BODRUM SMMMO. YENĠ TTK ve DĠĞER GÜNCEL MEVZUAT ÇERÇEVESĠNDE DÖNEM SONU UYGULAMALARI ve BAZI HATALI ĠġLEMLER 18 ARALIK SMMM Nusret KURDOĞLU

Transkript

1 BODRUM SMMMO YENĠ TTK ve DĠĞER GÜNCEL MEVZUAT ÇERÇEVESĠNDE DÖNEM SONU UYGULAMALARI ve BAZI HATALI ĠġLEMLER 18 ARALIK 2015 SMMM Nusret KURDOĞLU

2 Artık son ayını da bitirmek üzere olduğumuz bu yıl da tüm meslek mensupları için oldukça hareketli geçti. Özellikle geçen yılın son döneminde ve bu yıl boyunca, yeni TTK ile ilgili uygulamalar, geniģletilme çalıģmaları süren E uygulamalar ve KGK duyuruları üzerine tartıģmalar gündemin merkezinde yer aldı. Ancak bu tartıģmaların E uygulamalar ve KGK ile ilgili bölümü, bütünüyle ayrı bir çalıģma konusu ve bu günkü çalıģmamızın içeriğinde yer almıyor. SMMM Nusret KURDOĞLU 2

3 Öte yandan tarih 442 no.lu VUKGT ile 2015 yılı yeniden değerleme oranının % 10 dan yüksek (10,11) olması, bazılarımıza yeniden enflasyon düzeltmesinin baģlatılmasının yaklaģması olasılığını düģündürdü. Ama böyle bir durum Ģu anda yok. Zira, bilindiği gibi, kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10'dan fazla olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutarlar. Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi halinde sona erer. (VUK Mük.298/1) Ve sonuçta, tarih 457 no.lu VUKGT ile bu oran % 5,58 olarak yayımlandı, korkulan olasılık sona erdi. SMMM Nusret KURDOĞLU 3

4 Bu çalıģma bir monografi üzerinde iģlem yapılacak biçimde programlanmadı. Dönem sonunda yapılması gerekli çeģitli iģlemlerin muhasebe kayıtlarına örnekler sunma ve dolayısıyla yapılması gerekli iģlemleri anımsatma amacı güdüldü. Bu arada doğallıkla tüm hesaplar değil, sadece kullanımında ve değerlemesinde özellikle dikkat edilmesi gereken noktalar olan bazı özellikli hesaplar ele alındı. SMMM Nusret KURDOĞLU 4

5 Yine de, ana konuya girmeden önce, ana konuyu doğrudan etkileyen yeni Türk Ticaret Kanunu nun getirdiği çeģitli zorunlulukların dönem içi ve dönem sonu iģlemlerimize etkisini gözden geçirmek gerektiği açık.. SMMM Nusret KURDOĞLU 5

6 Önce bir bakalım, TTK defter tutma yükümlülüğünü nasıl tanımlamıģ? I - Defter tutma yükümlülüğü MADDE 64- (6335 sayılı Kanunun 8 inci maddesiyle değiģen fıkra) (1) Her tacir, ticari defterleri tutmak ve defterlerinde, ticari iģlemleriyle ticari iģletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak iliģkilerini ve her hesap dönemi içinde elde edilen neticeleri, bu Kanuna göre açıkça görülebilir bir Ģekilde ortaya koymak zorundadır. Defterler, üçüncü kiģi uzmanlara, makul bir süre içinde yapacakları incelemede iģletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek Ģekilde tutulur. ĠĢletme faaliyetlerinin oluģumu ve geliģmesi defterlerden izlenebilmelidir. SMMM Nusret KURDOĞLU 6

7 Bu hükümden çıkan sonuç bazı değiģik alıģkanlıkları yok edici özelliktedir. Örneğin; zaman zaman yaptığımız denetimlerde 120-Alıcılar ve 320- Satıcılar hesaplarının alt hesap kullanılmaksızın çalıģtırıldığı görülmekte.. Ama bu hüküm, bu uygulamaya son verilmesi gerektiğini çok net bir biçimde söylüyor..

8 Öte yandan, ender de olsa, bazı çevrelerde dönem karı düģükse ya da zarar çıkıyorsa, gider çoğaltmamak için amortisman ayırmama gibi bir alıģkanlığın bulunduğu görülüyor. Bu uygulama, az önce sözü edilen 64. Madde ile ters düģmekte. Zira, amortisman ayrılmaması, o dönemde dönem sonuçlarının doğru açıklanmamıģ olması anlamına gelmekte.. Kaldı ki, herhangi bir dönemde amortisman ayrılmamıģ bir duran varlığın satılması halinde (döneminde ayrılmayan amortisman tutarının KKEG sayılması kuralı nedeniyle) kalan maliyetin hesaplanması da ayrı bir sorun doğurmakta.. SMMM Nusret KURDOĞLU 8

9 Aynı durum, Kıdem Tazminat KarĢılıkları için de geçerlidir. KarĢılıkların göz ardı edilmesi durumunda hem dönem giderleri eksik olmakta, dönemsellik kavramı ihlal edilmekte, hem de bilançoda dönem sonu borç miktarı eksik görüldüğü için tam açıklama kavramının yanı sıra yabancı kaynaklara iliģkin ilkeler ihlal edilmiģ olmaktadır. SMMM Nusret KURDOĞLU 9

10 II - Defterlerin tutulması MADDE 65- (1) Defterler ve gerekli diğer kayıtlar Türkçe tutulur. Kısaltmalar, rakamlar, harfler ve semboller kullanıldığı takdirde bunların anlamları açıkça belirtilmelidir. (2) Defterlere yazımlar ve diğer gerekli kayıtlar, eksiksiz, doğru, zamanında ve düzenli olarak yapılır. (3) Bir yazım veya kayıt, önceki içeriği belirlenemeyecek Ģekilde çizilemez ve değiģtirilemez. Kayıt sırasında mı yoksa daha sonra mı yapıldığı anlaģılmayan değiģtirmeler yasaktır. SMMM Nusret KURDOĞLU 10

11 Ve envanter iģlemleri hakkındaki hüküm, tüm ezberleri bozacak nitelikte.. SMMM Nusret KURDOĞLU 11

12 III - Envanter MADDE 66- (1) Her tacir, ticari iģletmesinin açılıģında, taģınmazlarını, alacaklarını, borçlarını, nakit parasının tutarını ve diğer varlıklarını eksiksiz ve doğru bir Ģekilde gösteren ve varlıkları ile borçlarının değerlerini teker teker belirten bir envanter çıkarır. (2) Tacir açılıģtan sonra her faaliyet döneminin sonunda da böyle bir envanter düzenler. Faaliyet dönemi veya baģka bir kanuni terimle hesap yılı oniki ayı geçemez. Envanter, düzenli bir iģletme faaliyetinin akıģına uygun düģen süre içinde çıkarılır. (3) Maddi duran malvarlığına dâhil varlıklarla, ham ve yardımcı maddeler ve iģletme malzemeleri düzenli olarak ikame ediliyor ve toplam değerleri iģletme için ikinci derecede önem taģıyorsa, değiģmeyen miktar ve değerle envantere alınırlar; Ģu Ģartla ki, bunların mevcutları miktar, değer ve bileģim olarak sadece küçük değiģikliklere uğramıģ olsunlar. Ancak, kural olarak üç yılda bir fiziksel sayım yapılması zorunludur. (4) Aynı türdeki stok malvarlığı kalemleri, diğer aynı nitelikteki veya yaklaģık aynı değerdeki taģınabilir malvarlığı unsurları ve borçlar ayrı ayrı gruplar hâlinde toplanabilir ve ortalama ağırlıklı değer ile envantere konulabilir. SMMM Nusret KURDOĞLU 12

13 Görüleceği gibi, iģletmeler önceki alıģkanlıklarının büyük bölümünü terk etmek durumunda.. Peki, aksi durumda, yani eski alıģkanlıklar sürdürülürse, yaptırım var mı? Eski TTK da herhangi bir yaptırım yoktu, bu nedenle de kimse vergisel bir zorunluluk doğmadıkça envantere dönüp bakmıyordu.. Hatta envanter defterine sadece finansal tabloları yapıģtırmakla yetinenler hala azımsanmayacak sayıda.. SMMM Nusret KURDOĞLU 13

14 A) Suçlar ve cezalar MADDE 562- (1) Bu Kanunun; 64 üncü maddesinin birinci fıkrasının ikinci veya üçüncü cümlesindeki yükümlülükleri yerine getirmeyenlere, (4.000 TL ĠPC) (Bu arada bu TL ĠPC ler, 2015 yılında 4934 TL olarak devrede..) SMMM Nusret KURDOĞLU 14

15 65 inci maddesine uygun olarak defterlerini tutmayanlara da aynı yaptırım var. (4.000 TL ĠPC) SMMM Nusret KURDOĞLU 15

16 66 ncı maddesindeki usule aykırı olarak envanter çıkaranlara, (4.000 TL ĠPC) SMMM Nusret KURDOĞLU 16

17 Daha da önemlisi; 549 uncu maddede belirtilen belgeleri sahte olarak düzenleyenler ile ticari defterlere kasıtlı olarak gerçeğe aykırı kayıt yapanlar bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır SMMM Nusret KURDOĞLU 17

18 Bu noktada bazı KKEG uygulamalarına dikkat çekmek gerekiyor. KKEG nedir? Aslında iģletme kiģiliğine ait bir giderin vergi yasalarınca geçerli kabul edilmemesi KKEG olarak adlandırılır. Bir baģka deyiģle, bir giderin geçerli ya da KKEG olarak kayda alınması için, öncelikle o giderin ĠġLETME KĠġĠLĠĞĠNE AĠT bir gider olması gerekir. SMMM Nusret KURDOĞLU 18

19 Ancak, uygulamada ĠġLETME KĠġĠLĠĞĠNE AĠT OLMAYAN, örneğin ortaklardan biri veya bir kaçı için yapılmıģ olan bazı giderlerin önce gider yazıldığı, sonra durumu kurtarmak için KKEG olarak gösterildiği görülmekte.. Oysa KKEG tanımı bu değil.. Ve bu durumda ortaya gerçeğe aykırı bir kayıtlama olayı çıkıyor. Bu uygulamanın yarattığı tehlikeye de az önce değindik.. SMMM Nusret KURDOĞLU 19

20 Buraya kadar göz atılan konular, defter tutma ile ilgili olanlar.. Ama dönem içi ve dönem sonuyla ilgili farklı hükümler de var.. ġimdi kısaca onları özetleyelim; SMMM Nusret KURDOĞLU 20

21 II - Pay sahiplerinin Ģirkete borçlanma yasağı (6335 sayılı Kanunun 15 inci maddesiyle değiģen madde) MADDE 358- (1) Pay sahipleri, sermaye taahhüdünden doğan vadesi gelmiģ borçlarını ifa etmedikçe ve Ģirketin serbest yedek akçelerle birlikte kârı geçmiģ yıl zararlarını karģılayacak düzeyde olmadıkça Ģirkete borçlanamaz. Bu kanunun 358 inci maddesine aykırı olarak pay sahiplerine borç verenler, üçyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılır. SMMM Nusret KURDOĞLU 21

22 Bu arada, bu borçlar geçmiģten geliyorsa, 6103 sayılı TÜRK TĠCARET KANUNUNUN YÜRÜRLÜĞÜ VE UYGULAMA ġeklġ HAKKINDA KANUN devreye giriyor. Buna göre, bu borçların yürürlük tarihi olan den itibaren üç yıl içerisinde nakden kapatılması gerekiyordu. Bu süre ise, tarihinde sona erdi. SMMM Nusret KURDOĞLU 22

23 Yaptırım için aynı 24. Madde ile TTK 5622 maddeye yollama yapılmıģ. Bu maddede belirtilen yaptırım ise, 100 ila 300 gün APC.. Bu arada (uygulanamayacağını umduğumuz) bir baģka yasa hükmü de bizleri tehdit ediyor sayılı yeni TCK nın 278. Maddesinde; iģlenmekte olan bir suçu yetkili makamlara bildirmeyen kiģilerin bir yıla kadar hapsi öngörülmekte.. Umarız bu madde bizler için de uygulanmaz. SMMM Nusret KURDOĞLU 23

24 VI - ġirketle iģlem yapma, Ģirkete borçlanma yasağı MADDE 395- (1) Yönetim kurulu üyesi, genel kuruldan izin almadan, Ģirketle kendisi veya baģkası adına herhangi bir iģlem yapamaz; aksi hâlde, Ģirket yapılan iģlemin batıl olduğunu ileri sürebilir. Diğer taraf böyle bir iddiada bulunamaz. (6335 sayılı Kanunun 17 inci maddesiyle değiģen fıkra) (2) Pay sahibi olmayan yönetim kurulu üyeleri ile yönetim kurulu üyelerinin pay sahibi olmayan 393 üncü maddede sayılan yakınları Ģirkete nakit borçlanamaz. Bu kiģiler için Ģirket kefalet, garanti ve teminat veremez, sorumluluk yüklenemez, bunların borçlarını devralamaz. Aksi hâlde, Ģirkete borçlanılan tutar için Ģirket alacaklıları bu kiģileri, Ģirketin yükümlendirildiği tutarda Ģirket borçları için doğrudan takip edebilir. Bu kanunun 395 inci maddesinin ikinci fıkrasının birinci veya ikinci cümlesi hükümlerini ihlal edenler, üçyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılır. SMMM Nusret KURDOĞLU 24

25 3. Sermayenin kaybı, borca batık olma durumu a) Çağrı ve bildirim yükümü MADDE 376- (1) Son yıllık bilançodan, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısının zarar sebebiyle karģılıksız kaldığı anlaģılırsa, yönetim kurulu, genel kurulu hemen toplantıya çağırır ve bu genel kurula uygun gördüğü iyileģtirici önlemleri sunar. (2) Son yıllık bilançoya göre, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin zarar sebebiyle karģılıksız kaldığı anlaģıldığı takdirde, derhâl toplantıya çağrılan genel kurul, sermayenin üçte biri ile yetinme veya sermayenin tamamlanmasına karar vermediği takdirde Ģirket kendiliğinden sona erer. SMMM Nusret KURDOĞLU 25

26 Son zamanlarda bu madde ve ĠĠK un (Md. 179) bağlantılı hükümleri ile ilgili olarak ticaret mahkemelerine Ġflasın Ertelenmesi baģvuruları yığılmaya baģladı. Meslek mensubu olarak bizlerin, bilançolarda ortaya çıkacak durumlara göre bu noktada müģterilerimizi uyarmamız gerektiği açık, zira bu bilançoları yorumlayıp onlara anlatacak olan bizleriz. SMMM Nusret KURDOĞLU 26

27 ġimdi de, süregelmekte olan bir tartıģma konusuna bakalım.. Sermaye Ģirketlerinde Genel Kurul yapmak zorunlu mu? Özellikle limited Ģirketlerde Ortaklar Kurulunun yerini Genel Kurul alınca bu tartıģma aldı, yürüdü.. Çözüm için önce Genel Kurulların devredilmesi mümkün olmayan yetkilerine göz atmakta yarar var. SMMM Nusret KURDOĞLU 27

28 B) Görev ve yetkileri MADDE 408- (1) Genel kurul, kanunda ve esas sözleģmede açıkça öngörülmüģ bulunan hâllerde karar alır. (2) ÇeĢitli hükümlerde öngörülmüģ bulunan devredilemez görevler ve yetkiler saklı kalmak üzere, genel kurula ait aģağıdaki görevler ve yetkiler devredilemez: a) Esas sözleģmenin değiģtirilmesi. b) Yönetim kurulu üyelerinin seçimi, süreleri, ücretleri ile huzur hakkı, ikramiye ve prim gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları. (6335 sayılı Kanunun 22 inci maddesiyle değiģen bent) c) Kanunda öngörülen istisnalar dıģında denetçinin seçimi ile görevden alınması. SMMM Nusret KURDOĞLU 28

29 d) Finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, yıllık kâr üzerinde tasarrufa, kâr payları ile kazanç paylarının belirlenmesine, yedek akçenin sermayeye veya dağıtılacak kâra katılması dâhil, kullanılmasına dair kararların alınması. e) Kanunda öngörülen istisnalar dıģında Ģirketin feshi. f) Önemli miktarda Ģirket varlığının toptan satıģı. (3) Tek pay sahipli anonim Ģirketlerde bu pay sahibi genel kurulun tüm yetkilerine sahiptir. Tek pay sahibinin genel kurul sıfatıyla alacağı kararların geçerlilik kazanabilmeleri içinyazılı olmaları Ģarttır. SMMM Nusret KURDOĞLU 29

30 C) Toplantılar MADDE 409- (1) Genel kurullar olağan ve olağanüstü toplanır. Olağan toplantı her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapılır. Bu toplantılarda, organların seçimine, finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, kârın kullanım Ģekline, dağıtılacak kâr ve kazanç paylarının oranlarının belirlenmesine, yönetim kurulu üyelerinin ibraları ile faaliyet dönemini ilgilendiren ve gerekli görülen diğer konulara iliģkin müzakere yapılır, karar alınır. (2) Gerektiği takdirde genel kurul olağanüstü toplantıya çağrılır. (3) Aksine esas sözleģmede hüküm bulunmadığı takdirde genel kurul, Ģirket merkezinin bulunduğu yerde toplanır. SMMM Nusret KURDOĞLU 30

31 3. Çağrısız genel kurul MADDE 416- (1) Bütün payların sahipleri veya temsilcileri, aralarından biri itirazda bulunmadığı takdirde, genel kurula katılmaya ve genel kurul toplantılarının yapılmasına iliģkin hükümler saklı kalmak Ģartıyla, çağrıya iliģkin usule uyulmaksızın, genel kurul olarak toplanabilir ve bu toplantı nisabı varolduğu sürece karar alabilirler. (2) Çağrısız toplanan genel kurulda, gündeme oybirliği ile madde eklenebilir; aksine esas sözleģme hükmü geçersizdir. SMMM Nusret KURDOĞLU 31

