TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ TASLAĞI İLE UYUMLU ZAMAN TANIM ALANINDA ANALİZ İÇİN GERÇEK İVME KAYDI SETLERİNİN ELDE EDİLMESİ

Transkript

1 TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ TASLAĞI İLE UYUMLU ZAMAN TANIM ALANINDA ANALİZ İÇİN GERÇEK İVME KAYDI SETLERİNİN ELDE EDİLMESİ ÖZET: A. Demir 1 ve A.H. Kayhan 2 1 Araştırma Görevlisi, İnşaat Müh. Bölümü, Pamukkale Üniversitesi, Denizli 2 Doçent, İnşaat Müh. Bölümü, Pamukkale Üniversitesi, Denizli ademir@pau.edu.tr Bu çalışmada, yakın zamanda yürürlüğe girmesi beklenen Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği ile uyumlu zaman tanım alanında analiz için kullanılabilecek ivme kaydı setlerinin elde edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, yönetmelik taslağında tanımlanan DD-1 ve DD-2 deprem düzeyleri ile ve ZB ve ZC zemin sınıfları örnek olarak seçilmiştir. Bir ve iki boyutlu hesap için 11 ivme kaydından oluşan, üç boyutlu hesap için 11 ivme kaydı takımından oluşan ivme kaydı setleri her bir hedef ivme spektrumu için ayrı ayrı elde edilmiştir. İvme kaydı setlerinin elde edilmesi problemi bir optimizasyon problemi olarak tanımlanmış ve bu problemin çözümü için armoni araştırması optimizasyon algoritmasına dayalı bir çözüm yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntem kullanılarak, yönetmelikte tanımlanan tüm koşullar sağlanacak şekilde ivme kaydı setlerinin elde edilebildiği görülmüştür. ANAHTAR KELİMELER: Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği, ivme kaydı seçimi, armoni araştırması algoritması, zaman tanım alanında analiz REAL GROUND MOTION RECORD SETS COMPATIBLE WITH TURKISH BUILDING EARTHQUAKE CODE FOR TIME HISTORY ANALYSIS ABSTRACT: A. Demir 1 ve A.H. Kayhan 2 1 Araştırma Görevlisi, İnşaat Müh. Bölümü, Pamukkale Üniversitesi, Denizli 2 Doçent, İnşaat Müh. Bölümü, Pamukkale Üniversitesi, Denizli ademir@pau.edu.tr In this study, ground motion record sets which are compatible with Turkish Building Earthquake Code are aimed to obtain. For this purpose, different level of ground motions and local soil classes defined in the code are considered and relevant ground motions record sets were obtained. For one and twodimensional calculation, ground motion record sets consist of 11 records and for three dimensional calculation, consist of 22 records and all set were obtained separately for each target acceleration spectrum. The problem of obtaining the ground motion sets are described as an optimization problem. The solution method based on harmony research optimization algorithm was used to solve this problem. Using this method, ground motion record sets were obtained satisfying all the conditions defined in the code. It can be said that obtained ground motion record sets can be used for time-history analysis compatible with the code.

