Şehirsel Teknik Altyapı. 8. Hafta Ders tekrarı yeni eklemeler

Transkript

1 Şehirsel Teknik Altyapı 8. Hafta Ders tekrarı yeni eklemeler

2 Altyapıda iki öncelikli konu Bölgesel düzeyde donatı ve altyapılar Kentsel altyapı ve donatı edinimi

3 Bölgesel ve ulusal düzeyde Ulusal düzeyde; Kentsel altyapı yapım- işletimi için temel politikalar Yasal çerçeve Bölgesel düzeyde; Enerji üretimi - nakli Katı atık geri dönüşüm İçme suyu kaynaklarının muhafaza edilmesi Kentsel ölçeğin üzerindeki kararlar

4 Kent düzeyinde Kentin enerji ihtiyacını doğal kaynaklara etkisini minimize ederek sağlamak, İçme suyu temini, Kanalizasyon ve arıtma tesisleri Katı atık toplama ve depolama Birbiriyle olan ilişkisi Yağmur suyu drenajı Ulaşım ağı ve sistemler arası ilişki Haberleşme ve iletişim altyapısının karşılanması Planlama kararlarından etkilenen sistemler

5 Kent düzeyinde Planlama kararları Yer seçimi, yoğunluk, yapılaşma Fiziksel yapı, sosyo-ekonomik yapı Altyapı sistemlerinin mevcut durumu gelişme olanakları Altyapı ihtiyaçları ve bu ihtiyaçları karşılayacak kaynaklar Kent planlarında Dikkate alınması gerekenler

6 sonrası Dar sokaklar Yetersiz içme suyu, kanalizasyon Su, kanalizasyon, yol + Elektrik, havagazı, telefon Ulaşımda gelişme kentsel desantrilizasyon Banliyö kent merkezi arası tren sistemi Kamusal hizmetler Fordist üretim ve tüketim Enerji tüketimi Kent ve bölge planlama Konut- ticaret sanayi bölgeleri ayrımı Kamusal hizmet olarak görülen altyapının özelleştirilmesi eğilimi Doğal kaynakların tükenmesine karşılık sürdürülebilirlik kavramının gelişimi Farklı arazi kullanım bölgeleri yerine karma kullanım ile araç kullanımının azaltılması

7 Günümüz kentsel gelişme ve altyapı ilişkisi Ulaşım yerine bilgi ve iletişim teknolojileri Altyapı kentsel gelişme Yeni teknolojiler Farklı enerji kaynakları Çalışma-yaşama alanları arasında ilişki Nasıl bir kentsel gelişme?

8 Günümüz kentsel gelişme ve altyapı ilişkisi Sanayi sonrası bilgi ekonomilerine geçiş Kentte dağınık gelişen MİA alanları Karma kullanımlar İşyeri-konut seyahati azalması Sanayi altyapıları yerine bilgi ve iletişim altyapıları Altyapı sistemlerinin izlenmesi- imalatı ve işletiminde kent bilgi sistemleri Teknolojik gelişmeler ve bu gelişmelerin kent yapısı üzerine olası etkileri

9 Su yönetimi Kentsel su ve atık su sistemleri Temiz su temini Hijyenik önlemlerle atık su uzaklaştırması Sel baskını önleme ve yağmur suyu uzaklaştırma Su yönetiminde amaçlar Büyük kentlerde su talebinin karşılanması havzalar arası su transferi Su potansiyelinde bölgesel dağılımda farklılıklar- yağış alan-almayan bölgeler İçme suyu / sulama suyu / sanayide kullanılan su Kentsel su temini / deniz suyu, akarsu, göl, baraj, kaynak su, kuyu suyu İmalat ve enerji üretimi için en çok deniz suyundan (%45), İçme ve kullanma suyu için en çok barajdan (%40) su çekimi

10 Su yönetimi Su kaynaklarında bozulmanın temel nedenleri Doğal kaynakların aşırı ve plansız kullanımı Düzensiz sanayileşme ve kentleşme Evsel, sanayi ve tarım faaliyetlerinin suyu kirletmesi Kanalizasyon sularının arıtılmadan veya kısmen arıtılarak yüzey sularına deşarjı Kanalizasyon ve vahşi çöp depolama alanlarından yeraltı sularına sızıntılar Tarım ilacı ve gübrelerin yüzey ve yeraltı sularına karışması Erozyon erozyona neden olan ormansızlaşma