32 Açıkça görüleceği gibi, finansal tabloların kabul yetkisi, oluģan kara tasarruf yetkisi devredilemez bir biçimde Genel Kurul un görevleri arasındadır. Bu durumda genel kurul yapılmadan beyanname verildiği takdirde, o beyannameler kabul görmemiģ onaysız finansal tablolara dayanmıģ olacaktır. SMMM Nusret KURDOĞLU 32

33 Haliyle bu finansal tabloları hazırlama ve genel kurula sunma yükümlülüğü Yönetim Kurulu na (limited Ģirketlerde müdür veya müdürlere) ait olacaktır. A) Anonim Ģirketlerin finansal tabloları ve yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu I - Hazırlama yükümü MADDE 514- (1) Yönetim kurulu, geçmiģ hesap dönemine ait, Türkiye Muhasebe Standartlarında öngörülmüģ bulunan finansal tablolarını, eklerini ve yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunu, bilanço gününü izleyen hesap döneminin ilk üç ayı içinde hazırlar ve genel kurula sunar. Bu tablolar nasıl bir özellik taģıyacak? SMMM Nusret KURDOĞLU 33

34 II - Dürüst resim ilkesi MADDE 515- (1) Anonim Ģirketlerin finansal tabloları, Türkiye Muhasebe Standartlarına göre Ģirketin malvarlığını, borç ve yükümlülüklerini, öz kaynaklarını ve faaliyet sonuçlarını tam, anlaģılabilir, karģılaģtırılabilir, ihtiyaçlara ve iģletmenin niteliğine uygun bir Ģekilde; Ģeffaf ve güvenilir olarak; gerçeği dürüst, aynen ve aslına sadık surette yansıtacak Ģekilde çıkarılır. (Bu maddeyi yorumlarken daha önce sözü edilen (defterlerin tutulma biçimine iliģkin) 64. ve devamındaki maddelerin de göz önünde tutulması ve birlikte yorumlanması yararlı olacaktır. SMMM Nusret KURDOĞLU 34

35 Elbette Anonim ve Limited ġirketler için yapılacak bu genel kurullarda en önemli hazırlık, finansal tabloların yanı sıra, Yıllık Faaliyet Raporları nın düzenlenmesi.. Bu konuda tarihinde bir Asgari Ġçerik Yönetmeliği yayımlandı. Bu yönetmeliğin 16. Md.si uyarınca Yıllık Faaliyet Raporunun 2 ay içerisinde hazırlanması gerekiyor. Bu durumda, finansal tablolar için de aynı süre geçerli olacak demektir. SMMM Nusret KURDOĞLU 35

36 Bir baģka tereddüt konusu, kar payı dağılımında ve avans kar payı dağılımında yaģanmakta.. SMMM Nusret KURDOĞLU 36

37 TTK diyor ki; B) Kâr payı, hazırlık dönemi faizi ve kazanç payı I - Kâr payı MADDE 509- (1) Sermaye için faiz ödenemez. (2) Kâr payı ancak net dönem kârından ve serbest yedek akçelerden dağıtılabilir. (3) Kâr payı avansı, Sermaye Piyasası Kanununa tabi olmayan Ģirketlerde, Sanayi ve Ticaret Bakanlığının bir tebliği ile düzenlenir. III - Kâr payı ile yedek akçeler arasında ilgi MADDE 523- (1) Kanuni ve esas sözleģmede öngörülen isteğe bağlı yedek akçeler ayrılmadıkça pay sahiplerine dağıtılacak kâr payı belirlenemez. SMMM Nusret KURDOĞLU 37

38 Bir diğer tartıģma konusu; Kar dağıtma zorunluluğu var mı? Yanıt yine TTK da.. SMMM Nusret KURDOĞLU 38

39 I - Kanuni yedek akçe 1. Genel kanuni yedek akçe MADDE 519- (1) Yıllık kârın yüzde beģi, ödenmiģ sermayenin yüzde yirmisine ulaģıncaya kadar genel kanuni yedek akçeye ayrılır. (2) Birinci fıkradaki sınıra ulaģıldıktan sonra da; c) Pay sahiplerine yüzde beģ oranında kâr payı ödendikten sonra, kârdan pay alacak kiģilere dağıtılacak toplam tutarın yüzde onu, genel kanuni yedek akçeye eklenir. (3) Genel kanuni yedek akçe sermayenin veya çıkarılmıģ sermayenin yarısını aģmadığı takdirde, sadece zararların kapatılmasına, iģlerin iyi gitmediği zamanlarda iģletmeyi devam ettirmeye veya iģsizliğin önüne geçmeye ve sonuçlarını hafifletmeye elveriģli önlemler alınması için kullanılabilir. SMMM Nusret KURDOĞLU 39

40 Ve eğer yıl içerisinde avans kar payı dağıtımı olasılığı varsa, önceki yıl genel kurulunda bu konunun mutlaka gündemde olması ve genel kurulda görüģülüp kabul edilmiģ olması gerekiyor. Bu genel kurul tutanağında yer alacak metin biçimi de ilgili yönetmelikte detaylı bir biçimde anlatılmıģ.. SMMM Nusret KURDOĞLU 40

41 Bu arada A.ġ. ler için unutulmaması gereken bir husus var; 2. Görev dağılımı MADDE 366- (1) Yönetim kurulu her yıl üyeleri arasından bir baģkan ve bulunmadığı zamanlarda ona vekâlet etmek üzere, en az bir baģkan vekili seçer. Esas sözleģmede, baģkanın ve baģkan vekilinin veya bunlardan birinin, genel kurul tarafından seçilmesi öngörülebilir. SMMM Nusret KURDOĞLU 41

42 Bu kuralın sonucu olarak, Yönetim Kurulu seçimi, yasanın kabul ettiği azami sınır olan üç yıl için yapılmıģ bile olsa, Anonim ġirket yönetim kurulları, bu iki yetkilinin seçimini her yıl yapmak zorundalar. SMMM Nusret KURDOĞLU 42

43 Buraya kadar TTK dan yapılan alıntılar tümüyle Anonim ġirketler bölümündendi. ġimdi biraz da Limited ġirketlere bakalım. SMMM Nusret KURDOĞLU 43

44 III - Finansal tablolar ve yedek akçeler MADDE 610- (1) Anonim Ģirketlere iliģkin 514 ilâ 527 nci madde hükümleri limited Ģirketlere de uygulanır. Kısaca bu kurallar her iki Ģirket tipinde de aynıdır. Aynı durum, genel kurul yetkileri için de geçerlidir. SMMM Nusret KURDOĞLU 44

45 A) Genel kurul I - Yetkiler MADDE 616- (1) Genel kurulun devredilemez yetkileri Ģunlardır: a) ġirket sözleģmesinin değiģtirilmesi. b) Müdürlerin atanmaları ve görevden alınmaları. c) Topluluk denetçisi ile (6335 sayılı Kanunun 41/20 inci maddesiyle metinden çıkarılan ibare) işlem denetçileri de dâhil olmak üzere, denetçilerin atanmaları ve görevden alınmaları. d) Topluluk yılsonu finansal tabloları ile yıllık faaliyet raporunun onaylanması. e) Yılsonu finansal tablolarının ve yıllık faaliyet raporunun onaylanması, kâr payı hakkında karar verilmesi, kazanç paylarının belirlenmesi. f) Müdürlerin ücretlerinin belirlenmesi ve ibraları. g) Esas sermaye paylarının devirlerinin onaylanması. h) Bir ortağın Ģirketten çıkarılması için mahkemeden istemde bulunulması. (Devamı da var ama bizim için önemli olanlar bunlar) SMMM Nusret KURDOĞLU 45

46 2. Müdürlerin birden fazla olmaları MADDE 624- (1) ġirketin birden fazla müdürünün bulunması hâlinde, bunlardan biri, Ģirketin ortağı olup olmadığına bakılmaksızın, genel kurul tarafından müdürler kurulu baģkanı olarak atanır. (2) BaĢkan olan müdür veya tek müdürün bulunması hâlinde bu kiģi, genel kurulun toplantıya çağrılması ve genel kurul toplantılarının yürütülmesi konularında olduğu gibi, genel kurul baģka yönde bir karar almadığı ya da Ģirket sözleģmesinde farklı bir düzenleme öngörülmediği takdirde, tüm açıklamaları ve ilanları yapmaya da yetkilidir. (3) Birden fazla müdürün varlığı hâlinde, bunlar çoğunlukla karar alırlar. EĢitlik hâlinde baģkanın oyu üstün sayılır. ġirket sözleģmesi, müdürlerin karar almaları konusunda değiģik bir düzenleme öngörebilir. SMMM Nusret KURDOĞLU 46

47 C) Sermaye kaybı ve borca batıklık I - Bildirim yükümlülüğü MADDE 633- (1) Esas sermayenin kaybı ya da borca batık olma hâllerinde anonim Ģirketlere iliģkin ilgili hükümler kıyas yoluyla uygulanır. Ek ödeme yükümlülüğü hakkındaki hükümler saklıdır. II - Ġflasın bildirilmesi veya ertelenmesi MADDE 634- (1) Ġflasın bildirilmesi ve ertelenmesine anonim Ģirket hükümleri uygulanır. D) Denetçi MADDE 635- (1) Anonim Ģirketin denetçiye, denetime ve özel denetime iliģkin hükümleri limited Ģirkete de uygulanır. SMMM Nusret KURDOĞLU 47

48 Sonuç olarak, yeni TTK uygulamalarına göre, Anonim ġirketlerle Limited ġirketler arasında bir çok alanda ve özellikle Genel Kurullarla ilgili konularda her hangi bir farklılık bulunmamaktadır. Nasıl ki Anonim ġirketler için her yıl genel kurul yapmak olağan bir durumsa, aynı olağan durum Limited ġirketler için de geçerlidir. SMMM Nusret KURDOĞLU 48

49 ġimdi artık ana konuya dönersek; Dönem sonlarında yapılması gereken tüm iģlemleri kısaca özetlediğimizde, karģımıza Ģöyle bir tablo çıkmaktadır; (aslında genel çizgileriyle yapılacak iģlemler her yıl sonunda aynıdır.) SMMM Nusret KURDOĞLU 49

50 için gerekli günlük kayıtlar tamamlandıktan sonra genel geçici mizanın alınması Mizanda yer alan tüm hesapların elden geçirilmesi, banka hesaplarının, alıcı satıcı, verilen alınan çeklerin ve alacak ve borç senetlerinin mutabakatlarının yapılması, VUK değerleme hükümlerine göre değerlenecek tüm hesapların tek tek ele alınarak değerlemelerin yapılması, SMMM Nusret KURDOĞLU 50

51 Bu değerlemeler yapılırken, dönemsellik kavramı uyarınca giderler ve gelirler için ödemenin değil, tahakkukun esas alınması gerektiğinin göz önünde tutulması, Öncelikle 7 grubu hesaplarını etkileyecek kalemlerin ele alınması ve dönemsellik kavramı da göz önünde tutularak değerleme ve aktarmaların yapılması, SMMM Nusret KURDOĞLU 51

52 7 grubu hesaplarına giriģler tamamlandıktan ve artık bu gruba eklenecek bir tutar olmadığı kesinleģtikten sonra, bu gruptaki tutarların ilgili bilanço ve gelir tablosu hesaplarına yansıtılması, SMMM Nusret KURDOĞLU 52

53 Bu yansıtmalar sırasında, yansıtma hesaplarının (düzeltme iģlemleri hariç) ana hesaplarla karģılıklı kapatılma öncesinde hiçbir zaman borçlanmayacağının (daima önce alacaklı duruma geleceğinin) unutulmaması, SMMM Nusret KURDOĞLU 53

54 Yıllara yaygın inģaat ve onarma iģleri yapan iģletmelerde, yansıtma iģlemleri yapılmadan önce ortak giderlerin dağılımının (740 hesabın borcuna karģılık ilgili gider hesaplarının alacağı kullanılarak) yapılması, Bu iģlem sırasında dağıtım anahtarı olarak yapılan giderlerin kullanılması, SMMM Nusret KURDOĞLU 54

55 7 grubu hesaplarının yansıtılması iģleminden sonra, 6 grubundaki doğrudan kayıt yapılabilecek gider hesaplarına ve tüm gelir hesaplarına eklenecek iģlem bulunup bulunmadığının kontrolünün yapılması SMMM Nusret KURDOĞLU 55

56 Bu arada, tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Yasasının 12. maddesi çerçevesinde Örtülü Sermaye ve 13. maddesi çerçevesinde Örtülü Kar Dağıtımı noktasında yapılacak bir uygulama olup olmadığının araģtırılması ve yapılması, (Aslında bu çalıģmanın Aralık ayı sonunda yapılması gerekir ki, adat hesaplaması sonucunda çıkan faiz tutarı için faiz tutarı + KDV fatura düzenlensin vebeyan edilebilsin.. ) SMMM Nusret KURDOĞLU 56

57 Bu iģlemler tamamlandıktan sonra, hesaplar arası bir mizan alınarak, dönem ticari karının elde edilmesi, Yapılan tüm bu iģlemlerin yeniden kontrolü, dönem ticari karının kesinleģtirilmesi, SMMM Nusret KURDOĞLU 57

58 Dönem ticari karının kesinleģtirilmesinden sonra, bu ticari kara gerekli ekleme ve çıkartmaların yapılmasıyla dönem matrahının bulunması, Bu matrah üzerinden Sadece Kurumlar Vergisi ödevlileri için, vergi karģılıklarının hesaplanması, (DĠKKAT : Bu iģlem gelir vergisi ödevlileri için yapılmaz) SMMM Nusret KURDOĞLU 58

59 Elde edilen ve bilançoya esas olacak son mizanda önemlilik kavramı uyarınca açılması gereken yeni hesap olup olmadığının araģtırılması, gerek varsa bu hesapların açılması, (Örn. Kredi Slipleri için 104 Hs. Gibi..) Ve sonunda Finansal Tabloların oluģturulması. SMMM Nusret KURDOĞLU 59

60 Ancak, 2015 yılı dönem sonu iģlemlerine girmeden önce, önemli bazı hususları göz önünde tutmakta yarar var. SMMM Nusret KURDOĞLU 60

61 1) Öncelikle, 2004 yılındaki enflasyon düzeltmesi iģlemlerinin ve bu düzeltmeler sonrasında ortaya çıkan bazı ihmallerin bu güne yansıyan sonuçları artık düzeltilmelidir. Zira bunların sürüncemede kalması bir çok sakıncayı beraberinde getirmektedir.. SMMM Nusret KURDOĞLU 61

62 1-A) Bazı iģletmelerde, 2003 ve 2004 bilançolarının düzeltilmesinde ortaya çıkan ve 580 hesaba alınan önceki dönem zararları ile, öz sermaye kalemlerinde (502, 540, 541, 542, 549 v.b.) ortaya çıkan enflasyon düzeltme farklarının karģılıklı mahsubunun hala yapılmadığı ve bu tutarların 2014 yılı kayıtlarına aktarılmıģ olduğu görülmektedir yılı sonu itibariyle yapılmamıģ olan bu mahsup iģlemi, artık en geç 2015 yılı sonu itibariyle yapılmalıdır. (Bilançonun sadeleģtirilmesine yönelik bu iģlem yapılırken, öz sermaye kalemlerinde oluģan enflasyon düzeltmesi (ED) farklarının mahsubunun 549 hesaptan baģlayarak yukarı doğru yapılması önerilir.) SMMM Nusret KURDOĞLU 62

63 Örnek: hesapta ED ile oluģan önceki dönem zararı TL, 502 hesapta oluģan Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları TL, 540 hesapta oluģan Yasal Yedekler ED Farkı TL, 542 hesapta oluģan Olağanüstü Yedekler ED Farkı TL, 549 hesapta oluģan Özel Fonlar ED Farkı TL olsun. SMMM Nusret KURDOĞLU 63

64 Mahsup iģlemlerini yaparken, (bana göre) öncelikle 549 hesaptan baģlayarak, yukarıya doğru gidilmeli, sona kalan tutar 502 hesaptan mahsup edilmelidir ÖZEL FONLAR ED FARKI OLAĞANÜSTÜ YD. ED FARKI YASAL YEDEKLER ED FARKI SERM.DÜZ.OL.FARKLARI GEÇMĠġ YILLAR ZARARLARI SMMM Nusret KURDOĞLU 64

65 Bir tekrar yapalım; aslında 2004 yılı sonu itibariyle yapılmıģ olması gereken bu iģlem, bu güne kadar yapılmadıysa, artık 2015 yılında mutlaka yapılmalıdır. ĠĢlemin gecikmesinin yasal bir yaptırımı yoktur, ancak özellikle sermaye artırımları ya da olası bir tasfiye sırasında karģılaģılan sıkıntılar, kendiliğinden yaptırım oluģturmaktadır. 1-B) Bu mahsuplar sonrası, hala öz sermaye kalemlerinde bir değerleme farkı kaldıysa, bu tutarların sermayeye eklenmesi iģlemi de mutlaka yapılmalıdır. SMMM Nusret KURDOĞLU 65

66 2) Dönem sonu iģlemlerine iliģkin olarak baģvurulan kaynaklarda sıkça rastlanan gider yazılamaz deyimini doğru algılamak gerekir. Kullanılan bu deyimin asıl anlamı, matrahtan indirilemez biçimindedir. ĠĢletme kiģiliğine göre gider oluģturan tüm kalemler, ilgili gider hesaplarına gider olarak yazılmalı, bu giderlerin içerisinde KKEG niteliğinde olanlar matrah hesaplanması sırasında göz önünde tutulmalıdır. (Ödenmeyen SGK primleri, kıdem tazminat karģılıkları, özel iletiģim vergileri v.b.) SMMM Nusret KURDOĞLU 66

