Şizofrenide Sosyal Biliş ve Rehabilitasyondaki Yeri

Transkript

1 Panel: Kronik ruhsal hastal ğ olanlarda rehabilitasyon / iyileştirim ve bilişsel işlevsellik Şizofrenide Sosyal Biliş ve Rehabilitasyondaki Yeri PROF.DR.HALİSE DEVRİMCİ ÖZGÜVEN Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD Gündüz Tedavi ve Rehabilitasyon Ünitesi 46. Ulusal Psikiyatri Kongresi İzmir / Ekim 2010

2 Konuşmanın İçeriği Sosyal biliş nedir? Sıcak biliş soğuk biliş Şizofrenide sosyal biliş bozuklukları Sosyal bilişin belirtiler ve işlevsellik ile ilişkisi Sosyal biliş bozukluklarının endofenotip değeri Sosyal bilişsel süreçlerin altında yatan nöral süreçler Bir tedavi hedefi olarak sosyal biliş

3 Şizofreni tedavisinde bugün hala pozitif ve negatif belirtilerin öncelikli olarak ele alındığı açıktır Ancak hasta memnuniyeti ve beklentileri açısından bilişsel beceriler ve sosyal işlevsellikteki bozuklukların daha ön planda olduğu görülmektedir Middelboe ve ark. 2001

4 Şizofrenide sosyal işlevsellikteki bozukluğun arkasında ne var? David Penn, Pinkham ve ark. 2003

5 Soğuk biliş e karşılık Sıcak biliş Soğuk biliş Sıcak biliş Duygusal olarak nötral, kişilik ile ilişkisiz Duygusal yükü olan, kişilik ile ilişkili

6 Soğuk bilişsel beceriler Nörobilişsel beceriler Temel bilişsel beceriler MATRICS (NIMH Measurement Measurement and Treatment Research to Improve Cognition in Schizophrenia) 1. Dikkat ve vijilans 2. Görsel bellek ve öğrenme 3. Sözel bellek ve öğrenme 4. Yargılama ve problem çözme 5. Çalışma belleği 6. İşlemleme hızı 7. Sözel kavrama 8. Sosyal biliş

7 Sıcak bilişsel beceriler Sosyal bilişsel beceriler Sosyal etkileşimlerin altında yatan mental operasyonlardır Brothers 1990

8 Sosyal Biliş Nedir? Sosyal biliş, kişinin kendisiyle diğerleri arasındaki ilişkinin tasarımlarını yapılandırabilmesi Bu tasarımları sosyal davranışları esnek bir şekilde yönlendirmek için kullanabilmesi

9 Sosyal biliş nedir? Diğer insanların inançları ve eğilimleri ile ilgili doğru çıkarımlar oluşturulabilmesi Bu çıkarımlar oluşturulurken sosyal durumsal faktörlerin ağırlıklarına göre kullanılabilmesi

10 Sosyal bilişsel // soğuk bilişsel işlevler Soğuk bilişsel işlevler ile sosyal bilişsel işlevler ilişkilidir Aralarında biraz örtüşme de vardır Temel nörobilişsel becerilerdeki bozukluklar sosyal bilişsel bozuklukları şiddetlendiriyor olabilir Ancak birbirlerinden bağımsızdırlar İlişkili ancak farklıdırlar Sergi ve ark. 2007, Couture ve ark. 2006, Vauth ve ark. 2004, Allen ve ark. 2007

11 Sosyal bilişsel beceriler nelerdir? Zihin kuramı (theory of mind) Atıf yanlılığı (attributional bias) Duygusal işlemleme (emotional processing) Sosyal algı ve sosyal bilgi (social perception and social knowledge)

12 Zihin Kuramı nedir? Kişinin kendi mental durumunun diğerlerinin mental durumlarından farklı olduğunu anlayabilmesi Diğerlerinin mental durumlarının içeriği (niyet, inanç gibi) ile ilgili doğru çıkarımlar yapabilmek Diğer insanların niyetlerini, eğilimlerini, yaradılışlarını ve davranışlarını algılayabilme, anlayabilme, yorumlayabilmek İmaları, ironiyi, gafları, metaforları anlayabilmek Baron Cohen ve ark. 2001, Abu Akel 2004