2 KEYWORDS: Turkish Building Earthquake Code, ground motion selection, harmony search algorithm, time history analysis 1. GİRİŞ Yapı modellerinin zaman tanım alanında analizi için yapay, benzeştirilmiş veya gerçek ivme kayıtları kullanılabilmektedir. Kuvvetli yer hareketi kayıtlarının bulunduğu sayısal veri tabanlarının kolay ulaşılabilir hale gelmesi ise, analiz için gerçek ivme kayıtlarının daha fazla kullanılmasına olanak sağlamıştır. Ancak belirtmek gerekir ki, veri tabanlarında bulunan gerçek ivme kayıtları, depremin büyüklüğü, fay tipi, zemin özellikleri, faya olan mesafe gibi birçok parametreye bağlı olarak değişkenlik göstermektedir (Katsanos vd., 2011). Zaman tanım alanında analiz için kullanılacak ivme kaydı ise, analiz sonucunu ve dolayısıyla analiz sonuçlarına bağlı olarak yapılacak tasarım ve/veya sismik değerlendirme kararını doğrudan etkilemektedir. Dolayısıyla, herhangi bir yapının analizi için, yapının bulunduğu bölgenin sismik karakterlerinin ve yerel zemin sınıfının özelliklerini yansıtacak şekilde seçilecek ivme kayıtlarının kullanılması, yapının olası depremde göstereceği tepkinin daha doğru olarak tahmin edilmesi için gereklidir (Iervolino vd., 2008; Kayhan, 2016). Yakın zamanda yürürlüğe girmesi beklenen Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği nde de (TBDY, 2016), zaman tanım alanında analiz yöntemi ile ilgili tanımlamalar yer almaktadır. TBDY de, analiz için kullanılacak deprem yükleri bölgesel deprem tehlikesi ve yerel zemin koşulları ile uyumlu tasarım spektrumları ya da zaman tanım alanında analiz için seçilen ivme kayıtları ile temsil edilmektedir. Bu çalışmada, TBDY de tanımlanmış olan koşullar ile uyumlu olarak zaman tanım alanında analizde kullanılabilecek ivme kaydı setleri, armoni araştırması algoritmasına dayanan bir yaklaşım kullanılarak elde edilmiştir. Yaklaşımın uygulanmasına örnek olarak DD-1 ve DD-2 deprem düzeyleri ile yerel zemin sınıfları ZB ve ZC dikkate alınmıştır. TBDY de öngörülen kısıtlar sağlanacak şekilde bir ve iki boyutlu analizler için kullanılacak ivme kaydı setleri ve üç boyutlu analiz için kullanılacak ivme kaydı takımı setleri elde edilmiştir. 2. DEPREM YER HAREKETİ 2.1. Yatay Deprem Yer Hareketi Spektrumu Yönetmelik te tanımlanan dört farklı deprem yer hareketi düzeyi için deprem verileri, Türkiye Deprem Tehlikesi Haritaları ile tanımlanmaktadır (( DD-1, DD-2, DD-3 ve DD-4 olarak adlandırılan deprem düzeyleri sırası ile çok seyrek, seyrek, sık ve servis deprem yer hareketlerini temsil etmektedir ve spektral büyüklüklerin belirli bir zaman içerisinde farklı aşılma olasılıkları ile tanımlanmaktadır. Örneğin 50 yılda aşılma olasılığı %2 olan DD-1 göz önüne alınan en büyük deprem yer hareketi, 50 yılda aşılma olasılığı %10 olan DD-2 ise standart tasarım deprem yer hareketi olarak tanımlanmaktadır. Deprem yer hareketi spektrumları, belirli bir deprem yer hareketi düzeyi için referans zemin koşulları esas alınarak %5 sönüm oranı için, harita spektral ivme katsayıları na, faya yakınlık katsayısı na ve yerel zemin etki katsayıları na bağlı olarak standart biçimde veya sahaya özel deprem tehlikesi analizleri ile özel olarak tanımlanırlar. Birbirine dik iki yatay doğrultudaki deprem etkilerinin geometrik ortalamasına karşı gelen harita spektral ivme katsayıları, belirli bir deprem yer hareketi düzeyi için referans zemin koşulu ((V s) 30=760 m/s) esas alınarak %5 sönüm oranı için Türkiye Deprem Tehlike Haritaları nda verilen harita spektral ivmeleri nin yerçekimi ivmesine bölünmesi ile boyutsuz katsayılar olarak tanımlanmıştır. Bu katsayılar kısa periyot bölgesi için S s ve 1.0 saniye periyot için S 1 olarak ifade edilmiştir. Harita kullanılarak, Türkiye de herhangi bir enlem ve boylamda bulunan bir bölge için göz önüne alınan deprem düzeyine bağlı olarak S s ve S 1 değerleri okunabilmektedir.

