru kağıtları üzerine eşleştirdikleri rengin kodunu işaretlemişlerdir. Öğrenciler ile restoratif dişhekimlerinin doğru eşleştirme oranları, yüzdesel uyumları, geçerlik değerleri istatistiksel olarak; iki oran z, seçicilik ve duyarlılık testleri uygulanarak değerlendirilmiştir. Bulgular: Restoratif dişhekimlerinin doğru eşleştirme oranları A 2,, B 1 ve D 4 hariç diğer tüm renkler için öğrencilerden istatistiksel olarak daha yüksektir.(p<0.001) Restoratif dişhekimleri (%88) ve öğrenciler (%94) için en yüksek yüzdeyle doğru eşleşme renginde görülmektedir. Seçicilik değerleri tüm sonuçlar için yüksektir, duyarlılık değerleri öğrencilerde %0-%94,1, restoratif dişhekimlerinde ABSTRACT Aim: The object of the study was to compare the color matching abilities and validity of the matching process of restorative dentists and undergraduate students. Subjects and Method: 2 nd year undergraduate students (n=17) and restorative dentists with at least two years experience (n=17) of Başkent University, Faculty of Dentistry were included in the study. Ishihara color blindness test was assessed before further tests. 16 color tabs from Vita Lumin-Vacuum dental scale was fixed on a 45 platform placed in a viewing booth enlightened with D 65 standardized light. There were 20 tabs were to be matched; the subjects were asked to mark the correct color code on a questionnare with one minute per match. Percent agreement on color matches and validity values were statistically evaluated and compared between the students and restorative dentists using two proportions z and validity tests. Results: Correct percentage agreement on all colors were statistically higher for restorative dentists, except for A 2,, B 1 and D 4 color tabs (p<0.001). Highest percentage agreement was seen for in both restorative dentists (%88) and students (%94). All specificity values were high. Sensitivity values for students and restorative dentists were %0-%94,1 and

2 57 ise %5,9-%88,2 tür. Her iki grupta ve C 4 renkleri en yüksek geçerlik değerlerine sahiptir. Restoratif dişhekimlerinin doğru eşleştirme yüzdesi renk serilerine göre de öğrencilerin sonuçlarından istatistiksel olarak yüksek bulunmuştur.(p<0.001) Sonuçlar: Çalışmanın sonuçlarına göre seçicilik değerleri duyarlılık değerlerinden daha yüksek bulunmuştur ve birbirine yakın renklerin özellikle klinik deneyimi olmayan öğrenciler tarafından daha zor ayırt edilebildiği gözlenmiştir. Sonuç olarak, renklerin doğru eşleştirebilmesi için klinik bilgi ve deneyime sahip olmak önem taşımaktadır. %5,9-%88,2 respectively. Validity values for and C 4 were high in both subject groups. Correct percentage agreement on different color series were also statistically higher for restorative dentists compared with students (p<0.001). Conclusion: Specificity values were found to be higher than the sensitivity values for both restorative dentists and students. The results of the study revealed that it was difficult to match closely related color tabs for students without any clinical experience. It may be concluded that clinical experience and knowledge is important in correct color matching. ANAHTAR KELİMELER Vita Lumin Vacuum, renk skalası, renk seçimi, estetik KEYWORDS Vita lumin vacuum, color shade, color matching, esthetics