13 ZK Bileşenleri Birinci derece ZK (ZK 1). Başkalarının yanlış düşüncelerini saptama becerisi olarak nitelenen işlevdir. Gelişimsel olarak çocuklukta ilk gelişen ZK bileşenidir İkinci derece ZK işlevi (ZK 2) Düşünce hakkındaki düşünce Bu işlev kişinin bir başkasının dış dünyadaki bir olayla ilgili düşüncesi hakkında yanlış bir düşünceye sahip olduğunu anlayabilme becerisidir. Örneğin, denek, A kişisinin, B kişisinin yanlış inancının yanlışlığını bilip bilmediğini bilir Wellman 1990, Perner ve Wimmer 1985

14 ZK Bileşenleri Pot Kırmayı Farketme (Faux Pas) Toplum içinde kırılan potları tanıma ve anlama becerisi Bir kişinin bir başkasının bir ortamda yanlış bir şey söylediğini ya da uygun olmayan bir biçimde davrandığını anlamadığını ve eğer bunu anlarsa kendisini küçük düşmüş hissedeceğini kavrama becerisi Bu beceri bir başkasının nasıl hissedeceğine empati yapabilmeyi de kapsar Stone ve ark. 1998

15 ZK Bileşenleri İmayı Anlama (Hinting) Doğrudan olmayan sözel ifadelerin altında yatan gerçek niyetleri anlayabilme yeteneğidir Kişinin iki karakter arasında, bir iletişim sırasında geçen imaları anlayabilme ve gerçek niyeti/niyetleri tahmin edebilme becerisidir Corcoran 1996

16 Şizofrenide zihin kuramı Şizofrenide ZK 2, imayı ve pot kırmayı anlama alanlarında bozukluk vardır Bu bozukluklar diğer psikiyatrik hastalıklarda görülenden daha şiddetlidir Hastaların birinci derece yakınlarında da ZK bozuklukları mevcuttur Hastalığın prodrom ve erken dönemlerinde de saptanır, görece stabildir Irani ve ark. 2006, Onur ve ark. 2008

17 Atıf yanlılığı nedir? Atıflar nedensel açıklamalardır Çünkü ifadeleri. Kişinin belirli pozitif ya da negatif olayların nedenleri konusunda tipik olarak ne tür çıkarımlar yaptığıdır Atıflar Dışarıdaki kişilere yapılan atıflar Dışarıdaki durumlara yapılan atıflar Zullow ve ark Kendine yapılan atıflar

18 Tipik olarak Pozitif olaylar kişinin kendisine atfedilir Negatif olaylar dışarıdaki kişi ve durumlara atfedilir

19 Şizofrenide atıf yanlılığı (kişiselleştirme yanlılığı) Kendine yapılan atıflar Bentall ve ark. 2001, Garety ve Freeman 1999 Dışarıdaki durumlara yapılan atıflar Dışarıdaki kişilere yapılan atıflar

20 Şizofrenide atıf yanlılığı Bu kendilik değerini ve pozitif bir kendilik algısını korumak için kullanılan dinamik bir mekanizma haline gelir Buna karşılık, diğer kişiler ile ilgili algı giderek negatifleşir Sonuca atlama Doğrulama yanlılığı Bentall ve ark. 2001, Garety ve Freeman 1999, Freeman 2007

21 Duygusal işlemleme nedir? Duyguları tanıma Duyguları anlama Duyguları başlatma Duyguların üstesinden gelme Bu işlemler yüz ifadesinden, jestlerden ya da ses tonundan yararlanılarak yapılabilir Mayer ve ark. 2001, Edwards ve ark. 2002

22 Şizofrenide duygusal işlemleme Şizofrenide emosyonel belirti ve bulgular olduğu tanımlandığı günden beri bilinmektedir Bu bozukluklar negatif belirtiler içinde kabul edilmektedir Emosyonların dışa vurulmasında azalma /affektte sığlık Emosyonel deneyimlerde azalma Emosyonları algılamada ve tanımada azalma Emosyonel etkileşimlere katılmaya isteklilikte azalma