3 Harita spektral ivme katsayıları, Denklem 1 kullanılarak tasarım spektral ivme katsayılarına dönüştürülmektedir. Denklem 1 de S DS kısa periyot bölgesi ve S D1 1.0 saniye periyot için spektral ivme katsayıları, γ F faya yakınlık katsayısı, F S ve F 1 ise yerel zemin etki katsayılarıdır. Sadece DD-1 ve DD-2 deprem yer hareketi düzeylerinde kullanılan γ F, aktif fay düzlemine olan mesafeye bağlı olarak te, F S ve F 1 ise yerel zemin sınıfına ve harita spektral ivme katsayılarına bağlı olarak te tanımlanmıştır. SS DDDD = SS ss FF ss SS DD1 = SS 1 γγ FF FF 1 (1) Göz önüne alınan herhangi bir deprem yer hareketi düzeyi için yatay elastik tasarım ivme spektrumu nun ordinatları olan yatay elastik tasarım spektral ivmeleri S ae(t), doğal titreşim periyoduna bağlı olarak yerçekimi ivmesi cinsinden Denklem 2 de verildiği şekilde tanımlanmıştır. SS aaaa (TT) = TT TT AA SS DDDD (0 TT TT AA ) SS aaaa (TT) = SS DDDD (TT AA TT TT BB ) SS aaaa (TT) = SS DD1 TT (TT BB TT TT LL ) SS aaaa (TT) = SS DD1TT LL TT 2 (TT TT LL ) (2) Denklem 2 de T A ve T B, yatay tasarım spektrumunun köşe periyotlarıdır ve yönetmelikte S DS ve S D1 e bağlı olarak tanımlanmıştır. Sabit yerdeğiştirme bölgesine geçiş periyodu T L=6s olarak tanımlanmıştır. Şekil 1 de, yatay elastik tasarım ivme spektrumu grafik olarak verilmiştir Zaman Tanım Alanında Deprem Yer Hareketi Bina taşıyıcı sistemlerinin zaman tanım alanında bir veya iki boyutlu ve üç boyutlu deprem hesabı için gerekli deprem yer hareketlerinin seçimi ve ölçeklendirilmesi için uygulanması gerekli kurallar aşağıda özetlenmiştir. Zaman tanım alanında deprem hesabında kullanılacak deprem kayıtlarının seçiminin, tasarıma esas deprem yer hareketi düzeyi ile uyumlu deprem büyüklükleri, fay uzaklıkları, kaynak mekanizmaları ve yerel zemin koşulları dikkate alınarak yapılması gerekmektedir. Eğer binanın bulunduğu bölgede tasarıma esas deprem yer hareketi düzeyi ile uyumlu geçmiş deprem kayıtları varsa öncelikle bu kayıtlar kullanılmalıdır. Sahaya özel deprem tehlikesine en fazla katkıda bulunan depremlere ait büyüklük ve fay uzaklığı bilgilerinin belirlenmesi için deprem tehlikesi ayrıştırma işleminden yararlanılabilir. Şekil 1. Yatay elastik tasarım ivme spektrumu

4 Yeterli sayı veya nitelikte deprem kaydı seçiminin yapılamadığı durumlarda, zaman tanım alanında analizler için benzeştirilmiş yer hareketi kayıtları kullanılabilir. Bu tür kayıtlar kullanıldığında, binanın bulunduğu sahanın sismik kaynak, dalga yayılım ve yerel zemin özellikleri göz önüne alınmalıdır. Benzeştirme için kullanılacak model parametreleri, söz konusu bölgede meydana gelmiş geçmiş depremlerde kaydedilmiş gerçek deprem kayıtları ile doğrulanacaktır. Bir veya iki boyutlu hesap için seçilecek deprem kayıtları nın ve üç boyutlu hesap için seçilecek deprem kaydı takımları nın sayısı en az onbir olacaktır. Aynı depremden seçilecek kayıt veya kayıt takımı sayısı üçü geçmeyecektir. Burada deprem kaydı takımı ile ifade edilen, herhangi bir kaydın iki yatay bileşenidir. T p, binanın hakim doğal titreşim periyodu olmak üzere, (a) Bir veya iki boyutlu hesap için seçilen tüm kayıtlara ait spektrumların ortalamasının 0.2T p ve 1.5T p periyotları arasındaki genliklerinin, tasarım spektrumunun aynı periyod aralığındaki genliklerinden daha küçük olmaması kuralına göre, deprem yer hareketlerinin