GİRİŞ Estetik bir restorasyonun amacı morfolojik, optik ve biyolojik kabul edilebilirliğin sağlanmasıdır. Renk, dental estetiği belirleyen en önemli faktörlerden biridir. Estetik restoratif materyallerin gelişmesiyle de, restore edilecek diş ile doğal dişler arasında doğru renk uyumunun sağlanması günümüzde önem kazanmıştır 1,2. Rengin doğru olarak belirlenmesi sayesinde klinikteki zaman kaybı ve tekrarlanan restorasyonlardan kaynaklanan maaliyet azalmakta, en önemlisi de hasta memnuniyeti ve hastanın kendine olan güveni artmaktadır 1,3. Klinikte diş renginin kaydedilmesi, renk ölçüm cihazları kullanılarak ve çoğunlukla da, rengi standart olan dental skalalardaki renk çubukları kullanılarak, görsel olarak yapılmaktadır 2,4-9. Klasik Vita Lumin-Vacuum dental renk skalası (Vita Zahnfabrik, Bad Säckingen, Almanya) uzun yıllardır yaygın olarak kabul gören ve pek çok restoratif materyalin renginin belirlendiği bir renk skalasıdır 10. Bu skala A, B, C ve D ile ifade edilen dört renk serisine ayrılmıştır. Bu seriler sırasıyla kahverengi, sarı, gri ve kırmızı ana renklerini ifade etmektedirler. Her harf serisinin renk çubukları aynı ana rengi temsil etmektedir ve her ana renk grubu içinde bulunan çubuklar artan doygunluk (chroma) ve azalan parlaklığa (value) göre, rakamlarla belirtilen sıralamaya göre yerleşmişlerdir (A 1, A 2, A 3, A 3,5 gibi) 11. Doğru renk seçimi çeşitli faktörlere bağlıdır. Bu faktörlerden biri kazanılmış veya genetik olabilen renk görme bozukluğudur. Renk körlüğü olarak bilinen genetik renk görme bozukluğunun, toplum genelinde kadınlarda %2, erkeklerde %8 oranında görüldüğü bildirilmiştir 12. Dental personelin %8-14 ünde renk körlüğü bulunduğu gösterilmiştir 13,14. Renklerin algılanması ve ayırt edilebilirliği yaş, cinsiyet ve tecrübeye göre de değişkenlik göstermektedir 1,8, Özellikle porselen restorasyon yapımında renk seçimi tecrübeli dişhekimleri için dahi çaba gerektiren bir işlemdir 6. Doğal dişlerin renk aralıkları klinikte dental skalalar sayesinde temsil edilmektedir, ancak diş ile renk çubukları arasında yapılan eşleştirme aşaması bazı renkler için daha zordur. Dolayısıyla, skaladaki renklerin gözlemci tarafından tanınması, renk seçiminde önemli rol oynamaktadır 16. Renk seçimindeki başarı, renklerin eşleştirilmesinin geçerliği (validity) sayesinde öngörülebilmektedir. Geçerlik, gözlemcinin renk algılamasındaki değişkenlikler, doğal diş renklerindeki bireysel farklılıklar ve dental skala çeşitliliği gibi

3 58 etmenlerden etkilenmektedir. Duyarlılık (sensitivite) ile seçicilik (spesifite), geçerlik olgusunu oluşturan faktörlerdir. Duyarlılık, rengi kendi eşiyle basitçe eşleştirebilme yeteneğidir. Seçicilik ise rengin gerçekte kendi eşi olmayan renklerin belirlenebilme oranını ifade etmektedir. Seçicilik ve duyarlılık değerlerinin 100 e yakın olması renk uyumunun doğruluk derecesinin arttığını ifade etmektedir. Dolayısıyla yüksek duyarlılık rengin gerçek eşiyle eşleştirilebilmesinin yüksek olduğunu ifade ederken, yüksek seçicilik rengin gerçekte kendi eşi olmayan renkler ile en yüksek oranda eşleştirilmeme durumunu ifade etmektedir 16,17. Bu çalışma, Başkent Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi nde görevli, en az iki yıllık klinik tecrübesi olan restoratif dişhekimleri