23 Şizofrenide duygusal işlemleme Şizofrenide duygusal işlemlemenin her alanında bozukluk vardır ve bu bozukluk diğer birçok psikiyatrik hastalıkta görülenden daha şiddetlidir Hastalar negatif duyguları tanıma ve anlamada pozitif duygulara göre daha başarısızdır Duygusal işlemleme belirtileri hastalığın erken dönemlerinde saptanabilir ve stabildir Hastalar kendilerine verilen yüzlerde gözleriyle yetersiz tarama yaparlar, duyguyu tanımalarına yardımcı olacak yüz bölgelerini iyi taramazlar ve bu taramayı yaparken daha kısa süre kullanırlar Penn ve ark. 2008, Williams ve ark. 1999, Pinkham ve ark. 2007

24 Sosyal algı ve sosyal bilgi nedir? Sosyal algı İlişki algısı İçinde bulunduğu sosyal ortamda kişilerin sosyal rollerini ve o andaki sosyal durumu anlayabilme İnsanlar arasındaki ilişkilerin niteliğini kavrayabilme Karmaşık sosyal durumlarda sözel ve sözel olmayan ipuçlarını kullanarak çıkarımlar yapabilme Corrigan ve Green 1993, Fiske 1992

25 Sosyal algı ve sosyal bilgi nedir? Sosyal bilgi Sosyal şema Kişinin sosyal durumlara ve etkileşimlere rehberlik eden kuralları, adetleri ve rolleri bilmesi Bir sosyal durum ya da ortam için neyin tipik olduğunu bilmesi Farklı sosyal durumlarda kendisinden nelerin beklendiğini bilmesi Corrigan ve Green 1993, Fiske 1992, Subotnik ve ark. 2006

26 Şizofrenide sosyal algı ve sosyal bilgi Şizofrenide sosyal algı ve sosyal bilgi alanlarında bozukluk vardır Şizofrenide bu alanlarda görülen bozukluk diğer birçok psikiyatrik hastalıkta görülenden daha şiddetlidir Şizofrenide sosyal algı ve sosyal bilgi erken görsel işlemleme ve sosyal işlevsellik ile ilişkisi en kuvvetli olan sosyal biliş bozukluklarıdır Sergi ve ark. 2006, Corrigan ve Green 2003, Rosenthal ve ark. 1979, Kim ve ark. 2005

27 Sosyal bilişsel bozuklukların şizofrenide klinik belirtiler ile ilişkisi

28 Zihin kuramı bozuklukları Paranoid sanrılar ile (Bentall ve ark. 2001) Negatif belirtiler ile (Brune 2005, Özgüven ve ark. 2007) İntihar davranışları ile ilişkili bulunmuş (Duno ve ark. 2009) Duygusal işlemleme bozuklukları Künt affekt ve anhedoni gibi negatif belirtilerle ilişkili bulunmuş (Green ve ark. 2008) Atıf yanlılığı bozuklukları Paranoid sanrılar, kontrol edilme sanrıları ve saldırgan davranışlar ile ilişkili bulunmuştur (Bentall ve ark. 2001, Combs ve ark. 2007) Sosyal algı ve sosyal bilgi becerilerindeki bozukluklar Formel düşünce bozukluğu ile (Subotnik ve ark. 2006) Asosyalite ve avolüsyon gibi negatif belirtilerle ilişkili bulunmuş (Green ve ark. 2008)

29 Şizofrenide işlevsellik ile nörobilişsel ve sosyal bilişsel bozukluklar arasındaki ilişki

30 Şizofrenide sosyal işlevsellikteki bozukluğun arkasında ne var? POZİTİF ve NEGATİF BELİRTİLER SOĞUK BİLİŞSEL BOZUKLUKLAR SICAK BİLİŞSEL BOZUKLUKLAR David Penn, Pinkham ve ark. 2003

31 Sosyal işlevsellik ile ilişkili nörobilişsel bozukluklar Sözel bellek ve öğrenme Görsel bellek ve öğrenme Muhakeme ve problem çözme Dikkat ve vijilans (Anne Kathrin ve ark. 2010, Green ve ark. 2000, Green ve ark. 2004) Sosyal işlevsellik ile ilişkili bulunan sosyal bilişsel bozukluklar Zihin kuramı (Anne Kathrin ve ark. 2010, Fett ve ark. 2010, Couture ve ark. 2006) Duygu tanıma, algılama (Couture ve ark. 2006) Sosyal algı (Sergi ve ark. 2006, Kim ve ark. 2006, Sergi ve ark. 2006) Sosyal bilgi (Bellack ve ark. 1994)