genlikleri ölçeklendirilecektir. (b) Üç boyutlu hesap için seçilen her bir deprem kaydı takımının iki yatay bileşenine ait spektrumların kareleri toplamının karekökü alınarak bileşke yatay spektrum elde edilecektir. Seçilen tüm kayıtlara ait bileşke spektrumların ortalamasının 0.2T p ve 1.5T p periyotları arasındaki genliklerinin, tasarım spektrumunun aynı periyod aralığındaki genliklerine oranının 1.3 ten daha küçük olmaması kuralına göre deprem yer hareketi bileşenlerinin genlikleri ölçeklendirilecektir. Bu periyot aralığı yalıtımlı binalar için değişebilir. Her iki yatay bileşenin ölçeklendirilmesi aynı ölçek katsayıları ile yapılacaktır. (c) Serbest zemin analizinde kullanılacak kayıtların veya kayıt takımlarının yukarıdaki (a) veya (b) ye göre ölçeklendirilmesinde, bina hakim doğal titreşim periyodunun üst sınırı 2T p olarak alınacaktır. Mevcut deprem verileri ile bina özelliklerinin gerekli kılması ve sahaya özel deprem yer hareketi spektrumu belirlenmesi durumunda, binanın belirli sayıda titreşim periyodu ile ilişkilendirilen koşullandırılmış ortalama spektrumlar dan yararlanılarak, deprem kayıtlarının analiz sonuçlarında daha az saçılmayı sağlayacak şekilde seçilerek ölçeklendirilmesi yoluna gidilebilir. 3. PROBLEMİN FORMÜLASYONU İvme kaydı seçimi problemi, Denklem 3 ile verilen amaç fonksiyonunu minimize edilmesi şeklinde bir optimizasyon problemi olarak ifade edilebilir (Kayhan, 2012). FF(xx) = ff 1 (xx) + gg 1 (xx) + gg 2 (xx) (3) Denklem 3 te x, ivme kayıtlarının numarasının saklandığı vektördür ve boyutu set içindeki ivme kaydı sayısına bağlıdır. ff 1 (xx), hedef spektrum S ae(t) ile ivme kaydı setine ait ortalama spektrum E(T) arasındaki farkların karelerinin toplamını ifade etmektedir. gg 1 (xx) ve gg 2 (xx) değerleri ise çalışmada dikkate alınan kriterlerin optimizasyon sürecinde ele alınabilmesi için kullanılan penaltı fonksiyonlarıdır. ff 1 (xx), uyumun sağlanması öngörülen periyot aralığında, ayrık veriler için geçerli olmak üzere S ae(t) ile E(T) arasındaki farkların minimize edilmesi olarak Denklem 4 ile tanımlanmıştır (Şekil 2). ff 1 (xx) = mm ii=1 (EE(TT ii ) SS aaaa (TT ii )) 2, ii = 1,2,3,, mm (4)

5 Şekil 2. Optimizasyon probleminin grafik olarak gösterimi (taralı alanın minimizasyonu) İvme spektrumlarının ortalaması olan E(T), bir ve iki boyutlu analiz için elde edilecek 11 ivme kaydı ve üç boyutlu analiz için elde edilecek 11 ivme kaydı takımı için Denklem 5 ile hesaplanmaktadır. Denklem 5 te S a,j(t i), her bir ivme kaydı için hesaplanmış %5 sönümlü ivme spektrumunu veya ivme kaydı takımı için hesaplanmış %5 sönümlü bileşke ivme spektrumunu, n ise ivme seti içerisindeki kayıt sayısını ifade etmektedir. Bu çalışmada n=11 alınmıştır. Hedef spektrum ile uyumu için periyot aralığı 0.08s-2.00s alınmıştır. EE(TT ii ) = nn jj=1 SS aa,jj(tt ii ) nn, 0.08 TT ii 2.00ss (5) Sezgisel algoritmalarda, kısıtların optimizasyon problemlerinde dikkate alınması için genellikle penaltı fonksiyonları kullanılmaktadır. Penaltı fonksiyonları ise çözülen probleme bağlı olarak değişkenlik göstermektedir (Coello, 2002). Öngörülen periyot aralığında E(T)/S ae(t) oranının (O min) bir ve iki boyutlu analizlerde kullanılacak ivme kayıtları için en az 1.0, üç boyutlu analizlerde kullanılacak ivme kaydı takımları için en az 1.3 olması TBDY de yer alan bir diğer kriterdir. Bu kriter, Denklem 6 ile verilen penaltı fonksiyonu kullanılarak dikkate alınmıştır. gg 1 (xx) = OO mmmmmm mmmmmmmmmmmmmm(ee(tt)/ss aaaa (TT)), mmmmmmmmmmmmmm(ee(tt)/ss aaaa (TT)) < OO mmmmmm iiiiii (6) 0, ddddğeeee dddddddddddddddddddd Herhangi bir depreme ait ivme kayıtlarından en fazla üçünün analizlerde kullanılması kriteri de Denklem 7 de tanımlanmış penaltı değeri kullanılarak dikkate alınmıştır. 