Türk Bankacılık Sistemi Haziran 2005 *

Transkript

1 Bankacılar Dergisi, Sayı 54, 2005 Türk Bankacılık Sistemi Haziran 2005 * I Yılının İlk Yarısında Ekonomideki Gelişmeler Yabancı yatırımcıların YTL cinsinden finansal araçlara olan talepleri sürerken doğrudan yatırım tercihlerinde de artış olmuştur. Mali disiplinin sürdürülerek kamu kesimi borçlanma gereksiniminin azaltılmasını, finansal kaynaklar üzerinde kamu kesiminden gelen baskının düşürülmesini öngören maliye politikası ile fiyat istikrarını gözeten para politikasının sürdürülmesi, uluslararası likiditenin gelişmekte olan ülkelere olan sermaye girişine olumlu etkisi, yabancı yatırımcıların YTL finansal araçlara olan ilgisinin sürmesi, özel sektörün dış borçlanma imkanlarının sürmesi, 17 Aralık 2004 tarihinde AB nin Türkiye ile üyelik müzakerelerinin başlatılmasına karar vermesi, özel sektörde iç talep artışının sürmesi, inşaat sektöründe canlanma, tarım sektöründe üretim artışı ekonomik performans üzerinde etkili olmuştur. Bu arada, petrol fiyatlarının yükselmesi yanında ABD de kısa vadeli faiz oranlarındaki yükselme de olumsuz gelişmeler olarak dikkatle izlenmektedir. Yabancı yatırımcıların 2003 yılından itibaren gözlenen, finansal sektöre ve reel sektöre olan doğrudan yatırım tercihlerindeki artış somut yatırım kararlarına dönmüştür. Bankacılık sisteminde yabancı sermayenin payı artma eğilimdedir. Özelleştirmenin hız kazanmasıyla birlikte yabancı yatırımcıların reel sektöre doğrudan yatırımlarında da artış başlamıştır. Türkiye ekonomisi 2005 yılının ilk yarısında olumlu bir performans göstermiştir. Büyüme hızının, yıllık bazda yüzde 7, gayri safi milli hasılanın ise 453 milyon YTL dolayında olduğu tahmin edilmektedir. Büyüme hızı, yavaşlamakla birlikte, program hedefinin üzerinde seyretmektedir. Talep artışı kamu kesiminde sınırlı da olsa kıpırdamış, özel sektörde 2004 yılına göre yavaşlamıştır. Hem kamuda hem de özelde inşaat sektöründe dikkati çeken bir canlanma izlenmektedir. Sanayi sektöründe yıllık üretim artış hızı 2004 Haziran döneminde yüzde 14 iken 2005 yılının Haziran döneminde yüzde 5 e yavaşlamıştır. Kapasite kullanım oranında artış eğilimi durmuş, yıl sonuna göre yavaş da olsa düşüş yaşanmıştır. Hem kamu hem de özel sektörde reel ücretlerde önemli bir değişiklik olmamıştır. İşsizlik oranında yavaş da olsa düşüş gerçekleşmiştir. Enflasyon düşmeye devam etmiştir. Tüketici fiyatlarında düşüş eğilimi yavaşlamıştır. Enflasyon TEFE de yüzde 11 den yüzde 4 e gerilemiş, TÜFE de ise yüzde 9 düzeyinde kalmıştır. Kamu kesimi açığının en önemli nedeni olan bütçe açığının gayrisafi milli hasılaya o- ranı 2004 Haziran döneminde yüzde 8 iken 2005 yılının aynı döneminde yüzde 6 ya gerilemiştir. Faiz dışı denge, program hedefleri doğrultusunda gerçekleşmiştir. * Türkiye Bankalar Birliği, Bankacılık ve Araştırma Grubu. 3

2 Türkiye Bankalar Birliği 4 İç borç stokunda artış durmuştur. İç borç stokunun gayri safi milli hasılaya oranı 2004 Haziran döneminde yüzde 54 i- ken 2004 Aralık döneminde yüzde 52 ye geriledikten sonra 2005 Haziran döneminde değişmemiştir. İç borç stoku içinde piyasaya olan borçlar ile sabit faizli borçların payındaki artış sürmüştür. Haziran 2005 itibariyle kısa vadeli faiz oranı geçen yılın aynı dönemine göre 10 puan, 2004 Aralık dönemine göre 5 puan düşerek yüzde 15 e gerilemiştir. Aynı dönemde kamu borçlanmasında ortalama faiz oranı ise yüzde 29 dan yüzde 23 e, daha sonra yüzde 17 ye gerilemiştir. TEFE ye göre hesaplanan beklenen reel faiz yılın ilk çeyreğinde düşmüş, ikinci üç aylık dönemde ise yükselmiştir. Merkez Bankası net döviz pozisyonu iyileşmeye devam etmiştir. Merkez Bankası bilançosunun büyüklüğü 12 aylık dönemde yaklaşık olarak aynı kalmış, yıl sonuna göre ise yüzde 3 oranında büyümüştür. Bilanço büyüklüğünün gayri safi milli hasılaya oranı bir yıllık dönemde 3 puan düşmüş, yıl sonuna göre ise yüzde 17 düzeyinde yaklaşık olarak aynı kalmıştır. Net dış varlıklardaki hızlı büyüme, buna karşılık net iç varlıklardaki daralma sürmüştür. İhaleler ya da doğrudan müdahale yoluyla satın alınan dövizlere bağlı olarak uluslararası döviz rezervleri rekor düzeye yükselmiştir Haziran döneminde döviz rezervleri bir yıl öncesine göre 6,4 milyar dolar, yıl sonuna göre ise 3,5 milyar dolar artarak 39,5 milyar dolara yükselmiştir. Net döviz pozisyonu 2004 sonunda 2,7 milyar dolardan 8,7 milyar dolara ulaşmıştır. YTL talebi enflasyonun üzerinde artmıştır. Para tabanı yıl sonuna göre yüzde 33 oranında, enflasyonun oldukça üzerinde genişlemiştir. Gerek yerleşik gerekse yerleşik olmayan yatırımcıların TL taleplerindeki artış eğilimi sürmüştür. TL mevduat, repo ve yatırım fonlarından oluşan para talebi (M2RF) nin gayri safi milli hasılaya oranı 2004 Haziran dönemine ve yıl sonuna göre yaklaşık 3 puan artarak yüzde 33 olmuştur. YTL nin başlıca yabancı paralar karşısında değer kazanmasının da etkisiyle yabancı para mevduatın YTL karşılığının gayri safi milli hasılaya oranı yüzde 16 ya gerilemiştir. Banka dışı kesimlerden, yerleşiklerin kamu kağıtlarına olan talebi nominal olarak aynı düzeyde kalırken yerleşik olmayanların talebi dikkati çeken bir artış göstermiştir. Banka dışı kesimlerden yerleşiklerin portföylerindeki kamu kağıtları stokunun gayri safi milli hasılaya oranı yüzde 14, yerleşiklerin elindeki kamu kağıdı stoku ise yüzde 5 düzeyindedir. TL mevduat talebi yıl sonuna göre yüzde 18 oranında, enflasyonun oldukça üzerinde büyümüştür. Yabancı para mevduatın toplam mevduat içindeki payı yüzde 45 ten yüzde 40 e düşmüştür. Krediler yıl sonuna göre yüzde 21 oranında artmıştır. YTL krediler toplam kredilerin yüzde 67 sini oluşturmuştur. Kredilerin toplam mevduata oranı geçen yılın aynı dönemine göre 8 puan, yıl sonuna göre 7 puan artarak yüzde 59 a yükselmiştir. Haziran 2005 itibariyle, toplam mevduatın gayrisafi milli hasılaya oranının 47, kredilerin ise yüzde 27 düzeyinde gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Bireysel krediler artmaya devam etmiştir. Bireysel kredilerin toplam krediler içindeki payı yüzde 28 e yükselmiştir. Bireysel krediler içinde tüketici kredileri yüzde 56, kredi kartları ise yüzde 44 oranında paya sahiptir.