32 Gerçek yaşamdaki sosyal işlevsellik ile sosyal biliş arasındaki ilişki Gerçek yaşamdaki sosyal işlevsellik ile soğuk biliş arasındaki ilişki Anne Kathrin ve ark. 2010, Fett ve ark. 2010, Pinkham ve Penn 2006

33 Sosyal bilişsel bozuklukların aracı rolü Soğuk bilişsel bozukluklar Sosyal bilişsel bozukluklar Sosyal işlevsellik Vauth ve ark. 2004, Roncone ve ark. 2002, Sergi ve ark. 2006, Addington ve ark. 2006

34 Sosyal bilişsel bozuklukların aracı rolü Soğuk bilişsel bozukluklar Sosyal işlevsellik Vauth ve ark. 2004, Roncone ve ark. 2002, Sergi ve ark. 2006, Addington ve ark. 2006

35 Sosyal bilişsel beceriler, şizofrenide günlük yaşam içindeki işlevsellik sorunlarının anahtar belirleyicisi gibi görünmektedir Kee ve ark. 2003, Couture ve ark. 2006, Anne Kathrin ve ark. 2010

36 Sosyal bilişsel bozukluklar: durumsal mıdır, yoksa kalıcı mı?

37 Prodrom dönemindeki hastalarda sosyal bilişsel becerilerde bozukluk saptanmıştır (Addington ve ark. 2008) Sosyal bilişsel becerilerde bozukluk hastalığın erken evrelerinde saptanmaktadır (Bertrand ve ark. 2007) İlk epizod hastaları ve kronik hastalarda sosyal bilişsel beceriler benzer bulunmuştur (Pinkham ve ark. 2010) Hastaların birinci derece yakınlarında sosyal bilişsel bozukluklar saptanmaktadır (Onur ve ark. 2009, Kee ve ark. 2004, Toomey ve ark. 1999)

38 Sosyal bilişsel süreçlerin nöral temeli

39 Şizofrenideki sosyal bilişsel bozuklukların altında yatan süreçleri anlama çabaları sürmektedir Fonksiyonel nörogörüntüleme çalışmaları Sosyal ve sosyal olmayan uyaranların birbiri ile kısmen bağımlı olan nöral sistemlerde işlemlendiğini göstermektedir Sosyal biliş ile ilgili network şu yapılardan oluşuyor gibi görünmektedir: Prefrontal korteks, fusiform girus, superiyor temporal girus, amigdala Pinkham ve ark. 2008, Brunet Gouet ve Decety 2006, Pinkham ve ark. 2003

40 Neural Bases for Impaired Social Cognition in Schizophrenia and Autism Spectrum Disorders Kompleks bir sosyal bilişsel görev sırasında (güvenilirlik, arkadaş canlısı olma ve yaş tahmini yargıları) fmri ile aktivite bozukluğu saptanan alanlar Amigdala Fusiform yüz bölgesi (FFA) Superior temporal sulcus (STS) Ventrolateral prefrontal cortex (VLPFC) Pinkham ve ark. 2008

41 Medial prefrontal kortex Zihin kuramı Pinkham ve ark.2003, Adolphs 2002, Blackwood ve ark. 2001, Brothers 1990, Anderson 1999

42 Superior temporal girus Duygu işlemleme Pinkham ve ark.2003, Adolphs 2002, Blackwood ve ark. 2001, Brothers 1990, Anderson 1999

43 Fusiform girus Yüz tanıma Pinkham ve ark.2003, Adolphs 2002, Blackwood ve ark. 2001, Brothers 1990, Anderson 1999

44 Amygdala Yüz tanıma Duygu işlemleme Negatif ve korku uyandıran uyaranların işlemlenmesi Atıf yanlılığı?? Pinkham ve ark.2003, Adolphs 2002, Blackwood ve ark. 2001, Brothers 1990, Anderson 1999