1, bbbbbb dddddddddddddddddd üçtttttt ffffffffff kkkkkkkkkk ssssçiiiiiiiiş iiiiii gg 2 (xx) = (7) 0, ddddğeeee dddddddddddddddddddd 4. ARMONİ ARAŞTIRMASI OPTİMİZASYON ALGORİTMASI Armoni araştırması optimizasyon algoritması, bir orkestradaki müzisyenlerin çaldıkları notalar ile armonik açıdan en iyi melodiyi elde etmeye çalışmaları prensibine dayanan bir algoritmadır Son yıllarda bir çok mühendislik optimizasyon probleminin çözümünde kullanılan algoritma ile ilgili detaylı bilgi Geem vd. (2001) tarafından yapılan çalışmada bulunabilir. Bu algoritmada karar değişkenleri için özel bir başlangıç çözümü tanımlanmasına gerek yoktur. Ayrıca birden çok çözümle optimizasyon işlemine devam ettiği için birden çok yönde global optimum çözümü araması ve bu sayede lokal optimum çözümlerden kurtulabilmesi yöntemin avantajlarından birisidir. Armoni araştırması algoritması ile optimizasyon problemlerinin çözümü beş adımda yapılmaktadır. Adım 1: Problemin kurulması ve iterasyon sürecini kontrol eden algoritma çözüm parametrelerinin ayarlanması (armoni belleği kapasitesi (HMS), armoni belleğini dikkate alma oranı (HMCR), ton ayarlama oranı (PAR) ile algoritmanın durma koşulu)

6 Adım 2: Armoni belleğinin, optimizasyon probleminin karar değişkenleri için tanımlanan sınırlar dikkate alınarak rastgele oluşturulması Adım 3: İterasyon süreci boyunca armoni belleğinin güncellenmesi ve geliştirilmesi amacıyla, armoni belleğinde yer almaya aday yeni armoni oluşturulması Adım 4: Yeni armoni ile armoni belleğinde yer alan en kötü amaç fonksiyonu değerine sahip armoninin karşılaştırılması ve yeni armoni daha iyi amaç fonksiyonu değerine sahip ise en kötü amaç fonksiyonu değerine sahip armoni ile yer değiştirilerek belleğin güncellenmesi Adım 5: Durma koşulunun kontrolü Algoritmanın durma koşulu sağlanıncaya kadar Adım 3 ve Adım 4 ile tanımlanan işlemler tekrarlanmaktadır. 5. SAYISAL UYGULAMALAR TBDY ile uyumlu ivme kaydı seçimi için örnek olarak DD-1 ve DD-2 deprem düzeyleri ayrı ayrı dikkate alınmıştır. Yatay ivme spektrumlarının tanımlanmasında, Denizli ili sınırları içerisindeki bir konuma ait DD-1 deprem düzeyi için S S=1.458 ve S 1=0.360, DD-2 deprem düzeyi için S S=0.774 ve S 1=0.193 değerleri alınmıştır. Konumun faya olan mesafesi 25 km nin üzerindedir. Her bir deprem düzeyi için ZB ve ZC yerel zemin sınıflarına ait yatay ivme spektrumları hedef spektrum olarak seçilmiştir. Avrupa Kuvvetli Yer Hareketi Veri Tabanı ndan (Ambraseys vd., 2004) aşağıda belirtilen ilave koşullar da dikkate alınarak toplam 426 ivme kaydı bileşeninden oluşan bir katalog oluşturulmuştur. İvme kaydı seçimleri bu katalogdan yapılmıştır. 