67 Bu uygulamanın sağlıklı biçimde yürütülebilmesi için çeģitli yöntemler vardır, ancak en sağlıklı ve pratik yöntemin Nazım Hesaplar yöntemi olduğu açıktır. O halde, Ģimdi bu Nazım Hesaplar yöntemini kısaca açıklamaya çalıģalım; SMMM Nusret KURDOĞLU 67

68 Aslında Nazım Hesap kullanımının bazı meslek mensuplarına zor bir iģlem gibi göründüğü bellidir. Ama iģin aslına bakıldığında, bu uygulama hem alıģınca çok kolaydır, hem de sonuç elde etme ve kontrollerde büyük kolaylık sağlamaktadır. SMMM Nusret KURDOĞLU 68

69 Tekdüzen Muhasebe Sistemi (TDMS), dönem sonunda elde edilecek temel mali tabloların, gerek Muhasebenin Temel Kavramları gerekse Temel Mali Tabloların Düzenlenme Ġlkeleri ile tam uyumlu olması gereğini öngörür. Bundaki temel amaç, mali tablolarda yer alan bilgilerin karar vericiler tarafından en iyi Ģekilde ve süratle kullanılabilmesi için bu tabloların anlaģılabilir, gereksinimlere uygun, doğru ve güvenilir, karģılaģtırılabilir olmasıdır. Bu bağlamda, mali tabloların, iģletmenin rapor tarihindeki gerçek durumunu tüm açıklığı ile ortaya koyması gerekir. Bu sonuç TTK 64. Madde hükmünün de aradığı sonuçtur. SMMM Nusret KURDOĞLU 69

70 Oysa, TDMS nin bir aracı olan Tekdüzen Hesap Planı, mevcut hesaplarıyla iģletmeye ait tüm bilgileri kapsayamamaktadır. Bu da çok doğaldır. ĠĢletmenin çeģitli taahhütlerden doğan riskleri, (örn. Teminat mektupları, verdiği kefaletler, pasifte yer almayan taahhütler) iģletmenin edindiği referanslar (alınan kefaletler), çeģitli Ģekillerde iģletmeye tanınan avantajlar (örn. yatırım indirimine iliģkin bilgiler) gibi gerekli bazı bilgiler, bilanço hesapları içerisinde yer almamaktadır. Bu nedenle, sırf bilanço hesaplarından oluģan bir mali tabloda, bu tür bilgiler eksik kalmaktadır. O halde, bu tür bilgilerin mali tablo dip notlarında açıklanması zorunluluğu doğmaktadır. SMMM Nusret KURDOĞLU 70

71 Ayrıca, bilindiği gibi, mali tablo dip notlarında iģletmenin katlandığı risklere iliģkin bilgilerin yanı sıra, aktif değerlerin toplam sigorta tutarları v.b. gibi bilgiler de araģtırılmaktadır. ĠĢte, Nazım Hesaplar, matraha ulaģtırma kolaylığının yanı sıra, bu tür bilgilerin dönem içerisinde depolandığı bir not defteri gibi de kullanılabilir ve dönem sonunda dip notların hazırlanmasında zaman kaybını önleyebilir. SMMM Nusret KURDOĞLU 71

72 Bilindiği gibi, TDMS ne göre; Bu düzenleme kapsamında bulunan iģletmeler, muhasebe sistemlerini bu tebliğ ve ekinde öngörülen kurallara uygun olarak yürüteceklerdir. Ancak, vergiye tabi karın tespiti aģamasında vergi kanunlarında yer alan özel hükümleri göz önünde tutmak zorundadırlar. Bunu sağlamanın en kolay, en kestirme yolu, yine Nazım Hesap sisteminin kullanılmasıdır. SMMM Nusret KURDOĞLU 72

73 Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği nin (MSUGT), "V"inci bölümünde de belirtildiği gibi, (TDMS) muhasebeden sadece "Doğru Matrah" değil "Doğru Kar" ya da "Doğru Sonuç" istemektedir. BĠR BAġKA DEYĠġLE, ÖNCELĠK MATRAHTA DEĞĠL, KARDA DIR. Bu istem, "KiĢilik Kavramı" ve "Tam Açıklama Kavramı" ile birlikte düģünüldüğü zaman uygulamaya çok büyük değiģiklikler getirmiģtir. Özellikle gerçekte "ĠĢletme KiĢiliği" açısından gider ya da gelir niteliğinde olan, ancak matrah saptanmasında eklenmesi ya da indirilmesi kabul edilmeyen (matrah hesaplanmasında göz önüne alınmaması gereken) çeģitli iģlemlerin kaydedilmesinde (ki bunların hepsinin kaydedilmesi zorunludur.) değiģik ve amaca uygun yöntemlerin seçilmesi ve bu yöntemlerin iyi, doğru kullanılması gerekmektedir. SMMM Nusret KURDOĞLU 73

74 ĠĢte tüm bu olgular karģısında, TDMS nin gereklerine göre sağlıklı mali tablo oluģturmak için, sürekli Nazım Hesap kullanımı neredeyse zorunludur. Konuya derinlemesine girildiğinde, Nazım Hesap sisteminin, ana hesap sisteminden neredeyse daha önemli hale gelmiģ olacağı açıkça görülecektir. Kısaca, (TDMS) ile yürürlükteki vergi mevzuatının uyumunu sağlamanın yanı sıra, bilanço hesaplarında yer alamayan önemli bilgilerin açıklanmasında, neredeyse tek altın anahtar NAZIM HESAPLAR dır. Ve bütün bunlar göz önüne alındığında, Nazım Hesaplar ın en az üç ayrı biçimde kullanım alanı olduğu ortaya çıkmaktadır; SMMM Nusret KURDOĞLU 74

75 * Dönem Karı veya Zararı ndan Matraha geçiģ anahtarı oluģturan Nazım Hesaplar: Genellikle ve olarak kullanımı yaygınlaģan bu hesaplar, yıllara yaygın inģaat ve onarım iģi yapan iģletmeler dıģında kalan tüm iģletmelerde, dönem sonlarında vergi karģılıklarının (ya da matrahın) hesaplanmasından sonra kapatılır ve bilançoda yer almaz. Sadece yıllara yaygın inģaat ve onarım iģi yapan iģletmelerde, doğrudan yıllara yaygın iģlere ait olan KKEG ve dağılıma tabi tutulan ortak giderler içindeki KKEG payları, o iģlerin bitiminde matraha eklenmek üzere kapatılmaz, bilançoda Nazım Hesaplar toplamının içerisinde yer alır. SMMM Nusret KURDOĞLU 75

76 * Mevcut hesaplarla belirtilemeyen iģletme risklerinin ve referanslarının not edildiği Nazım Hesaplar: ĠĢletmenin karģı karģıya olduğu, ancak ana hesap sisteminde yer almayan çeģitli risklerin ve referansların izlendiği Nazım Hesaplar, bu risk ve referansların devam ettiği sürece ertesi dönemlere aktarılmak üzere bilançoda yer alırlar. (Alınan - verilen teminat mektupları, alınan - verilen kefaletler v.b. gibi..) SMMM Nusret KURDOĞLU 76

77 * Dip notlarda yer alması gereken bazı bilgilerin not edildiği Nazım Hesaplar. Dip notlarda yer alması gereken bilgilerin toparlandığı Nazım Hesaplar, gerekli bilgi aktarım fonksiyonlarını tamamladıktan sonra, dönem sonunda kapatılırlar ve bilançoda yer almazlar. Gerekli açıklamalar, dip notlarda yapılır. (Aktifler üzerindeki sigorta teminatları toplamı gibi..) SMMM Nusret KURDOĞLU 77

78 Yukarıda sözü edilen gider yazılamaz söylemi ile ilgili konuyu (açık bir tanımla KKEG konusunu) daha iyi açabilmek ve yine yukarıda tanımlanan Nazım Hesapların kullanımını daha iyi kavramak için, Muhasebenin Temel Kavramları arasında, 2. ve 9. sıralarda yer alan KiĢilik Kavramı ve Tam Açıklama Kavramları na da kısaca değinmek uygun olacaktır. SMMM Nusret KURDOĞLU 78

79 2-A) KiĢilik Kavramı: <Tebliğ metni> Bu kavram; işletmenin sahip veya sahiplerinden, yöneticilerinden, personelinden ve diğer ilgililerden ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve işletmenin muhasebe işlemlerinin sadece bu kişilik adına yürütülmesi gereğini öngörür. SMMM Nusret KURDOĞLU 79

80 Bu kavrama göre, iģletmenin türü ne olursa olsun, iģletme sahibi ya da ortağı, iģletmeden ayrı bir kiģidir. Bu nedenle tüm muhasebe iģlemleri de bu <iģletme kiģiliği> adına yürütülmelidir. Her iģletmede faaliyet sonucu oluģan kar, bütünü ile iģletme kiģiliğine aittir. Ortağa veya iģletme sahibine bu kardan sadece bir pay, bir temettü düģer. (Her ne kadar iģletme sahibi iģletme kasasını kendi cebi gibi kabul etse de bu sonuç böyledir. ) SMMM Nusret KURDOĞLU 80

81 Bu noktada, "Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler" ve hatta "Matrahtan Ġndirilmesi Gereken Gelirler" konularını da iyice açmak gerekiyor. Zira yasalarda var olmasına karģın, artık (TDMS)'nde ve eskiden beri öğretide, kabul edilmeyen gider ve gelir yoktur. Muhasebe sistemi ile vergi sistemi arasındaki bu iki zıt olgunun bir aracı iģlem le uzlaģtırılması gerekmektedir. SMMM Nusret KURDOĞLU 81

82 <ĠĢletme KiĢiliği> açısından gider olduğu halde, matrah saptanmasında yasanın gider kabul etmediği giderler "Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler" olarak tanımlanmaktadır. "KiĢilik Kavramı" gereği, bu tür giderler "ĠĢletme KiĢiliği" açısından gider olarak kaydedilecek, böylece iģletmenin gerçek ticari karına ulaģılacaktır. Ancak vergiye tabi karın (matrahın) saptanması aģamasında, vergi yasalarınca kabul edilmeyen bu tutarlar "Gerçek Kar" a eklenerek matrah bulunacaktır. Bu olgu açısından kurum ile Ģahıs iģletmeleri arasında hiç bir fark gözetilmeden aynı uygulama yürütülecektir. SMMM Nusret KURDOĞLU 82

83 Ancak bu noktada, tekrar da olsa, bir parantez açarak, zaman zaman rastlanan hatalı bir uygulamaya da değinmek gerekir. Yapılan bazı denetlemelerde iģletme sahibi veya ortaklar için yapılan bazı harcamaların gider ve KKEG olarak kayda alındığı görülmektedir. Yapılan iģlemin kayıt yöntemi doğru olsa bile iģlem yanlıģtır. Zira ĠġLETME KĠġĠLĠĞĠ ĠÇĠN GĠDER OLMAYAN BĠR KALEM, hiç bir biçimde gider yazılamaz. Bu giderin KKEG olarak iģleme alınmıģ olması da hatayı düzeltmez. Harcama kimin için yapıldıysa onun cari hesabına borç yazılır. Bu uygulama Ģahıs firmalarında da kurumlarda da aynıdır. SMMM Nusret KURDOĞLU 83

84 Çünkü "KiĢilik Kavramı" hem kurumlar hem de Ģahıs iģletmeleri için geçerlidir. Aynı durum, matraha eklenmeyecek belli gelir türleri için de söz konusudur. Bu arada, KKEG hesaplarını 6 veya 7 grubu hesaplarında kullananlar da görülmektedir. Oysa, özellikle "Gelir Tablosu Ġlkeleri'nin amaçları" dikkatlice gözden geçirildiğinde, TDMS ne göre tüm giderlerin gerek 7 li "Maliyet Hesapları" ana hesap sınıfında, gerekse gelir hesaplarıyla birlikte 6 lı "Gelir Tablosu Hesapları" ana hesap sınıfında sınıflandırılmıģ ve gerçeğe uygun olarak gösterilmesi gerektiği açıkça ortaya çıkmaktadır. SMMM Nusret KURDOĞLU 84

85 Bu durumda, TDMS öncesindeki ve hatta bu gün dahi yer yer kullanılan hatalı ve yaygın bir uygulamaya son vermek ve bu tür giderleri, "6" lı ya da "7" li gider hesapları arasında açılan tek bir "Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler" hesabında toplamaktan kesinlikle kaçınmak gerekiyor. Aksi halde, özenle düzenlemeye çalıģtığımız Gelir Tablosu, hiçbir zaman (doğru ticari karı verse bile) doğru bir tablo olmayacaktır. Çünkü ara tutarlar hatalı olacaktır. O halde ne yapmalı? SMMM Nusret KURDOĞLU 85

86 "ĠĢletme KiĢiliği" açısından gider olan her harcama, ilgili gider hesabı hangisi ise ona kaydedilmeli, eğer bu gider "Kanunen Kabul Edilmeyen Gider" ise, aynı anda bu amaçla açılmıģ Nazım Hesaba da kaydedilmeli ve orada da izlenmelidir. Dönem sonunda da, ilgili Nazım Hesapta toplanan bu tutar, TDMS kurallarına göre saptanan ve 690 hesapta oluģan "Ticari Kar" tutarına eklenerek, matraha ulaģılmalıdır. SMMM Nusret KURDOĞLU 86

87 "Matrahtan indirilmesi gereken gelirler" kavramına gelince, bu da "kanunen kabul edilmeyen giderler" kavramının tam tersine iģleyecek bir kavramdır. Bir kısım gelirler, <iģletme kiģiliği> açısından gelir oluģturduğu halde, matrah hesaplanmasında göz önüne alınmaz. Bu gelirleri birkaç örnekle toparlamak mümkündür; ĠĢletmede, bir dönem önce "ĠĢletme KiĢiliği" açısından gider olup, yasa gereği "Kanunen Kabul Edilmeyen Gider" olarak kaydedilen, ancak bir sonraki dönemde de "ĠĢletme KiĢiliği" açısından gelir haline gelen bazı iģlemler mevcuttur. VUK'nca kabul edilmeyen ama MSUG Tebliği gereği aktiflerdeki değer düģüklükleri için ayrılan karģılıklardan ya da önceki dönemlerde ayrılan kıdem tazminat karģılıklarından iptaller veya SGK Hazine Katkıları gibi... SMMM Nusret KURDOĞLU 87

88 ĠĢte bu tür gelirleri de dönem matrahından indirebilmek (ya da matraha eklenmesini önlemek) amacıyla yine bir Nazım Hesap çiftinde izlemek gerekir. Her iki uygulama için ilk zamanlarda üzerinde anlaģma sağlanan ve çoğunlukla kullanılan hesaplar; "950- Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler ve 951- Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler KarĢılığı 960- Diğer Ġndirimler KarĢılığı ve 961- Diğer Ġndirimler" hesapları idi. SMMM Nusret KURDOĞLU 88

89 Ancak, uygulamada geçen yıllar ve son dönemlerde vergi yasalarındaki değerleme hükümlerinde ve bunların yorumlarında yapılan değiģiklikler, bu iki Nazım Hesap çiftinin bu isimlerle amaca hizmette yetersiz kaldığını, gereksinimi karģılayamadığını göstermiģtir. Kanunen kabul edilmeyen giderler, sonuçta birer gider kalemidir, ilgili gider yerine gider yazılır, sonra kara eklenerek matraha ulaģılır. Oysa, geçen zaman içerisinde gider olmadığı halde matraha eklenen unsurlar da olduğu görülmüģtür. SMMM Nusret KURDOĞLU 89

90 itibariyle 5228 s.y. ile yürürlüğe giren VUK değiģikliklerinden önce, önceki dönemde gelire eklendiği halde matraha eklenmemiģ mevduat faizlerinin, tahsil edildiği dönemde gelir yazılmaksızın matraha eklenmesi.. Ya da sermayeye ekleme dıģında baģka bir alanda kullanılan Enflasyon Düzeltme Olumlu Farkları gibi.. SMMM Nusret KURDOĞLU 90

91 Bunları göz önüne aldığımız zaman, ve Nazım Hesapların, yukarıda belirtilen isimlerle değil de, aģağıda listelenen Ģekilde kullanılmasının daha doğru olacağı ortaya çıkmaktadır. SMMM Nusret KURDOĞLU 91

92 950- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KANUNEN KABUL EDĠLMEYEN GĠDERLER MATRAHA EKLENECEK DĠĞER UNSURLAR 951- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KARġILIĞI KANUNEN KABUL EDĠLMEYEN GĠDERLER KARġILIĞI MATRAHA EKLENECEK DĠĞER UNSURLAR KARġILIĞI 960- MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR KARġILIĞI MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK GELĠRLER KARġILIĞI MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK DĠĞER UNSURLAR KARġILIĞI 961- MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK GELĠRLER MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK DĠĞER UNSURLAR SMMM Nusret KURDOĞLU 92

93 Burada önemli nokta, Nazım Hesap sisteminin kullanılıģ Ģeklidir. Bir nazım hesap hiçbir Ģekilde tek baģına kullanılmaz. Daima çift olarak kullanılır. Konuyu giderler açısından ele alırsak, bir gider kalemi, önce ilgili gider hesabına alınır. Ardından gelen mahsup fiģinde de ilgili Nazım Hesap çiftine ayrıca kayıt yapılır. SMMM Nusret KURDOĞLU 93