3 Bankacılar Dergisi Tüketici kredileri içinde özellikle konut kredilerinde hızlı bir büyüme gerçekleşmiştir. Kredi kartlarının yüzde 29 unu taksitli kullanımlar oluşturmaktadır. Sorunlu kredilerin toplam kredilere oranı, karşılık öncesi yüzde 6, karşılık sonrası ise yüzde 1 düzeyindedir. Sorunlu kredilerin oranı bireysel kredilerde yüzde 3 düzeyindedir. Bu oran tüketici kredilerinde yüzde 1 in altında, kredi kartlarında ise yüzde 6 düzeyindedir. Dış ticaret ve cari işlemler açığı büyümeye devam etmiştir. Dış ticaret hacmi 2005 yılının ilk yarısı itibariyle, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 26 artarak 173 milyar dolara yükselmiştir. İhracat 12 aylık dönemde yüzde 24, ithalat ise yüzde 27 oranında büyümüştür. Bu gelişmeye bağlı olarak dış ticaret açığı yüzde 32 oranında genişleyerek 39 milyar dolara yükselmiştir. Cari işlemler açığındaki büyüme devam etmiştir yılının ilk yarısında, yıllık bazda 12,3 milyar dolar, geçen yıl sonunda 15,5 milyar dolar olan cari açık 2005 yılının ilk yarısında 19,3 milyar dolara yükselmiştir. Cari açığın finansmanında özel sektörün borçlanması yanında YTL finansal araçlara olan talep önemli rol oynamıştır. Dikkati çeken diğer gelişme ise kaynağı bilinmeyen döviz girişlerinin yıllık bazda 7 milyar dolara ulaşması olmuştur. Cari işlemler açığının gayri safi milli hasılaya oranı yüzde 6 ya yaklaşmıştır. Dış borç stoku Mart 2005 itibariyle 160 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Dış borç stokunun gayrisafi millli hasılaya oranı, yıl sonuna göre yaklaşık 3 puan azalarak yüzde 51 e gerilemiştir. Bunda hem kamu kesiminin hem de Merkez Bankası nın borç stokunun azalması etkili olmuştur. Özel sektörün dış borç stoku yüzde 22 düzeyinde aynı kalmıştır. II Yılının İlk Yarısındaki Bankacılık Sistemindeki Gelişmeler 1. Genel Değerlendirme Bankacılık sisteminde, 2005 yılında en önemli gelişme, yabancı yatırımcıların bankacılık sistemine doğrudan veya ortaklıklar yoluyla yaptıkları yatırımlar olmuştur yılında Türk Ekonomi Bankası A.Ş ve BNP Paribas ortaklığından sonra, T.Dış Ticaret Bankası A.Ş nin çoğunluk hisselerinin Fortisbank tarafından alındığı açıklanmıştır. T.Dış Ticaret Bankası A.Ş yılın ikinci yarısına statüsü değişerek, Türkiye de kurulmuş yabancı banka olarak girmiştir. Şekerbank T.A.Ş ile Rabobank arasında sürdürülen görüşmelerin ortaklık anlaşması ile sonuçlandığı bildirilmiştir. Benzer şekilde, Koç Holding ve Uno Credito ortaklığının, Koç Finansal Hizmetler in Yapı ve Kredi Bankası A.Ş nin çoğunluk hisselerini alma girişimi olumlu yönde sonuçlanmıştır. T. Garanti Bankası A.Ş nin yabancı yatırımcılar ile olan görüşmeleri de GE Consumer Finance ile yapılan ortaklık anlaşması ile sonuçlanmıştır. Hisseleri borsada işlem gören bankaların piyasa değeri artmaya devam etmiştir. Finansal kurumların toplam piyasa değeri de 2004 yıl sonundaki 28,6 milyar dolardan, Haziran 2005 itibariyle 34,8 milyar dolara yükselmiştir. Türk bankacılık sisteminin toplam aktifleri Haziran 2005 itibariyle 337 milyar YTL (253 milyar dolar) olmuştur. Toplam aktifler bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 23 artmıştır. Toplam aktiflerin gayri safi milli hasılaya oranının Haziran 2005 itibariyle yüzde 74 düzeyinde olduğu tahmin edilmektedir. Enflasyonun düşmesi, bütçe disiplinin sürdürülmesi, 5

