Demir Dışı Metaller Sektörü ve KOK lar. Prof. Dr. Ülkü Yetiş ODTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü

Transkript

1 Demir Dışı Metaller Sektörü ve KOK lar Prof. Dr. Ülkü Yetiş ODTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü

2 Başlıca Demir Dışı Sektörler Önemli KOK Kaynakları İki il Cu, Al, P BAT/BEP ted irleri alı Alaşı lar; etalleri ergitil esi Minör KOK Kaynakları Döküm İki il Cu, Al, Pb (BAT tedbirleri ile) Diğer ada

3 KOK Kaynakları Üç temel neden: Tam olmayan yanma Ö ülleri fırı içi de oluşu u Düşük sı aklıklarda asit orga ik ileşikler (uçucu kül) ve klorun PCDD/PCDF oluştur ası (de Novo Sentezi)

4 KOK Oluşum Teorileri İki Temel Teori: Uçucu kül çok kompleks bir 1. Öncüller tesisten PCB leri, poliklorlu e ze leri yapı, ve diğer haloje li orga ikleri, uçu u kül katı, katalizör yüzeyi tesise çokde reaksiyonu değişiyor! 2. De Novo KOK ları, partiküler orga ik kar o, klor ve oksijenin uçucu külde bulunan metallerin (Cu, Fe, Al) katalizörlüğü de oluş ası

5 Demir Çelik

6 Entegre Demir Çelik Üretimi

7 Sinter Fabrikası ve Çelikhane Başlı a KOK lar PCDD/F PAH PCB Poliklor dibenzodioksinler (PCDD) ve Poliklor dibenzofuranlar (PCDF) Polibrom dibenzodioksinler Polibrom dibenzofuran Poliklor bifeniller (PCB) Polihalojen dibenzodioksinler Polihalojen dibenzofuranlar

8 İkincil Alüminyum

9 İkincil Alüminyum Mg giderimi gerekiyorsa; klor gazı kullanılıyor

10 Birincil ve ikincil alüminyum Birincil Alüminyum Endüstrisi İki il Alüminyum Endüstrisi Yüksek yatırı Düşük yatırı aliyeti aliyeti Üretime geçme süreci uzun Üreti e geç e süre i kısa Yüksek enerji tüketimi Düşük e erji tüketi i Doğal oksit kay akları ı ha adde ol ası Boksit kay akları ı kulla ı ı da tasarruf Yüksek ora da kirli gaz salı ı ı Düşük ora da kirli gaz salı ı ı

11 % pay Dünya da Al Üretimi

12 Al Kutu Geri Dönüşümü

13 UNEP, İkincil Al KOK Emisyon Faktörleri Proses Toz ko trolsüz veya asit ko trollü ısıl işle Tor a filtreler ve kireç ilaveli ısıl işle Emisyon Faktörü µg TEQ/ton Al Kurut a ö işle 10 Optimum (BAT/BEP) 0.5

14 İkincil Bakır

15 Dünya Bakır Üretimi Solvent Ekstraksi yonu İki il Birincil

16 İkincil Bakır İkincil Cu; daha yüksek PCDD/PCDF oluşumu; Cu in katalitik etkisi nedeniyle

17 İkincil Bakır Fırın tasarımı PCDD/PCDF oluşumu açısından kritik Elektrik fırınları dizel/fuel oil kullananlara göre daha az emisyon (partiküler madde)...

18 Dioksin/Furanlar Kaynakları Ö işle ler i ör Tam olmayan yanma De novo sentezi Hurdada ulu a yağ ve diğer orga ikler küçük parça ıklara dö üşür, u parça ıklar organik ve inorganik klor ile reaksiyona girerek PCDD/PCDF ler oluşturur Hurdada bulunan plastikler, organoklorlar PCDD/PCDF oluşturur, Cu ve Fe katalizörlük yapar Eklenen kimyasallar

19 PCDD/F Emisyonları-İkinci Al PCDD/F e isyo ları, g TEQ /ton En düşük En yüksek Ortalama ,5

20

21 CY: Siklon BF: Torna filtre

22 İkincil Kurşun

23 Akü Geri Dönüşümü 80,000 70, ,000 45, , ,000 27, ,533 30,000 20,000 10, ,000 6, , Topla a Atık Akü to Geri Kaza ıla Kurşu 2013 to

24 Atık akü geri kazanımındaki süreçlerin akış şeması

25 Ergitme Fırınları Fırı tipi Kulla ıla kurşu türü Reverber fırı Hurda veya diğer iki il Yüksek fırı Konsantreler, birçok ikincil malzeme Dö er fırı Hurda veya diğer iki il ISA Smelt fırı ı Ara ileşikler, ko sa treler ve iki il malzemeler QSL fırı ı Konsantreler ve ikincil malzemeler Kiv et fırı ı Konsantreler ve ikincil malzemeler Mi i S elter fırı ı Hurda alze eler alze eler

26 Ergitme Fırınları, KOK Emisyonları Fırı tipi ng TEQ /ton Pb Reverber fırı 0,63-8,32 Yüksek fırı 0,10-0,77 Dö er fırı 0,28-0,21

27 Magnezyum

28 Magnezyum Üretimi YÖNTEMLER Termal Elektrolitik Pidgeon Prosesi (termal) to /yıl

29 Pidgeon Prosesinin Akım Şeması Gökhan ÖZER, Y.T.Ü. Metalurji ve Malzeme Mühe disliği, Doktora Tezi.

30 Finlandiya Process Type Electrolytic Thermal Norsk Hydro Process Source Source From Chlorination of off gas treatment. From Chlorination vent gas From electrolysis/chlorination Reduction, refining and melting Emissions (ng/nm3) 0.8 Unit Mass/t (ug/t TEQ) <1.0

31 UNEP

32 Atıksu Emisyonlarında PCDD/F Emisyon Faktörü Proses ng/nm3 ng/ton Mg Electrolytic Thermal 0,08 3 Norsk Hydro Process <0,1

33

34 Teşekkürler...