ANMED. ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS. (Ayrıbasım/Offprint)

Transkript

1 ANMED ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS (Ayrıbasım/Offprint) Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations

2 Dağlık Kilikia Yerleşim Tarihi ve Epigrafya Araştırmaları 2012 Rough Cilicia Settlement History and Epigraphy Surveys 2012 Hamdi ŞAHİN 2007 yılından bu yana, İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığı nın (Proje No: 24895) ve Vehbi Koç Vakfı Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü nün (AKMED) desteğiyle yürütülen Dağlık Kilika Bölgesi Yerleşim Tarihi ve Epigrafya Araş tırmaları na 2012 yılında Temmuz-Eylül ayları arasında devam edilmiştir*. Amacımız Antik Dönem de Kilikia Trakheia (Dağlık Kilikia) olarak bilinen bölgenin sınırları içerisinde bulunan antik kentlerin hinterlandında tespit edeceğimiz yerleşmeleri, yerleşim tarihi açısından inceleyerek, tarihlemelerini yapmak ve hangi antik kentin arazilerinde yer aldıklarını saptamaya çalışmaktı. Bu bağlamda tespit ettiğimiz yerleşmelerin GPS ile koordinatları alınmış, yerleşmeler arasında saptanan antik yollar, yine GPS yöntemiyle 1,5 m. de bir, otomatik olarak noktalandırılarak, yolların güzergahı haritalandırılmıştır. Tespit ettiğimiz Antik Dönem yazıtları kopyalanmış ve fişlenerek bilgisayar ortamına aktarılmıştır yılı çalışmalarımız Korykos (=Kızkalesi) ve Seleukeia (=Silifke), Korasion (=Susanoğlu), Klaudiopolis (Mut), Diokaisareia (Uzuncaburç), Kanytella (Kanlıdivane), Aya Thekla (Meryemlik) ve Titiapolis antik kentleri ve arazilerinde gerçekleştirilmiştir. Saptadığımız antik yerleşmelerin ve yazıtların bazıları aşağıda yer almaktadır: Korasion teritoryumunda bulunan Bayamlıören mevkisinde kalker taşından, yuvarlak ve yazıtlı bir mezar sunağı saptanmıştır: Our historical and epigraphical surveys were conducted in the settlements of Rough Cilicia between July and September 2012 with the support of Istanbul University s Scientific Research Projects Unit (Project no ) and the Vehbi Koç Foundation Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations (AKMED), which has continued since 2007*. Our aim was to identify the settlements in the hinterland of the ancient cities of Rough Cilicia (Kilikia Trakheia), study them within the framework of settlement history, date them and identify in which city s territory they lay. For this purpose the settlements identified were marked with GPS, while ancient roads identified in between were marked with GPS every 1,5 m. to plot their route precisely. Ancient inscriptions found in the settlements and their environs were copied and inventoried into digital media. Our 2012 work covered the cities and territories of Korykos (Kızkalesi) and Seleukeia (Silifke), Korasion (Susanoğlu), Klaudiopolis (Mut), Diokaisareia (Uzuncaburç), Kanytella (Kanlıdivane), Aya Thekla (Meryemlik) and Titiapolis (Kalınören). Some of the ancient settlements and inscriptions identified are noted below: At Bayamlıören mevkisi in the territory of ancient Korasion there was found a grave altar of limestone and round in shape. * 2012 yılı çalışmalarına başkanlığım altında, Klasik Filolog F. Şahin (MA), Klasik Arkeoloji Bölümü lisans öğrencisi Ş. Sapma ve T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı nı temsilen ise Hatay Arkeoloji Müzesi nden Ö. Çelik katılmıştır. * In 2012 the author led a team whose members included classical philologist F. Şahin, classical archaeology student Ş. Sapma, and the state representative Ö. Çelik of the Hatay Archaeological Museum. 207

