TEMETTUAT DEFTERLERİNE GÖRE XIX. YÜZYIL ORTALARINDA KOÇARLI NIN SOSYO-EKONOMİK YAPISI. Aysun SARIBEY HAYKIRAN

Transkript

1 Tarih Okulu Dergisi (TOD) Journal of History School (JOHS) Mart 2016 March 2016 Yıl 9, Sayı XXV, ss Year 9, Issue XXV, pp DOI No: TEMETTUAT DEFTERLERİNE GÖRE XIX. YÜZYIL ORTALARINDA KOÇARLI NIN SOSYO-EKONOMİK YAPISI Aysun SARIBEY HAYKIRAN Özet Bu çalışmada, Aydın Sancağı nın Sobuca Kazası na bağlı Koçarlı Karyesi nin XIX. yüzyıl ortalarındaki sosyo-ekonomik yapısı H (M ) tarihli 2559 ve numaralı temettuat defterlerindeki veriler bağlamında ele alınacaktır. Günümüzde Aydın İlinin ilçelerinden biri olan Koçarlı, sayımın yapıldığı dönemde Aydın Sancağı nın Sobuca Kazası nın merkezi konumundadır. Koçarlı Karyesi ne ait temettuat defterlerindeki vergi mükellefleri kayıtları bu köy hakkında bu tarihe kadar tutulmamış en ayrıntılı malzemeyi oluşturmaktadır. Anahtar Kelimeler: XIX. Yüzyıl, Temettuat Defteri, Aydın Sancağı, Sobuca Kazası, Koçarlı Karyesi Socio-Economic Structure of Koçarlı in the Mid-XIX th Century According to Temettuat Registers Abstract This study aims to analyze the socio-economic structure of Koçarlı that was a village of Sobuca District in the Sanjak of Aydın in the mid-xix th century thanks to the data from temettuat registers no and 16210, and dated ( in Islamic Calender). Koçarlı, one of the districts of Aydın city today, used to be the center of SobucaSubdistrict in the Sanjak of Aydın at the time when the registers were composed. The register about taxpayers in the temettuat registers about the Koçarlı Village is the unique and detailed data that had never been recorded at that time. Keywords:XIX th Century, Temettuat Registers, Sanjak of Aydın, Sobuca District, Koçarlı Village Yrd. Doç. Dr.,Adnan Menderes Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü

2 Aysun Sarıbey Haykıran Giriş Tanzimat döneminde yapılan nüfus, arazi, emlak ve temettu sayımı sonuçlarını içeren ve H (M ) yıllarını kapsayan temettuat defterleri XIX. yüzyıl Osmanlı ekonomik ve toplumsal tarihiyle ilgilenen araştırmacılar için özel bir önemi olan arşiv kaynaklarından biridir. 1 Sözcük olarak kâr, kazanç anlamına gelen temettu kelimesinin çoğulu temettuattır. Tanzimat ile birlikte mali alanda oluşturulmaya çalışan yeni yapılanma girişimlerinin ürünü olan temettuat defterlerinde kaza, köy hatta çiftlik ölçeğindeki yerleşmelerdeki tüm haneler tek tek ele alınmıştır. 2 Ayrıca defterler her hanenin mülkü ve gelir kaynakları ile senelik gelirinden alınan vergi miktarı konusunda son derece ayrıntılı bilgiler içermektedir. 3 Tanzimat reformlarının etkisi altında tutulan ve Tanzimat ın ilk yılları için önemli bir kaynak olan bu defterler sosyo-ekonomik hayat, nüfus ve tarımsal ekonomi ile ilgili bütün karakteristik özellikleri kapsamaktadır. Hane esası üzerine yapılan ve dönemin sosyal tarih araştırmacılığı içinde önemli veriler içeren temettuat sayımlarında yer alan bilgiler dört grupta toplanabilir: 1. Mükellef kişilik bilgileri: a) Hane sahibinin ismi b) Unvanı ve mesleği 2. Menkul ve gayrimenkul servet: a) Mükellefin sahip olduğu veya tasarrufunda bulunan ekili veya nadasa bırakılmış tarlanın, bahçenin, bağ ve çayırın dönüm olarak miktarı. Ayrıca kira ile tutulan ya da kiraya verilen toprakların dönüm olarak miktarı ve kimden kiralandığı ya da kime kiraya verildiği. b)hane sahibinin küçük ve büyükbaş hayvanlarının cins ve miktarı. c) Değirmen, dükkân, boyahane, debbağhane, kışlak vb. gayrimenkul servetin sayısı ve birim büyüklüğü. 1 Temettuat defterleri hakkında ayrıntılı bilgi için bkz: Mübahat Kütükoğlu, Osmanlı Sosyal ve İktisâdî Tarihi Kaynaklarından Temettüat Defterleri, Belleten, c. LIX, s. 225, Ankara 1995, ss ; Tevfik Güran, 19. Yüzyıl Temettüat Tahrirleri, Osmanlı Devleti nde Bilgi ve İstatistik, Der. Halil İnalcık-Şevket Pamuk, Ankara 2000, ss ; Said, Öztürk, Türkiye de Temettuat Çalışmaları, Türk İktisat Tarihi Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, c. 1, s. 1, İstanbul 2003, ss İsmail Aslan, XIX. Yüzyıl Osmanlı Tarihinde Temettuat Defterlerinin Yeri: İğdiç (Selimağa Köyü) Temettuat Defteri Örneği, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c. 5, S.8, 2002, Balıkesir, s Şevket Işık, Tarihsel Coğrafya Açısından Temettuat Defterlerinin Değerlendirilmesi ve Aşağı Akçay Havzası Örneği, Ege Coğrafya Dergisi s.10, İzmir 1999, s [32]