4 Türkiye Bankalar Birliği ekonomik faaliyetin büyümesi ve beklentilerdeki iyimserliğe bağlı olarak YTL ye olan talep bilanço yapısı ve büyüklüğü üzerinde olumlu bir etki yapmıştır. Toplam aktiflerdeki büyüme, özellikle yılın ikinci çeyreğinde ivme kazanmıştır. Bilançodaki büyüme, özellikle YTL mevduattaki artıştan kaynaklanmaktadır. Finansal kurumların piyasa değeri ( dolar) 45,000 40,000 35,000 30,000 25,000 20,000 15,000 10,000 5, /1 05/2 05/3 05/4 05/5 05/6 05/7 Türk bankacılık sisteminde Aralık döneminde enflasyon muhasebesi uygulanmıştır. Yetkili kurumların aldığı kararlar çerçevesinde, 2005 yılında enflasyon muhasebesi uygulamasına son verilmiştir. Bu nedenle, 2005 yılına ait verilerin değerlendirilmesinde bu hususun dikkate alınması gerekmektedir. 120 Bankacılık Sistemi Toplam Aktifleri (GSMH'nın yüzdesi) Toplam aktifler ticaret bankalarında yüzde 23, mevduat kabul etmeyen bankalarda ise yüzde 6 oranında artmıştır. Kamu bankalarının toplam aktifler içindeki payı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 1 puan azalarak yüzde 32 ye gerilerken, mevduat payı 2 puan artarak yüzde 40 a yükselmiş, kredide yüzde 20 olan payı ise değişmemiştir. Özel bankaların toplam aktifler içindeki payı 3 puan artarak yüzde 60 a, mevduat payı 1 puan artarak yüzde 57 ye ve krediler içinde payı 2 puan artarak yüzde 69 a yükselmiştir. 6

5 Bankacılar Dergisi Bankacılık sektöründe aktif büyüklüğüne göre ilk beş ve ilk on bankanın aktif, kredi ve mevduat payları artmıştır. Haziran 2004 dönemine göre, YTL aktiflerin toplam aktifler içindeki payı 4 puan artarak yüzde 66 düzeyine, YTL kaynakların toplam pasifler içindeki payı 4 puan artarak yüzde 63 e yükselmiştir. Aktif kalemler içinde dikkati çeken önemli gelişme, menkul değerler cüzdanının payının özellikle alım-satım amaçlı menkul değerlerdeki azalmaya bağlı olarak gerilemesidir. Kredilerdeki artış eğilimi sürmüştür. Kredilerin toplam aktiflere oranı bir önceki yılın aynı dönemine göre 4 puan artışla yüzde 37 olmuştur. Öte yandan, duran aktiflerin payı azalmıştır. Likit aktiflerde bankalar alt kalemi hızlı bir artış gösterirken, diğer alt kalemler azalmış veya artışları sınırlı kalmıştır, böylece likit aktiflerin yüzde 13 olan payı değişmemiştir. Toplam Aktifler Milyar YTL Milyar dolar /1 2003/2 2003/3 2003/4 2004/1 2004/2 2004/3 2004/4 2005/1 2005/2 0 Milyar YTL Milyar dolar Haziran 2005 itibariyle, bankaların euro cinsinden açık pozisyonları önemli ölçüde daralırken, dolar cinsinden fazla pozisyonları devam etmiştir. YP kalemlerin toplam aktifler içindeki payının azalması eğilimi devam etmiştir. Pasifte yurtdışından kullanılan krediler artmaya devam etmiştir. Toplam aktiflerin yüzde 53 ü, kaynakların ise yüzde 79 u 1 yıldan daha kısa vadelidir. Özkaynaklar bir yıl öncesine göre yüzde 32 oranında büyüyerek 46,9 milyar YTL ye (35,2 milyar dolar) ulaşmıştır. Serbest özkaynaklardaki iyileşme sürmüştür. Kar hacmi reel olarak artmıştır. Net faiz gelirlerindeki artış yanında, ücret ve komisyon gelirlerindeki iyileşme ve net kambiyo gelirlerinin kara dönmesi karlılık performansını olumlu etkilemiştir. Gayrinakdi kredilerde, bir önceki yılın aynı dönemine göre taahhütler ile emanet ve rehinli kıymetler kalemlerinde dikkati çeken bir artış gerçekleşmiştir. Bunun nedeni, 2005 başından itibaren İMKB Takasbank A.Ş. de emanette tutulan yatırım fonu paylarıyla ilgili izleme yönteminde değişiklik yapılmış olmasıdır. 7

6 Türkiye Bankalar Birliği Haziran 2005 itibariyle faaliyet gösteren banka sayısı 48 olarak kalmıştır. Şube sayısı 53 adet azalarak e gerilemiştir. 2. Bilanço ve Bilanço Dışındaki Gelişmeler 2.1. Büyüme Türk bankacılık sistemi toplam aktifleri Haziran 2005 tarihinde bir önceki yılın aynı dönemine göre YTL bazında yüzde 23 artarak 337 milyar YTL, dolar bazında ise bir önceki yıla göre yüzde 36 artarak 253 milyar dolar olmuştur. Mart 2005 itibariyle yüzde 72 olan toplam aktiflerin gayri safi milli hasılaya oranının Haziran 2005 itibariyle yüzde 74 düzeyinde olduğu tahmin edilmektedir. Başlıca Bilanço Kalemlerinde Değişme ( YTL) Varlıklar Aralık 2004-Haziran 2005 Mart 2005-Haziran 2005 Likit aktifler Menkul değerler cüzdanı Krediler Diğer aktifler Toplam YTL YP Kaynaklar Aralık 2004-Haziran 2005 Mart 2005-Haziran 2005 Mevduat Mevduat dışı kayn Özkaynaklar Diğer pasifler Toplam YTL YP Bankacılık sektörünün toplam bilançosu, 2005 yılının ikinci çeyreğinde 23,5 milyar YTL artış kaydetmiştir. Bu artışın yüzde 65 i (15,2 milyar YTL) mevduattan; yüzde 31 i (7,2 milyar YTL) mevduat dışı kaynaklardan, kalanı diğer pasiflerden gelmiştir. Toplam özkaynaklar gerilemiştir. Sağlanan kaynakların yüzde 59 u (13,8 milyar YTL) kredilere, yüzde 36 sı (8,4 milyar YTL) likit aktiflere ayrılmıştır. Menkul değerler cüzdanındaki artış sınırlı kalırken, diğer aktifler gerilemiştir. Bankacılık sektörünün toplam bilançosu, 2005 yılının ilk yarısında 30,8 milyar YTL artış kaydetmiştir. Bu artışın yüzde 53 ü (16,4 milyar YTL) mevduattan; yüzde 33 ü (10,3 milyar YTL) mevduat dışı kaynaklardan, 0,9 milyar YTL özkaynaklardan, kalanı diğer pasiflerden gelmiştir. Sağlanan kaynakların yüzde 72 si (22,1 milyar YTL) kredilere, yüzde 25 i (7,7 milyar YTL) menkul değerler cüzdanına ayrılmıştır. Likit aktiflerdeki artış sınırlı kalırken, diğer aktifler gerilemiştir. 8