426 ivme kaydının, EUROCODE-8 e (2004) göre 190 ı A sınıfı zemin grubunda, 236 sı B sınıfı zemin grubunda kaydedilmiştir. ZB ve ZC sınıfı zeminler ile uyumlu ivme kayıtları sırası ile A ve B grubu zeminlerde kaydedilen ivme kayıtları arasından seçilmiştir. İvme kayıtlarının ölçeklendirilmesi amacı ile arasında değişen ölçeklendirme katsayıları kullanılmıştır. a) İvme kayıtlarının kaydedildiği depremlerin büyüklüğü M 5.5 alınmıştır. b) Depremin kaydedildiği istasyonların faya olan mesafeleri km arasındadır. c) İvme kaydının maksimum yer ivmesi en az 0.1g kabul edilmiştir Bir ve İki Boyutlu Analizler İçin İvme Kayıtları Ele alınan deprem düzeylerinden her biri için, ZB ve ZC sınıfı zemin dikkate alınarak, çalışmada öngörülen kriterler sağlanacak şekilde ivme kaydı setleri elde edilmiştir. Tablo 1 de DD-1 ve DD-2 deprem düzeyleri için ZB ve ZC sınıfı zeminler dikkate alınarak elde edilen ivme kaydı setlerindeki ivme kayıtlarına ait bilgiler verilmiştir. Kayıtların yatay bileşenlerinden hangisinin kullanılacağı x veya y ile belirtilmiştir. Tablo 1. Bir ve iki boyutlu analizler için kullanılabilecek ivme kayıtları ZB zemin sınıfı ZC zemin sınıfı Deprem Kayıt Adı Ölçek Deprem Kayıt Adı Ölçek Umbria Marche (aftershock) 650x Montenegro (aftershock) 232x Umbria 362x Umbria Marche 759x Friuli (aftershock) 140y Harbiye 1761x South Iceland 6272x Ano Liosia 1859y Kranidia 1891x Izmit (aftershock) 6964x Sicilia-Orientale 949x Ano Liosia 6330y Mt. Vatnafjoll 5272y Friuli (aftershock) 142y Basso Tirreno 173y Ano Liosia 1711x South Iceland 6265x Potenza 944y Campano Lucano 292x Biga 352y Umbria Marche (aftershock) 641x Patras 569y Mt. Vatnafjoll 5272y Racha (aftershock) 532y 1.617

7 DD-2 deprem düzeyi Umbria 357y Umbria Marche (aftershock) 645x Friuli (aftershock) 140x Ano Liosia 6447y Firuzabad 7158y Friuli (aftershock) 129x Lazio Abruzzo (aftershock) 382x Racha (aftershock) 530x South Iceland (aftershock) 6336y Izmit (aftershock) 6964x Umbria Marche (aftershock) 629y Biga 352y Lazio Abruzzo (aftershock) 383y Izmit (aftershock) 1245x Sicilia-Orientale 949x Near NW coast of Kefallinia island 1859x Umbria Marche 598x Valnerina 244y Kranidia 1891x Potenza 946y Şekil 3 ve Şekil 4 te sırası ile DD-1 ve DD-2 deprem düzeyi için elde edilen setlerde yer alan kayıtlara ait ivme spektrumları, kayıtlara ait ortalama spektrum ve zemin sınıflarına ait yatay ivme spektrumları görülmektedir. Şekil 3. DD-1 deprem düzeyi için elde edilen ivme kayıtlarına ait spektrumlar 5.2. Üç Boyutlu Analizler İçin İvme Kayıtları Ele alınan deprem düzeylerinden her biri için, ZB ve ZC sınıfı zemin dikkate alınarak, çalışmada öngörülen kriterler sağlanacak şekilde ivme kaydı takımı setleri elde edilmiştir. Tablo 2 de DD-1 ve DD-2 deprem düzeyleri için ZB ve ZC sınıfı zeminler dikkate alınarak elde edilen ivme kaydı takımı setlerindeki ivme kayıtlarına ait bilgiler verilmiştir. Kayıtların iki yatay bileşeni de analiz için kullanılacaktır. Ölçek, bir kaydın her iki bileşenine de uygulanacaktır. Şekil 4. DD-2 deprem düzeyi için elde edilen ivme kayıtlarına ait spektrumlar Şekil 5 ve Şekil 6 da sırası ile DD-1 ve DD-2 deprem düzeyi için elde edilen setlerde yer alan kayıtlara ait ivme spektrumları, kayıtlara ait ortalama spektrum ve zemin sınıflarına ait yatay ivme spektrumları görülmektedir. Tablo 2. Bir ve iki boyutlu analizler için kullanılabilecek ivme kayıtları ZB zemin sınıfı ZC zemin sınıfı Deprem Kayıt Adı Ölçek Deprem Kayıt Adı Ölçek