3 XIX. Yüzyıl Ortalarında Koçarlı nın Sosyo-Ekonomik Yapısı 3. Gelirler: a) Mükellefin sahip olduğu veya tasarrufunda bulunan her bir menkul ve gayrimenkul servetin bir yıl içinde sağladığı hâsılat veya kira geliri. b) Hane reisinin ve diğer hane üyelerinin esnaflık, ticaret veya emek faaliyetlerinden sağladığı gelirler. 4. Vergi ödemeleri: a) Bir yıl içinde mükellef hane reisi tarafından ödenen bir tür gelir vergisi olan vergü-yimahsusa nın kuruş olarak miktarı. b) Gayr-i Müslim hane reisinin ve diğer aile üyelerinin ödemekle yükümlü olduğu cizyenin a la, evsat ve edna olarak türü ve sayısı. c) Aynen ödenen aşar ve rüsumun para olarak değeri. 4 İstanbul Başbakanlık Osmanlı Arşivi Maliye Varidat kalemi defterlerinden olan temettuat defterleri serisi 9 katalog içinde toplam defter olmak üzere 1988 tarihinde araştırmacıların hizmetine sunulmuştur. Vergi sayımlarını içeren bu defterden Batı ve Orta Anadolu, Ege Adaları, Doğu Balkanlar ın bazı kesimleri hakkında önemli bilgiler elde edilebilir. 5 Bu çalışmada Tanzimat döneminde Aydın Sancağı SobucaKazası na bağlı olan Koçarlı Karyesi ne ilişkin iki temettuat defteri incelenmiştir. Bu defterlerden ML. VRT. TMT.d.2559 nolu defter, 20 x 57 ebatlarında olup,36 sayfa olarak düzenlenmiştir. Ancak defterin içeriğine bakıldığında hane sayılarının art arda sıralanmasında düzensizlik görülmektedir.1 ve 10. sayfa düzenli bir şekilde sıralanmakta ve 1 ve 17. hane ile son bulmaktadır. 11. sayfa ise 3 nolu hane ile başlamakta ve bu konu ile ilgili bir açıklama yer almamaktadır. Bu kısım 26. sayfada 50. hane son bulmaktadır. Sonra tekrar 27. sayfa 18 nolu hane başlamakta ve 36. sayfada 37 nolu hane ile devam etmektedir. ML. VRT. TMT. d nolu defterise 17,5 X 49 ebatlarındadır. Numaralandırılmış 51 sayfa olan defterin 50 sayfası yazılıdır. Defterin 4 ve 46. sayfaları Müslim nüfus ile bilgi verirken, 47 ve 50. sayfalar gayri Müslimlerle ilgili bilgi sunmaktadır. İki nüfus defterinden nolu defter daha kapsamlı hazırlanmıştır. Örneğin, nolu defterde aşar kısmı oldukça ayrıntılı olarak belirtilmiştir. Ne kadar üretim yapıldığı ve ne kadar 4 Said, Öztürk, Türkiye de Temettuat Çalışmaları, Türk İktisat Tarihi Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, c. 1, s. 1, İstanbul, 2003, s Suraiya, Faroqhi, Osmanlı Tarihi Nasıl İncelenir? Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2001, s. 52. [33]