3 Yük.: 137 cm., Yazıtlı alan yük.: 22 cm., Gen./Çap: 88 cm., Yazıtlı alan gen.: 47 cm., Harf yük.: 7-6 cm. Kanytella da yürüttüğümüz çalışmalarda, kent girişinin hemen batısında kalker taşından bir stel üzerinde 11 satırlık Eski Yunanca bir yazıt saptanmıştır. Alt ve üst kısmında silmeler mevcuttur. Stel daha sonraki dönemlerde kesilerek kapı sövesi olarak kullanılmıştır. Bu nedenle yazıtın sağ tarafı okunamamaktadır. Yük.: 94 cm., Yazıtlı alan yük.: 61 cm., Gen./Çap: 49 cm. (mevcut) Kanytella antik yerleşmesindeki obruğun 50 m. kuzeyinde, ana yolun hemen kenarında 8 satırdan oluşan Eski Yunanca yazıtlı bir blok saptanmıştır. Yazıtın ilk iki satırından bir onurlandırma yazıtı olduğu anlaşılmaktadır. Ancak tahribat nedeniyle Kanytella halkı ve meclisinin kimi onurlandırıldığı anlaşılamamaktadır. Yük.: 156 cm., Yazıtlı alan yük.: 60 cm., Gen./Çap: 50 cm., Yazıtlı alan gen.: 40 cm., Kalınlık: 39 cm., Harf yük.: 5-3,5 cm. Kanytella nın Çanakçı nekropolünde kalker taşından yuvarlak bir mezar sunağı parçası üzerinde üç satırlık Eski Yunanca bir mezar yazıtı saptanmıştır. Yük.: 38 cm. (mevcut), Yazıtlı alan yük.: 24,3 cm., Gen./Çap: 69 cm., Yazıtlı alan gen.: 78 cm., Harf yük.: 5,5-7 cm. Hüseyinler Köyü Yukarı Mahalle mevkisinde bir sarnıcın hemen önünde duran bir blok üzerinde yedi satırdan oluşan Eski Yunanca bir yazıt saptanmıştır. Blok üstten kırıktır. Yük.: 74 cm. (mevcut), Yazıtlı alan yük.: 50 cm. (mevcut), Gen./Çap: 75,5 cm., Yazıtlı alan gen.: 70 (mevcut), Harf yük.: 5,5-6,5 cm. Hüseyinler Köyü nün 4 km. kuzeybatısında yer alan Tol 3 mevkisinde, kuzeydoğu- güneybatı doğrultusunda uzanan Geç Roma - Geç Antik Çağ a tarihlenen tarımsal nitelikli yerleşme içinde bir işlik atölyesi saptanmıştır. Yerleşmenin batısında 2 adet işlik bulunmaktadır. İşliğin hemen önünde bir adet armudi formlu sarnıç yer almaktadır. Derinliği yaklaşık 6 m. dir. İki işliğin duvarlarında da hatıl delikleri mevcuttur. İşliklerin ortasında, doğal kayaya oyulmak suretiyle oluşturulmuş bir merdiven bulunmaktadır. Yerleşmenin 30 m. kuzeyinde yuvarlak, çift büst kabartmalı bir mezar sunağı yer almaktadır, kadın ve erkeğin yüzü kırık durumdadır. Sunağın üst kısmı profillidir. Silifke nin 4 km. batısında Aya Thekla (Meryemlik) ören yerinde epigrafik araştırmalara devam edilmiştir. Bu kapsamda lahitler ve lahit kapakları üzerindeki Antik Dönem Its dimensions are: H(eight): 137 cm., H(eight) of inscribed area: 22 cm., W(idth)/D(iameter): 88 cm., W(idth) of inscribed area: 47 cm., L(etter) h(eight): 7-6 cm. On a limestone stele west of the city gate of Kanytella is a Greek inscription of 11 lines. It is flanked with mouldings on its top and bottom. The stele was later cut and re-employed as a door jamb; therefore, the right side of the inscription is not legible. Its dimensions are: H: 94 cm., H. of inscribed area: 61 cm., W/D: 49 cm. (extant) A block with an eight-line Greek inscription was found beside the main road and 50 m. north of the sinkhole. The first two lines suggest its honorary content, but the identity of the person(s) honoured by the people and council of Kanytella is not known due to destruction. Its dimensions are: H: 156 cm., H of inscribed area: 60 cm., W/D: 50 cm., W of inscribed area: 40 cm., Th(ickness): 39 cm., Lh: cm. There is a three-line Greek funerary inscription on a fragment of a round grave altar of limestone at the Çanakçı necropolis of Kanytella. Its dimensions are: H: 38 cm. (extant), H of inscribed area: 24.3 cm., W/D: 69 cm., W