BAĞ IMSIZLIK, VESAYET, BIRLIKTELIK

Transkript

1 başkandan Özdemir ÖZOI< BAĞ IMSIZLIK, VESAYET, BIRLIKTELIK Avukat Özdemir ÖZOK Kurulu şundan bu yana, savunma mesleğinin örgütleri bağıms ız barolar ımızla birlikte, Adalet Bakanl ığı 'n ın idari vesayetine karşı mücadele veren Türkiye Barolar Birli ği'nin bu mücadelesi olumlu sonuç vermi ş ve 4667 say ı l ı Yasa ile bu yönde önemli kazan ımlar elde edilmi ştir. Bu bağlamda; Yasa'n ın 8/4. maddesine göre "Baro yönetim kurullar ın ın aday ın levhaya yazılmas ı hakkındaki kararlar ında son söz TBB Yönetim Kurulu 'na b ırak ılm ış ", Yasan ın 20/son maddesine göre "avukat stajyerinin, stajyer listesine yazılıp yaz ılmamas ı hakkında karara itiraz sürecinde son karar mercii TBB Yönetim Kurulu'dur", Yasan ın /3. maddelerine göre "levhadan ve avukatlık ortaklığı sicilinden silme karar ına karşı itiraz halinde son karar TBB Yönetim Kurulu'na aittir' Yasan ın 1 54.maddesine göre "işten yasaklaman ın zorunlu olduğu hallerde, doğrudan yasaklama yetkisi, Adalet Bakanl ığı 'ndan al ınm ış ve TBB Disiplin Kurulu'na verilmiştir", Yasan ın 157/7. maddesine göre "disiplin kurulu kararlar ına itiraz sürecinde de ayn ı şekilde son karar mercii TBB Disiplin Kurulu 'dur", Yasan ın 1 68.maddesine göre "baro yönetim kurullar ı tarafından önerilen avukatlık asgari ücret taryelerine" son şekli veren ve "onaylayan TBB Yönetim Kurulu 'dur" yasan ın 1 82.maddesine göre "yasan ın uygulanmas ına dair yönetmelikler TBB Yönetim Kurulu tarafından haz ırlan ır ve Adalet Bakanl ığı 'n ın onayına gönderilir." Bakanl ık, yönetmeli ği geri gönderse bile, "TBB Yönetim Kurulu'nca üçte iki çoğunlukla aynen kabul edilen yönetmelikler onaylanm ış say ılarak yürürlüğe girer", Yasa'n ın ek 2.maddesine göre "avukatlar ın barolar ı ve TBB 'yi temsilen yurt dışı toplant ılar ına kat ılmak için Adalet Bakanl ığı 'ndan izin almalar ı " hükmü kald ırı lm ış, "bilgi verme" hükmü getirilmi ştir. Yasa'n ın geçici 13.maddesine göre de "dava vekillerinin listeye yaz ılma başvurular ı sürecinde son söz ve karar mercii TBB Yönetim Kurulu'na aittir". Türkiye Baro ıar Birli ği Başkan ı TOB Dergisi, Say ı 48,

2 Özdemir ÖZOK ba şkondan Belirtilen bu maddelerin yan ında Yasa'n ın getirdi ği yeni düzenleme ve mant ık TBB Yönetim Kurulu'nun, TBB Genel Kurulu'ndan ald ığı yetkiye ve barolardan aldığı güç ve deste ğe dayanarak, savunma mesle ği ad ına düzenlemeler yapmak ve kararlar vermek hakk ına ve yetkisine sahip oldu ğunu göstermektedir. TBB'nin bu hak ve yetkileri barolar ım ızın ve TBB'nin birlikte verdiği uzun ve çetin mücadeleler sonunda elde edilmi ştir. Diyarbak ır Genel Kurulu'nda göreve gelen TBB yönetimi, tüm barolara ça ğr ı yaparak gelen baro temsilcilerinin kat ı l ım ı ile öncelikle ç ıkar ılmas ı gerekli olan yönetmelikleri ç ıkarm ış ve Resmi Gazete'de yay ınland ıktan sonra yürürlüğe koymu ştur. Daha sonra avukatlar ın resmi nitelik ta şıyan kimliklerinin bast ırılmas ı ve ruhsatnamelerinin düzenlenmesi konusunda