ile henüz klinik tecrübesi bulunmayan Başkent Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi ikinci sınıf öğrencilerinin renk seçme, ayırt edebilme yetilerinin ve renk eşleştirme geçerliğinin karşılaştırılmasını amaçlamaktadır. BİREYLER VE YÖNTEM Klinik deneyimin renk seçimine etkisini değerlendirmek amacıyla, Başkent Ünivesitesi Diş Hekimliği Fakültesi 2. sınıf lisans öğrencileri (n=18) ile en az iki sene doktora eğitimi almış olan restoratif diş hekimleri (n=17) çalışmaya dahil edilmiştir. Öğrencilerin 4 ü erkek, 13 ü kadınken, restoratif dişhekimlerinin 10 u erkek, 7 si kadındır. Test uygulaması yapılmadan önce tüm bireylere Ishihara renk körlüğü testi 19 uygulanmıştır. Bir erkek öğrencide renk körlüğü tespit edildiğinden çalışmaya dahil edilememiştir, bu nedenle öğrenci sayısı 17 olarak değişmiştir. Öğrencilere renk seçimi testi uygulaması öncesinde renk, boyutları ve seçimi ile ilgili iki saatlik eğitim verilmiştir. Renk alıgılama test düzeneği için üç adet klasik Vita Lumin-Vacuum (Vita Zahnfabrik, Bad Säckingen, Almanya) porselen renk skalası kullanılmıştır. Test düzeneği, akromatik gri (Munsell renk skalasına göre parlaklık değeri 7) fon kağıdı ile kaplı gözlem kutusu merkezine, 45 eğim ile yerleştirilmiş aynı gri fon ile kaplı gözlem platformundan oluşmaktadır 7. Gri fon, gözleri dinlendirmek ve renk çubuklarını çevresel renklerden izole etmek amacıyla kullanılmıştır 9,16. Işık standardizasyonu amacıyla gözlem kutusunun üst bölümüne D 65 gün ışığı 20 sağlayan lamba yerleştirilmiştir. Gözlem platformunun üzerine renk skalasında bulunan 16 renk çubuğunun isimleri gri bant ile kapatılmış, her biri rakam ile işaretlenmiş ve karışık dizilimle sıralanarak sabitlenmiştir. Bireylerin eşleştireceği renk çubuklarının sayısı 20 olup rastgele seçilen dört renk, çift olarak bulunmaktadır. Eşleştirilecek renk çubuklarının isimleri de gri bant ile kapatılarak her biri harf ile işaretlenmiştir. (Resim 1) Eşleştirme testine başlamadan önce bireylere önceden hazırlanan soru kağıtları verilmiştir. Soru kağıtlarında, gözlem platformu üzerinde bulunan renk çubukları ile yerde bulunan renk çubuklarının eşleşme soruları bulunmaktadır. Test süresi her eşleştirme için birer dakika olacak şekilde toplam 16 dakika olarak belirlenmiştir 9. Testler tüm bireyler için tamamlandıktan sonra, soru kağıtlarında harf olarak belirtilen cevaplar doğru, gerçek seri renk isimleriyle değiştirilmiş olup, görsel test sonuçları incelenerek, öğrenciler ile restoratif diş hekimlerinin doğru eşleştirme oranları, yüzdesel uyumları, duyarlılık ve seçicilik parametreleri değerlendirilmiştir. RESİM 1 Test düzeneği

4 59 İstatistiksel Yöntem Öğrenciler ile restoratif dişhekimleri arasındaki eşleştirmelerin istatistiksel olarak karşılaştırılabilmesi amacıyla, değişkenlerin yapısına göre Mann-Whitney U testi, iki oran z testi (two proportions z test), geçerlilik değerlendirmeleri için ise seçicilik ve duyarlılık analizleri uygulanmıştır. Mann-Whitney U testi sonuçları ortalama±standart sapma ve ortanca değer (ortanca değer (min-maks)) olarak ifade edilmiş, diğer istatistiksel yöntemlerin sonuçları gözlem sayısı (n) ve oran (%) olarak ifade edilmiştir. Veri setinin analizinde SPSS 13.0 ve MINITAB 13.0 istatistik paket programları kullanılmıştır. p<0.05 