of inscribed area: 78 cm., Lh: cm. A broken block in front of a cistern at Yukarı Mahalle mevkisi of Hüseyinler Köyü bears a seven-line inscription. Its dimensions are: H: 74 cm. (extant), H of inscribed area: 50 cm., W/D: 75.5 cm., W of inscribed area: 70 cm., Lh: cm. In Tol 3 mevkisi 4 km. northwest of Hüseyinler Köyü is an agricultural settlement of Late Roman Antiquity that extends in a northeast-southwest direction wherein there is a work area. To the west of the settlement are two work areas. In front of the work area is a pear-shaped cistern with a depth of about 6 m. Both work areas have relieving beam holes in their walls. In their middle are staircases hewn from natural rocks. Some 30 m. north of the settlement is a round grave altar with two busts in relief. The faces of both the male and female figures were obliterated. The top of the altar has a moulding. Epigraphic surveys continued at Aya Thekla (Meryemlik) 4 km. west of Silifke. Ancient inscriptions on sarcophagi and sarcophagus lids were documented and squeezes were taken. A new inscription from the 5th century A.D. was identified. 208

4 yazıtları belgelenmiş ve estampajları alınmıştır. İ.S. 5. yy. a tarihlenen yeni bir yazıt saptanmıştır. Narlıkuyu Beldesi ne bağlı, Aladam mevkisinde, Tol 3 yerleşmesinin 3 km. güneybatısında Büyük Tülü 1 yerleşmesi tespit edildi. Yerleşme Tol 1 in 1,5 km. güneyinde, kuzey-güney doğrultusunda uzanmakta olup en güney ucunda bir adet khamosorion, doğusunda da dört adet harman yeri mevcuttur. En batıda yer alan harman yerinin batısında bir adet atölye mevcuttur. Atölyenin içinde bir adet toprağa yarı gömülü biçimde mortarium, kuzeybatısında ise tek toplama ve çift sıkma havuzlu bir işlik mevcuttur. Yerleşmenin kuzey girişinde ise bir adet dikdörtgen sarnıç bulunmaktadır yılında saptadığımız Büyük Tülü yerleşmesinin yaklaşık 2 km. güneybatısında Tülü 2 adını verdiğimiz yeni bir yerleşme saptadık. Yerleşme doğu-batı doğrultusunda uzanmakta olup kuzeyinde dikdörtgen planlı bir sarnıç mevcuttur. Tarımsal nitelikli yerleşmede doğubatı doğrultusunda yaklaşık 5-6 adet konut, konutların içinde değirmen taşları, güneyde ve 30 m. kuzeyde iki işlik mevcuttur. Yerleşmenin doğusunda bir adet khamosorion, tek sıkma ve toplama havuzlu bir işlik daha tespit edilmiştir. İşliğin hemen yanında ise bir adet ağırlık taşı mevcuttur. Tülü 2 yerleşmesinin 100 m. doğusunda, Tülü 3 olarak adlandırdığımız bir yerleşme saptandı. Yerleşme doğubatı doğrultuludur. Yerleşmenin doğusunda bir adet; kuzeybatısında ise iki adet khamosorion mevcuttur. Yerleşmenin en doğu ucunda tek sıkma ve toplama havuzlu bir adet işlik bulunmaktadır. İşliğin hemen batı önünde, kapı lentosu üzerinde lobut, çelenk ve balta kabartması mevcuttur. Yerleşmenin güneyinde çapı yak. 7 m. olan bir harman yeri mevcuttur. Harman yerinin ortasında bulunan yuvarlak sunak üzerinde bir adet Eski Yunanca mezar yazıtı tespit edilmiştir: Cambazlı Köyü Tol Mahallesi nde duvarda devşirme olarak kullanılmış alınlık parçası. Sağ ve sol köşeden kırık ve eksik. Muhtemelen solda bir akroter, alınlığın altında iki satırlık Eski Yunanca yazıt mev cuttur. Yük.: 40,5 cm., Yazıtlı alan yük.: 6,1 cm., Gen./Çap: 49 cm., Yazıtlı alan gen.: 38 cm., Harf yük.: 2,5-2,8 cm yılında saptadığımız Yeğenli Köyü arazisi içerisindeki Kurşun Kalesi/İsmail Kale mevkisindeki yazıtların estampajı alınmış ve tapınağın çizimlerine başlanmıştır. Silifke İlçesi nin 30 km. kadar kuzeyinde bulunan Diokaisareia antik kenti ve yakın çevresinde çizim, belgeleme ve epigrafik