da yasan ın yukarda belirtilen maddeleri yan ında özellikle 8.,9. ve 121/8. maddelerindeki yetkilere dayanarak kimliklerin ve ruhsatnamelerin TBB taraf ından düzenlenmesine karar verilmi ştir. İşte bu aşamadan sonra, kimi barolar ım ız kimlik ve ruhsatlar ın TBB tarafından tek tip olarak düzenlenmesini barolar ın bağıms ızl ığına müdahale olduğu görüşünü ileri sürerek, TBB'nin bu tutumu ile barolar ın üstünde bir vesayet makam ı konumuna geldiğini söylemeye ba şlam ışlard ır. Bu barolar ım ızın gösterdiği duyarl ı l ık yönetim kuruluna getirilmi ş, yönetim kurulu çe şitli kereler yapt ığı görü şmeler sonunda, yap ılan i şlemin yasan ın amac ına ve rulıuna uygun olduğuna ve vesayetle ilgisi olmad ığına karar vermi ştir. Bunun üzerine İstanbul Barosu Ba şkanl ığı TBB'nin bu i şlemlerinin iptali için Dan ıştay'da dava açm ış, yap ılan ilk inceleme sonunda 8.Daire tarih ve 2003/3904 say ı l ı karar ıyla istem doğrultusunda "yürütmenin durdurulmas ı " karar ı vermi ş, itiraz üzerine Dava Daireleri Genel Kurulu tarih ve 2003/954 say ı l ı karar ıyla, itiraz ımızı uygun ve yasal bularak "yürütmenin durdurulmas ı karar ı "n ı kald ırm ışt ır. Tartışman ın yarg ı n ı n vereceği karar doğrultusunda çözülebileceği dü şünülmesine kar şın, kimi barolar ımız bu konudaki duyarl ı l ıklar ın ı sürdürmekte; yap ılan i şlemlerle barolar ın bağıms ızl ığın ın yara ald ığın ı ileri sürmektedirler. Bu geli şmeler sonucu konuya duyarl ı l ık gösteren ilgili barolar tart ışmay ı TBB'nin günü Trabzon'da yapt ığı Genel Kurula taşı m ışlard ır. İş art ık vesayetten de öte, TBB ve barolar ı rencide edici biçimde merkez- şube ili şkisi şeklinde sunulmu ş; haks ız olarak TBB'nin merkeziyetçi anlay ış içinde barolara şube gibi bakt ığı ileri sürülmü ştür. Ancak ortaya konulan demokratik yönetim anlay ışı, tüm barolara e ş it ve yans ız duru şu, hiçbir konuda, hiçbir baronun ald ığı karara etki etmeyi şi, sadece yasan ı n kendisine verdiği görevleri objektif bir biçimde yerine getiri şiyle TBB ileri sürülen bu iddia ve isnatlar ı çürütmü ş ve bu ilkeli davran ışı - n ın karşı l ığın ı kadirbilir genel kurul üyelerinin deste ğiyle alm ışt ır rbb Dergisi, Say ı 48, 2003

3 ba şkandan Özdemir ÖZOI< Ancak TBB ve barolar aras ında "TBB 'nin vesayeti ve barolar ın bağıms ızlığı " konusunda başlat ı lan vesayet tart ışmalar ı, 4667 say ı l ı Yasa'n ın yürürlüğe girdiğ i tarihi öncesine dayanmaktad ır. Ankara Barosu'nun 2000 y ı l ında düzenlediği "Hukuk Kurultay ı 2000" toplant ılar ında bu konu tart ışı lm ış "Avukatlık Hukuku" bölümünde bildiri sunan şimdiki Ankara Baro Ba şkan ı Say ın Semih GÜNER konu şmas ında; "... Avukatlık Yasas ı, savunma hakk ın ın kullan ılmas ında barolara yüklediği görevin yan: s ıra, Türkiye Barolar Birliği 'ne de üst meslek kuruluşu olarak önemli görevler vermi ştir.., görevleri aras ında, baro/ann görüşünü alarak ortak görüşlere ulaşmak, avukatlık mesleğinin genel ç ıkarların ı ve mesleğin ahlak düzen ve geleneklerini