4 Aysun Sarıbey Haykıran öşür veya bedel olarak ödeme yapılacağı tek tek yazılırken, 2559 nolu defterde sadece ödeme yapılacak miktar belirtilmiştir. Uygarlıklar Vadisi Menderes in güneyinde yer alan günümüzde Aydın ın İlçelerinden biri olan Koçarlı XIX. yüzyılın ilk yarısında idari anlamda Menteşe Sancağı na bağlı SobucaKazası nın otuz iki köyünden biridir. Bugünkü Koçarlı iki kazanın birleşmesinden meydana gelmiştir. Kazanın kuzeyindeki köyler vaktiyle Sobuca güneyindekiler ise Mazun Kazası sınırları içerisindeydi.1830 nüfus sayımında kazaya adını veren Sobuca, 15 haneden ibaret iken Koçarlı202 hanelik bir nüfusa sahiptir. Bu da ileriki yıllarda Koçarlı nın niçin merkez haline geldiğinin sebebini ortaya koymaktadır. 6 Koçarlı Karyesi yılına ait temettuat sayımlarında ise Aydın Sancağı nın Sobuca Kazası nın merkezi ve idari bakımdan da Sobuca ya bağlı bir köydür.xix. yüzyılın ortalarında bir köy için büyük sayılabilecek bir yerleşim birimi hüviyetinde olan Koçarlı, yüzyılın ikinci yarısında Aydın-İzmir demiryolunun tamamlanmasından sonra demiryolunun yolunun etkisinden yararlanamayan bir yerleşim birimi olarak kaza merkezi olmaktan çıkararak nahiye merkezi haline gelmiştir. 7 Koçarlı nın idari anlamda kazadan nahiye düşürülmesinin sebebi olarak Aydın Sancağı nın kuzeyindeki yerleşim birimlerinin kentsel gelişimde ivme kazanırken Menderes in güneyindeki yerleşimlerde böyle bir gelişiminin aynı paralellikte yaşamaması gösterilebilir. 8 Koçarlı nın Nüfusu Koçarlı nın 2559 numaralı temettuat defterinde 87 hane kayıtlıdır. 9 NejatGöyünç ün Osmanlı İmparatorluğu'nun nüfus meseleleri veya tapu-tahrir defterleri üzerinde çalışanlar içinmahiyeti henüz tam bir açıklıkla çözümlenememiş, kaç nüfusluk birtopluluğu ifade ettiği halen tartışılmakta olan bir deyimdir 10 ifadelerinde de açıkça belirtildiği üzere hane sayısının kaç kişiden oluştuğu ve toplam nüfus sayısını bulmak için kaç ile çarpılması 6 Mübahat S. Kütükoğlu, Menteşe Sancağı 1830 (Nüfus ve Toplum Yapısı), TTK, Ankara 2010, s H. 1326/ M Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi nde Sobuca Nahiyesi nin merkezi olarak Koçarlı Karyesi verilmektedir. Bkz Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi, s Hilal Ortaç, Olcay P.Yapucu, Cihan Özgün, Değişim Sürecinde Aydın, Aydın Ticaret Odası Yayınları, Aydın 2010, s ML. VRT. TMT, Nejat Göyünç, Hane deyimi hakkında, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, s..32, İstanbul1979, ss [34]