94 Örnek: 2 ĠĢletmede her hangi bir dönemde gelen telefon faturası ile ilgili bilgiler aģağıdaki gibi olsun; Fatura toplamı 37,75 Toplam tutarın içindeki; KDV tutarı 5.09 Ö.ĠletiĢim V. tutarı 4.25 HaberleĢme gideri tutarı SMMM Nusret KURDOĞLU 94

95 Bu kalemlerin son ikisi, ĠġLETME KĠġĠLĠĞĠ açısından birer giderdir. Ama, bunların arasında Özel ĠletiĢim Vergisi (ÖĠV), aynı zamanda bir Kanunen Kabul Edilmeyen Gider kalemidir. Buna göre, önce tahakkuk iģlemini kayda alalım; SMMM Nusret KURDOĞLU 95

96 770- GENEL YÖNETĠM GĠDERLERĠ ?- HABERLEġME GĠDERLERĠ ? 0? Telefon giderleri ? 0? Özel ĠletiĢim Vergisi Gid ĠND. KDV SATICILAR HESABI 37, ?- T.TELEKOM Bu tahakkuk maddesinin ardından, ÖĠV nin dönem sonu matrah hesaplanması sırasında KKEG olarak göz önüne alınabilmesi için, yukarıda ilk kademe alt hesap detayları verilmiģ olan Nazım Hesap çiftine de kaydedilmesi gerekir. SMMM Nusret KURDOĞLU 96

97 950- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KAN. KABUL EDLM. GĠDERLER Ö.Ġ.V MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KARġ KAN. KABUL EDLM. GĠD. KARġ KONUYLA ĠLGĠLĠ DĠĞER ÖNEMLĠ KAVRAMA GELĠNCE; SMMM Nusret KURDOĞLU 97

98 2-B) Tam Açıklama Kavramı: <Tebliğ metni> Tam açıklama kavramı; mali tabloların, bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder. Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında, mali tablo kalemleri kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyebilecek, gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi bu kavramın gereğidir. SMMM Nusret KURDOĞLU 98

99 Mali tabloların düzenlenmesinde tam açıklama kavramına uygun bir örnek, (Mali tablo içeriğindeki bilgiler açısından) "36" grubu hesapları olarak gösterilebilir. Bilindiği gibi, bilançoda, "36" grubundaki "360- ÖDENECEK VERGĠ VE FONLAR" ve "361- ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLĠK KESĠNTĠLERĠ" hesaplarında sadece tahakkuk etmiģ ancak henüz ödeme günü gelmemiģ borçlar yer alabilir. Eğer mali tabloda yer alan "360" ve "361" hesaplarda vadesi geçtiği halde ödenmemiģ borçlar yer alıyorsa, bu mali tablonun üretiminde hem açıklık ilkesine, hem sosyal sorumluluk ilkesine uyulmamıģ olma durumu ortaya çıkar. SMMM Nusret KURDOĞLU 99

100 Doğru düzenlenmiģ bir mali tabloda, bu tür borçlar "360" ve "361" hesaplarda yer alamaz. Bunlar, dönemin sonunda, yine 36 grubu hesapları içerisinde yer alan "368- VADESĠ GELMĠġ ERTELENMĠġ VEYA TAKSĠTLENDĠRĠLMĠġ VERGĠ VE DĠĞER YÜKÜMLÜLÜKLER" hesabına aktarılmalı, (aynı zamanda KVYK ile ilgili bilanço ilkeleri gereği) mali tablo tarihi itibariyle oluģmuģ gecikme zamları da tahakkuk ettirilerek "369- ÖDENECEK DĠĞER YÜKÜMLÜLÜKLER" hesabında gösterilmelidir. SMMM Nusret KURDOĞLU 100

101 Örnek: 3 ĠĢletmede, tarihli mizanda görünen 361 hesap bakiyesinin dağılımı aģağıdaki gibi olsun; Ekim 2015 SGK primi Kasım 2015 SGK primi Aralık 2015 SGK Primi Toplam 765,75 SMMM Nusret KURDOĞLU 101

102 itibariyle bu listeye bakıldığında, Ekim 2015 prim tutarının ödeme vadesinin geçtiği görülmektedir. Kasım primi de henüz ödenmemiģ durumdadır ama, özel olarak Kasım primi için takvime bakmak gerekmektedir. Eğer tarihi hafta sonu tatiline denk gelirse, bu durumda Kasım primi için, henüz ödeme vadesi geçmemiģ demektir yılı takvimine baktığımızda, Kasım primi için vade sonu olan günü, her hangi bir tatil gününe denk gelmemektedir. O halde bu borcun da vadesi geçmiģ durumdadır. SMMM Nusret KURDOĞLU 102

103 Bu durumda, Tam Açıklama Kavramı uyarınca, tarihi itibariyle vadesi geçtiği halde henüz ödenmemiģ olan Ekim ve Kasım 2015 prim borçlarının, tarihli bilançoda, 361 hesap içerisinde değil, 368 hesapta yer alması gerekir. Bu aktarma iģlemini yaparken de, daha önce tahakkuk sırasında ilgili gider yerine yazılmıģ olan bu tutarın, nazım hesap aracılığıyla giderden silinmeksizin matrahtan indirilmesini önlemek gerekmektedir. Yapılması gereken kayıtlar aģağıdaki gibidir; SMMM Nusret KURDOĞLU 103

104 ÖDN. SOSYAL GÜV. KES VD.GEÇ.ERT.TAKS.VER.VE DĠĞ.YÜK MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KAN. KABUL EDLM. GĠDERLER ÖDENM. SGK PR MATRAHA EKLENECEK UNS. KARġ KAN. KABUL EDLM. GĠD. KARġ SMMM Nusret KURDOĞLU 104

105 ÖdenmemiĢ olan bu primlerin itibariyle oluģan gecikme zammı tutarı da TL olsun. Bu tutarın da, dönemsellik kavramı gereği dönem giderleri içerisinde, yabancı kaynaklara iliģkin bilanço ilkeleri gereğince de, bilançoda borçlar arasında yer alması gerekir. Bunu sağlamak için de, aģağıdaki kayıt yeterlidir; SMMM Nusret KURDOĞLU 105

106 GENEL YÖNETĠM GĠDERLERĠ ? GECĠKME ZAMMI GĠDERLERĠ ÖDENECEK DĠĞER YÜK.LER MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KAN. KABUL EDLM. GĠDERLER GECĠKME ZAMLARI 951- MATRAHA EKL.UNSURLAR KARġ.ĞI KAN. KAB. EDLM. GĠD. KARġ SMMM Nusret KURDOĞLU 106

107 2-C) Dipnotlara Yönelik Bilgiler Nazım Hesapların, yukarıda belirtilen alanlar dıģında da değiģik kullanım alanları var demiģtik. SMMM Nusret KURDOĞLU 107

108 Bilindiği gibi, dipnotlar temel mali tabloların ayrılmaz parçalarıdır. Dipnotlardaki bazı bilgilerin, beyanname dönemlerindeki zaman sıkıģıklığı içerisinde kolaylıkla toparlanabilmesi, yine Nazım Hesap kullanımıyla oldukça kolaylaģmaktadır. Dönem içerisinde bir iģlem oluģtuğu zaman az bir zaman harcamasıyla Nazım Hesap sistemine konulacak küçük notlar, mali tablo düzenlenmesi ve beyanname hazırlığı sırasında büyük zaman kazancı sağlamaktadır. SMMM Nusret KURDOĞLU 108

109 Örneğin, bilanço dipnotlarında, Aktif değerlerin toplam sigorta tutarları sorulmaktadır. Eğer daha önce Nazım Hesap sistemi bu konuda kullanılmadıysa, bu sorunun yanıtlanması için bütün geçerli sigorta poliçelerinin, o sıkıģık dönemde tek tek elden geçirilmesi gerekecektir ki, bu azımsanmayacak bir zaman kaybı doğuracaktır. Oysa, örneğin bir kasko poliçesi giderleģtirilirken, aynı mahsupta ilgili Nazım Hesap çiftine de kayıt düģülmüģ olsa, sorunun yanıtını bulmak, birkaç saniyeden fazla zaman almayacaktır. SMMM Nusret KURDOĞLU 109

110 Örnek: 4 ĠĢletme, TL teminatla aktifindeki bir taģıta kasko sigortası yaptırmıģ, toplam 120 TL prim borçlanmıģtır. Poliçe geçerlik tarihleri, arasıdır. (TaĢıt genel yönetim hizmetlerinde kullanılmaktadır.) SMMM Nusret KURDOĞLU 110

111 Buna göre, 2015 yılı Kasım ve Aralık aylarına düģen gider payı 57 gün için TL dır yılına düģen gider payını ise Geçici Vergi dönemlerine göre giderleģecek Ģekilde paylaģtırırsak, 1. döneme 90 gün üzerinden TL, 2. döneme 91 gün üzerinden TL, 3. döneme 92 gün üzerinden TL ve 4. döneme 35 gün üzerinden TL. düģmektedir. Buna göre poliçenin prim tutarının kaydını aģağıdaki biçimde yapabiliriz; (Bu hesaplama basit bir excel formülüyle kolayca yapılabilir.) SMMM Nusret KURDOĞLU 111

112 770- GENEL YÖNETĠM GĠDERLERĠ 18, ÇEġĠTLĠ GĠDERLER Sigorta Giderleri GELECEK AYLARA AĠT GĠDERLER 101, Sigorta Giderleri Gel. Yıl 1. Dönem Sig. Gid Gel. Yıl 2. Dönem Sig. Gid Gel. Yıl 3. Dönem Sig. Gid Gel. Yıl 4. Dönem Sig. Gid SATICILAR ?-... Sigorta Ltd. ġti. 120 SMMM Nusret KURDOĞLU 112

113 Bu iģlem yapılırken, bazı çevrelerde, ertesi yıla düģen gider tutarının 280- Gelecek Yıllara Ait Giderler hesabına kayıt yapıldığı görülmektedir. Oysa bu 280 hesap, bir Duran Varlıklar hesabıdır. Duran Varlıkların tanımı da bellidir. Bir yıldan daha uzun sürede... Bir yıllık süre tanımı, olayın tahakkuk ettiği zamandan baģlar. Bu tür bir sigorta poliçesinin de bir yıllık olduğu, bir yıldan daha uzun süreyi kapsamadığı bilinmektedir. O zaman, bu tür bir iģlemde 280 hesabın kullanım alanı yoktur. (Bu konuya ilerleyen bölümlerde yeniden değinilecektir.) SMMM Nusret KURDOĞLU 113

114 Bu iģlem, sigorta poliçesi için borçlanılan prim tutarının kayda alınması için yeterlidir. Ama, bu kayıt, tek baģına yukarıda sözü geçen dipnot sorusunun yanıtlanmasına yeterli değildir TL. tutarındaki teminat tutarının da, bir Nazım Hesap çifti kanalıyla not edilmesi, dip notların hazırlığı sırasında kolaylık sağlayacaktır. (Bir iģletmenin aktifinde, birden fazla sigortalı varlık olacağını, hatta bu sayının bazı iģletmelerde 10 larca sayıya ulaģabildiğini düģünürsek, aģağıdaki kaydın sağlayacağı zaman kazancı daha iyi anlaģılır.) 940- VARLIKLAR SĠGORTA TEMĠNATLARI VARLIKLAR SG. TEM. KARġ SMMM Nusret KURDOĞLU 114

115 Dönem sonunda sadece matraha ve sadece mali tablo dipnotlarına yönelik bilgiler taģıyan Nazım Hesaplar, birbirleri ile karģılaģtırılarak kapatılır ve mali tablolarda yer almazlar. (Yıllara yaygın inģaat ve onarım iģi yapan iģletmelerin, devreden taahhütlerine ait KKEG tutarları hariç) Buna karģılık, iģletmenin taahhütleri ve doğabilecek rizikolarına ait kayıtları içeren Nazım Hesaplar ve yatırım indirimlerinin durumunu belirten Nazım Hesaplar, Tam Açıklama Kavramı uyarınca bilançoda yer alır ve dipnotlarda açıklanır. SMMM Nusret KURDOĞLU 115

116 II) BĠLANÇO KALEMLERĠNDE DEĞERLEME SMMM Nusret KURDOĞLU 116

117 ġimdi artık bu aģamada kısa kısa bazı kalemlerin değerleme biçimlerine değinelim; SMMM Nusret KURDOĞLU 117

118 II-A) KASA HESABI : Özelliği gereği, TL ve yabancı para cinsinden tüm nakitleri içermektedir. Öncelikle fiili envanter (kasa sayımı) yapılır. Fiili envanter ile kaydi envanter arasında fark yoksa, yabancı paralar için TCMB efektif alıģ kuru esas alınarak değerleme yapılır. Değerleme sonucunda ortaya çıkan olumlu kur farkları 646- KAMBĠYO KARLARI hesabına, olumsuz kur farkları 656- KAMBĠYO ZARARLARI hesabına kaydedilir. SMMM Nusret KURDOĞLU 118

119 Örnek: 5 ĠĢletme kasasında mevcut 500 USD nın maliyet kuru TL dır TCMB efektif alıģ kuru ise, TL olsun. Bu durumda, kayıtlarda görünen ( x 500 = ) TL tutarlı yabancı para, değerleme sonucunda ( x 500 =) 1.167,65 TL na yükselmiģ olup, 3,50 TL kambiyo karı oluģmuģtur. Bu durumun kayıt altına alınması; KASA HESABI 3, KAMBĠYO KARLARI 3, SMMM Nusret KURDOĞLU 119

120 Fiili envanterle kaydi envanter arasında fark varsa, bu fark, incelenmek ve nedeni araģtırılmak üzere, eksiklik halinde 197- SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI, fazlalık halinde ise 397- SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI hesabına aktarılır. Konu incelenip, farkın nedeni bulunduğunda bulunan nedene göre düzeltme yapılır. Neden bulunamadığı takdirde, eksiklik, 689- DĠĞER OLAĞANDIġI GĠDER VE ZARARLAR hesabına aktarılır. Ama aynı zamanda da Nazım Hesaplara kaydedilerek, bu gider için KKEG iģlemi yapılmalıdır. Nedeni bulunamayan fazlalık ise, 679- DĠĞER OLAĞANDIġI GELĠR VE KARLAR hesabına aktarılır. (Ve geçerli gelir olarak kalır.) SMMM Nusret KURDOĞLU 120

121 Örnek: günü kasa sayımında 100 TL eksiklik olduğunu varsayalım. Günlük iģlemlerle ilgili kayıtlar yapılırken, bu fark 197 hesaba alınır, böylece önce kasa denkliği sağlanır SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI KASA HESABI SMMM Nusret KURDOĞLU 121

122 AraĢtırmalar sonucunda farkın gerekçesi bulunursa, buna göre iģlem yapılır. Örneğin, farkın veznedarın sorumluluğunu gerektiren bir nedenle oluģtuğu ortaya çıkarsa, fark veznedara zimmetlenerek 197 hesap kapatılır DĠĞER ÇEġĠTLĠ ALACAKLAR SAYIM VE TESELLÜM NOKS SMMM Nusret KURDOĞLU 122

123 Ya da, farkın sebebi ve sorumlusu bulunamamıģsa, fark, yukarıda da belirtildiği gibi, 689 hesaba aktarılarak kapatılır. Aynı zamanda bu gidere, KKEG iģlemi yapılır DĠĞER OLĞ.DIġI GĠD.VE ZARARLAR SAYIM VE TESELLÜM NOKS MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KAN. KABUL EDLM. GĠDERLER SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI 951- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KARġILIĞI KAN. KABUL EDLM. GĠD. KARġILIĞI 100 SMMM Nusret KURDOĞLU 123

124 II-B) ALINAN VERĠLEN ÇEKLER ĠLE ALACAK BORÇ SENETLERĠ DEĞERLEME VE REESKONTU: Önce fiili envanter yapılır, kaydi envanterle karģılaģtırılır. Fark varsa, kasa farklarında uygulanan iģlemler yapılır. SMMM Nusret KURDOĞLU 124

125 Bu arada alacakların içerisinde Ģüpheli hale gelmiģ olanlar için gerekli iģlemler yapılmalıdır. (Sadece bilanço esasında) ġüpheli alacaklar karģılık ayırmak yoluyla giderleģtirilir. ġüpheli alacağın giderleģtirilmesi geçici bir giderleģtirmedir. Durum, alınacak sonuçlara göre kesinleģtirilir. SMMM Nusret KURDOĞLU 125

126 ġüpheli alacak, sonraki dönemlerde kısmen veya tamamen tahsil edilirse, tahsil edilen tutar kadar karģılık, tahsilatın yapıldığı dönemde iptal edilerek gelir kaydı yapılır. ġüpheli alacağın tahsil edilemeyeceğinin kesinleģmesi durumunda da Ģüpheli alacak tutarı ve karģılığı, ters kayıtla kayıtlardan çıkartılır. SMMM Nusret KURDOĞLU 126

127 Öte yandan, Ģüpheli alacak uygulaması sadece bilanço esasına has bir durumken, değersiz alacak uygulamasından tüm mükellefler yararlanabilirler. Değersiz alacak, yargı kararına veya kanaat verici bir belgeye göre tahsil edilemeyeceği anlaģılan alacaktır. Kanaat verici belge, alacağın tahsilinin olanaksız olduğunu belirleyen ve herkesçe kabul edilen belgedir. Konkordato anlaģması, alacaktan vaz geçildiğini belirleyen mahkeme tutanağı, mirasçısız borçlunun ölüm belgesi gibi... Değersiz alacakta, karģılık ayrılmaksızın söz konusu alacak doğrudan 689- Diğ. O.DıĢı Giderler hesabına aktarılır. SMMM Nusret KURDOĞLU 127

128 ġüpheli hale gelen ticari alacağın Ģüpheli ticari alacaklara aktarılması ve Ģüpheli alacak karģılığının ayrılması; 128- ġüpheli Tic. Alacaklar XXX 121- Alacak Senetleri XXX ************ 654- KarĢılık Giderleri XXX 129- ġüph. Tic. Al. KarĢ. XXX SMMM Nusret KURDOĞLU 128