sağlamak, mesleki dayan ışmay ı güçlendirmek, hak aramada ve savunma hakkın ın kullan ımında avukatın etkinliğini artt ırmak avukatlar ın mesleki gelişme/erini özendirecek ve sağlayacak önlemleri almak gibi konular bulunmaktadır..." demi ştir. GÜNER devam ında,..... Barolar ın mesleki anlayışın, ortak k.avramlar ın gelişmesi ve gerçekleşmesi için üstlendikleri görevin yan ı s ıra, bireysel mesleki faaliyetin denetlenmesi, özen, do ğruluk ve dürüstlük içinde yap ılmas ı yönünden de görevleri bulunmaktad ır. Bu görev, bireyin hak a- rama özgürlüğünün bir başka güvencesidir. Barolar ın bu denetim iş/evini gereği gibi yapmalar ı, uygulama farklılıklar ın ın gideril ıp, objekt{fliğin egemen olmas ı, yasa ve meslek kurallar ın ın ülkenin her yerinde ayn ı anlayış ve yorum içinde uygulanabilmesi, ancak üst meslek örgütünün barolar ı denetlemesiyle mümkün olabilir say ılı Yasa ile bu güvence yarat ılm ış, Türkiye Barolar Birliği de bu görevi en üst görev bilinciyle yerine getirmiş ve getirmeye devam etmektedir... " ve yine devamla "...Avukatl ık mesleğinin güçlenmesi, saygınlaşmas ı ancak meslek örgütün ün etkin, güçlü ve bilinçli olmas ı ile mümkündür. Mesleğin geleceği için gerekli önlemleri alacak organ barolar ve onlar ın üst kuruluşu olan Türkiye Barolar Birliği 'dir. Bunun en güzel kan ıtın ı, Türkiye Barolar Birliği'nce yürürlüğe sokulan 'meslek kurallar ı ' ortaya koymaktadır. Ülkemiz avukatlığının bir disiplin altında yap ılmas ında büyük katkıs ı olan meslek kurallar ı, meslek örgütünün etkinliğinin de kan ıtı olmaktadır... Avukatlık mesleğinin kamusal boyutu nedeniyle, kaç ın ılmaz olan mesleki denetimin yan ı s ıra, mesleğe giriş ve ayrılışların yürütmeden alın ıp, barolara ve Türkiye Barolar Birliği 'ne verilmesi önemli bir yen ilik olmuş ve Türk avukatl ık mesleğinin gelişmesinde bir dönüm noktas ı say ılm ıştır..." diyerek bildirisine devam etmi ştir. Oturumda tart ışmac ı olarak bulunanlardan dönemin İstanbul Baro Başkan ı Say ın Yücel SAYMAN da özetle;.... acaba baroların üst kuruluşu olur mu, barolar ın üst kuruluşu, barolar ın bağıms ızlığıyla bağdaşır m ı, peki dünyada baroların üst kuruluşu var m ıdır?... Benim bildiğim kadar ıyla üst kuruluş, barolar ın üst kuruluşu olmaz. Savunman ın, örgütünün bir üst kuruluşu olmaz. Bu bağıms ızlıkla bağdaşmaz...barolar Birliği olmas ın anlam ında söylemiyorum; Türkiye Barolar Birliği olur. Türkiye Barolar Birliği üst kuruluş olmaz, ne olur bir koordinasyon kurumu olur... bağlayıc ı kararlar alamaz... Deniyor JBB Dergisi, Say ı 48,

4 Özdemir ÖZOK boşkandun ki, bir kaos mu olsun, olsun! Bundan neden korkuyorsunuz ki..." dedikten sonra konuyla ilgili olarak, dinleyicilerin de kat ı l ımıyla, tart ışmalara geçilmi ş, bu tart ışmalarda, dönemin Türkiye Barolar Birli ği Başkan ı Say ı n Eraip ÖZGEN söz alarak özetle;...say ın Yücel SA YMAN, Türkiye Barolar Birliği 'nin bir üst kurum niteliğinden ç ıkar ılmas ı ve sadece bir koordinasyon kurulu haline getirilmesi fikrini işledi. Asl ında meşhur Bektaşifıkralar ındaki gibi; -Yok diyeceksin ama dilin varm ıyor- demiş. Barolar Birliği tamamen kalks ın demeye gelen bir niyet bu;...sayin SA YMAN konuşmas ında, devaml ı barolar ın bağıms ızlığına aykırı olduğu fikrini işledi. Asl ında eğer böyle düşün üyorsa bir ad ım daha öteye gider; barolar ın, avukatların da bağıms ızlığın ı ortadan kaldırdığını kabul ederiz. 