7 Bankacılar Dergisi Türk Bankacılık Sistemi, Haziran 2005 YTL Dolar Yıllık yüzde değişme YTL Dolar Ticaret bankaları Kamu bankaları Özel bankalar Fondaki bankalar Yabancı bankalar Mevduat kabul etmeyen bankalar Toplam Aktif toplamı, 12 aylık dönemde, ticaret bankaları grubuna dahil olan; kamu bankalarında yüzde 22, özel bankalarda yüzde 28, yabancı bankalarda yüzde 30 oranında artmış; Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu nda (Fon) bulunan bankalarda yüzde 74 oranında azalmıştır. Mevduat kabul etmeyen bankalar grubunun aktif toplamı ise yüzde 6 oranında artmıştır Sektör Payları Haziran 2005 itibariyle, bir önceki yılın aynı dönemine göre sektör toplam aktifleri i- çinde, ticaret bankalarının payı yüzde 96, mevduat kabul etmeyen bankaların payı ise yüzde 4 düzeyinde aynı kalmıştır. Ticaret bankaları grubunda yer alan özel bankaların payı 3 puan artarak yüzde 60 a yükselmiş, kamu bankalarının ve Fondaki bankaların payları ise 1 ve 2 puan azalarak sırasıyla yüzde 32 ve yüzde 1 e gerilemiştir. Toplam mevduatın dağılımında, kamu bankalarının ve özel bankaların payları 2 ve 1 puan artarak sırasıyla yüzde 40 ve yüzde 57 ye yükselmiştir. Yabancı bankaların yüzde 3 olan payı ise aynı kalmıştır. Toplam krediler içinde, ticaret bankaları grubunun payı 2 puan artarak yüzde 94 e yükselmiştir. Ticaret bankaları grubunda; özel bankaların payı 2 puan artışla yüzde 69 a ve yabancı bankaların payı 1 puan artışla yüzde 5 e yükselmiştir. Kamu bankalarının yüzde 20 olan payı ise değişmemiştir. Grupların Sektör Payları (Yüzde) Toplam aktifler Toplam mevduat Toplam krediler Haz Haz Haz Haz Haz Haz Ticaret bankaları Kamu bankaları Özel bankalar Fondaki bankalar Yabancı bankalar Mevduat kabul etmeyen bankalar Toplam

8 Türkiye Bankalar Birliği 2.3. Yoğunlaşma Sektördeki ilk beş bankanın sektör aktif payı yüzde 61, mevduat payı yüzde 65, kredi payı ise yüzde 54 olmuştur. İlk on bankanın ise sektör aktif payı yüzde 84, mevduat payı yüzde 89, kredi payı yüzde 78 olmuştur. Bankacılık Sisteminde Yoğunlaşma (Yüzde) Haziran 2004 Aralık 2004 Haziran 2005 İlk beş banka* T. aktif T. mevduat T. krediler İlk on banka* T. aktif T. mevduat T. krediler * Toplam aktiflere göre Haziran 2004 itibariyle ilk beş banka içinde, 1 kamu bankası ve 4 özel banka yer alırken; Haziran 2005 itibariyle 2 kamu bankası ve 3 özel banka bulunmaktadır. Her iki tarih itibariyle de ilk on banka arasında 3 kamu bankası ve 7 özel banka bulunmaktadır. Banka Büyüklükleri Milyar dolar / / / / / /6 05/6 Sayı Mevd. b Kamu Özel Yabancı Fon Mev. kab etm. ban. Toplam Bilanço YTL-YP Yapısı Sektör bilançosunda Haziran 2004 e göre, YTL aktifler yüzde 31, yabancı para (YP) aktiflerin YTL karşılığı ise yüzde 10 oranında büyümüştür. Buna karşın YTL pasifler yüzde 31, YP pasiflerin YTL karşılığı yüzde 11 oranında artmıştır. Buna göre bilanço içinde YP aktiflerin payı 4 puan azalarak yüzde 34 e, YP pasiflerin payı ise 4 puan azalarak yüzde 37 ye gerilemiştir. Bankacılık sektörünün bilanço içi YP aktif ile YP pasif farkı, Haziran 2004 dönemindeki 14,5 milyar dolar düzeyinden Haziran 2005 döneminde 8,4 milyar dolara gerilemiştir. Diğer taraftan, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından dövize endeksli varlık ve yükümlülükler de dahil edilerek yapılan hesaplamalara göre Haziran 2005 itibariyle sektörün bilanço içi yabancı para pozisyonu 427 milyon dolar olmuştur. 10