129 Sonraki bir dönemde tahsilat yapıldığında; 100 veya 102- Kasa ya da Banka XXX 128 ġüph. Tic. Alac. XXX ************* 129- ġüph. Tic. Alc. KarĢ. XXX 644- Konusu Kalmayan KarĢ. XXX (Tahsilat alacağın tamamı kadar yapılamamıģ olabilir, kayıt yapılırken bu konu göz önüne alınmalıdır.) SMMM Nusret KURDOĞLU 129

130 Tahsilatın olanaksız hale geldiği belgelendiğinde; 129- ġüpheli Tic. Alac. KarĢılığı XXX 128- ġüpheli Ticari Alacaklar XXX Ticari olmayan alacaklar da Ģüpheli hale gelebilir ve yine karģılık ayrılır. Ancak, bu alacakların doğumunda bir gelir kaydı olmadığından, giderleģtirilmelerinde matrahı etkilememesi için yine Nazım Hesaplar kullanılmalıdır. SMMM Nusret KURDOĞLU 130

131 Yabancı paralarla düzenlenmiģ alınan çekler, nakit varlıklar gibi TCMB efektif alıģ kuru esas alınarak değerlenir. Çünkü bir hazır değerdir. Yabancı paralarla düzenlenmiģ verilen çekler ile alacak ve borç senetleri ise, TCMB döviz alıģ kuru esas alınarak değerlenir. Ortaya çıkan kambiyo farkları, kasa ile aynı uygulamaya tabi tutulur. Bu arada vadesi 2016 ya sarkan verilen çekler, özün önceliği kavramı uyarınca 321- BORÇ SENETLERĠ hesabına aktarılır, vadesi 2015 olup, yıl sonu itibariyle hamilince henüz bankadan çekilmemiģ olan çekler ise, tutarı ne olursa olsun, 103 hesapta bırakılır. (Hazır değerler toplamı eksiye dönse dahi) SMMM Nusret KURDOĞLU 131

132 Tüm çekler ve senetler için, değerleme iģlemleri yapıldıktan sonra, ayrıca dönemsellik kavramı gereği reeskont yapılmalı ve bilanço günündeki değerlerine çekilmelidir. Bu iģlem sonucunda, varlık ve borçlar gerçek değerleri ile tabloda yer alır, içerdikleri hasılat ve maliyet de, yine dönemsellik kavramı uyarınca ait oldukları döneme aktarılmıģ olur. Çeklerle ilgili vadesinden önce ibraz yasağı 5941 sayılı Yasayla tarihine kadar uzatılmıģtır. Bu nedenle, çeklerle ilgili reeskont gider ve gelirlerinin aynı zamanda Nazım Hesaplara alınması iģlemi bu tarihe kadar yapılmamalıdır. SMMM Nusret KURDOĞLU 132

133 Reeskont yapılırken, senet üzerinde bir faiz oranı belirtilmiģse bu oran, belirtilmemiģse (ki genelde belirtilmemektedir) tarihinde açıklanan TCMB avans iģlemleri faiz oranı olan % oranı kullanılacaktır. Reeskont formülü : Senet Bedeli X Faiz X Gün (Faiz X Gün) biçimindedir. SMMM Nusret KURDOĞLU 133

134 Örnek: vadeli TL tutarlı bir belgeyi ele alalım, bu belgenin, alacak veya borç senedi ya da alınan veya verilen çek olmasına göre reeskont kayıtlarını oluģturalım. Önce reeskont tutarını formül kullanarak hesaplayalım; Reeskont Tutarı : x x = (10.50x40) ġimdi, bulunan bu TL tutarındaki reeskont için, değiģik belge türlerine göre 2015 yılı sonundaki ve 2016 yılı baģındaki kayıtları yapalım; SMMM Nusret KURDOĞLU 134

135 a) Belge ALACAK senedi ise; 2015 yılı sonunda; REESKONT FAĠZ GĠDERLERĠ ALACAK SENETLERĠ REESK yılı baģında; ALACAK SENETLERĠ REESK REESKONT FAĠZ GELĠRLERĠ SMMM Nusret KURDOĞLU 135

136 b) Belge BORÇ senedi ise; 2015 yılı sonunda; BORÇ SENETLERĠ REESK REESKONT FAĠZ GELĠRLERĠ yılı baģında; REESKONT FAĠZ GĠDERLERĠ BORÇ SENETLERĠ REESK SMMM Nusret KURDOĞLU 136

137 c) Belge ALINAN ÇEK ise; 2015 yılı sonunda; REESKONT FAĠZ GĠDERLERĠ ALACAK SENETLERĠ REESK MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KAN. KABUL EDLM. GĠDERLER ALINAN ÇEK REESK MATRAHA EKLENECEK UNS. KARġ, KAN. KABUL EDLM. GĠD. KARġILIĞI (BU SON NH KAYDI, ÇEKLERLE ĠLGĠLĠ ĠBRAZ YASAĞI 5941 SAYILI YASA ĠLE TARĠHĠNE KADAR UZATILDIĞI ĠÇĠN, BU TARĠHE KADAR YAPILMAYACAKTIR.) SMMM Nusret KURDOĞLU 137

138 2016 yılı baģında; ALACAK SENETLERĠ REESK REESKONT FAĠZ GELĠRLERĠ MATR. ĠNDĠRĠLECEK UNS.KARġ MATR. ĠND. GELĠRLER KARġ MATR. ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR MATR. ĠND. GELĠRLER (BU SON NH KAYDI, ÇEKLERLE ĠLGĠLĠ ĠBRAZ YASAĞI 5941 SAYILI YASA ĠLE TARĠHĠNE KADAR UZATILDIĞI ĠÇĠN, BU TARĠHE KADAR YAPILMAYACAKTIR.) SMMM Nusret KURDOĞLU 138

139 d) Belge VERĠLEN ÇEK ise; 2015 yılı sonunda; BORÇ SENETLERĠ REESK REESKONT FAĠZ GELĠRLERĠ MATR. ĠNDĠRĠLECEK UNS.KARġ MATR. ĠND. GELĠRLER KARġILIĞI MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR MATRAHTAN ĠND. GELĠRLER (BU SON NH KAYDI, ÇEKLERLE ĠLGĠLĠ ĠBRAZ YASAĞI 5941 SAYILI YASA ĠLE TARĠHĠNE KADAR UZATILDIĞI ĠÇĠN, BU TARĠHE KADAR YAPILMAYACAKTIR.) SMMM Nusret KURDOĞLU 139

140 2016 yılı baģında; REESKONT FAĠZ GĠDERLERĠ BORÇ SENETLERĠ REESK MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KAN. KABUL EDLM. GĠDERLER MATRAHA EKLENECEK UNS. KARġ, KAN. KABUL EDLM. GĠD. KARġILIĞI (BU SON NH KAYDI, ÇEKLERLE ĠLGĠLĠ ĠBRAZ YASAĞI 5941 SAYILI YASA ĠLE TARĠHĠNE KADAR UZATILDIĞI ĠÇĠN, BU TARĠHE KADAR YAPILMAYACAKTIR.) SMMM Nusret KURDOĞLU 140

141 II-C) BANKALAR VE BANKA KREDĠLERĠ : Envanteri, defter kayıtları ile ilgili banka ekstreleri karģılaģtırılarak yapılır. Farklar, belgelere göre düzeltilir. Yabancı para mevduatının değerlemesinde yine TCMB efektif alıģ kuru esas alınır. OluĢan olumlu farklar, kambiyo karı, olumsuz farklar ise kambiyo zararı olarak kayda alınır. Yabancı paraya dayalı kredi hesaplarının değerlenmesinde ise, TCMB döviz alıģ kuru esas alınır. Değerleme sonucu oluģan borç azalması, kambiyo karları hesabına alınır. Değerleme sonrası oluģan borç artıģı ise, kambiyo zararı olarak değil, finansman gideri olarak muhasebeleģtirilir. SMMM Nusret KURDOĞLU 141

142 Vadeli mevduatlarda, dönemsellik ilkesini göz önüne alarak VUK 281/1. ve 285/1. maddelerini itibariyle değiģtiren 5228 sayılı Yasanın 59/1b-c md. uyarınca, dönem sonu itibariyle mutlaka faiz gelir tahakkuku, banka kredileri için de yine dönem sonu itibariyle faiz gider tahakkuku yapılmalıdır. Eğer varsa Repo iģlemlerinin de vadeli mevduat sayıldığı, bunların 102 hesapta izlenmesi gerektiği, repo için de itibariyle faiz gelir tahakkuku yapılması gerektiği unutulmamalıdır. SMMM Nusret KURDOĞLU 142

143 Örnek: 8 Vadeli mevduat için faiz gelir tahakkuku; GELĠR TAHAKKUKLARI XXXX 642- FAĠZ GELĠRLERĠ XXXX Bu tutara ait stopaj tutarının mahsubu, faizin tahsil tarihine bağlıdır. Eğer, söz konusu faiz beyanname verilmeden önce tahsil edilir ve kesinti belgelenebilirse, 2015 yılı beyannamesinden, tahsilat beyanname verildikten sonraki döneme kalırsa, 2016 yılı beyannamesinden yapılabilecektir. Banka kredileri için faiz gider tahakkuku; FĠNANSMAN GĠDERLERĠ XXXX 381- GĠDER TAHAKKUKLARI XXXX SMMM Nusret KURDOĞLU 143

144 II-D) MENKUL DEĞERLER : VUK 279. maddesinde sayılan menkul değerler (Hisse senetleri, portföyünün en az % 51 i Türkiye de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonu katılma belgeleri, kar zarar ortaklığı belgeleri, gelir ortaklığı senetleri, geçici ilmühaberler) alıģ bedeli ile değerlenir. Bu sayılan menkul değerler dıģında kalanlar ise, borsa rayici ile değerlenir. SMMM Nusret KURDOĞLU 144

145 II-E) TĠCARĠ ALACAKLAR ve KARġILIKLAR : ĠĢletmenin ticari iģlemlerinden doğan senetli ve senetsiz alacakları bu (12 ve 22) gruplarda yer alan hesaplarda gösterilir. Bu gruplarda yer alan yabancı paraya dayalı tüm alacaklar, TCMB döviz alıģ kuru ile değerlendirilir. SMMM Nusret KURDOĞLU 145

146 ĠĢletmenin ana faaliyet dalı çerçevesindeki senetsiz ticari alacakları 120, yine ana faaliyet dalı çerçevesindeki senetli ticari alacakları ise, vadelerine göre 121 veya 221 hesapta yer alırlar. ĠĢletmenin ana faaliyet dalı dıģında kalan ama ticari nitelik taģıyan senetli ya da senetsiz alacakları ise, 127 hesapta yer alır. Örneğin; duran varlık satıģından doğan senetli ya da senetsiz alacaklar bu hesaba kayıtlanır. (Özün önceliği kavramı) ġüpheli hale gelmiģ alacaklar 128- ġüpheli Ticari Alacaklar hesabına aktarılmalı ve bunlar için karģılık ayrılmalıdır. Bu alacakların içerisinde KDV nin de olması bir sorun doğurmamaktadır. SMMM Nusret KURDOĞLU 146

147 ġüpheli hale gelen ticari alacağın Ģüpheli ticari alacaklar hesabına devri ve Ģüpheli ticari alacak karģılığının ayrılması Örnek: ġüphelġ TĠCARĠ ALACAKLAR XXX 121- ALACAK SENETLERĠ XXX KARġILIK GĠDERLERĠ XXX 129- ġüph. TĠC. ALC. KARġILIĞI XXX SMMM Nusret KURDOĞLU 147

148 Gelecek dönemlerde Ģüpheli alacak kısmen ya da tamamen tahsil edildiğinde; /102 KASA / BANKA XXX 128- ġüphelġ TĠCARĠ ALACAKLAR XXX ġüph. TĠC. ALC. KARġILIĞI XXX 644- KONUSU KALMAYAN KARġ. XXX SMMM Nusret KURDOĞLU 148

149 Ya da tahsil umudunun kalmadığı belgelendiğinde; ġüph. TĠC. ALC. KARġILIĞI XXX 128- ġüphelġ TĠC. ALACAKLAR XXX SMMM Nusret KURDOĞLU 149

150 II-F) DĠĞER ALACAKLAR ve KARġILIKLAR ĠĢletmenin ticari olmayan iģlemleri sonucunda aktifine giren ve gruplarında izlenen senetli ve senetsiz alacakları için de, reeskont ve Ģüpheli alacak iģlemleri yapılır. Ancak, bu tür alacakların ticari olmaması, doğuģunun gelirlerle ilgisi olmaması nedeniyle, bu iģlemlerden doğacak gider ve gelirlerin matrahla bağlantısı kesilmelidir. Bu konuda da en uygun yöntem, yine Nazım Hesaplar yöntemidir. SMMM Nusret KURDOĞLU 150

151 II-G) STOKLAR: ĠĢletmenin bir yıllık süreç içerisinde paraya çevirebileceğini, üretime sevk edeceğini ya da tüketeceğini düģündüğü stoklar, 15 grubu hesaplarında yer alır. Buna karģın, tedbirli davranma sonucu bir yıllık gereksinimden fazla satın alma veya üretme ya da stok devir hızı düģüklüğü nedeniyle bir yıldan daha fazla sürede elden çıkarılacağı veya kullanılacağı düģünülen stoklar ise, 293- GELECEK YILLAR ĠHTĠYACI STOKLAR hesabında izlenir. Bunlar, dönemi geldiğinde 15 grubundaki ilgili hesaplara aktarılır. SMMM Nusret KURDOĞLU 151

152 ÇeĢitli nedenlerle kullanılma veya hemen elden çıkarılma olanağını yitiren stoklar ve MDV ise, 294- ELDEN ÇIKARILACAK STOKLAR VE MADDĠ DURAN VARLIKLAR hesabına aktarılır. Stokların değerlemesi maliyet değeri ile yapılır. Yapılan fiili sayım ile kaydi envanter karģılaģtırılır. Fark görüldüğünde, olumsuz farklar 197- SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI hesabına, olumlu farklar ise 397- SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI hesabına kaydedilir. Farkların nedeni bulunamazsa, kasa hesabında görülen farklarla aynı iģleme tabi tutulur. Stoklarda bir değer düģüklüğü belirlendiğinde, karģılık ayrılır. Ayrılacak karģılık tutarının belirlenmesi sırasında takdir komisyonu kararı alınması halinde, oluģan karģılık gideri matrahtan indirilir. Aksi halde, bu tutar Nazım Hesaplara da kaydedilerek, karģılık giderinin matrahtan indirilmesi önlenmelidir. SMMM Nusret KURDOĞLU 152

153 Örnek: 10 a) Takdir komisyonu kararı varsa KARġILIK GĠDERLERĠ XXX 158- STOK DEĞER DÜġ.LÜĞÜ KARġ. XXX b) Takdir komisyonu kararı yoksa KARġILIK GĠDERLERĠ XXX 158- STOK DEĞER DÜġ.LÜĞÜ KARġ. XXX MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR XXX KAN. KABUL EDLM. GĠDERLER 951- MATRAHA EKLENECEK UNS. KARġ, XXX KAN. KABUL EDLM. GĠD. KARġILIĞI SMMM Nusret KURDOĞLU 153

154 Stoklarla ilgili olarak değinilmesi gereken bir diğer önemli konu da, 157- DĠĞER STOKLAR hesabının genellikle hatalı kullanımıdır. Bir kısım iģletmelerin, özellikle tüketim için topluca aldıkları stok kalemlerini 150- ĠLK MADDE VE MALZEME hesabında izlemeleri gerekirken, 157 hesapta izledikleri görülmektedir. Oysa, 157 hesap, bir yıl içerisinde elden çıkarılacağı ya da tüketileceği düģünülen defolu ürünler, yan ürünler, artık, hurda gibi kalemlerin izlenmesi için kullanılmalıdır. Bu tür kalemlerin bir yıldan uzun süreçte elden çıkartılabileceği düģünülüyorsa, bunlar, yukarıda da sözü geçen 294 hesapta izlenmelidir. SMMM Nusret KURDOĞLU 154

155 II-H) DÖNEMSELLĠK KAVRAMI, 18 ve 28 GRUPLARI : Bu gruplardaki hesaplar, dönemsellik kavramının bilanço aktifindeki uygulama alanını oluģtururlar. Bu gruplarda yer alan hesaplardan, özellikle 180- GELECEK AYLARA AĠT GĠDERLER ve 280- GELECEK YILLARA AĠT GĠDERLER hesaplarının uygulamada hatalı kullanıldığı sıklıkla görülmektedir. SMMM Nusret KURDOĞLU 155

156 180- GELECEK AYLARA AĠT GĠDERLER hesabı, Dönen Varlıklar ana hesap grubunda yer alan bir hesaptır. Hesabın açıklaması da çok nettir; PeĢin ödenen (veya borçlanılan) ve cari dönem içerisinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek döneme ait giderleri izlemek için kullanılır yılı için gelecek dönem, 2016 yılıdır. O halde, (süresi, olayın doğum tarihinden itibaren bir yılı aģmaması kaydıyla) 2015 yılında doğan, (ödenen veya borçlanılan) ama 2016 yılında giderleģecek olan tutarlar, sadece 180 hesapta yer almalıdır. SMMM Nusret KURDOĞLU 156