düzeyi istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. BULGULAR Öğrencilerin ve restoratif dişhekimlerinin doğru eşleştirme değerleri Tablo I de görülmektedir. Restoratif dişhekimlerinin doğru olarak yaptıkları renk eşleştirme sayısı, öğrencilerden istatistiksel olarak anlamlı düzeyde daha yüksektir (p<0.05). Restoratif dişhekimleri ve öğrencilerin test edilen renk çubuklarına göre en yüksek yüzdeyle eşleştirilen renkler ve yüzdesel uyumları Tablo II de görülmektedir. Restoratif dişhekimleri (%88) ve öğrenciler (%94) için en yüksek yüzdeyle doğ- TABLO I Öğrencilerin ve restoratif dişhekimlerinin doğru eşleştirme sayıları Öğrencilerin doğru eşleştirmeleri (OD) Restoratif dişhekimlerinin doğru eşleştirmeleri (OD) p 6.1± ±2.4 <0.05 TABLO II Restoratif dişhekimleri ve öğrencilerin, test edilen renk çubuklarına göre en yüksek yüzdeyle eşleştirilen renkler ve yüzdesel uyumları Renk çubukları Restoratif Dişhekimleri Öğrenciler Eşleştirilen Renk % Eşleştirilen Renk % A 1 A 1 53 A 1 35 A 2 A 2 23,5 A 2 29,4 A 3 B 3 35 B 3 35 A 3,5 A 3,5 64, B 1 B 1 53 B 1 64,7 B 2 B 2 70,5 B 2 41 B 3 B 3 47 B 4 41 B 4 B 4 70,5 B 4 47 C 1 C 1 58,8 C 1 53 C 2 C 3 58,8 B 2 23,5 C 3 C 3 47 C 3 41 C 4 C 4 82,3 C 4 70,5 D 2 D 2 47 A 2 23,5 D 3 D 3 41 D 3 35 D 4 C 2 47 C 2 29,4

5 60 ru eşleşme rengi için görülmektedir. Bazı renkler için yanlış olarak yapılan eşleşmenin yüzdesi, olması gereken doğru eşleşmeye göre daha yüksektir. Restoratif dişhekimleri; A 3 e en yüksek yüzdeyle B 3, D 4 e en yüksek yüzdeyle C 2 ve C 2 ye en yüksek yüzdeyle C 3 işaretlerken; öğrencilerde; A 3 e en yüksek yüzdeyle B 3, A 3,5 a en yüksek yüzdeyle, B 3 e en yüksek yüzdeyle B 4, C 2 ye en yüksek yüzdeyle B 2, D 2 ye en yüksek yüzdeyle A 2 ve D 4 e en yüksek yüzdeyle C 2 işaretlenmiştir. Geçerliğin değerlendirilebilmesi amacıyla duyarlılık ve seçicilik değerleri hesaplanmıştır. Tablo III te restoratif dişhekimleri ve öğrencilerin her bir renk için buldukları doğru eşleştirme sayısı ve bu renklerin duyarlılık ile seçicilik değerleri görülmektedir. Seçicilik değerleri tüm sonuçlar için yüksektir ve 100 e yakındır, ancak duyarlılık değerleri öğrencilerde %0-%94,1; restoratif dişhekimlerinde ise %5,8-%88,2 dir. Her iki birey grubunda da ve C 4 en yüksek seçicilik ve duyarlılık değerlerine sahiptir. Restoratif dişhekimlerinin doğru cevap yüzdeleri A 2,, B 1 ve D 4 hariç diğer tüm renkler için öğrencilerden daha yüksektir ve bu fark istatistiksel olarak anlamlıdır. (p<0.001) Vita Lumin-Vacuum skalasında bulunan 4 renk serisine göre restoratif dişhekimleri ve öğrencilerin doğru eşleştirmeleri Tablo IV te görülmektedir. Restoratif dişhekimlerinin doğru eşleştirmeleri ayrı ayrı renk serilerine ve tüm skalaya göre, öğrencilerin sonuçlarıyla karşılaştırıldığında istatistiksel olarak daha yüksektir. (p<0.001) Restoratif dişhekimlerinin ana renklerin eşleştirebilme sıralaması B>C>A>D olarak gözlenirken, öğrenciler için sıralama B=C>A>D olarak gözlenmiştir. TARTIŞMA Subjektif bir yöntem olsa da, görsel olarak yapılan renk seçimi restoratif dişhekimliğinde en yaygın olarak yapılan işlemlerden biridir 9. Diş hekimliği öğrencileri eğitimleri sırasında çoğu zaman klinikte kendilerine eşlik eden deneyimli hekimler bulunmadan renk seçmek durumunda kalmaktadırlar 15. Yapılan