5 XIX. Yüzyıl Ortalarında Koçarlı nın Sosyo-Ekonomik Yapısı gerektiği konusunda bir fikir birliği yoktur. Ancak çoğunluğun kabul ettiği şekilde hane sayısını 5 olarak kabul ettiğimizde Koçarlı nın tahmini 435 kişilik bir nüfus karşımıza çıkmaktadır.koçarlı ya ait daha detaylı bilgilerin yer aldığı nolu defterde ise Koçarlı da 157 Müslim hane kayıtlıdır. 11 Buna göre, 157 x 5 = 785 kişilik bir nüfusun Koçarlı da yaşadığını söyleyebiliriz. 12 Koçarlı Karye si ile ilgili temettuat defterlerinden edindiğimiz önemli bir ayrıntı, hanedan-ı kadimden olarak belirtilen Koçarlı nın önde gelen ayan ailelerinden Cihanzade Mustafa Ağa bin İbrahim ile yine aynı aileden Hasan ve Yunus Hüseyin in erbab-ı ziraat olarak gerek mal varlıklarıyla gerekse ödedikleri vergiyle ön planda olmalarıdır. Bilindiği üzere XVIII. yüzyılın ikinci yarısı ve XIX. yüzyılın başları Aydın ve çevresinde ayanlık hareketlerinin arttığı bir dönemdir. Bu dönemde Karaosmanoğulları nın Manisa ve Aydın da nüfus sahibi olduğu bunun yanında yine Aydın da özellikle de Koçarlı da Cihanoğulları nın etkin oldukları görülmektedir. 13 Cihanzade ailesinin hem Aydın Güzelhisarı nda hem de Sobuca ve Koçarlı da sahip olduğu konakları, kuleleri ve inşa ettirdikleri camileriyle Koçarlı ve çevresinin mimari gelişiminde önemli katkıları olmuştur. 14 Koçarlı nın Meslek Yapılanması Koçarlı ya ait 2259 nolu defterde 87 hane içinde 73 hanenin meslek niteliği belirtilmiştir. Bunlardan 19 unun erbab-ı ziraat olduğu anlaşılmaktadır. 4 hane urgancılık, 3 hane nalbantlık mesleği ile uğraşmaktadır. Ayrıca 2 şer hanenin semercilik, peynircilik, hamallık, demircilik, çulhacı ve bakkal esnafı olduğu, 1 er hane sahibinin de urgan taciri, tuzcu esnafı, sepetçi, pazarcı, papuşçu, papuşçu çırağı, muy-tab, manav, kazancı çırağı, eskici kalfası, eskici, ekmekçi çırağı, dülger, duhancı, dikici, demirci kalfası, demirci çırağı, çilingir kalfası, berber ve attarlık mesleği ile 11 ML. VRT. TMT, R tarihli Aydın Vilayet Salnamesi nde ise Koçarlı Karyesi nin nüfusu 714 olarak verilmektedir. Bkz. R / Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi, s Aysun Sarıbey Haykıran, Mehmet Başaran, Modernleşme Sürecinde Aydın da Yönetim Olgusu, Tarihsel Süreçte Aydın, Aydın Belediyesi Kültür Yayınları, Ed. Günver Güneş, Aydın 2012, s Ayda Arel, Aydın ve Yöresinde Bir Âyân Ailesi ve Mimarlık: Cihanoğulları ; Osmanlı dan Cumhuriyet e Problemler, Araştırmalar ve Tartışmalar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Hamdi Can Tuncer, İstanbul 1999, ss [35]