0 vakit tüm savunma kurumu olmas ın ı istediği barolar kurumu da ortadan kaldırırız...neden bir vesayet makam ı değildir? Çünkü Barolar Birliği 'ni seçen/er avukatlardır... Barolar Birliği delegeleri Barolar Birliği Genel Kurulu'nu oluşturur, yani bir dış kurumun etkisi değildir. Avukatlar ın dışında bir kurum değildir Say ın SA YMAN' ın dediği gibi bir kaos olabileceğine ben de inan ıyorum. Ama Say ın SA YMAN'la ayr ıldığım nokta: kaos olsun bu da iyidir, sözüne kat ılm ıyorum. Çünkü en kötü düzenin dahi bir kaostan daha iyi olduğu inanc ınday ım... diyerek sözlerini bitirdikten sonra konu şmalar devam etmi ş, bu s ırada söz alan önceki dönemlerin Türkiye Barolar Birli ği Başkan ı Say ın Önder SAV da özetle; "... Terminolojik tartışmaya girmek istemiyorum da, barolar ın, Barolar Birliği 'nin birbiriyle ilişkileri konusundaki değerlendirmelerine de bir aç ıklık getirmek istiyorum. Elbette Türkiye' de irili ufakl ı, meslektaş sayıs ı çok olan barolar ım ız vardır. İstanbul Barosu tarihçe bakım ından en geçmişi eskiye dayanan baromuzdur ve ö- vünç kaynağı olan barolar ım ızdan birisidir. Ama bu kadar büyüklüğüne, bu kadar köklü/üğüne karşın İstanbul Barosu bile, Türkiye Barolar Birliği 'nin geçmişte yaptığı kavgalar ı gündemine taş ıyamazdı. Bugün eğer Anayasa 'n ın Cumhurbaşkan ı 'n ın yemin metnine, bugün eğer Anayasa 'n ın milletvekillerinin yemin metnine yans ıyan hukukun üstünlüğü deyimi Anayasa 'ya girmi şse mahalli barolar ın kavgas ıyla değil, Türkiye Barolar Birliği'nin, üst kuruluşun mücadelesiyle girebilmiştir. Geçmişe dönüp baktığım ız zaman herkes 12 Eylül rejimi önünde diz çökerken, diz çökmeyen tek kurulu ş Türkiye Barolar Birliği 'dir. Karşı koyan, bu Anayasa 'n ın ilk harfinden son harfine kadar değiştirilmesi gerekliliğinin alt ın ı çizen hukuk kuruluş udur. Bunu tabi ki kaynak olarak meslekta şlarımdan tabi ki kaynak olarak barolar ından alan bir kuruluştur. 0 bakımdan bu üst kuruluş deyimine çok fazla takılman ın birbirimizle uğraşmak ve itişmekten öte bir yarar sağlamayacağı görüş ündeyim. Sonra üst kuruluş deyiminden, yüksek deyiminden de çok fazla yüksünmemek laz ım: Anayasam ız'da üst kuruluş deyimi var, Anayasam ız'da Yüksek Mahkemeler deyimi var. Yani biz yüksek mahkeme dedi ğimiz zaman bidayet mahkeme/erini alçak mahkeme mi kabul ediyoruz, değil, o bir düzendir: Yarg ıda da bir 26 1, TBB Dergisi. Say ı 48, 2003