8 DD-1 deprem düzeyi Umbria Marche (aftershock) Near NW coast of Kefal. island Friuli (aftershock) Friuli South Iceland (aftershock) Aigion Sicilia-Orientale Izmit (aftershock) Lazio Abruzzo (aftershock) South Iceland (aftershock) South Iceland Anchialos Umbria Marche (aftershock) Potenza Mt. Vatnafjoll Biga Umbria Izmit (aftershock) Umbria Marche (aftershock) Gulf of Akaba (aftershock) Umbria Harbiye Bovec Lazio Abruzzo (aftershock) Bovec Aigion (aftershock) Mt. Vatnafjoll Valnerina Campano Lucano Mt. Vatnafjoll Sicilia-Orientale Firuzabad Umbria South Iceland (aftershock) Friuli (aftershock) Friuli (aftershock) Umbria Marche (aftershock) Montenegro (aftershock) Umbria Marche (aftershock) Izmit (aftershock) Lazio Abruzzo (aftershock) Adana Umbria Biga Şekil 5. DD-1 deprem düzeyi için elde edilen ivme kayıtlarına ait spektrumlar Şekil 6. DD-2 deprem düzeyi için elde edilen ivme kayıtlarına ait spektrumlar 6. SONUÇ Bu çalışmada, TBDY ile uyumlu olarak zaman tanım alanında analizde kullanılabilecek ivme kaydı ve ivme kaydı takımlarından oluşan ivme setleri, armoni araştırması algoritmasına dayanan bir yaklaşım kullanılarak elde edilmiştir. Yaklaşımın uygulanmasına örnek olarak DD-1 ve DD-2 deprem düzeyleri ve yerel zemin sınıfları ZB

9 ve ZC dikkate alınmıştır. TBDY de öngörülen kısıtlar sağlanacak şekilde bir ve iki boyutlu analizler için kullanılacak ivme kaydı setleri ve üç boyutlu analiz için kullanılacak ivme kaydı takımı setleri elde edilmiştir. Elde edilen sonuçlar, yakın zamanda yürürlüğe girmesi beklenen TBDY ile uyumlu zaman tanım alanında analiz için kullanılacak ölçeklendirilmiş ivme kaydı setlerinin, çalışmada kullanılan yaklaşım ile elde edilebileceğini göstermektedir. Çalışmada önerilen yöntem kullanılarak, çeşitli kriterlere bağlı olarak oluşturulacak kataloglardan seçim yapmak sureti ile, öngörülen deprem düzeyi ve zemin sınıflarına bağlı olarak zaman tanım alanında analiz için ihtiyaç duyulacak farklı ivme kaydı setleri elde edilebilir. KAYNAKLAR Ambraseys, N.N., Douglas, J., Rinaldis, D., Berge-Thierry, C., Suhadolc, P., Costa, G., Sigbjornsson, R., Smit, P. (2004), Dissemination of European strong-motion data, vol. 2, CD-ROM collection. Engineering and Physical Sciences Research Council, UK. Coello, C.A.C. (2002). Theoretical and numerical constraint-handling techniques used with evolutionary algorithms: a survey of the state of the art. Comput. Meth. Appl. Mech. Eng. 191(11), EUROCODE-8. (2004). Design of Structures for Earthquake Resistance, Part 1: General Rules, Seismic Actions and Rules for Buildings. EN , European Committee for Standardization, Brussels. Geem, Z.W., Kim, J.H. ve Loganathan, G.V. (2001). A new heuristic optimization algorithm: harmony search. Simulation 76(2), Iervolino, I., Maddaloni, G. ve Cosenza, E. (2008). Eurocode 8 compliant real record sets for seismic analysis of structures. Journal of Earthquake Engineering 12, Katsanos, E.I., Sextos, A.G. ve Manolis, G.D. (2010). Selection of earthquake ground motion records: A state-ofthe-art review from a structural engineering perspective. Soil Dynamics and Earthquake Engineering 30, Kayhan, A.H. (2012). Armoni araştırması ile ivme kaydı seçimi ve ölçeklendirme. İMO Teknik Dergi 23, Kayhan, A.H. (2016). Scaled and unscaled ground motion sets for uni-directional and bi-directional dynamic analysis. Earthquakes and Structures 10(3), TBDY. (2016). Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (Taslak).