9 Bankacılar Dergisi Bilanço İçinde Yabancı Para Payı ve YP Aktifler-YP Pasifler (*) YP aktifler YP pasifler YP aktifler-yp pasifler Yüzde pay Yüzde pay Milyar dolar Haz.2004 Haz Haz Haz.2005 Haz.2004 Haz.2005 Ticaret bankaları ,3-8,4 Kamu bankaları ,1-1,6 Özel bankalar ,1-6,3 Fondaki bankalar ,4-0,1 Yabancı bankalar ,7-0,5 Mevduat kabul etmeyen bankalar ,2 0,1 Toplam ,5-8,4 (*) Türk Bankacılık Sistemi Üç Aylık Grup Bilgileri raporunda yer alan Yabancı Para Aktifler-Yabancı Para Pasifler tanımı sadece bilanço içi döviz varlıkları ve döviz yükümlülüklerini içermektedir. Bu nedenle, bu tanım Net Genel Pozisyon/Sermaye Tabanı Standart Rasyosu nda yer alan Net Genel Pozisyon tanımından farklıdır. Üç Aylık Grup Bilgileri raporunda yer alan tanım dövize endeksli krediler ile bilanço dışı döviz varlık ve yükümlülüklerini içermemektedir. Yapılacak değerlendirmelerde bu hususun dikkate alınması gerektiği düşünülmektedir. Sektör Bilanço İçi Yabancı Para Pozisyonu dolar Haziran 2004 Haziran 2005 Kamu bankaları Özel bankalar Fondaki bankalar 41 Yabancı bankalar 1 6 Mevduat kabul etmeyen bankalar 55-1 Sektör Kaynak: BDDK Dövize endeksli değerler dahil edildiğinde, toplam YP varlıkların yüzde 28 i euro ve yüzde 70 i dolar cinsindendir. Buna karşılık, toplam YP yükümlülüklerin yüzde 31 i euro, yüzde 66 sı dolar cinsindendir Aktiflerin Yapısı Toplam aktifler içinde duran aktiflerin ve menkul değerler cüzdanının payları 2 şer puan azalarak sırasıyla yüzde 6 ve yüzde 40 a gerilemiştir. Menkul değerler cüzdanının payındaki gerilemede, alım-satım amaçlı ve vadeye kadar elde tutulacak menkul değerler kalemlerinin paylarındaki azalma etkili olmuştur. Likit aktiflerin ve diğer aktiflerin toplam aktifler içindeki payları sırasıyla yüzde 13 ve yüzde 4 düzeyinde kalmıştır. Kredilerin payı yüzde 33 den yüzde 37 ye yükselmiştir. Özellikle YTL kredilerdeki hızlı artış devam etmiştir. YTL kredilerin payı 6 puan artarak yüzde 25 e yükselmiş, YP kredilerin payı ise 2 puan azalarak yüzde 12 ye gerilemiştir. Kredi stokundaki artışta başta konut ve otomobil kredileri olmak üzere, tüketici kredileri ve kredi kartları yoluyla kullandırılan kredilerdeki artış etkili olmuştur. 11

10 Türkiye Bankalar Birliği Aktiflerin Gelişimi ve Yapısı, Haziran 2005 YTL Dolar Yıllık yüzde değişme YTL Dolar Yüzde pay Haziran 2004 Haziran 2005 Likit aktifler Menkul değerler cüzdanı Alım-satım amaçlı m.d Satılmaya hazır m.d Vade. kadar elde. tut. m.d Krediler Takip. krediler Özel karşılıklar (-) Duran aktifler İştirakler Bağlı ortaklıklar Maddi duran var Maddi olmayan duran var Diğer aktifler Toplam aktifler Kredilerin toplam aktiflere oranı kamu bankalarında yüzde 23, özel bankalarda yüzde 43 ve yabancı bankalarda yüzde 52 düzeyindedir. Mevduatın krediye dönüşme oranı, tüm sektör itibariyle, bir önceki yıla göre 8 puan artarak yüzde 59 a yükselmiştir. Haziran 2005 itibariyle, bu oran kamu bankalarında yüzde 30, özel bankalarda yüzde 71 ve yabancı bankalarda yüzde 84 olmuştur. Karşılık öncesi takipteki kredilerin bilanço içindeki payı yüzde 2 düzeyinde kalmıştır. Kredi stokundaki hızlı artış sonucu takipteki kredilerdeki gerileme süreci duraklamıştır. Kredilerdeki hızlı artışa bağlı olarak karşılık öncesi takipteki kredilerin toplam kredilere oranı yüzde 7 den yüzde 6 ya gerilemiştir. Özel karşılıklar düşüldükten sonra takipteki kredilerin toplam krediler içindeki payı ise yüzde 0,6 olmuştur. Takipteki kredilerin yüzde 88 i için özel karşılık ayrılmıştır. Takipteki Krediler* ve Özel Karşılık Oranı (Yüzde) Takipteki krediler/ Toplam krediler Özel karşılıklar/ Takipteki krediler Haz Haz Haz Haz Ticaret bankaları 6,8 5,8 86,6 88,3 Kamu bankaları 13,6 9,8 96,0 96,7 Özel bankalar 4,8 4,7 80,3 84,0 Fondaki bankalar 33,8 413,7 67,5 88,8 Yabancı bankalar 3,2 3,1 80,6 72,4 Mevduat kabul etmeyen bankalar 2,4 2,3 89,4 89,8 Toplam 6,5 5,6 86,6 88,4 * Karşılık öncesi 12

11 Bankacılar Dergisi 2.6. Pasiflerin Yapısı Haziran 2005 itibariyle toplam mevduat yüzde 21 oranında, YTL mevduat ise yüzde 31 oranında artmıştır. YP mevduatın YTL karşılığı değerinde ise artış yüzde 7 düzeyinde kalmıştır. Bu gelişmeye bağlı olarak toplam pasifler içinde YTL mevduatın payı 2 puan artarak yüzde 38 e yükselmiş, YP mevduatın payı ise 4 puan azalarak yüzde 25 e gerilemiştir. Dolar cinsinden YP mevduattaki artış yüzde 19 düzeyinde kalmıştır. Toplam mevduatın payı 2 puan azalarak yüzde 63 e gerilemiştir. Haziran 2005 itibariyle YP mevduat 85,5 milyar YTL (64,1 milyar dolar), YTL mevduat ise 128,3 milyar YTL (96,2 milyar dolar) düzeyindedir. Pasiflerin Gelişimi ve Yapısı, Haziran 2005 YTL Dolar Yıllık Yüzde değişme YTL Dolar Yüzde pay Haz. Haz Mevduat YTL YP Mevduat dışı kaynaklar Özkaynaklar Ödenmiş sermaye Sermaye yedekleri Kar yedekleri Kar/zarar Geçmiş yıllar K/Z Dönem K/Z Diğer pasifler Toplam YTL mevduatlar içinde en yüksek paya sahip olan tasarruf mevduatlarının toplam mevduat içindeki payı 2 puan artarak yüzde 34, ticari kuruluşlar ve diğer kuruluşlar mevduatlarının payları ise 1 er puan artarak sırasıyla yüzde 12 ve yüzde 8 düzeyine yükselmiştir. Resmi kuruluşlar ve bankalar mevduatlarının payları değişmezken; döviz tevdiat hesaplarının payı 5 puan azalarak yüzde 38 düzeyine gerilemiştir. Mevduatın Türlerine Göre Dağılımı, Haziran 2005 YTL Dolar Yıllık yüzde değişim YTL Dolar Yüzde pay Haz. Haz Tasarruf mevduatı Resmi kuruluşlar Ticari kuruluşlar Bankalar mevduatı Diğer kuruluşlar DTH Kıymetli madenler depo Toplam