araştırmalara devam edilmiştir yılında başlamış olduğumuz Korykos nekropolünde bulunan yazıtların katalog çalışmasına devam At Aladam mevkisi of Narlıkuyu Beldesi, the Büyük Tülü 1 settlement was identified and found 3 km. southwest of the Tol 3 settlement. The settlement extends in a north-south direction only 1 km. south of the Tol 1 settlement. There is a chamosorion at its southern end while there are four threshing fields on the east. West of the westernmost threshing field is a workshop, inside of which is a single collection tank and two pressing tanks in the northwest and a mortarium half buried in the ground. There is a rectangular cistern at the north entrance to the settlement. About 2 km. southwest of the Büyük Tülü settlement, which we had identified in 2009, a new settlement was identified. We named it the Tülü 2 settlement. It extends in an east-west direction and has a rectangular cistern in the north. This agricultural settlement has five to six houses situated in an east-west direction, millstones in the houses and two work areas one in the south and the other 30 m. north. To the east is a chamosorion and another work area with one pressing and one collection tank. There is a stone weight next to the work area. About 100 m. east of the Tülü 2 settlement is another settlement Tülü 3. Extending in an east-west direction, it has one chamosorion in the east and two in the northwest. At the easternmost extremity of the settlement is a work area with one pressing and one collection tank. On the west side of the work area on a lintel were found a club, wreath and axe motifs in relief. To the south of the settlement is a threshing field approximately 7 m. in diameter. The round altar in the centre of the threshing field has an inscription in ancient Greek. At Tol Mahallesi of Cambazlı Köyü is a pediment fragment reused in a wall; its right and left corners are broken and missing. There was possibly an acroterium on the left. A two-line Greek inscription is visible below the pediment. Its dimensions are: H: 40.5 cm., H of inscribed area: 6.1 cm., W/D: 49 cm., W of inscribed area: 38 cm., Lh: cm. Squeezes of the inscriptions at Kurşun Kalesi/İsmail Kale mevkisi of Yeğenli Köyü identified in 2007 were taken and drawings of the temple started to be drawn. Drawings, documentation and epigraphic surveys at Diokaisareia and its environs located 30 km. north of Silifke continued. The cataloguing of inscriptions at the necropolis of Korykos (Kızkalesi) has been going on since Within this frame, squeezes of inscriptions in the socalled Street of the Dead started to be taken. 209

5 edilmiştir. Bu kapsamda Ölüler Sokağı olarak adlandırılan yerdeki lahitler üzerindeki yazıtların estampajlarının alınmasına başlanmıştır. Mut İlçesi çalışmalarımız kapsamında yaptığımız çalışmalarda, Mut Kalesi nin bahçesinde toplanmış 7 adet lahit üzerindeki yayımlanmamış yazıtlar belgelenmiştir. Yazıtlar büyük bir olasılıkla Balabolu antik yerleşmesinden getirilmiştir. Yazıtların estampajı alınmış olup yayına hazırlanmıştır. Anamur İlçesi arazisi içerisinde bulunan Titiapolis te (Kalınören) epigrafik araştırmalara devam edilmiştir. Yerleşme içerisindeki yapılar ayrıntılı olarak araştırılmış olup, kalker taşından bir blok üzerinde 4 satırlık ve Roma Dönemi ne tarihlediğimiz bir yazıt tespit edilmiş ve estampajı alınmıştır. Bozyazı İlçesi nin hemen kuzeyindeki yükseltilerde yer alan antik yerleşmede araştırmalar yapılmış bir mezar yazıtının fragmanı tespit edilmiştir. Yerleşmenin kuzeyindeki kale duvarlarına ait bölümler belgelen miştir. Dağlık Kilikia Bölgesi nin antik yolları ve mil taşlarının belgelenmesi ve kataloglanması çalışmaları kapsamında: 1. Korykos-Cambazlı antik yolu GPS ile 1,5 km. de bir noktalandırılarak belgelenmiştir. Canbazlı yolunda milia passuum XIII olabilecek bir yazıtsız miltaşı saptanmıştır. 