157 Buna karģın, 2015 yılında yaptırılan bir sigorta poliçesinin 2016 yılına ait bölümünü, 180 hesap yerine 280 hesapta izleyen iģletmeler mevcuttur. Oysa, 280- GELECEK YILLARA AĠT GĠDERLER hesabının kullanım alanı çok kısıtlıdır. Bu hesap çok az iģletmede kullanılabilir. Örneğin, ancak birkaç yıllık peģin kira ödemesi ya da üretim iģletmelerinin üç dört yıllık periyodik büyük bakım giderleri gibi yıllara dağıtılması gereken ender olaylar için 280 hesap kullanılabilir. SMMM Nusret KURDOĞLU 157

158 Öte yandan, 180 hesaba alınarak, gelecek döneme aktarılması gereken bazı giderlerin, uygulamada 770 hesaba alınarak doğrudan giderleģtirildiği de görülmektedir. Örneğin, her yılın aralık ayında satın alınan ve onaylattırılan, ama aslında ertesi yıl kullanılacak olan defterlere ait noter ve satın alma giderlerinin 180 hesaba kaydedilmesi ve giderin ertesi yıla aktarılması gerekirken, doğrudan 770 hesaba alınarak, aynı yıla gider kaydedildiği görülmektedir. Bu uygulama dönemsellik kavramına aykırıdır, tüm giderler ait oldukları (yararlanıldıkları) dönemde gider yazılmalıdır SMMM Nusret KURDOĞLU 158

159 Bir diğer hatalı kullanım örneği, Örnek 3 te de farklı biçimde değinilen ödenmeyen (dönem sonu itibariyle ödenmemiģ) SGK primleri konusunda görülmektedir. Anılan örnekteki ödenmemiģ olan Ekim ve Kasım 2015 SGK primleri, bazı iģletmelerde, gününde kaydedildiği gider hesabından çıkartılarak 180 hesaba aktarılmakta, bu uygulama ile dönemsellik kavramı açıkça yok edilmektedir. Yapılan uygulamada, Ekim ve Kasım 2015 gideri, ekim ve kasım 2015 de değil de, ödemenin yapıldığı örneğin, Mayıs 2016 de giderleģmiģ olmaktadır. Oysa, doğru uygulama, gider kaydına hiç dokunmadan, matrah hesaplamalarının yapılmasıdır. SMMM Nusret KURDOĞLU 159

160 Konuyu, ödeme iģlemini de içerecek biçimde daha iyi açıklayabilmek için, söz konusu örneği (tekrar bile olsa) yine irdelemekte yarar vardır. Örnek: 11 a) SGK priminin ödenmediği dönemdeki kayıtlar; ĠĢletmede, tarihli mizanda görünen 361 hesap bakiyesinin dağılımı aģağıdaki gibi olsun; (yukarıdaki örneği olduğu gibi alalım) SMMM Nusret KURDOĞLU 160

161 Ekim 2015 SGK primi Kasım2015 SGK primi Aralık 2015 SGK Primi Toplam 765, itibariyle bu listeye bakıldığında, Ekim ve Kasım 2015 prim tutarlarının ödeme vadesinin geçtiği görülmektedir. SMMM Nusret KURDOĞLU 161

162 Bu durumda, vadesi geçtiği halde ödenmemiģ olan Ekim ve Kasım 2015 prim borcunun, tarihli bilançoda, 361 hesap içerisinde değil, 368 hesapta yer alması gerekir. Bu aktarma iģlemini yaparken de, daha önce tahakkuk sırasında ilgili gider yerine yazılmıģ olan bu tutarın, giderden silinmeksizin matrahtan indirilmesini önlemek gerekmektedir. (Ve elbette yine Nazım Hesaplar..) SMMM Nusret KURDOĞLU 162

163 Yapılması gereken kayıtlar aģağıdaki gibidir; ÖDN. SOSYAL GÜV. KES VD.GEÇ.ERT.TAKS.VER.VE DĠĞ.YÜK MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KAN. KABUL EDLM. GĠD ÖDENM. SGK PR MATRAHA EKL. UNS. KARġ K. KAB. ED. GĠD. KARġ SMMM Nusret KURDOĞLU 163

164 Öte yandan, ödenmemiģ olan bu primlerin itibariyle oluģan gecikme zammı tutarı da TL olsun. Bu tutarın da, dönemsellik kavramı gereği dönem giderleri içerisinde, yabancı kaynaklara iliģkin bilanço ilkeleri gereğince de, bilançoda borçlar arasında yer alması gerekir. Bunu sağlamak için de, aģağıdaki kayıt yeterlidir; SMMM Nusret KURDOĞLU 164

165 GENEL YÖNETĠM GĠD ? GECĠKME ZAMMI GĠD ÖDENECEK DĠĞER YÜK.LER MATRAHA EKL.UNSURLAR KAN. K. EDLM. GĠD MATRAHA EKLENECEK UNS. KARġ KAN. K. ED. GĠD. KRġ SMMM Nusret KURDOĞLU 165

166 b) Ekim ve Kasım 2015 SGK priminin ödendiği dönemdeki kayıtlar; Ödemenin ġubat 2016 de yapıldığını ve toplam 65 TL de gecikme zammı ödendiğini varsayalım, VD.GEÇ.ERT.TAKS.VER.VE DĠĞ.YÜK ÖDENECEK DĠĞER YÜK.LER GENEL YÖN. GĠD / 102 KASA ya da BANKA SMMM Nusret KURDOĞLU 166

167 Ekim ve Kasım 2015 SGK priminin ödendiği dönemde tekrar giderleģtirilmeden matrahtan indirilmesi için; MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNS.KARġ MATR. ĠND. DĠĞER UNS. KRġ MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR MATR. ĠND. DĠĞ. UNS SMMM Nusret KURDOĞLU 167

168 ġubat 2016 da giderleģen gecikme zammı için; MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KAN. KABUL EDLM. GĠD MATRAHA EKLENECEK UNS. KARġ KAN. K. ED. GĠD. KARġ SMMM Nusret KURDOĞLU 168

169 Sonuç olarak, 2015 yılında Nazım Hesap çifti kullanılarak, Ekim ve Kasım 2015 da doğan giderin, yine Ekim ve Kasım 2015 da yani dönemsellik kavramı uyarınca doğduğu dönemde gider kaydedilmesi ama o dönemde ödenmediği için matrahtan indirilmemesi sağlanmıģ, daha sonra bu primlerin ödendiği ġubat 2016 döneminde ise, bu kez Nazım Hesap çifti kullanılarak, primin ödendiği dönemde gider kaydedilmeksizin matrahtan indirilmesi sağlanmıģtır. SMMM Nusret KURDOĞLU 169

170 II-Ġ) DÖNEMSELLĠK KAVRAMI, GRUPLARI : Ġçinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ama, gelecek dönemlere ait olan gelirler ile, faaliyet dönemine ait olup, kesinleģmesi gelecek dönemlerde yapılacak olan giderler bu gruplardaki hesaplarda yer alır. Örneğin, 2015 yılında 3 yıllık peģin kira tahsilatı yapılması halinde, 2015 yılına ait olan gelir, 2015 yılında gelir tablosundaki ilgili hesaba aktarılır, 2016 yılına ait olan bölüm, 380- GELECEK AYLARA AĠT GELĠRLER hesabına, 2016 yılından sonraki döneme sarkan bölüm ise, 480- GELECEK YILLARA AĠT GELĠRLER hesabına alınır. SMMM Nusret KURDOĞLU 170

171 Bu grupta yer alan 381- GĠDER TAHAKKUKLARI hesabına, önceki bölümlerde faiz gelir tahakkukları nedeniyle değinilmiģtir. Buna ek olarak, dönem sonunda oluģan bazı giderlerin cari dönem gider kayıtlarına girmesi açısından dikkat edilmesi gereken (ve aslında hatalı uygulanan) bazı noktalar daha vardır; SMMM Nusret KURDOĞLU 171

172 Örneğin, Aralık 2015 telefon faturaları Ocak 2016 de gelmekte ve ödenmektedir. Eğer, telefon sabit telefon ise, Türk Telekom A.ġ. bu faturaları tarihi itibariyle düzenlemektedir. Bu tür faturaların 2015 yılında giderleģmesi sırasında, alacaklı hesap, fatura tarihinin olması nedeniyle, 320- SATICILAR hesabı olmalıdır. KDV indirimi de Aralık 2015 de yapılmalıdır. SMMM Nusret KURDOĞLU 172

173 Buna karģın, Aralık 2015 dönemine ait olup, Ocak 2016 de ödenmesi gereken bir cep telefonuna ait faturanın düzenlenme tarihi genellikle Ocak 2016 içerisinde olmaktadır. Bu durumda ise, bu faturanın sadece gider bölümünün 2015 e ait olan kısmı gün hesabı ile, 381- GĠDER TAHAKKUKLARI hesabının alacağı karģılığında ilgili gider hesabında kayda alınmalı, 320 hesap burada kullanılmamalıdır. KDV indirimi de, faturanın düzenlendiği dönemde, yani Ocak 2016 de yapılmalıdır. SMMM Nusret KURDOĞLU 173

174 II-J) DÖNEMSELLĠK KAVRAMI, GELĠR TABLOSU ve YABANCI KAYNAKLARA ĠLĠġKĠN ĠLKELER, KIDEM TAZMĠNAT KARġILIKLARI : Yabancı Kaynaklara ĠliĢkin Bilanço Ġlkeleri uyarınca, bilanço tarihi itibariyle iģletmenin var olan, doğmuģ olan tüm borçları tespit edilmeli ve mutlaka bilançoda gösterilmelidir. Gelir tablosu ilkeleri ve özellikle dönemsellik kavramına göre, iģletmenin dönem içerisinde doğan tüm giderleri tespit edilmeli ve dönem giderleri içerisinde yer almalıdır. SMMM Nusret KURDOĞLU 174

175 Bu kavram ve ilkeler ıģığında bakıldığında, iģletmelerin dönem sonu itibariyle oluģan kıdem tazminat karģılık gideri tutarlarının da mutlaka hesaplanması, bir yandan bilançoda UVYK olarak yer alması, öte yandan da dönem giderlerine kaydedilmiģ olması gerekmektedir. Bu arada, söz konusu kıdem tazminatı karģılık giderlerinin KKEG olarak iģlem görmesi için, Nazım Hesap çiftine de kaydedilmesi gerektiği unutulmamalıdır. SMMM Nusret KURDOĞLU 175

176 Öte yandan, 2015 yılında ilk kez kıdem tazminat karģılığı ayıran iģletmeler, 2015 yılına düģen kıdem tazminatı karģılığını cari dönem giderlerine kaydederken, 2015 yılı öncesi dönemlere düģen karģılık tutarını da 681- ÖNCEKĠ DÖNEM GĠDER ve ZARARLARI hesabına almalıdırlar. SMMM Nusret KURDOĞLU 176

177 Örnek: 12 a) Ġlk kez 2015 yılında kıdem tazminat karģılığı ayıran bir iģletmede itibariyle TL ve itibariyle de 2000 TL kıdem tazminat karģılık tutarı hesaplanmıģ olsun. Bu tutarlara bakıldığında, toplam TL tutarındaki karģılığın TL lık kısmının 2015 yılı öncesinde, 500 TL lık kısmının da 2015 yılında doğduğu görülmektedir. (Personelin genel yönetim hizmetlerinde çalıģtığı varsayılmıģtır.) SMMM Nusret KURDOĞLU 177

178 Buna göre; GENEL YÖNETĠM GĠD ?- KID.TAZM.KARġ.GĠD ÖNC. DÖNEM GĠDER VE ZARARLARI KIDEM TAZMĠNATI KARġILIĞI MATR. EKL. UNSURLAR KAN. K. EDLM. GĠD KID.TAZ.KARġ. GĠD MATRAHA EKLENECEK UNS. KARġ KAN. K. ED. GĠD. KRġ SMMM Nusret KURDOĞLU 178

179 b) Önceki dönemlerde de karģılık ayırmıģ olan bir iģletmede, 2015 yılı için yine 500 TL karģılık hesaplandığında yapılacak kayıt daha sadedir; GENEL YÖNETĠM GĠD ?- KID.TAZM.KARġ.GĠD KIDEM TAZMĠNATI KARġILIĞI MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KAN. K. ED. GĠDERLER MATRAHA EKL. UNS. KARġ KAN. K. ED.. GĠD. KRġ SMMM Nusret KURDOĞLU 179

180 c) 472 hesapta, 2014 yılından TL birikmiģ kıdem tazminatı devreden bir personelin 2015 yılında ayrılması hali; ca) Ayrılan personelin ayrılma tarihi itibariyle TL tazminata hak kazanması; Öncelikle, önceki dönemde ayrılan karģılık tutarı ödemeye hazırlık olmak üzere, 472 hesaptan 372 hesaba aktarılır. Bu arada önceki dönemde giderleģtirilmiģ ama matrahtan indirilmemiģ olan bu tutarın, ödeme döneminde giderleģtirilmeden matrahtan indirilmesi için gerekli önlem alınır; (Bu aktarmanın nedeni açıktır, 4 ana hesap sınıfı hesaplarından doğrudan ödeme yapılamaz.) SMMM Nusret KURDOĞLU 180

181 KIDEM TAZMĠNAT KARġILIĞI KIDEM TAZMĠNAT KARġILIĞI MATRAHTAN ĠND. UNS.KARġ MATR. ĠND. DĠĞ. UNS. KRġ MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR MATR. ĠND. DĠĞ. UNS SMMM Nusret KURDOĞLU 181

182 Sonra 2015 yılında oluģan kıdem tazminatı (artık bu karģılık değildir) giderleģtirilir. Bu iģlem ödeme için yapılacağından, giderleģme sonucu matrah azalmasının önlenmesi gereği (yani KKEG iģlemi yapmanın gereği) yoktur GENEL YÖNETĠM GĠD ?- KID.TAZM.KARġ.GĠD KIDEM TAZMĠNATI KARġILIĞI Bu iģlemden sonra, 372 hesapta ödenmesi gereken karģılık birikmiģ durumdadır. Gerekli kesintiler yapılarak, ödeme 372 hesaptan yapılır. SMMM Nusret KURDOĞLU 182

183 cb) Personelin kıdem tazminatı almaya hak kazanmadan ayrılması hali; Böyle bir durumda, tazminat almadan ayrılan personel için önceki dönemlerde ayrılmıģ ve 472 hesapta birikmiģ olan TL, artık ödenmeyeceğine göre, iģletme için bir gelir oluģacaktır. Bir baģka deyiģle, var olan bir borç ortadan kalkmıģ durumdadır. Bu TL tutarlı karģılık, önceki dönemde ayrılırken giderleģtirilmiģ, ancak gider kaydı yapılırken, Nazım Hesaplar ( hesaplar) yardımı ile, giderleģen bu tutarların matrahtan indirilmesi önlenmiģti. SMMM Nusret KURDOĞLU 183

184 Bu kez, ödenmeyeceği belli olan ve iģletme için gelir oluģturan bu tutarın gelire alınması, ancak bu gelirin matraha eklenmesi (bu kez hesaplar kullanılarak) önlenmelidir KIDEM TAZMĠNATI KARġILIĞI DĠĞER O.DIġI GELĠR VE KARLAR MATR. ĠND. UNS.KARġ MATR. ĠND. GELĠRL. KARġ MATR. ĠND. UNSURLAR MATR. ĠND. GELĠRLER SMMM Nusret KURDOĞLU 184

185 II K) SGK HAZĠNE KATKISI BU TUTARLAR ĠġLETME ĠÇĠN BĠR ĠNDĠRĠM MĠDĠR? YOKSA BĠR GELĠR MĠ? DÜĞÜM BU SORUNUN YANITINDA YER ALMAKTADIR. KAYITLAR DA BU SORUNUN YANITINA GÖRE YAPILACAKTIR. SMMM Nusret KURDOĞLU 185

186 Yasal düzenleme, 5510 sayılı Kanun un 81. maddesine, 5763 sayılı Kanunla eklenen bir fıkra ile yapılmıģtır. Anılan düzenleme aģağıdaki gibidir; ı) (5763 sayılı Kanunun 24 üncü maddesiyle eklenmiştir.) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıları çalıştıran özel sektör işverenlerinin, bu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır. SMMM Nusret KURDOĞLU 186

187 İşveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için, işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak bu Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna vermeleri, sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemeleri, Sosyal Güvenlik Kurumuna prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması şarttır. SMMM Nusret KURDOĞLU 187

188 Yukarıdaki fıkra irdelendiğinde, bu uygulamanın bir indirim değil, kesin bir gelir unsuru olduğu ortaya çıkmaktadır. SGK koģullara uyulduğu zaman bu alacağından hiçbir Ģekilde vaz geçmemektedir. Yasada belirlenen koģullara uyan iģletmeler adına Hazine, SGK na bu tutarı ödeyecektir. Bu bir devlet katkısıdır. Katkının sadece belli koģullara uyan iģletmelere uygulanacağı, bu koģullara uymayanlara bu katkının yapılmayacağı açıktır. Kısaca, bu tutar, herkese tanınan genel bir indirim değil, hak edenler için bir GELĠR kalemidir. SMMM Nusret KURDOĞLU 188

189 Bu sonuca göre, ortaya çıkan bu tutar, ilgili gider hesabının alacağına bir indirim olarak kaydedilmeyecektir. Bu tutar bir gelir olduğuna göre, ilgili gelir hesabına alınacaktır. Bu gelir hesabının hangisi olduğuna birazdan karar vereceğiz. Ama daha önce kayıt zamanlaması konusunun çözülmesi gerekmektedir. SMMM Nusret KURDOĞLU 189

190 Bu noktada karģımıza çıkan 2. soru, bu gelirin hangi tarihte kayda alınacağıdır. Bu konuda bizlere ıģık tutacak iki önemli yol gösterici, (yine) DÖNEMSELLĠK KAVRAMI ve TAHAKKUK ESASI dır. SMMM Nusret KURDOĞLU 190