12 Türkiye Bankalar Birliği Mevduat vade dağılımı önemli bir değişiklik göstermemiştir. YTL, YP ve toplam mevduatın ortalama vadesi, yaklaşık olarak 3 ay düzeyinde gerçekleşmiştir. Toplam kaynakların yüzde 16 sını oluşturan mevduat dışı kaynaklar Haziran 2005 itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 21 oranında artmıştır. Mevduat dışı kaynaklardaki artış, yurtdışından sağlanan kredilerdeki artıştan kaynaklanmıştır. Sektör özkaynakları yüzde 32 oranında artarak 46,9 milyar YTL (35,2 milyar dolar) olmuştur. Ticaret bankaları grubuna dahil tüm banka gruplarının özkaynaklarında artış kaydedilmiştir. Mevduat kabul etmeyen bankaların özkaynakları da yüzde 23 oranında artarak 5,5 milyar YTL ye (4,1 milyar dolar) yükselmiştir. Özkaynakların toplam aktiflere oranı söz konusu dönem itibariyle 1 puan artarak yüzde 14 e yükselmiştir. Özkaynaklar, Haziran 2005 YTL Yıllık Yüzde değişme Dolar YTL Dolar 14 Ticaret bankaları Kamu bankaları Özel bankalar Fondaki bankalar Yabancı bankalar Mevduat kabul etmeyen bankalar Toplam Serbest özkaynaklar rasyosunda (özkaynaklar-duran aktifler-karşılık sonrası takipteki alacaklar/toplam aktifler) iyileşme devam etmiş, Haziran 2004 itibariyle yüzde 5,1 olan değeri Haziran 2005 itibariyle yüzde 7,4 e yükselmiştir. Haziran 2005 itibariyle sektörün net dönem karı milyon YTL (3.158 milyon dolar) olmuştur. İlk altı aylık dönemde bankacılık sektörünün aktif karlılığı yüzde 1,2, özkaynak karlılığı ise yüzde 9 oranında gerçekleşmiştir. Net Dönem Kar-Zararı, Haziran 2005 Net dönem kar-zararı ( YTL) Aktif karlılığı** (Yüzde) Özkaynak karlılığı** (Yüzde) Haz. 2004* Haz Haz Haz Ticaret bankaları ,2 9,4 Kamu bankaları ,2 13,8 Özel bankalar ,1 7,7 Fondaki bankalar ,4 10,8 Yabancı bankalar ,0 11,5 Mevduat kabul etm. bankalar ,6 5,6 Sektör toplamı ,2 9,0 * Haziran 2004 rakamları enflasyon muhasebesine göre hesaplanmıştır. ** Dönemsel Kalan vadelerine göre, bankacılık sisteminin toplam varlıklarının yüzde 30 unun vadesi 3 ayın; yüzde 53 ünün vadesi ise 1 yılın altındadır. Toplam varlıkların yüzde 47 si 1

13 Bankacılar Dergisi yıl ve üzeri vadeye sahiptir. Buna karşılık toplam yükümlülüklerin yüzde 68 sinin vadesi 3 ayın, yüzde 79 unun vadesi ise 1 yılın altındadır. Toplam yükümlülüklerin yüzde 21 i 1 yıl ve üzeri vadeye sahiptir Gelir-Gider Durumu Haziran 2005 itibariyle bankacılık sektörünün faiz gelirleri milyon YTL, faiz giderleri milyon YTL olmuş, net faiz gelirleri ise milyar YTL ye ulaşmıştır. Kredilerden alınan faizler kredi miktarındaki genişlemeye bağlı olarak artmıştır. Net ücret ve komisyon gelirleri yüzde 36 oranında artarak milyon YTL ye ulaşmıştır. Gelir-Gider Tablosu, Haziran 2005 YTL Yıllık yüzde değişme* Dolar YTL Dolar Faiz gelirleri Faiz giderleri Net faiz geliri Net ücret ve komisyon geliri Temettü Gelirleri Net ticari kar/zarar Sermaye piyasası işlemleri kar/zarar Kambiyo kar/zarar Diğer faaliyet gelirleri Faaliyet gelirleri toplamı Diğer faaliyet giderleri(-) Faaliyet karı Vergi öncesi kar zarar Vergi karşılığı(-) Net kar zarar * 2004 yılı verileri enflasyon muhasebesine göre hesaplanmıştır. Faaliyet karı yüzde 25 oranında artmıştır. Net faiz gelirlerindeki artış yanında kambiyo zararlarının kara dönmesi kar hacmindeki artışı olumlu etkilemiştir. Enflasyon muhasebesi uygulamasının kaldırılmasının da etkisiyle net dönem karı yüzde 75 artarak milyon YTL (3.158 milyon dolar) olmuştur. Net dönem karındaki artış değerlendirilirken; enflasyon muhasebesi uygulamasına 2005 yılında son verilmesi nedeniyle net parasal pozisyon zararının hesaplanmaması hususu dikkate alınmalıdır Nazım Hesaplar Bilanço dışı yükümlülükler geçen yılın aynı dönemine göre, yüzde 41 oranında artarak 240 milyar YTL ye, emanet ve rehinli kıymetler ise yüzde oranında artarak milyar YTL ye yükselmiştir. Böylece toplam nazım hesaplar yüzde 694 oranında artarak milyar YTL olmuştur. Bilanço dışı yükümlülüklerdeki artış garanti ve kefaletler, taahhütler ve para ve faiz swap işlemleri alt kalemlerinden kaynaklanırken, emanet ve rehinli kıymetlerdeki olağanüstü artış İMKB Takasbank A.Ş. nin yatırım fonu paylarının izlenmesiyle ilgili yöntem değişikliğinden kaynaklanmıştır. 15