6 Aysun Sarıbey Haykıran uğraştıkları anlaşılmaktadır nolu defterde 157 hane sahibinin 142 tanesinin mesleki yapılanması belirtilmiştir. Bu veriler ışında yine aynı şekilde erbab-ı ziraat ve ırgad sayısının fazlalık gösterdiği ve bu yerleşim biriminin tarımsal bir nitelik taşıdığı sonucuna götürmektedir hane erbab-ı ziraat ve 36 hane de ırgadlık işi ile uğraşmaktadır. 2 şer hane kasap, terzi ve berber mesleğini, 1 er hanede bahçıvan, dellal, demirci, eskici, kahveci, nalband, sığırtmaç mesleklerini yapmaktaydılar. Dini görevliler arasında Koçarlı da Rufai Şeyhi post nişini ve hangah post nişini bulunmaktadır. Ayrıca cami kayyumu, hafız, mescid imamı, müezzin diğer dini görevlilerdir. Ayrıca, 1 muallim-i sıbyan da bulunmaktadır. Koçarlı nın Tarımsal Yapısı 2559 nolu defterde yer alan 87 hanenin 34 hanesi tarımsal araziye sahip bulunmaktadır. Bu hane sahiplerinin 1869 dönüm mezru tarlası bulunmakta, 760 dönüm de 2 veya 3 sene sonra işlenmek üzere boş bırakılan gayr-i mezru tarlaları bulunmaktadır zeytin ağacı, 200 dönüm de ormanlık araziye sahip bulunmaktadırlar. 35 zeytin ağacı da Koçarlı da bulunan Tekke ye vakfedildiği anlaşılmaktadır nolu defterde de yine aynı şekilde mezru tarla ve zeytin ağaç sayısının oldukça önemli bir tarımsal yapıyı meydana getirdiği açıklamaktadır. 157 hane sahibinin 134 hanesi tarımsal araziye sahip bulunmaktadır dönüm mezru tarla ve 6883 zeytin ağacı sahipliği yanında yukarıda yer aldığı gibi 200 dönüm orman alanına sahip bulunmaktaydılar dönüm de gayr-i mezru tarlaları vardır. Bu araziler yanında bu arazilerde elde edilen ürünlere bakacak olursak; 2559 nolu defterde sadece 87 hanenin 29 unun aşar vergisi verdiğini belirtmektedir. Bunun da miktarı 2168,5 kuruş olarak verilmiştir. Ancak, nolu defter bize daha ayrıntılı bir sunum vermektedir. Koçarlı da zeytin ve zeytinyağı, darı, buğday, arpa ve susam önemli tarım ürünleri idi ve 5047 kuruş aşar vergisi ödenirken, bunun yanında bedelen 15 Koçarlı nın bu özelliği bölge üzerine yapılan benzer çalışmalarda da vurgulanmıştır. Bkz. Cihan Özgün, Batı Anadolu da Tarımsal İşgücü ve Ücretler ( ), Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. 5, S. 22, s.320. [36]

7 XIX. Yüzyıl Ortalarında Koçarlı nın Sosyo-Ekonomik Yapısı tahsil olunan aşar ürünlerinden ki bu sayım sırasında 2856,5 kuruş ödenmiştir. Bunda da ağırlık penbe yani pamuk ürününde olmakta, onun ardından da bostan ve asel yani bal gelmektedir. Bu ürünlerin o günkü değerlerine de bakacak olursak; Ürün Değeri (Kuruş) Susam 11 Hınta (Buğday) 4 Revgan-ı Zeyt (Zeytin Yağı) 3,5 Darı 3 Şair (Arpa) 2,5 Koçarlı nın Hayvansal Yapısı 2559 nolu defterde yer alan 87 hanenin 30 unda, nolu defterde ise 157 hanenin 118 inde hane sahiplerinin büyük baş hayvanı bulunmaktadır. Aşağıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere Koçarlı ekonomisinde büyük baş hayvancılık önemli bir yer işgal etmektedir Nolu defter nolu defter Hayvan Cinsi Adet (Re s = Baş) Adet (Re s = Baş) Öküz Sağman İnek Bargir Kısrak Kısır İnek 7 14 Sağman Keçi Merkep 2 20 Dana 4 26 Döğe 4 8 Erkek Camus 4 Katır 2 5 Sağman Camus 1 Erkek Buzağı 3 Deve 4 [37]