11 Su yönetimi Resmi Gazete Tarihi: Resmi Gazete Sayısı: SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ İçme ve Kullanma Suyu Temin Edilen Kıtaiçi Yüzeysel Sularla İlgili Kirletme Yasakları (baraj koruma kuşakları) Mutlak Koruma Alanı -kısa mesafeye kadar su kaynağından 300m genişliği bina yapılamaz Kısa mesafeli koruma alanı mutlak korumadan sonra 700 m genişliğinde turizm, iskan ve sanayi yerleşmelerine izin verilmez Orta mesafeli koruma alanı kısa mesafeden 1 km genişliğinde şerit sanayi kuruluşu ve iskana izin verilmez Uzun mesafeli koruma alanı orta mesafeden 3 km genişliğinde alanda kuru, tehliklei atık ve endüstriyel atıksu üretmeyen sanayi Resmi Gazete Tarihi: Resmi Gazete Sayısı: YERALTI SULARININ KİRLENMEYE VE BOZULMAYA KARŞI KORUNMASI YÖNETMELİĞİ İSKİ-Atıksuların Kanalizasyona Deşarj Yönetmeliği İSKİ içme suyu Havzaları Yönetmeliği

12 Su yönetimi Dikkat edilmesi gereken konular ve yapılması gerekenler: İmar planı ile altyapı projesi eş zamanlı gelişimi, İçme, sulama, sanayi ve enerji sektörlerinde havza bazında su ihtiyacının tespiti Yerüstü ve yeraltı kaynakların kirlenmeye karşı korunması Altyapıda yol, içme suyu, atıksu, yağmur suyu, iletişim ve doğalgaz güzergahlarının birbiriyle ilişkisinin düşünülerek tesisat galerilerinin oluşturulması Bu galerilerin üzerinde uygun yerlerin bakım onarım kullanımlarına ayrılması, kaldırım altı paylaşımı standartlarının gelişimi Su kayıp ve kaçakların engellenmesi, su kaynaklarının verimli kullanımı Altyapı envanteri CBS Proje hazırlama, uygulama, bakım vb. faaliyetlerde kurumlar arası bilgi alışverişi, koordinasyon

13 Kanalizasyon Evsel atık suları, yağmur suları birleşik sistemler ya da ayrık sistemler 1980 Türkiye de İller Bankası yatırımları daha sonra Büyükşehir Belediyeleri vb. Kanalizasyon ile toplanan atıksuyun büyük çoğunluğu akarsu ve denizlere deşarj ediliyor. Deşarj edilen atık suların %80 i arıtılıyor.

14 Kanalizasyon Problemler Uzun dönemde kalıcı olması beklenen yatırımların plan değişikliği, kaçak yapılaşmayla yetersizleşmesi Planlama aşamasında şehir plancısı, altyapı mühendisleri arası iletişim sağlanamaması Projesiz altyapı yatırımları ve mevcut tesislere dair kayıtların olmaması (küçük orta ölçekli belediyelerde) Yapılması Gerekenler Mevcut kapasitenin etkin olarak kullanılması Planlı gelişme, ilkelerden ödün vermeme Mevcut tesislerin kayıt altına alınması (sayısal ve coğrafi olarak) Kent planları ve altyapı yatırımları entegrasyonu Teknolojilerin seçiminin alana özel gerçekleştirilmesi

15 Atık su arıtma Atık suların alıcı ortama verilmeden önce arıtılması Atıksu arıtma tesisleri tebliği sayılı Resmi Gazete İleri arıtma sistemleri Arıtma Yöntemleri atıksuyun niteliği Ön arıtmadan sonra ; Fiziksel arıtım ızgaradan geçirme çökeltme filtrasyon vb. Kimyasal arıtım kimyasal çöktürme Biyolojik arıtım Mikroorganizmalar ile organik kirleticilerden uzaklaştırma Evsel atıklarda sıklıkla kullanılan mekanik ön arıtmadan sonra biyolojik arıtım Membran sistemi Moleküler büyüklük baz alınarak ayırma işlemi Doğal arıtma sistemleri Yapay sulak alanlar Lagünler Stabilizasyon havuzları