14 Türkiye Bankalar Birliği Nazım Hesaplar, Haziran 2005 YTL Dolar Yıllık yüzde değişme YTL Dolar Bilanço dışı yükümlülükler Garanti ve kefaletler Taahhütler Türev finansal araçlar Emanet ve rehinli kıymetler Toplam Banka ve Şube Sayısı Haziran 2005 itibariyle bankacılık sektöründe 48 banka faaliyet göstermiştir. Toplam şube sayısı ilk altı ayda 53 adet azalarak e gerilemiştir. Mevduat kabul etmeyen bankaların şube sayısı bir adet artmış; ticaret bankalarının şube sayısı ise 54 adet azalmıştır. Bankacılık Sisteminde Banka ve Şube Sayısı* Aralık 2004 Haziran 2005 Bankalar Şubeler Bankalar Şubeler Ticaret bankaları Kamu bankaları Özel bankalar Fon bankaları Yabancı bankalar Mevduat kabul etmeyen bankalar Toplam * K.K.T.C ve yabancı ülkelerdeki şubeler dahil. Bankacılık sektöründe, 2004 yıl sonunda olan çalışan sayısı kişi artarak, Haziran 2005 itibariyle ye yükselmiştir. Çalışan sayısı özel bankalar ve yabancı bankalarda artarken, kamu bankaları ve fon bankalarında azalmıştır. 3. Banka ve Kredi Kartları Kredi Kartları, ATM ve POS Sayısı Haziran 2005 Aralık 2004 Adet değişme Yüzde değişme Toplam Kredi Kartı ,5 Toplam Banka Kartı ,0 POS Sayısı ,4 ATM Sayısı ,7 Bankalararası Kart Merkezi nin verilerine göre, Haziran 2005 itibariyle, toplam kredi kartı sayısı 2004 yıl sonuna göre yüzde 6,5 oranında artarak 28,4 milyona ulaşmıştır. Aynı dönem itibariyle toplam banka kartı sayısı da yüzde 5 artışla 45,2 milyon düzeyinde gerçekleşmiştir yılının ilk yarısında, POS ve ATM sayıları da sırasıyla yüzde 16,4 ve 4,7 artarak, ve düzeyine yükselmiştir. 16

15 Türk Bankacılık Sistemi Haziran 2005 Rasyolar (%) Haziran 2005 Haziran 2004 Sermaye Yeterliliği Özkaynaklar / (Risk Ağırlıklı Varlıklar + Piyasa Riskine Esas Tutar) 25,6 25,4 Özkaynaklar / Toplam Aktifler 13,9 13,0 (Özkaynaklar - Duran Aktifler) / Toplam Aktifler 7,4 5,1 Aktif Kalitesi Menkul Değerler Cüzdanı (net) / Toplam Aktifler 39,0 41,5 Toplam Krediler / Toplam Aktifler 37,2 33,2 Takipteki Krediler (net) / Toplam Krediler 0,6 0,9 Özel Karşılıklar / Takipteki Krediler 88,4 86,6 Duran Aktifler / Toplam Aktifler 6,5 7,9 YP Aktifler / Toplam Aktifler 34,2 38,1 YP Pasifler / Toplam Pasifler 37,5 41,4 Net Bilanço Pozisyonu / Özkaynaklar -3,7-8,6 (Net Bilanço Pozisyonu + Net Bilanço Dışı Pozisyon) / Özkaynaklar -1,0-6,3 Likidite Likit Aktifler / Toplam Aktifler 37,5 36,7 Likit Aktifler / Kısa Vadeli Yükümlülükler 80,1 71,6 Karlılık Dönem Net Karı (Zararı) / Toplam Aktifler 1,2 0,9 Dönem Net Karı (Zararı) / Özkaynaklar 9,0 6,8 Gelir-Gider Yapısı Net Faiz Geliri / Toplam Aktifler 2,7 2,9 Net Faiz Geliri / Toplam Faaliyet Gelirleri 65,0 72,2 Faiz Dışı Gelirler / Toplam Aktifler 1,5 1,1 Faiz Dışı Giderler / Toplam Faaliyet Gelirleri 40,5 45,8 Kredi ve Diğer Alacaklar Karşılığı / Toplam Aktifler 0,8 0,5 Grup Payı Toplam Aktifler - - Toplam Krediler - - Toplam Mevduat - - Sektör Payı Toplam Aktifler 100,0 100,0 Toplam Krediler 100,0 100,0 Toplam Mevduat 100,0 100,0 Kar rakamlarını içeren rasyolar dönemsel olarak yorumlanmalıdır.

16 Türk Bankacılık Sistemi Aktifler (Bin YTL) Haziran 2005 % Haziran 2004 % TP YP Toplam Dağ. TP YP Toplam Dağ. Nakit Değerler ve Merkez Bankası , ,4 Kasa , ,4 Efektif Deposu , ,4 T.C. Merkez Bankası , ,6 Diğer , ,0 Alım Satım Amaçlı Menkul Değerler (Net) , ,7 Devlet Borçlanma Senetleri , ,5 Devlet Tahvili , ,0 Hazine Bonosu , ,3 Diğer Kamu Borçlanma Senetleri , ,2 Hisse Senetleri , ,1 Diğer Menkul Değerler , ,1 Bankalar ve Diğer Mali Kuruluşlar , ,5 Bankalar , ,5 Yurtiçi Bankalar , ,1 Yurtdışı Bankalar , ,3 Yurtdışı Merkez ve Şubeler , ,1 Diğer Mali Kuruluşlar , ,0 Para Piyasaları , ,3 Bankalararası Para Piyasasından Alacaklar , ,3 İMKB Takasbank Piyasasından Alacaklar , ,0 Ters Repo İşlemlerinden Alacaklar , ,0 Satılmaya Hazır Menkul Değerler (Net) , ,7 Hisse Senetleri , ,3 Diğer Menkul Değerler , ,4 Krediler , ,2 Kısa Vadeli , ,8 Orta ve Uzun Vadeli , ,1 Takipteki Krediler , ,1 Özel Karşılıklar (-) , ,9 Faktoring Alacakları , ,0 Vadeye Kadar Elde Tutulacak MD (Net) , ,1 Devlet Borçlanma Senetleri , ,5 Devlet Tahvili , ,8 Hazine Bonosu , ,0 Diğer Kamu Borçlanma Senetleri , ,7 Diğer Menkul Değerler , ,6 İştirakler (Net) , ,2 Mali İştirakler , ,1 Mali Olmayan İştirakler , ,1 Bağlı Ortaklıklar (Net) , ,4 Mali Ortaklıklar , ,4 Mali Olmayan Ortaklıklar , ,0 Diğer Yatırımlar (Net) , ,2 Finansal Kiralama Alacakları (Net) , ,1 Finansal Kiralama Alacakları , ,1 Kazanılmamış Gelirler ( - ) , ,0 Zorunlu Karşılıklar , ,0 Muhtelif Alacaklar , ,4 Faiz ve Gelir Tahakkuk ve Reeskontları , ,0 Kredilerin , ,9 Menkul Değerlerin , ,8 Diğer , ,2 Maddi Duran Varlıklar (Net) , ,9 Defter Değeri , ,5 Birikmiş Amortismanlar ( - ) , ,7 Maddi Olmayan Duran Varlıklar (Net) , ,1 Şerefiye , ,1 Diğer , ,3 Birikmiş Amortismanlar ( - ) , ,2 Ertelenmiş Vergi Aktifi , ,0 Diğer Aktifler , ,8 Toplam Aktifler , ,0