çalışmada, bu alan- TABLO III Restoratif dişhekimleri ve öğrencilerin her bir renk için buldukları doğru eşleştirme sayısı ve bu renklerin duyarlılık ile seçicilik Renk çubukları Restoratif Dişhekimleri değerleri (%) Öğrenciler Doğru eşleştirmeler Duyarlılık Seçicilik Doğru eşleştirmeler Duyarlılık Seçicilik A ,9 96,8 6 35,3 95,6 A ,5 94,9 5 29,4 95,2 A ,7 94, ,3 A 3, ,7 97,6 6 35,2 95, ,2 99, ,1 99,6 B ,9 96, ,7 97,6 B ,5 98,0 7 41,1 96,0 B ,1 96,0 5 29,4 95,2 B ,5 98,0 8 47,0 96,4 C ,8 97,2 9 52,9 96,8 C ,2 95,6 3 17,6 94,5 C ,0 96,4 7 41,1 96,0 C ,3 98, ,5 98,0 D ,0 96,4 4 23,5 94,9 D ,1 96,0 5 29,4 95,2 D 4 1 5,8 93,7 1 5,8 93,7

6 61 TABLO IV Vita Lumin-Vacuum dental renk skalasının 4 renk serisine göre restoratif dişhekimleri ve öğrencilerin doğru eşleştirmeleri Doğru eşleştirmeler Renk grupları Ortalama±SS Restoratif dişhekimleri Ortanca (min-maks) Ortalama±SS Öğrenciler Ortanca (min-maks) Vita A grubu 48,2 ± 30,9 Vita B grubu 58,8 ± 14,4 Vita C grubu 55,8 ± 20 Vita D grubu 31,3 ± 22,2 Tüm Vita skalası 49,6 ± 23,3 52,4 (11,8-88,2) 61,8 (41,2-70,6) 52,9 (35,3-82,4) 41,2 (5,9-47,1) 50 (5,9-88,2) 38,8 ± 34,1 45,5 ± 14,7 45,5 ± 22,2 19,6 ± 12,2 38,6 ± 23,9 35,3 (0-94,1) 44,1 (29,4-64,8) 47,1 (17,7-70,6) 23,5 (5,9-29,4) 35,3 (0-94,1) SS: standart sapma da yeterli deneyimi bulunmayan ancak yanlızca renk ve boyutları ile ilgili iki saatlik eğitim gören diş hekimliği fakültesi 2. sınıf öğrencilerinin, renk seçme ve ayırt edebilme yetilerinin, restoratif dişhekimleri ile karşılaştırılması amaçlanmıştır. Yapılan çalışmaya katılan öğrenciler arasında erkek bir bireyde renk körlüğü saptanırken, tüm restoratif dişhekimlerinin normal renk görüşüne sahip olduğu belirlenmiştir. Çalışmaya katılan erkek bireyler arasında görülen renk körlüğü oranı %6,6 dır. Bu oran daha önce literatürde bildirilen oranlardan daha düşüktür. Beklendiği üzere, bu çalışmada renk körü olan kadın bulunmamıştır. Restoratif dişhekimliği ile ilgili ihtisas alanı seçmek isteyen dişhekimlerinin renk körlüğü gibi görme problemlerine karşı duyarlı olmaları gerekmektedir. Klinikte renk seçiminin yapıldığı ortam, ışık kaynağı ve dişin değerlendirme açısı gibi faktörler renk seçimini etkilemektedir. İdeal ışık kaynağı 12:00-15:00 arasında görülen doğal gün ışığıdır. Standart gün ışığı ortalama K dır. Standart D 65 ışık kaynağı gün ışığını temsil etmektedir ve renk ısısı ortalama olarak 6500 K dır. Renk uyumunu doğru olarak sağlayabilmek ve metamerizmi engellemek amacıyla birden fazla farklı ortamda veya standart D 65 ışık kaynağı altında renk seçiminin uygun olduğu düşünülmektedir 4,15,20. Bu nedenle, çalışmamızda renk eşleştirme prosedürü standart D 65 ışık kaynağı altında uygulanmıştır. Dagg ve ark. larının 15 yaptıkları çalışmanın sonuçlarına göre, deneyimli teknisyen ve dişhekimlerinden oluşan gözlemci grubunun (%51,3), diş hekimliği fakültesi 3. sınıf öğrencilerine (%40,4) göre daha yüksek oranda doğru eşleştirme yaptıkları bildirilmiştir. Bu değerler, restoratif dişhekimleri (%49,6) ve öğrenciler (%38,6) için çalışmamızda gözlenen sonuçlarla uyumludur. Diğer taraftan, Lagouvardos ve ark. larının 16 diş hekimliği lisans ve doktora öğrencileri ile; Sim ve ark. larının 1 ise prostodontistler, diş hekimliği öğrencileri, pratisyen hekimler ve dental