5 başkandan Özdemir ÖZOI< diizendir, baroların da böyle bir düzeni söz konusudur "diyerek konuya ili şkin aç ıklamalar ına devam etmi ştir. Bu konuda Say ın SAy, ÖZGEN ve GÜNER'in görü şlerine aynen kat ı l ıyorum. Uzun y ı llar baro başkanl ığı başta olmak üzere, savunma mesle ğinin yüceli ğ i, sayg ınl ığı ve kutsall ığına olan bağl ı l ığımla 1978 y ı l ından bu yana yapt ığım tüm görevlerde TBB ve barolar ı bir bütün olarak anlad ım, alg ılad ım, hissettim ve ya şad ım. Bu bağlamda hiçbir zaman TBB'yi barolar ın üstünde bir vesayet organ ı olarak düşünmedim. Çünkü, birbirini tamamlayan ve bir bütünün parçalar ı olan bu kurumlar aras ındaki dayan ışma ve birliktelik kesinlikle vesayet ili şkisi olamaz. Sözlük anlam ı; vasilik-vasi olma, birisini yönetme, idare etme olan vesayet ili ş- kisinin, TBB ve barolar aras ındaki ili şkiyle ne kadar ilgisi oldu ğunu anlamak mümkün değildir. Vesayet asl ında bir özel hukuk ili şkisi ve kavram ıd ır. Hukuk alan ında haklar ın ı kullanma ve görevlerini yerine getirme yetene ği bulunmayan gerçek ki şiler ad ına bu haklar ı kullanma yetene ğine sahip di ğer gerçek ki ş ilerin hukuki i şlemler yapabilme yetkisiyle donat ılmas ı ve bu haklar ı kullanma anlam ına gelmektedir. Vesayet alt ındaki ki şinin k ısmen ya da tamamen bu haklar ı kullanma hak ve yetkisi yoktur. Özel hukuk alan ındaki vesayet yan ında, idare hukukundakamu hukukunda söz konusu olan idari vesayet kavram ı; farkl ı anlamlar ta şır. Çünkü özel hukukta vesayet, vesayet alt ına al ınan ki şinin hak ve menfaatlerini korumak ve gözetlemek için öngörülmü ştür. Oysa idari vesayetin amac ı, idari vesayete uyruk tüzel ki şinin yapaca ğı i şlem ve eylemlere karşı bireylerin ve toplumun yarar ın ı korumakt ır. Tan ımlanan bu iki vesayet türü de TBB-barolar aras ındaki ili şki lere uymamaktad ır. TBB, barolar ın temsilcilerinin-delegelerinin olu şturduğu TBB Genel Kurulu tarafından seçilen-yetkilendirilen ki şiler tarafından tüm barolar ad ına görev yapmaktad ır. Kurulu şundan itibaren savunman ın bağıms ızl ığı mücadelesini, barolarla birlikte Adalet Bakanl ığı'na karşı sürdüren TBB var ı lan bu noktada haks ız ve dayanaks ız olarak ele ştirilmektedir. 3-8 Ocak 1934 y ı l ında İzmir'de toplanan baro temsilcileri barolar ın birlikteli ğini ve dayan ışmas ını sağlama yönünde ilk ad ım ı atm ışlar ve TBB'nin temelini o- lu şturan "Türkiye Avukatlar Birliği" dü şüncesini ya şama geçirmi şlerdir. Bu günden sonra bu fikir etrafında gerçekle ştirilen çe şitli toplant ı lar ve yap ı lan çal ışmalar sonucu gün ve 1136 say ı l ı Avukatl ık Kanunu ç ıkarı lm ışt ır. Bu yasa gereği kurulmas ı öngörülen TBB, Ankara Barosu'nun çağrıs ı ve ev sahipli ğinde yap ı lan toplant ı sonunda günlü Genel Kurul Toplant ı s ı'nda kurulmu ştur Nisan 1963 günlerinde Ankara'da toplanan baro temsilcileri yeni ç ıkacak "Avukatlık Yasas ı "n ı görü şmü şler ve görüşme sonunda 40 maddeden olu şan ilke kararlar ı alm ışlard ır. Bu ilke kararlar ından 29.s ırada yeni olu şacak TBB'nin hak ve yetkileri şu şekilde tan ımlanm ışt ır; "TBB kanunlar ın avukatlara tan ıdığı haklar ın gerçekleşmesine ve yüklediği vazifelerin tam ve şerefli bir surette yerine getirilme- T8B Dergisi, Say ı 48,