2. Diokaisareia-Olba antik yolu GPS ile 1,5 km. de bir noktalandırılarak belgelenmesi yapılmıştır. Bu yolun hemen 100 m. kadar kuzeyindeki antik bir yerleşme içerisinde, kalker taşından yuvarlak bir sunak üzerinde 4 satırlık Eski Yunanca yazıt saptanmıştır: Yük.: 108 cm., Yazıtlı alan yük.: 32 cm., Profil yük.: 24 cm., Gen./Çap: 44 cm., Profil çapı: 57 cm., Harf yük.: 4-5 cm. 3. Seleukeia-Diokaisareia antik yolu (30 km.) 1,5 km. de bir noktalandırılarak belgelenmesi yapılmıştır. 4. Karadedeli-Diokaisareia antik yolu (35 km.) 1,5 km. de bir noktalandırılarak belgelenmesi yapılmıştır. Bu yolun üzerinde bulunan İmamlı Köyü arazisi içerisinde mil taşı parçaları saptanmıştır. 5. Olba antik kenti arazisi içerisinde bulunan yazıtsız miltaşları incelenmiştir. 6. Seleukeia (Silifke)-Klaudioplis (Mut) antik yolu (80 km.) 1,5 km. de bir noktalandırılarak belgelenmesi yapılmıştır. 7. Kırağıbucağı-Kırobası antik yolu 1,5 km. de bir noktalandırılarak belgelenmesi yapılmıştır. 8. Korykos-Hüseyinler-Olba antik yolu üzerinde tespit ettiğimiz mil taşlarının GPS noktaları alınmıştır. Within the frame of our surveys in the Mut İlçesi, the inscriptions on seven sarcophagi gathered at the court of Mut Kalesi were documented and squeezes were taken. The inscriptions were most probably brought from the ancient settlement at Balabolu. They have been prepared for publication. Epigraphic surveys continued at Titiapolis (Kalınören) within the territory of Anamur İlçesi. Buildings in the settlement were surveyed in detail, and a four-line inscription on a limestone block from the Roman period was identified and its squeeze was taken. The ancient settlement on the heights to the north of the Bozyazı İlçesi was surveyed. A fragment of a grave inscription was found. Sections of city walls in the north were also documented. The following ancient roads and milestones were catalogued: 1. The ancient road between Korykos and Cambazlı was documented by taking GPS coordinates every 1.5 km. A non-epigraphic milestone, which may be milia passuum XIII, was found on Cambazlı road. 2. The ancient road between Diokaisareia and Olba was documented by taking GPS coordinates every 1.5 km. In an ancient settlement about 100 m. north of this road is a Greek inscription in four lines on a round altar of limestone. Its dimensions are: H: 108 cm., H of inscribed area: 32 cm., Profile height: 24 cm., W/D: 44 cm., W of inscribed area: 38 cm., Profile diameter: 57 cm., Lh: 4-5 cm. 3. The ancient road between Seleukeia and Diokaisareia (ca. 30 km.) was documented by taking GPS coordinates every 1.5 km. 4. The ancient road between Karadedeli and Diokaisareia (ca. 35 km.) was documented by taking GPS coordinates every 1.5 km. Within the territory of İmamlı Köyü on this road are fragments of milestones. 5. Non-epigraphic milestones within the territory of Olba were studied. 6. The ancient road between Seleukeia and Klaudiopolis was documented by taking GPS coordinates every 1.5 km. 7. The ancient road between Kırağıbucağı and Kırobası was documented by taking GPS coordinates every 1.5 km. 8. Milestones identified on the Korykos Hüseyinler Olba road were marked with GPS coordinates. 210