teknisyenler ile yaptıkları çalışmaların sonucunda, deneyimin doğru renk seçimi üzerine etkisi olmadığı vurgulanmıştır. Ancak öğrenciler ile prostodontistler arasında fark olmamasının sebebini, öğrenci grubunun son sınıf öğrencileri olmasına, dolayısıyla az da olsa klinik deneyimlerinin olmasına bağlamışlardır. Çalışmamızın sonuçlarıyla benzer şekilde, Curd ve ark. larının 9 diş hekimliği öğrencileri ile yaptığı çalışmanın sonuçlarına göre, genel olarak klasik Vita skalasının B serisi en yüksek yüzdeyle

7 62 eşleştirilmiştir. Ancak çalışmamızda bu seriyi C ve A serileri takip ederken, diğer çalışmada 9 B serisini sırasıyla A ve C serileri takip etmiştir. Yine aynı çalışmanın sonuçlarına göre 9, öğrenciler tarafından C 1 en fazla A 1, C 3 en fazla D 3 ve A 3,5 en fazla ile karıştırılmıştır. A 3,5 ile arasında yaşanan karışıklık çalışmamızda da öğrenciler arasında gözlenmiştir. Bu iki renk, ana rengin aynı olmasından ve parlaklığın yanlızca bir rakam uzaklıkta olmasından (3,5 ile 4) dolayı eşleştirilmesi zor olan renklerdir. Bu sonuç klinik gözlemlerle de doğrulanmaktadır 21, renk tonu ile yoğunluktaki küçük farklar, parlaklıktaki değişimlere göre daha az algılanabilirler. Gerek restoratif dişhekimleri gerekse öğrenciler, A 3 ile B 3 ve D 4 ile C 2 renkleri arasında da karışıklık yaşamıştır. Bu karışıklık, bazı renklerin yakın, komşu renk serisindeki renkler ile karışabileceğini doğrulamaktadır 16. Lagouvardos ve ark. larının 16 sonuçları ile uyumlu olarak, geçerlik testine göre, tüm renkler için her iki birey grubunda da duyarlılık değerleri seçicilik değerlerinden daha düşük olarak gözlenmiştir. Bu sonuçlar, eşleştirme sırasında uyumsuz olan renklerin ayırt edilmesinin, uyumlu olan renkleri bulmaktan daha kolay olduğunu göstermektedir. Renk seçiminde bazı renklere karşı eğilim daha az olabilmektedir ve D serisi genellikle rağbet gören renk serilerinden değildir ve genellikle tercih edilmezler 15. Gerek restoratif dişhekimleri gerekse öğrenciler arasında, özellikle D serisi en düşük doğru eşleştirme yüzdesine sahip olarak gözlenmiş olup, D 4 renk çubuğu gerek dişhekimleri gerekse öğrenciler tarafından en düşük duyarlılığa sahip olarak bulunmuştur. Bu çalışmanın sonuçlarına göre, her iki birey grubunda da ve C 4 en yüksek seçicilik ve duyarlılık değerlerine sahiptir. Bu sonuçlara göre, çok parlak veya koyu renkler, orta parlaklıkta veya koyulukta olan renklere göre daha kolay ayırt edilebilmektedirler. Yap ve ark. ları 22 da benzer bir sonuç elde ederek çok parlak veya koyu renklerin göz ile ve renk ölçüm cihazları kullanılarak benzer şekilde ayırt edilebileceğini söylemişlerdir. Bu çalışmanın limitasyonu yanlızca renk skalalarının eşleştirilmesine odaklanmış olması ve in vitro ortamda yapılmış olmasıdır. Restoratif dişhekimleri ile öğrenciler arasındaki renk seçme yetilerinin daha ileri düzeyde karşılaştırılabilmesi amacıyla, renk skalaları ile doğal dişlerin de karşılaştırıldığı in vivo çalışmaların yapılmasına gerek duyulmaktadır. SONUÇ Yapılan çalışmanın sonuçlarına göre, renklerin seçicilik değerleri duyarlılık değerlerinden daha yüksek olduğu ve birbirine yakın renklerin özellikle klinik deneyimi olmayan öğrenciler tarafından daha zor ayırt edilebildiği gözlenmiştir. Renk eşleştirme işleminin öğrenilebilir