17 Haziran 2005 Pasifler (Bin YTL) Haziran 2005 % Haziran 2004 % TP YP Toplam Dağ. TP YP Toplam Dağ. Mevduat , ,6 Bankalararası Mevduat , ,4 Tasarruf Mevduatı , ,0 Resmi Kuruluşlar Mevduatı , ,5 Ticari Kuruluşlar Mevduatı , ,8 Diğer Kuruluşlar Mevduatı , ,3 Döviz Tevdiat Hesabı , ,6 Kıymetli Madenler Depo Hesapları , ,0 Para Piyasaları , ,2 Bankalararası Para Piyas. Alınan Borçlar , ,6 İMKB Takasbank Piyas. Alınan Borçlar , ,2 Repo İşlemlerinden Sağlanan Fonlar , ,4 Alınan Krediler , ,5 T.C. Merkez Bankası Kredileri , ,0 Alınan Diğer Krediler , ,5 Yurtiçi Banka ve Kuruluşlardan , ,1 Yurtdışı Banka, Kuruluş ve Fonlardan , ,4 İhraç Edilen Menkul Kıymetler (Net) , ,2 Bonolar , ,0 Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler , ,0 Tahviller , ,2 Fonlar , ,8 Muhtelif Borçlar , ,3 Diğer Yabancı Kaynaklar , ,7 Ödenecek Vergi, Resim, Harç ve Primler , ,2 Faktoring Borçları , ,0 Finansal Kiralama Borçları (Net) , ,0 Finansal Kiralama Borçları , ,0 Ertelenmiş Finansal Kiralama Giderleri ( - ) , ,0 Faiz ve Gider Reeskontları , ,9 Mevduatın , ,7 Alınan Kredilerin , ,1 Repo İşlemlerinin , ,0 Diğer , ,1 Karşılıklar , ,3 Genel Karşılıklar , ,3 Kıdem Tazminatı Karşılığı , ,2 Vergi Karşılığı , ,3 Sigorta Teknik Karşılıkları (Net) , ,0 Diğer Karşılıklar , ,6 Sermaye Benzeri Krediler , ,3 Ertelenmiş Vergi Pasifi , ,0 Özkaynaklar , ,0 Ödenmiş Sermaye , ,1 Sermaye Yedekleri , ,4 Hisse Senedi İhraç Primleri , ,0 Hisse Senedi İptal Kârları , ,0 Menkul Değerler Değer Artış Fonu , ,5 Yeniden Değerleme Fonu , ,0 Yeniden Değerleme Değer Artışı , ,1 Diğer Sermaye Yedekleri , ,0 Ödenmiş Sermaye Enflas. Düzeltme Farkı , ,8 Kâr Yedekleri , ,9 Yasal Yedekler , ,7 Statü Yedekleri , ,0 Olağanüstü Yedekler , ,1 Diğer Kâr Yedekleri , ,0 Kâr veya Zarar , ,4 Geçmiş Yıllar Kâr ve Zararları , ,3 Dönem Net Kâr ve Zararı , ,9 Toplam Pasifler , ,0

18 Türk Bankacılık Sistemi Bilanço Dışı Yükümlülükler (Bin YTL) Haziran 2005 Haziran 2004 TP YP Toplam TP YP Toplam Garanti ve Kefaletler Teminat Mektupları Banka Kredileri Akreditifler Garanti Verilen Prefinansmanlar Cirolar Diğer Garanti ve Kefaletler Taahhütler Cayılamaz Taahhütler Cayılabilir Taahhütler Türev Finansal Araçlar Vadeli Döviz Alım-Satım İşlemleri Para ve Faiz Swap İşlemleri Para, Faiz ve Menkul Değer Opsiyonları Futures Para İşlemleri Futures Faiz Alım-Satım İşlemleri Diğer Emanet ve Rehinli Kıymetler Emanet Kıymetler Rehinli Kıymetler Kabul Edilen Avaller ve Kefaletler Toplam Bilanço Dışı Hesaplar Gelir ve Gider Kalemleri (Bin YTL) Haziran 2005 Haziran 2004 Faiz Gelirleri Kredilerden Alınan Faizler Zorunlu Karşılıklardan Alınan Faizler Bankalardan Alınan Faizler Para Piyasası İşlemlerinden Alınan Faizler Menkul Değerlerden Alınan Faizler Diğer Faiz Gelirleri Faiz Giderleri Mevduata Verilen Faizler Para Piyasası İşlemlerine Verilen Faizler Kullanılan Kredilere Verilen Faizler İhraç Edi. Menk.Kıym. Verilen Faizler Diğer Faiz Giderleri Net Faiz Geliri Net Ücret ve Komisyon Gelirleri Alınan Ücret ve Komisyonlar Verilen Ücret ve Komisyonlar Temettü Gelirleri Net Ticari Kar / Zarar Sermaye Piyasası İşlemleri Kâr/Zararı (Net) Kambiyo Kâr/Zararı (Net) Diğer Faaliyet Gelirleri Faaliyet Gelirleri Toplamı Kredi ve Diğer Alacaklar Karşılığı (-) Diğer Faaliyet Giderleri (-) Faaliyet Karı Bağlı Ortaklık ve İştiraklerden Kar/Zarar Net Parasal Pozisyon Kar/Zararı Vergi Öncesi Kar/Zarar Vergi Karşılığı (-) Vergi Sonrası Olağan Faaliyet Kar/Zararı Vergi Sonrası Olağanüstü Kar/Zarar Net Dönem Kar / Zararı