6 Özdemir ÖZOK başkondan sine çal ışmak, avukatlar ın haklarına karşı vuku bulabilecek müdahaleleri ve muhtemel tehditleri önlemek için gerekli tedbirleri almak, avukatlar ın ve barolar ın tümünü ilgilendiren hususlarda topluca hareket etmek yetkisine sahip olmal ıdır." Barolar ın temsilcisi olarak rapora imza koyanlar; Ankara temsilcisi Komisyon Başkan ı Av.Emin Halim Ergun- İstanbul barosu temsilcisi Sözcü Av.Sabih Atl ı- Ankara Barosu temsilcisi Raportör Av.Suat Z.Özalp-Üyeler Ankara Barosu temsilcisi Av.Necdet Fikir, Denizli Barosu temsilcisi Av.Aziz Behçet Çomako ğlu, İzmir Barosu temsilcisi Av.Cengiz İlhan, Hatay Barosu temsilcisi Av. Ahmet R ıza Ery ılmaz, Burdur Barosu temsilcisi Av.Kaz ım Aksoy, İstanbul Barosu temsilcisi Av.Kamil Taşgil, Bursa Barosu temsilcisi Av.Flalet Geli şken. TBB'nin i şlevini tan ımlarken, TBB-barolar aras ı nda bir bağı ms ızl ık-vesayet tartışmas ı yap ı lacağın ı dü şünmemi şlerdir. Bunu şu cümle ile aç ıkça ortaya koymu şlar; "..avukatlar ın ve barolar ın tümünü ilgilendiren hususlarda topluca hareket etmek yetkisine sahip olmal ıdır" demek suretiyle TBB'nin, avukatlar ın ve barolar ın ortak yararlann ı koruyan ve kollayan düzenlemeler yapma yetkisine sahip olmas ını istemi şlerdir. TBB'nin kurulu ş beyannamesini olu şturan bu rapor do ğrultusunda, yasala şan 1136 say ı l ı Avukatl ık Kanunu'na göre ilk TBB Genel Kurulu 9-10 A ğustos 1969 günü yap ı lm ıştır. Bu genel kurulda al ınan karar doğrultusunda ikinci genel kurulun 31 Ekim 1969 günü İstanbul'da yap ı lmas ına karar verilmi ştir. 31 Ekim 1969 günlü ikinci Genel Kurula sunulan çal ışma raporunun 17.sayfas ında geçen üç ayl ık süre içinde TBB yönetiminin Adalet Bakanl ığı'n ın "vesayetinden" kurtar ılmas ı için barolarla birlikte yap ılan girişimler say ılmaktad ır. Burada hiçbir ayr ım yap ılmadan TBB ve barolar ın bağıms ızl ığından söz edilerek, kurumsal olarak "savunman ın" bağıms ızl ığı amaç edinilmi ştir. Bu uzun anlat ımlar sonunda "TBB ve barolar ın vesayet altında olmas ı izahs ız bir kavramdır. Türk barolar ın ın idari vesayet alt ında olmas ın ı kabul etmek 'çağdaş baro' anlay ışın ın çok gerisinde kalmaktadır" denilmek suretiyle TBB ve barolar ın bağıms ızl ığı bir bütün olarak ele al ınm ış ve alg ılanm ışt ı r. Bu anlay ışı zedeleyecek ve TBB-barolar birlikteli ğine zarar verecek; savunman ın birlikteliğini bozacak ve savunma örgütlerini güçsüzle ştirecek her türlü tart ışmadan özenle kaç ınmak gereklidir. Izmir Barosu Ba şkan ım ız Sn.Av.Bahattin Özcan Acar' ın TBB'nin kurulu ş y ıldönümü için gönderdi ği günlü kutlama mesaj ında vurgulad ığı "Savunma mesleğinin güçlenmesi, barolar ın eşgüdümü ve birlikten doğacak gücün etkinliğininsağlanmas ı " anlay ışım geli ştirerek, yayarak meslek ve yurt sorunlar ında etkili bir TBB'yi hep birlikte olu şturmak durumunday ız. Ortak amac ım ızın kaos değil, demokratik, özgürlükçü bir düzen yaratmak olduğuna yürekten inan ıyorum T88 Dergisi. Say ı 48, 2003