bir yeti olduğunun ve belirli derecede klinik bilgi ve deneyime sahip olmak gerekliliğinin farkında olmak önem taşımaktadır. KAYNAKLAR 1. Sim CPC, Yap AUJ, Teo J. Color perception among different dental personnel. Oper Dent 2001; 26: Lee YK, Yoon TH, Lim BS, Kim CW, Powers JM. Effects of colour measuring mode and light source on the color of shade guides. J Oral Rehabil 2002; 29: Davis LG, Ashworth PD, Spriggs LS. Psychological effects of aesthetic dental treatment. J Dent 1998; 26: Park JH, Lee YK, Lim BS. Influence of illuminants on the color distribution of shade guides. J Prosthet Dent 2006; 96: van der Burgt TP, ten Bosch JJ, Borsboom PC, Korstmit WJ. A comparison of new and conventional methods for quantification of tooth color. J Prosthet Dent 1990; 63: Klemetti E, Matela AM, Haag P, Kononen M. Shade selection performed by novice dental professionals and colorimeter. J Oral Rehabil 2006; 33: Wee AG, Monaghan P, Johnston WM. Variation in color between intended matched shade and fabricated shade of dental porcelain. J Prosthet Dent 2002; 87: Hammad IA. Intrarater repeatability of shade selections with two shade guides. J Prosthet Dent 2003; 89: Curd FM, Jasinevicius RT, Graves A, Cox V, Sadan AS. Comparison of the shade matching ability of dental students using two light sources. J Prosthet Dent 2006; 96:

8 Yap AU, Bhole S, Tan KB. Shade match of tooth-colored restorative materials based on a commercial shade guide. Quintessence Int 1995; 26: Schwabacher WB, Goodkind RJ. Three-dimensional color coordinates of natural teeth compared with three shade guides. J Prosthet Dent 1990; 64: Brewer JD, Wee A, Seghi R. Advances in color matching. Dent Clin North Am 2004; 48: Moser JB, Wozniak WT, Naleway CK, Ayer WA. Color vision in dentistry: A survey. J Am Dent Assoc 1985; 110: Davison SP, Myslinski NR. Shade selection by color vision-defective dental personnel. J Prosthet Dent 1990; 63: Dagg H, O Connell B, Claffey N, Byrne D, Gorman C. The influence of some different factors on the accuracy of shade selection. J Oral Rehabil 2004; 31: Lagouvardos PE, Diamanti H, Polyzois G. Effect of individual shades on reliability and validity of observers in color matching. Eur J Prosthodont Rest Dent 2004; 12: Dawson B, Trapp RG. Basic and Clinical Biostatistics. McGraw-Hill International Editions, 2001, pp: 144-7, Goodkind RJ, Loupe MJ. Teaching of color in predoctoral and postdoctoral dental education in J Prosthet Dent 1992; 67: Ishihara S. ed. 12 Japan, 1957, Kanelare Shuppan co ltd. 20. Commission Internationale de l Eclairage (CIE). Colorimetry-Official recommendations of the Commission Internationale de l Eclairage. CIE Publication No. 15 (E ) Vienna (Austria): Bureau Central de la CIE, Derbabian K, Marzola R, Donovan TE, Arcidiacono A. The science of communicating the art of esthetic dentistry. Part III: precise shade communication. J Esthet Restor Dent 2001; 13: Yap AUJ, Sim CPC, Loh WL, Teo JH. Human eye versus computerized color matching. Oper Dent 1999; 24: Geliş Tarihi : Received Date : 26 February 2008 Kabul Tarihi : Accepted Date : 31 October 2008 İLETİŞİM ADRESİ Yrd.Doç.Dr Bulem Yüzügüllü Başkent Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı 11. sok no: Bahçelievler-Ankara Tel: Fax: bulemy@gmail.com