Giriş. Ad öbekleri nasıl yorumlanır?

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Giriş. Ad öbekleri nasıl yorumlanır?"

Asli Akçatepe
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Bağlama Kuramı

2 Giriş Ad öbekleri nasıl yorumlanır? Bazı AÖler anlamlarını bağlamdan ve söylemden alır. 1) Fatma Lazca ile ilgili güzel bir makale yazdı. Gönderimsel anlatım (G-anlatım) Anlamını dünyadaki bir varlığa gönderme yaparak alan AÖ Bazı AÖler anlamlarını diğer AÖlere gönderme yaparak alır. 2) Ayşe bir sopa ile kendine vurdu. Gönderge Anlamını cümledeki diğer bir AÖden almak zorunda olan AÖ

3 Giriş Gönderge i. Dönüşlü zamirler, ör. kendim ii. İşteş zamirler, ör. birbirimiz

4 Giriş o Dönüşlü zamirler i. Özneye dönüşlülük belirtmek için «Asıl dönüşlü zamir» (Banguoğlu) Ör. Kadın kendini görmüş. Ben hatayı kendimde buldum. Çocuk kendi evini özledi. İnsan kendisinin doktorudur. Gönderge ii. Özneyi pekiştirmek için «Pekiştirme zamiri» (Banguoğlu) Ör. (Sen) kendin mi gördün?/*cem seni kendini mi gördü? (Ben) kendim çok zekiyimdir./*o beni kendimi iyi tanır. Kitabı (o) kendi(si) okusun./ben onu kendi(si)ni iyi tanırım. iii. Üslup gereği «Kişi zamiri» (Banguoğlu) Ör. Kendisi iyi bir insandır/ben kendisini iyi tanırım. iv. Tek başına yapılan bir işi anlatmak için zarf gibi Ör. Bunu kendi kendime yaptım.

5 Giriş Bazı AÖler anlamlarını ya diğer AÖlerden alır ya da başka yerden. 3) Hoca, öğrenciler onu seviyor sanıyor. Zamir Anlamını cümledeki diğer bir AÖden alabilen (ama almak zorunda olmayan) AÖ! Bu üç tür öğe cümlede sadece belli konumlarda bulunabilir: 4) *Kendim bir sopayla bana vurdum./*kendi bir sopayla Ayşe ye vurdu. Bağlama Kuramı Bu üç tür AÖnün cümle içinde nerede bulunabileceği

6 Öncül ve eşdizinleme Öncül Kendi anlamını başka bir AÖye veren AÖ 5) Ayşe bir sopa ile kendine vurdu. öncül gönderge Dizin/endeks, eşdizinleme, eşgönderme 6) i. [Ali] i [Veli ye] j [bir sinek] k gösterdi. ii. [Hoca] i [öğrenciler] j [onu] k seviyor sanıyor. iii. [Hoca] i [öğrenciler] j [onu] i seviyor sanıyor. iv. [Ayşe] i [bir sopa] j ile [kendine] i vurdu.

7 Göndergelerin dağılımı! Öncül ve gönderge/zamir arasındaki ilişki yapısal ilişkilere dayanır. Ağaçların gerçekliğine delil 7) i. Ayşe i bir sopa ile kendine i vurdu. ii. [Ayşe nin i annesi] j bir sopa ile kendine j vurdu. iii. *[Ayşe nin i annesi] j bir sopa ile kendine i vurdu. iv. [Benim i babam] j bir sopa ile kendine j / *kendime i vurdu. (7i-iv) nin ağacı «K-buyurma»nın önemi!

8 Göndergelerin dağılımı K-buyurma A kardeşlerine ve kardeşlerinin kızlarına (ve «torunlarına» vs.) k-buyurur. K-buyurma (teknik) i. A ya hükmeden her budak B ye de hükmediyorsa, ii. ii. Ne A B ye ne de B A ya hükmediyorsa, A B ye k-buyurur.

9 Göndergelerin dağılımı Bağlama i. A B ye k-buyuruyorsa ii. A ve B eşdizinliyse A B yi bağlar. Genelleme 8) i. *Kendim i bir sopayla bana i vurdum. ii *[Ayşe nin i annesi] j bir sopa ile kendine i vurdu. iii. vs Bağlamanın A İlkesi (1) Bir gönderge bağlı olmalıdır.

10 Göndergelerin bağlanmasında yerellik 9) *Ali i [kendinin i Mehmet ile Beyoğlu na gittiğini] söyledi. (karş. Ali [Mehmet ile Beyoğlu na gittiğini] söyledi.) Ağaç? A İlkesine göre dilbilgisel olması gerek 10) i. Ali [Ayşe nin i bir sopa ile kendine i vurduğunu] söyledi. ii. *Ali i [kendinin i Mehmet ile Beyoğlu na gittiğini] söyledi. (10i) de gönderge ile öncülü aynı cümlede Yerellik kısıtlaması Bağlama alanı AÖyü içeren cümle Bağlamanın A İlkesi Bir gönderge bağlama alanı içinde bağlı olmalıdır.

11 Zamirlerin dağılımı 11) i. Ayşe i bir sopa ile ona j/*i vurdu. ii. Hoca i [öğrenciler onu j/i seviyor] sanıyor. (11ii) de zamir ile öncülü ayrı cümlelerde! Yani göndergelerin durumunun tersi Özgür Bağlı değil Bağlamanın B İlkesi Bir zamir bağlama alanı içinde özgür olmalıdır.

12 G-anlatımların dağılımı G-anlatımlar kimseye bağlanmak istemiyor. 12) i. *Ayşe i Fatma yı i öptü. ii. *O i Fatma yı i öptü. iii. *O i [öğrenciler Fatma yı i seviyor] sanıyor. Bağlamanın C İlkesi Bir G-anlatım özgür olmalıdır.

13 Alıştırmalar 1) Aşağıdaki cümleler neden bozuktur? i. *Hasan i onu i seviyor. ii. *O i Hasan ı i seviyor. iii. *[Mustafa nın i babası] j kendini i seviyor. iv. *[Mustafa nın i babası] j onu j seviyor. v. *Suzan i Can kendi i ile evlenmeli diye düşünüyor. vi. *Can Suzan i ona i bakmalı diye düşünüyor. 2) Bağlama ilkeleri ışığında aşağıdaki cümlelerdeki tuhaf görünen durumları teşhis edin. i. Kendimi seviyorum. ii. Ahmet kendi babasının gelmediğini sanıyor.

Benzer belgeler

Yapı. Sezgisel olarak kimi sözcükler diğerleriyle daha yakın ilişkide

Yapı. Sezgisel olarak kimi sözcükler diğerleriyle daha yakın ilişkide Cümle bilgisi Yapı Cümleler sözcük dizisi değildir. Sözcükler öbekler cümle ör. Bir adam beylik tabancasını çıkardı. Bir adam beylik tabancasını çıkardı. Bir adam beylik tabancasını çıkardı. Sezgisel olarak