16 Yağmur suyu drenajı Yağmur suyu drenajı enel amacı Caddelerde biriken suyun uzaklaştırılması ulaşımın sekteye uğramaması Yağmur suyu akışının kontrol edilmesi Doğal ve yapay taşıma hatlarıyla, yağmur suyu akışının taşınması Akarsu, yer altı suyunu besleme yoluyla doğal alanlarda yağış drenajı Yüzey geçirgenliği olmadığı için yapılı çevrede kentsel altyapı gereksinimi İki farklı yöntem Yeraltı boru sistemleri ile suyun uzaklaştırılması yağmur suyu ile kanalizasyon sisteminin birleşmesi

17 Yağmur suyu drenajı Problemler Yağmur suyu ile kanalizasyon birleşmesi sonucu çıkan arıtma maliyetleri artışı Geleneksel drenajlarda s niteliğinin kontrol edilememesi Kara ve su ekosistemi üzerine olumsuz etkileri Yapılması Gerekenler Su geçirmez alanların oranının azaltılması Akışın depolanması ve yavaşça tahliye edilmesi, yüzey akış hızı ve miktarının azaltılması Yağış suyu sistemine giren kirliliği azaltmak, arıtma teknolojileri kullanımı Kaynak kontrolü Sızdırma ve süzme Havzalar Göletler ve sulak alanlar

18 Katı atık- katı atık bertaraf uygulamaları Düzenli depolama hizmetleriyle hizmet verilen nüfusun oranı hala düşük (2011 de %60lar) Atık türleri: Evsel atıklar Endüstriyel atıklar hastane atıkları Arıtma tesislerinden kaynaklanan atıklar (kum ve arıtma çamuru) Radyoaktif atıklar Açık alandaki atıklar Tarımsal atıklar

19 Katı atık- katı atık bertaraf uygulamaları Katı atık yönetiminde sürdürülebilir dört aşamalı eylem süreci Atık üretiminden kaçınma Atık üretimi kaçınılmazsa atıkların geri kazanımı Geri kazanım mümkün değilse atıkların enerji üretiminde kullanımı Geriye kalan atıkların uygun koşul, yer seçimi ve teknoloji ile depolanması

20 Katı atık- katı atık bertarafı Katı atık bertaraf ve uzaklaştırma yöntemleri Depolama (Düzenli ve düzensiz) Yakma Geri kazanım Tekrar kullanım Geri dönüşüm Kompostlaştırma (çürüme işleminin uygulanması)

21 Katı atık- katı atık bertarafı Katı atık depolama alanları yer seçiminde dikkat edilmesi gerekenler Komşuluk durumu ( su toplama havzaları, akarsu yakını ve yerleşmeden uzak, en az 500 m ve tampon bölge) Meteorolojik yapı (sıcaklık, yıllık yağış, rüzgar yönü) Jeolojik ve hidrojeolojik yapı (yeraltı sularına sızıntı riski) Alanın sismik durumu, sel, taşkın, çığ, heyelan gibi afet riskleri (kirleticiliğin taşınmasına yol açabilir) Belirli malzemelerle örtülen depolama alanlarında kapatma malzemesine yakınlık Ulaşım ve mevcut altyapı (optimum yer seçimi) Topografik yapı (drenaj sisteminin kurulabileceği az eğimli yerler) Koruma alanlarından uzak alanlar (orman, sit alanları, tabiat koruma alanları vb.)

22 enerji Enerji konusunun planlamaya etkin bir biçimde entegre edilmesi Enerji üretimi ve tüketiminde planlamada dikkat edilmesi gereken konular Doğal çevrenin ve kaynakların korunması, Enerji tasarrufu sağlanması Sürdürülebilir kentsel dokuların oluşturulması Kompaktlık Motorlu taşıt kullanımının azaltılması Karma arazi kullanım kararları Güneş enerjisi pasif kullanımı