191 Tekrarlamakta yarar var; Ticari kazancın tespitinde dönemsellik kavramı ve tahakkuk esası önemli iki temel direktir. Tahakkuk esasına göre, gelir ve giderin iģleme alınması için kesinleģmiģ olması, yani gelir ve gideri doğuran iģlemin tamamlanmıģ olması, tutarın da belirlenmiģ olması gerekir. Dönemsellik kavramına göre de, bu oluģan gelir ya da giderin ilgili olduğu, ait olduğu, kesinleģtiği döneme kaydı gerekir. SMMM Nusret KURDOĞLU 191

192 Bu kuralı olayımıza uyguladığımızda, düzenlenen ücret bordroları, ait olduğu yani doğduğu dönemde hazine katkısı göz önüne alınmaksızın olduğu gibi gider ve borç hesaplarına alınmalı, brüt değerlerle giderin tahakkuku yapılmalıdır. Çünkü bu gider, bordronun ait olduğu dönemde (ayda) doğmuģ, tahakkuk etmiģtir. SMMM Nusret KURDOĞLU 192

193 Örnek olarak, Ekim 2015 bordrosunda oluģan gider, brüt tutarı ve iģveren payları dahil tümüyle Ekim 2015 döneminde doğmuģtur, ancak o dönemin giderine ya da maliyetine alınabilir. SMMM Nusret KURDOĞLU 193

194 Daha sonra, gerekli koģullar yerine getirilip hazine katkısı elde edildiğinde de, bu kez elde edilen gelirin kaydı yapılacaktır. Bunun da dönemi, Kasım 2015 dönemidir. Zira, ortaya çıkan gelir, Ekim 2015 priminin vadesinde ödenmesi ile (baģka prim borcu olmamak kaydıyla) Kasım 2015 de doğmuģtur. Haliyle, gelir kaydı da Kasım 2015 de yapılacaktır. SMMM Nusret KURDOĞLU 194

195 Yanıtlanması gereken 3. soru, bu gelir kaleminin hangi hesaba alınacağı sorusudur. Uygulamada bir çok hatalı yönteme rastlanılmaktadır. Ġlgili gider hesabına alacak kaydedenler, Bütün satışlar, gelir ve karlar ile maliyet, gider ve zararlar brüt tutarları üzerinden gösterilirler ve hiçbir satış, gelir ve kar kalemi bir maliyet, gider ve zarar kalemi ile tamamen veya kısmen karşılaştırılmak suretiyle gelir tablosu kapsamından çıkartılamaz. biçimdeki Gelir Tablosu Ġlkelerinin amaç kuralına ters düģmektedirler. SMMM Nusret KURDOĞLU 195

196 Oysa, ilgili gider ya da maliyet hesabına alacak kaydı ile, bu gelir tutarı gelir tablosunda mahsup yoluyla kapsam dıģı kalmaktadır. Kısaca, hazine katkısı, bir gelir kalemi olarak değil, bir indirim kalemi olarak ele alınmıģ olmaktadır. SMMM Nusret KURDOĞLU 196

197 Ġkinci aykırılık, iģlem zamanı açısından doğmaktadır. Bordronun gider veya maliyet olarak kayda alındığı dönemde, henüz gelirin (ya da bazılarının hatalı yorumuna göre indirimin) doğup doğmayacağı bile belli değildir, koģullar oluģmamıģtır. Gelir bir sonraki ay içerisinde ödeme yapma (ve diğer koģulların da var olması) kaydıyla oluģacaktır. O halde, bu tutar bordronun tahakkukunun yapıldığı ayda değil, bir sonraki ayda (eğer gelir doğarsa) iģleme alınmalıdır. SMMM Nusret KURDOĞLU 197

198 O halde ne yapılmalıdır. Bu (indirim değil) gelir kalemi hangi hesaba alınmalıdır? Bu konuda bu kez MSUGT ekinde yer alan TDHP içeriğinde yer alan açıklamalara bakmak gerek Diğer Gelirler hesabı ile ilgili bilgiler aģağıdaki gibidir; SMMM Nusret KURDOĞLU 198

199 602 DİĞER GELİRLER: İşletmenin korunması, ihracatı teşvik ya da hükümet politikasına uyma zorunluluğu karşısında oluşan işletmenin faaliyet hasılatındaki düşüklüğü veya faaliyet zararını gidermek için, Sermaye katkısı niteliğinde olmayan, mali yardımlar (sübvansiyonlar), devletin bazı malları vergi resim, harç ve benzeri yükümlülüklerden istisna etmesi yoluyla yaptığı yardımlar (vergi iadeleri) ve satış tarihindeki vade farkları, ihracatla ilgili fiyat istikrar destekleme primi vb. hasılat kalemleri bu hesapta izlenir. SMMM Nusret KURDOĞLU 199

200 Buna göre, bu gelir, hazinece yapılan bir katkı, bir teģvik unsuru olduğuna göre, koģullar gerçekleģip gelir oluģtuğunda kullanılacak hesap, 602 hesap olacaktır. ġimdi de konuyu rakamsal örnekle ele alıp, önce Ekim 2015 bordrosunun gider tahakkuk kaydını yapalım; SMMM Nusret KURDOĞLU 200

201 BORDRO TAHAKKUK KAYDI; 770 0?. ESAS ÜCRETLER 2.554, ? SGK ĠġV.PAYI 498, ? ĠġS.PR. ĠġV.PAYI 51, ? AGĠ (ÖDN.MUHT.) 212, ? ÖDN. ÜCRETLER 2.042, ? ÖDN. MUHT. 325, ? ÖDN. DAMGA V 15, ? ÖDN. SGK PR. 855, ? ÖDN. ĠġZ.PR. 76,64 SMMM Nusret KURDOĞLU 201

202 Görüldüğü gibi bu kayıtta, doğabilecek gelir unsuru henüz dikkate alınmamıģ, SGK prim tutarı olduğu gibi kayda alınmıģtır. Çünkü gelir, Ekim 2015 de henüz doğmamıģtır. Eğer koģullar oluģursa, gelir Kasım 2015 de doğacak ve o dönemde kayda alınacaktır. SMMM Nusret KURDOĞLU 202

203 Prim Kasım 2015 te ödendiğinde; 361 0? ÖDN. SGK PR. 728, ?... BANKASI 728,12 Bu kayıttan sonra, 361 hesapta 127,74 TL bakiye kalmıģtır ki, bu tutar, hazine katkısı tutarıdır, gelirin hak kazanılarak elde edildiği (primin ödendiği) tarihte 602 hesaba aktarılarak 361 hesap kapatılacaktır ? ÖDN. SGK PR. 127, ? SGK HAZĠNE KATKISI 127,74 Böylece 361 hesaptaki tüm borç tasfiye edilmiģ, iģlem tamamlanmıģtır. SMMM Nusret KURDOĞLU 203

204 Bu arada, yukarıda sözü edilen 5510 sayılı Kanun un 81. maddesine, 5763 sayılı Kanunla eklenen fıkrada bir önemli kural daha mevcuttur. Buna göre; Hazinece karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz. SMMM Nusret KURDOĞLU 204

205 Bu kural, yıl içi iģlemlerde bir sorun doğurmamaktadır. Çünkü, gelir ve gider tutarları birbirini götürmekte, sonucu etkilememektedir. Örneğimizde, Ekim 2015 döneminde gider, Kasım 2015 de de gelir oluģmuģ, sonuçta bu kalemlerin gelir veya kurumlar vergisi matrahındaki etkileri birbirini götürmüģtür. SMMM Nusret KURDOĞLU 205

206 Ama yıl sonunda durum değiģmektedir. Yukarıdaki örneği Aralık 2015 için düģünürsek, gider kaydı Aralık 2015 de, hazine katkısı doğduğunda gelir kaydı ise Ocak 2016 da yapılacak, bu gelir ve gider kaydının, (aynı dönem içinde olmaması nedeniyle) birbirini götürmesi söz konusu olmayacaktır. Yasa hükmü uyarınca, örneğimizdeki 127,74 TL. lık tutar, 2015 yılı için matrahtan indirilmemesi gereken bir gider, 2016 yılı için de matraha eklenmemesi gereken bir gelir unsurudur. SMMM Nusret KURDOĞLU 206

207 Ocak 2016 de bu iģletme için iki olasılık vardır. Ya primi vadesinde 728,12 TL olarak ödeyecek, 127,74 TL. hazine Katkısına hak kazanacaktır, ya da vadesinde ödeme yapamayacak, hazine katkısını kazanma hakkını yitirdiğinden, parası olduğunda primi gecikme zammı hariç 855,86 TL olarak ödeyecektir. Yapılacak muhasebe kayıtları da bu olasılıklara göre farklı olacaktır. ġimdi her iki durumu da inceleyerek yapılacak kayıtları irdeleyelim. SMMM Nusret KURDOĞLU 207

208 PRĠMĠN VADESĠNDE ÖDENMESĠYLE HAZĠNE KATKISINA HAK KAZANILMASI HALĠ (Sadece SGK primleri göz önüne alınmıģ, diğer unsurlar ihmal edilmiģtir.) Ödemenin yapıldığı Ocak 2016 kaydı; 361 0? ÖDN. SGK PR. 728, ?.. BANKASI 728,12 Bu kayıttan sonra, 361 hesapta 127,74 TL bakiye kalmıģtır ki, bu tutar, hazine katkısı tutarıdır, gelirin hak kazanılarak elde edildiği (primin ödendiği) tarihte 602 hesaba aktarılarak 361 hesap kapatılacaktır. SMMM Nusret KURDOĞLU 208

209 361 0? ÖDN. SGK PR. 127, ? SGK HAZĠNE KATKISI 127,74 Böylece 361 hesaptaki tüm borç tasfiye edilmiģ, iģlem tamamlanmıģtır. Ancak, yukarıda belirtilen yasa hükmüne göre, hazine katkısına hak kazananlar için, Aralık 2015 bordro tahakkuk maddesinde gider kaydı yapılmıģ olan % 5 lik kısım, gelir ve kurumlar vergisi matrahlarının belirlenmesinde göz önüne alınamaz. O halde ne yapmalıyız? SMMM Nusret KURDOĞLU 209

210 Öncelikle Aralık 2015 de bordro tahakkukunu yaparken, o anda durum (katkıya hak kazanılıp kazanılmayacağı) henüz belli olmadığından, 127,74 TL tutarlı kısım için (geçici olarak) Nazım Hesap kullanılmalı, bu tutarın matrahtan indirilmesi önlenmelidir. SMMM Nusret KURDOĞLU 210

211 MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR KKEG ? SGK HAZ.KATKI OLASI PAYI 127, MATRAHA EKLENECEK UNS. KARġ KKEG KARġILIĞI 127,74 Bu kayıt, eğer katkı almaya hak kazanılırsa, 12/2015 dönemi katkı payı kadar gider tutarının matrahtan indirilmesini önleyecektir. SMMM Nusret KURDOĞLU 211

212 Bu kaydın geçici olarak nitelenmesinin sebebi de Ģudur; eğer katkı alma hakkı yitirilirse (prim vadesinde ödenemezse) ki bu durum Ocak 2016 da belli olacaktır, geriye dönüp bu son maddenin iptali gerekecektir. (AĢağıda bu olasılık da ayrıca iģlenecektir.) Prim vadesinde ödenip, katkı payına hak kazanıldığı takdirde de, Ocak 2016 da elde edilen 12/2015 katkı payının 2016 yılı matrahına eklenmesini de önlemek gerekmektedir. Bunu sağlamak için de, yine Nazım Hesap kullanılmalıdır; SMMM Nusret KURDOĞLU 212

213 MATRAHTAN ĠND. UNS.KARġ MATRAHTAN ĠND. GELĠRLER KRġ ? SGK HAZ.KAT. PAYI KRġ 127, MATRAHTAN ĠND. UNSURLAR MATRAHTAN ĠND. GELĠRLER ? SGK HAZ.KAT.P. 127,74 Bu son kayıtla da, Aralık 2015 de bordro tahakkuku sırasında giderleģtirdiğimiz ancak Nazım Hesap kullanarak matrahtan indirmediğimiz hazine katkısı tutarının, 2016 yılında gelir hesaplarına alındığı halde matraha eklenmemesi sağlanmıģ olacaktır. SMMM Nusret KURDOĞLU 213

214 PRĠMĠN VADESĠNDE ÖDENMEMESĠ NEDENĠYLE HAZĠNE KATKISINA HAK KAZANILAMAMASI HALĠ (Sadece SGK primleri göz önüne alınmıģ, diğer unsurlar ihmal edilmiģtir.) ĠĢletmenin, Aralık 2015 SGK primini vadesinde ödeyememesi durumunda, hazine katkısı hakkı yitirileceğinden, Ocak 2016 da zaten gelir kaydedilecek bir durum kalmamıģ olacaktır. SMMM Nusret KURDOĞLU 214

215 Ancak, bu durum ortaya çıktığında (ki bu durum Ocak 2016 sonunda ortaya çıkacaktır, o tarihte de Aralık 2015 kayıtları kapanmamıģ durumdadır.) Aralık 2015 kayıtlarına geri dönülüp, de düģülen Nazım Hesap kaydının iptali gerekecektir. Çünkü, artık tahakkuk eden prim tutarının tamamı, hazine katkısı hakkının yitirilmesi nedeniyle 2015 için geçerli gider olacaktır. (Gelir ya da Kurumlar Vergisi Beyannamesi verme dönemine kadar ödenmeme durumu hariç. O durumda ödenmemiģ primin tamamı KKEG olarak dikkate alınmalıdır.) SMMM Nusret KURDOĞLU 215

216 TÜM BU ĠġLEMLERĠ TAMAMLAYIP, KONTROLLERĠNĠ DE YAPTIKTAN VE 6 VE 7 GRUP HESAPLARINA ALINACAK BAġKACA BĠR GELĠR YA DA GĠDER UNSURU KALMADIĞINDAN EMĠN OLDUKTAN SONRA, SIRA ARTIK YANSITMA ĠġLEMLERĠNĠ YAPMAYA VE FĠNANSAL TABLOLARI OLUġTURMAYA GELMĠġ DEMEKTĠR. SMMM Nusret KURDOĞLU 216

217 Yansıtma iģlemi aslında çok basit, ancak dikkat edilmesi gereken bir iģlemdir. Eğer yıl içerisinde zaman zaman mali tablo alınmıģsa, yansıtma iģlemlerinin bir kısmı da yıl içinde yapılmıģ demektir. Bu durumda, yıl sonunda 7 grubu hesaplarında kalan farklar yansıtılacaktır. Yansıtma iģlemi bittiğinde 7 grubundaki asıl gider hesaplarıyla yansıtma hesaplarının bakiyelerinin eģit olması gerekir. EĢitlik yoksa, o hesabın yansıtmasında bir hata ya da eksik var demektir. Yansıtma iģlemi tamamlandıktan sonra, bakiyeleri eģit olan asıl hesap ve yansıtma hesabı ters çevrilerek karģılıklı kapatılır. SMMM Nusret KURDOĞLU 217

218 Örnek: 13 a) Yansıtma örnekleri; YARI MAMULLER XXX 711- DĠREKT ĠLK MD.VE MLZ.YANS.HS. XXX 721- DĠREKT ĠġÇĠLĠK GĠD.YANS.HS. XXX 731- GENEL ÜRETĠM GĠD. YANS. HS. XXX (Üretim iģletmelerinde) 622- SATILAN HĠZMET MALĠYETĠ XXX 741- HĠZMET ÜRETĠM MLYT. YANS.HS. XXX (Normal hizmet üreten iģletmelerde veya dönem içinde baģlayıp biten inģaat taahhüt iģlerinde) SMMM Nusret KURDOĞLU 218

219 A ĠNġAATI MALĠYETLERĠ XXX 171- B ĠNġAATI MALĠYETLERĠ XXX 172- C ĠNġAATI MALĠYETLERĠ XXX 741- HĠZMET ÜRETĠM MLYT. YANS.HS. XXX (Yıllara yaygın inģaat iģi yapan iģletmelerde..) SMMM Nusret KURDOĞLU 219

220 PAZ. SAT. VE DAĞ. GĠDERLERĠ XXX 761- PAZ. SAT. VE DAĞ.GĠD. YANS. HS. XXX GENEL YÖNETĠM GĠDERLERĠ XXX 771- GENEL YÖN. GĠD. YANS. HS. XXX KISA VADELĠ BORÇL. GĠD. XXX 661- UZUN VADELĠ BORÇL. GĠD. XXX 781- FĠNANSMAN GĠN. YANS.HS. XXX SMMM Nusret KURDOĞLU 220

221 b) Yansıtma Sonrası 7 Grubu Hesaplarının KarĢılıklı Kapatılması; Bu aģamada, asıl hesaplarla yansıtma hesaplarının, örneğin 710 hesapla 711 hesabın ya da 770 hesapla 771 hesabın bakiyelerinin eģit olması gerekir. EĢitlik olmaması, yansıtma iģlemlerinde bir hata olduğunu gösterir. KarĢılıklı kapatma iģlemi aģağıda toplu olarak yapılmıģtır. Ama, bazı iģletmelerimizde, asıl hesaplar çok sayıda alt hesap da içerdiğinden, bu karģılıklı kapatma iģleminin ayrı ayrı fiģlerde yapılması daha uygundur. SMMM Nusret KURDOĞLU 221