8 Aysun Sarıbey Haykıran Büyük baş hayvancılığın yanı sıra yine özellikle nolu defter kapsamında arıcılığın önemli bir yere sahip olmaya başladığı anlaşılmaktadır 2559 nolu defterde 2 olan arı kovan sayısı, daha sonra 97 ye çıkmıştır. Koçarlı da İşletilen Dükkânlar. Meslek yapılanmasına baktığımızda tarımsal mesleklerin yanında yukarıda da belirttiğimiz gibi hizmet üreten bazı meslekleri de görmekteyiz. Bakkal dükkânı, tuzcu dükkânı, eskici dükkânı, demirci dükkânı, nalband dükkânı, berber dükkânı ve terzi dükkânı 1 er tane olarak Koçarlı da hizmet vermektedir. Ödenen Vergi (Temettuat Vergisi) 2559 nolu defterde yer alan 87 hanenin 80 i, nolu defterde ise 157 hanenin 155 i temettuat vergisi ödemektedir nolu defter de yer alan temettuat miktarı ,5 kuruş, nolu defterde yer alan temettuat miktarı ise kuruştur. Bu vergiler hane sahibinin yaptığı meslek veya elde ettiği ürünlerden alınan kazanca göre tespit edilmektedir. Bu verilerden hane sahiplerinin mesleklerini de öğrenebilmekteyiz. Örneğin, sepetçilik, eskicilik, kazancı çıraklığı, bakkallık, semercilik, urgan tüccarlığı, nalbandlık gibi meslek gruplarından alınan vergiler kaydedilmiştir. Koçarlı da Gayr-i Müslimler nolu defterde Koçarlı da 12 hane Gayr-i Müslim hane kayıt altına alınmıştır. 16 Tarımsal alanda uğraş noktalarına bakıldığında 1 hanenin 20 dönüm sebze bahçesi, 1 hanenin 20 dönüm ekili arazisi ve 1 hanenin de 30 ağaç zeytini olduğu anlaşılmaktadır. Aşar olarak da sadece 1 hane darı ve susam üzerinden aşar vergisi vermektedir. 16 Koçarlı merkezde 12 hanelik Gayri Müslim nüfus Rumlardan oluşmaktadır. Koçarlı merkezde sayımın yapıldığı dönemde Ermeni nüfus yoktur. Ancak Koçarlı ya çok yakın bir konumda bulunan Sobuca, Haydarlı ve Güdüşlü de Ermeni nüfus bulunmaktadır. Ayrıntılı bilgi için bkz. Hilal Ortaç, Olcay P.Yapucu, Cihan Özgün, Değişim Sürecinde Aydın, Aydın Ticaret Odası Yayınları, Aydın 2010, s.66; Olcay Pullukçu oğlu Yapucu, Modernleşme Sürecinde Bir Sancak Aydın, Kitap Yayınevi, İstanbul 2007, s ; Aysun Sarıbey Haykıran, Aydın Vilayeti nde Çiftlikler ( ), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Bilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, İzmir 2013, s.95. [38]

9 XIX. Yüzyıl Ortalarında Koçarlı nın Sosyo-Ekonomik Yapısı Gayri Müslim nüfusun meslek yapılanması 2 hanenin tütüncü, 2 hanenin pabuççu, 2 hanenin bahçıvan, 2 hanenin hizmetkâr, 2 hanenin ırgad ve 1 hanenin terzilikle uğraştığı anlaşılmaktadır.2 hane de tütüncü ve cuhacı dükkânına sahip bulunmaktadır. 4 hanenin 7 bargiri ve 7 öküzü bulunmaktadır. 12 hanelik gayri Müslim nüfus yaptıkları işe göre 8811 kuruş temettuat vergisi ödemekteydiler. Sonuç XIX. yüzyıl ortalarında Aydın Sancağı Sobuca Kazası na bağlı Koçarlı Karyesi çevre yerleşim birimlere göre daha fazla bir nüfus potansiyeline sahiptir. Yaklaşık olarak 900 kişinin yaşadığı Koçarlı Karyesi, bu kalabalık nüfus potansiyeli sebebi ile civar yerleşimlere göre daha önemli bir yerleşim alanı olarak belirmektedir. Koçarlı nın Sobuca Kazası nın merkezi olmasında bu nüfus özelliğinin doğrudan etkisi bulunmaktadır. Koçarlı yı merkezî konuma getiren ve önemini arttıran temel bir diğer faktör Aydın Sancağı nın önemli ayan ailelerinden Cihanzadelerin Koçarlı yı kendilerine merkez olarak belirlemeleri ve burada yaşamalarıdır. Temettuat defterlerindeki verilerin değerlendirildiğinde; karye dâhilinde erbaba-ı ziraat, ırgat ve hizmetkârların sayısal çoğunluğu bulundurmasının da açıkça kanıtlamaktadır ki Koçarlı Karyesi nin ekonomik yapısı içinde tarım sektörü önemli bir yere sahiptir. Bunun yanında tarımın dışında üretim, ticaret ve hizmet sektörünün göz ardı edilemeyecek düzeyde olması Koçarlı halkının temel gereksinimlerinin kendileri tarafından karşılandığının da göstergesidir. Tarımsal üretimin yanı sıra büyük baş hayvancılık Koçarlı ekonomisinde önemli bir geçim kaynağını oluşturmuştur. Büyük baş hayvancılığın yanı sıra kayıtlarda hanelerin sahip oldukları arı kovanı sayılarının fazlalığı arıcılığın da köy ekonomisinde önemli bir yer işgal ettiğini göstermesi bakımından önemlidir. XIX. yüzyıl ortalarında ekonomisi tarımsal üretim ve büyük baş hayvancılığa dayalı olan Koçarlı, yüzyılın ikinci yarısında İzmir-Aydın demiryolunun sağladığı avantajlardan faydalanamayan Menderes in güneyindeki diğer yerleşim birimleri gibi nüfusunun da azalmasına paralel olarak kaza merkezi olma vasfını yitirmiştir. KAYNAKÇA 1) Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) [39]

10 Aysun Sarıbey Haykıran ML. VRT. TM, 2559 ML. VRT. TMT, ) Resmi Yayınlar H. 1326/ M Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi R / Tarihli Aydın Vilayet Salnamesi. 3) Kaynak Eserler ve Araştırmalar Arel, Ayda, Aydın ve Yöresinde Bir Âyân Ailesi ve Mimarlık: Cihanoğulları, Osmanlı dan Cumhuriyet e Problemler, Araştırmalar ve Tartışmalar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Hamdi Can Tuncer, İstanbul 1999, ss Arslan, İsmail, XIX. Yüzyıl Osmanlı Tarihinde Temettuat Defterlerinin Yeri: İğdiç (Selimağa Köyü) Temuttuat Defteri Örneği, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c. 5, s.8, 2002, Balıkesir, ss Faroqhi, Suraiya, Osmanlı Tarihi Nasıl İncelenir? Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul Göyünç, Nejat, Hane Deyimi Hakkında, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi s.32, İstanbul 1979, ss Güran, Tevfik, 19. Yüzyıl Temettuat Tahrirleri, Osmanlı Devleti nde Bilgi ve İstatistik, Der. Halil İnalcık-Şevket Pamuk, Ankara 2000, ss Işık, Şevket, Tarihsel Coğrafya Açısından Temettuat Defterlerinin Değerlendirilmesi ve Aşağı Akçay Havzası Örneği, Ege Coğrafya Dergisi, s.10, İzmir,1999, ss Kütükoğlu, MübahatS., Osmanlı Sosyal ve İktisâdî Tarihi Kaynaklarından Temettüat Defterleri, Belleten,c.LIXs. 225 Ankara 1995,ss Kütükoğlu, MübahatS.,Menteşe Sancağı 1830 (Nüfus ve Toplum Yapısı), TTK, Ankara, Ortaç, Hilal-Olcay P. Yapucu- Cihan Özgün, Değişim Sürecinde Aydın, Aydın Ticaret Odası Yayınları, Aydın Özgün, Cihan, Batı Anadolu da Tarımsal İşgücü ve Ücretler ( ), Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c. 5, s. 22, ss Öztürk, Said, Türkiye de Temettuat Çalışmaları, Türk İktisat Tarihi Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, c. 1, s. 1, İstanbul 2003, ss [40]

11 XIX. Yüzyıl Ortalarında Koçarlı nın Sosyo-Ekonomik Yapısı Pullukçuoğlu Yapucu, Olcay, Modernleşme Sürecinde Bir Sancak Aydın, Kitap Yayınevi, İstanbul, Sarıbey Haykıran, Aysun,-Mehmet Başaran, Modernleşme Sürecinde Aydın da Yönetim Olgusu, Tarihsel Süreçte Aydın, Ed. Günver Güneş, Aydın Belediyesi Kültür Yayınları, Aydın 2012, ss Sarıbey Haykıran, Aysun, Aydın Vilayeti nde Çiftlikler ( ), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Bilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, İzmir [41]

12 Aysun Sarıbey Haykıran Belge 1: 2559 nolutemeuttuat Defteri [42]

13 XIX. Yüzyıl Ortalarında Koçarlı nın Sosyo-Ekonomik Yapısı [43]