222 DĠREKT ĠLK MD.VE MLZ.YANS.HS. XXX 721- DĠREKT ĠġÇĠLĠK GĠD.YANS.HS. XXX 731- GENEL ÜRETĠM GĠD. YANS. HS. XXX 741- HĠZMET ÜRETĠM MLYT. YANS.HS. XXX 761- PAZ. SAT. VE DAĞ.GĠD. YANS. HS. XXX 771- GENEL YÖN. GĠD. YANS. HS. XXX 781- FĠNANSMAN GĠN. YANS.HS. XXX 710- DĠREKT ĠLK MD. VE MLZ. GĠD. XXX 720- DĠREKT ĠġÇĠLĠK GĠDERLERĠ XXX 730- GENEL ÜRETĠM GĠDERLERĠ XXX 740- HĠZMET ÜRETĠM MALĠYETĠ XXX 760- PAZ. SAT. VE DAĞ. GĠDERLERĠ XXX 770- GENEL YÖNETĠM GĠDERLERĠ XXX 780- FĠNANSMAN GĠDERLERĠ XXX SMMM Nusret KURDOĞLU 222

223 Bu iģlemden sonra, 7 grubu hesapları bütünüyle kapatılmıģ durumdadır, geriye bilanço hesapları dıģında sadece 6 grubu hesapları kalmıģtır. Bu aģamada, hesaplar arası bir mizan alındığında, mizanın borç alacak sütunlarındaki fark dönem ticari kar veya zararını ortaya çıkartacaktır. Mizan alınıp, ticari kar tutarı belirlenip son kontrolleri yapıldıktan sonra, 6 grubundaki tüm gelir ve gider hesaplarının 690 hesaba devri ile, 6 grubu hesapları da vergi karģılığı ayrılması dıģında kapatılmıģ olacaktır. SMMM Nusret KURDOĞLU 223

224 Bilanço usulüne tabi Ģahıs iģletmelerinde, bu aģamada mali tablolar hemen alınabilir. Çünkü, Ģahıs iģletmelerinde vergi iģletme karından hesaplanan matrahın değil, Ģahıslara düģen kar payının ve o Ģahsa ait diğer gelirlerin toplamının vergisidir, bu nedenle Ģahıs iģletmelerinin bilançosunda vergi karģılığı ayrılmaz. Kurumlarda ise, vergi, iģletme dönem karından hesaplanan matrahın vergisidir, iģletmenin bir borcunu oluģturur. Bu nedenle de hesaplanıp, mali tablolarda açıkça gösterilmesi gerekir. SMMM Nusret KURDOĞLU 224

225 Sözü edilen hesaplar arası mizan ticari kar ya da zarar tutarını verecektir. Bu tutardan matraha ulaģmak, eğer dönem içerisinde matrahı etkileyecek bilgiler düzenli olarak Nazım Hesaplara alındıysa, son derece basittir. Bulunan ticari kar (690 hesap bakiyesi) üzerine dönem içerisinde 950 hesapta biriken tutarlar (yıllara yaygın inģaat iģi yapan iģletmelerde bu taahhüt iģine iliģkin tutarlar hariç) eklenmeli, 961 hesapta birikenler de indirilmelidir. Bu iģlemden sonra, varsa yatırım indirimi v.b. indirimler hariç, matrah ortaya çıkacaktır. SMMM Nusret KURDOĞLU 225

226 Örnek: 14 Ticari Kar (ya da zarar) 690 hesap bakiyesi Matraha Eklenecek Unsurlar 950 hesap bakiyesi + Toplam Matrahtan Ġndirilecek Unsurlar 961 hesap bakiyesi - Dönem Matrahı (Yat. Ġnd. V.b. ind.öncesi) XXXXX XXXXX XXXXX XXXXX XXXXX Matrah belirlendikten sonra artık bir fonksiyonu kalmayan ve Nazım Hesaplar, ters çevrilerek kapatılmalıdır. Bu hesaplar bilançoda (yıllara yaygın inģaat ve onarım iģi yapan iģletmelerin devreden taahhütlerine ait olanlar hariç) yer almazlar. SMMM Nusret KURDOĞLU 226

227 IV) VERGĠ KARġILIKLARI Matrah belirlendikten sonra, (sadece) kurumlarda mali tabloların düzenlenmesinden önceki son adım, dönem karı vergi ve yasal yükümlülük karģılıklarının ayrılması aģamasıdır. Bulunan matraha göre, vergi tutarı hesaplanır. Bu tutar için karģılık ayrılması iģleminde gerekli muhasebe kayıtları, çeģitli olasılıklara göre aģağıda örneklenmiģtir. SMMM Nusret KURDOĞLU 227

228 VI-A) HESAPLANAN KURUMLAR VERGĠSĠ KARġILIK TUTARININ TĠCARĠ KAR TUTARINI AġMAMASI HALĠ; Örnek: 15 ĠĢletmede dönem sonunda ortaya çıkan ticari kar, matrah ve hesaplanan vergi karģılığı aģağıdaki gibi olsun; (193 hesapta da TL geçici vergi olduğunu kabul edelim.) SMMM Nusret KURDOĞLU 228

229 690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR (Matrahtan indirilecek gelirler ve önceki dönem giderleģen ancak matrahtan indirilmeyen, bu dönem gelirleģen tutarlar) MATRAH % 20 KURUMLAR VERGĠSĠ KARġILIĞI SMMM Nusret KURDOĞLU 229

230 Buna göre yapılacak kayıtlar; DNM.KARI VR. VE DĠĞ.YS.YÜK.KRġ DNM.KARI KUR.VER. KARġ DNM.KARI VERGĠ VE DĠĞ.YAS.YÜK.KARġ DNM.KARI KUR.VER. KARġ DÖNEM KARI VEYA ZARARI DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI DNM.KARI VR. VE DĠĞ.YS.YÜK.KARġ DNM.KARI KUR.VERGĠSĠ KARġILIĞI SMMM Nusret KURDOĞLU 230

231 DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI DÖNEM NET KARI Ve peģin ödenen vergi tutarının 371 hesaba aktarılması (Bu aktarmada, 370 hesapta oluģan tutarın aģılmaması gereklidir. Fazla kısım, 193 hesapta bırakılır.) DNM.KARININ Pġ.ÖD.VR.VE DĠĞ.YÜK PEġĠN ÖDN. VERGĠLER VE FONL SMMM Nusret KURDOĞLU 231

232 VI-B) HESAPLANAN KURUMLAR VERGĠSĠ KARġILIK TUTARININ TĠCARĠ KAR TUTARINI AġMASI HALĠ; Örnek: 16 ĠĢletmede dönem sonunda ortaya çıkan ticari kar, matrah ve hesaplanan vergi karģılığı aģağıdaki gibi olsun; (193 hesapta da TL geçici vergi olduğunu kabul edelim.) SMMM Nusret KURDOĞLU 232

233 690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR (Matrahtan indirilecek gelirler ve önceki dönem giderleģen ancak matrahtan indirilmeyen, bu dönem gelirleģen tutarlar) MATRAH % 20 KURUMLAR VERGĠSĠ KARġILIĞI Bu örnekte görüldüğü gibi, dönem karı TL olduğu halde, matraha göre hesaplanan vergi karģılığı TL ile kar tutarından büyük bir tutara ulaģmıģtır. Bu durumda, vergi öncesi kar oluģtuğu halde, vergi sonrasında zarar ortaya çıkmaktadır. SMMM Nusret KURDOĞLU 233

234 Buna göre yapılacak kayıtlar; DN.KARI VR. VE DĞ.YAS.YÜK.KRġ DNM.KARI KUR.VER. KARġ DNM.KARI VR. VE DĞ.YAS.YÜK.KARġ DÖNEM KARI VEYA ZARARI DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI DNM.KARI VR. VE DĞ.YAS.YÜK.KARġ DNM.KARI KUR.VER. KARġ SMMM Nusret KURDOĞLU 234

235 DÖNEM NET ZARARI DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI DNM.KARININ Pġ.ÖD.V.VE DĞ.YÜK PEġĠN ÖDN. VERGĠLER VE FONLAR SMMM Nusret KURDOĞLU 235

236 OluĢan bu zararın tamamı vergi nedeniyle oluģtuğundan beyannamede görülmeyecektir. Ama bilançoda zarar olarak devredecektir. Bu zarar, bir sonraki dönemin vergi matrahından mahsup edilmeyecek bir zarardır. Ancak, gelecek dönemde vergi karģılıkları ayrıldıktan sonra 570 hesapta ortaklara dağıtılacak bir kar kalanı varsa, bu kalandan önce devreden ve matrahtan indirilemeyen zarar tutarı indirilecek, sonra kalan karın dağılımı yapılacaktır. SMMM Nusret KURDOĞLU 236

237 VI-C) TĠCARĠ ZARAR DOĞDUĞU HALDE, AYNI ZAMANDA MATRAH OLUġMASI HALĠ; Örnek: 17 ĠĢletmede dönem sonunda ortaya çıkan ticari kar ve hesaplanan vergi karģılığı aģağıdaki gibi olsun; (193 hesapta da TL geçici vergi olduğunu kabul edelim.) SMMM Nusret KURDOĞLU 237

238 690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI... ( ) 950- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR (Matrahtan indirilecek gelirler ve önceki dönem giderleģen ancak matrahtan indirilmeyen, bu dönem gelirleģen tutarlar) MATRAH % 20 KURUMLAR VERGĠSĠ KARġILIĞI Bu örnekte görüldüğü gibi, TL dönem zararı olduğu halde, ayrıca TL vergi karģılığı oluģmuģtur. Bu durumda, vergi öncesi zarar, vergi sonrasında daha da büyüyecektir. SMMM Nusret KURDOĞLU 238

239 Buna göre yapılacak kayıtlar; DNM.KARI VR.VE DĞ.YS.YÜK.KARġ DNM.KARI KUR.V.KARġ DNM.KARI VR.VE DĞ.YS.YÜK.KARġ DNM.KARI KUR.V. KARġ DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI DÖNEM KARI VEYA ZARARI DNM.KARI VR. VE DĞ.YS.YÜK.KRġ DNM.KARI KUR.V.KARġ SMMM Nusret KURDOĞLU 239

240 DÖNEM NET ZARARI DÖNEM NET KARI VEYA ZR DNM.KARININ Pġ.ÖD.VR.VE DĞ.YÜK PEġĠN ÖDN. VERGĠLER VE FONLAR OluĢan bu zarara rağmen Matraha Eklenecek Unsurlar nedeniyle matrah ve vergi oluģmuģtur. Zarar beyannamede görülmeyecektir. Ama bilançoda zarar olarak devredecektir. SMMM Nusret KURDOĞLU 240

241 Bu zarar da, bir sonraki dönemin vergi matrahından mahsup edilmeyecek bir zarardır. Ancak, gelecek dönemde vergi karģılıkları ayrıldıktan sonra 570 hesapta ortaklara dağıtılacak bir kar kalanı varsa, bu kalandan önce devreden ve matrahtan indirilemeyen zarar tutarı indirilecek, sonra kalan karın dağılımı yapılacaktır. SMMM Nusret KURDOĞLU 241

242 VI-D) TĠCARĠ ZARAR DOĞMASI AMA MATRAH OLUġMAMASI HALĠ; Örnek: 18 ĠĢletmede dönem sonunda ortaya çıkan ticari kar (zarar), matrah ve hesaplanan vergi karģılığı aģağıdaki gibi olsun; (193 hesapta geçici vergi olmadığı kabul edilsin.) SMMM Nusret KURDOĞLU 242

243 690- DÖNEM KARI VEYA ZARARI... ( ) 950- MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR MATRAHTAN ĠNDĠRĠLECEK UNSURLAR (Matrahtan indirilecek gelirler ve önceki dönem giderleģen ancak matrahtan indirilmeyen, bu dönem gelirleģen tutarlar) MATRAH (ZARAR) ( ) % 20 KURUMLAR VERGĠSĠ KARġILIĞI YOK SMMM Nusret KURDOĞLU 243

244 Buna göre yapılacak kayıtlar; DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI DÖNEM KARI VEYA ZARARI DÖNEM NET ZARARI DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI OluĢan bu ticari zararın tamamı bilançoda 591 hesapta ( TL olarak) görülecektir. Ancak beyannamede bu TL zarar, TL olarak ertesi yıla devredilecektir. Dolayısıyla bilançoda devreden zarar ile beyannamede devreden zarar arasında bir fark oluģacaktır. KiĢilik kavramı uyarınca muhasebe yapıldığı ve tablo düzenlendiği için bu son derece doğal bir sonuçtur. SMMM Nusret KURDOĞLU 244

245 OluĢan bu iki tip (ticari zarar ve mali zarar) zarardan, beyannamede hesaplanan TL tutarındaki zarar, bir sonraki yılın matrahından indirilebilecektir. Geriye kalan TL zarar ise, matrahtan indirilemeyecek zarardır. Ancak, her iki kalem de sonuçta, gelecek 2016 yılı sonunda kar doğması halinde 2016 yılı vergi karģılıklarının ayrılmasından sonra kalan ve 2017 yılına devrederek 570 hesapta yer alacak olan net kar tutarından mahsup edilerek kapatılacaktır. SMMM Nusret KURDOĞLU 245

246 V) SON UYARILAR (Bazı zorunlu tekrarlar affola..) 1) Bilindiği gibi 2004 yılı baģından bu yana amortisman sistemi değiģmiģtir öncesinde alınan amortismana tabi varlıklara eski sistemin uygulanmasına devam edilecek, ama tarihinden itibaren edinilen amortismana tabi varlıklar için yeni sistem uygulanacaktır. Bu arada, istendiği zaman amortisman ayırmamak türünden bir tercih, ayrılmamıģ amortismanların ayrılmıģ gibi kabul edilmesi kuralı uyarınca artık söz konusu olmamalıdır. Bu uygulama TTK 64. Md. ihlali ile aynı zamanda dönemsellik ve tam açıklama kavramlarının da ihlali anlamına gelecektir. SMMM Nusret KURDOĞLU 246

247 2) Yukarıda sözü edilen 570- GEÇMĠġ YILLAR KARLARI hesabı, (KĠT ler hariç) bilançolarda yer almaması gereken bir hesaptır. Bu hesap, bir önceki dönemde vergi sonrası kar kaldıysa, yeni dönemde dönem baģında doğar, bu hesaptan yedekler ayrılıp, ortaklara kar dağıtımları yapıldıktan sonra eğer kalan varsa, bu kalan tutarlar 542- OLAĞANÜSTÜ YEDEKLER hesabına aktarılır. SMMM Nusret KURDOĞLU 247

248 3) Mali tablolar oluģturulduktan sonra, bu tabloların Muhasebenin Temel Kavramları na ve Temel Mali Tablo Ġlkeleri ne uygunluğu son kez kontrol edilmelidir. 4) BaĢlangıçta geniģ biçimde açıklandığı gibi, TTK 409. Md. uyarınca, sermaye Ģirketlerinde faaliyet dönemini izleyen 3. ay sonuna kadar Genel Kurul yapılması zorunludur. Gerek bu genel kurullar gerekse ġubat 2016 da verilecek Geçici Vergi beyanları için finansal tabloların ġubat baģı itibariyle oluģması, Yıllık Faaliyet Raporunun da en geç ġubat sonunda hazır olması gerekir. Bu arada bu genel kurullarda kar payı avansı dağıtımına yönelik karar alınması da unutulmamalıdır. SMMM Nusret KURDOĞLU 248

249 5) Bu durumda Ocak 2016 ayı, envanter çalıģmalarıyla geçecek demektir. Yukarıda da değinildiği gibi, envanter defterinin nasıl tutulacağı, VUK nda mevcut hükümlerin yanı sıra TTK 66. maddede de ayrıntılı olarak düzenlenmiģtir. TTK 409. madde uyarınca da kuralına göre tutulmayan ticari defterler için TL ĠPC getirilmiģtir. Kısaca artık olay yaptırımsız değildir. Bu nedenle eskiden bazılarınca yapıldığı gibi, envanter defterine sadece açılıģ ve kapanıģ bilançolarını yapıģtırmakla yetinmemek gerekmektedir. SMMM Nusret KURDOĞLU 249

250 6) TTK 358. madde hükmü uyarınca; Pay sahipleri, sermaye taahhüdünden doğan vadesi gelmiģ borçlarını ifa etmedikçe ve Ģirketin serbest yedek akçelerle birlikte kârı geçmiģ yıl zararlarını karģılayacak düzeyde olmadıkça Ģirkete borçlanamaz. Aynı yasak 395. Madde ile ortak olmayan yöneticiler ve yakın çevre için de getirilmiģtir. Bu kuralın uygulanmasında dikkatli olunması gerektiği açıktır. SMMM Nusret KURDOĞLU 250

251 7) TTK Md. 519/2-c ile getirilen Pay sahiplerine yüzde beģ oranında kâr payı ödendikten sonra, kârdan pay alacak kiģilere dağıtılacak toplam tutarın yüzde onu, genel kanuni yedek akçeye eklenir. hükmü uyarınca, 1. Temettü dağıtımının zorunlu hale getirldiği unutulmamalıdır. SMMM Nusret KURDOĞLU 251

252 8) TTK 376. Madde ile Yönetim Kurullarına ve Müdürlere önemli bir görev yüklemiģtir. Ancak, bu görevin yerine getirilmesi, muhasebeden gelecek doğru bilgilerle mümkündür. Madde metnini tekrar anımsayalım; SMMM Nusret KURDOĞLU 252

253 3. Sermayenin kaybı, borca batık olma durumu a) Çağrı ve bildirim yükümü MADDE 376- (1) Son yıllık bilançodan, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısının zarar sebebiyle karģılıksız kaldığı anlaģılırsa, yönetim kurulu, genel kurulu hemen toplantıya çağırır ve bu genel kurula uygun gördüğü iyileģtirici önlemleri sunar. (2) Son yıllık bilançoya göre, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin zarar sebebiyle karģılıksız kaldığı anlaģıldığı takdirde, derhâl toplantıya çağrılan genel kurul, sermayenin üçte biri ile yetinme veya sermayenin tamamlanmasına karar vermediği takdirde Ģirket kendiliğinden sona erer. SMMM Nusret KURDOĞLU 253

254 SMMM Nusret KURDOĞLU 254