45 Ventromedial prefrontal kortex Sosyal bilgi ve sosyal algı Pinkham ve ark.2003, Adolphs 2002, Blackwood ve ark. 2001, Brothers 1990, Anderson 1999

46 Sosyal bilişsel bozuklukların tedavisinde antipsikotik ilaçların ve rehabilitasyonun yeri

47 Antipsikotiklerin sosyal biliş üzerindeki etkisi 1 Kee ve ark. (1998) Randomize, kontrollü, haloperidol/risperidon Tedaviye dirençli 20 hastada, 8 hafta sonunda risperidon ile sosyal algıda hafif düzelme saptanmış Littrell ve ark Randomize olmayan, 22 hastanın tipik antipsikotikten olanzapine geçtiği bir çalışma 12 hafta sonunda olanzapine geçen hastalarda sosyal algı, geçmeyen 30 hastaya göre, anlamlı ölçüde daha çok düzelmiş

48 Antipsikotiklerin sosyal biliş üzerindeki etkisi 2 Kerbener ve ark. (2005) 13 ilk atak şizofreni hastası 1 aylık AP ilaç kullanımı öncesi ve sonrasında değerlendirilmiş Yüzde emosyon algılama becerisinde herhangi bir düzelme olmamış Sergi ve ark Randomize, çift kör, haloperidol/risperidon/olanzapin 73 hasta, 8 hafta izlenmiş ve bir grup sosyal bilişsel becerinin hiçbirinde düzelme saptanmamış

49 Antipsikotiklerin sosyal biliş üzerindeki etkisi 3 Harvey ve ark. (2006) Randomize, çift kör, ketiyapin/risperidon 289 hastada tedavinin nörobilişsel beceriler, sosyal yeterlik ve sosyal bilişsel beceriler üzerindeki etkisi izlenmiş Bazı nörobilişsel beceriler ve sosyal yeterlikte her iki ilaç ile de düzelme elde edilmiş Her iki ilaç da sosyal bilişsel beceriler üzerinde etkili bulunmamış

50 Antipsikotiklerin sosyal biliş üzerindeki etkisi 4 Roberts ve ark. (2010) Randomize, çift kör, ketiyapin/risperidon 223 hastada 24 haftalık bir izlem sonunda tedavinin negatif belirtiler, yaşam kalitesi, sosyal işlevler ve işlevsellik üzerindeki etkisi izlenmiş İlaç grupları arasında fark yok Ölçülen 4 sosyal bilişsel becerinin yalnız birinde hafif düzelme ortaya çıkmış

51 Antipsikotik tedavinin psikososyal rehabilitasyon açısından önemi nedir? Antipsikotik ilaçlar olmaksızın şizofreni tedavisi düşünülemez Antipsikotik ilaçlar hastaların rehabilitasyon programına devam etmelerini ve daha çok yararlanmalarını sağlarlar (Kern ve ark. 2009, Rosenheck ve ark. 1998) Antipsikotik ilaç tedavisi altında olmayan hastalar psikososyal rehabilitasyon programında kötüleşebilirler (Hogarty 1974)

52 Psikososyal müdahalelerin sosyal biliş üzerindeki etkisi Bu yaklaşımlar iyi tolore edilen ve genellikle hastaların katılmaktan hoşlandığı, tedavi sürdürme oranının yüksek olduğu yaklaşımlardır Psikososyal rehabilitasyona olumlu yanıt alındığını bildiren çok sayıda çalışma vardır Sosyal bilişsel işlevlere yönelik psikososyal müdahaleler İzole bir hedefe yönelik müdahaleler Kapsamlı müdahaleler Geniş tabanlı müdahaleler

53 İzole bir hedefe yönelik müdahaleler Belli bir sosyal bilişsel alanı hedef alır Örneğin, duygu tanımayı ya da sosyal kuralları öğretme vb. Eğitim, taklit, rol oynama gibi teknikler kullanılabilir Genellikle bir ya da birkaç seansta tamamlanabilir Affect Recognition Program / Wölwer 2005 ZK eğitimi / Sarfati 2000 Kayser 2006 Roberts ve Penn 2009, Penn ve Combs 2000

54 Kapsamlı müdahaleler Farklı sosyal bilişsel alanları birlikte hedef alır Örneğin, duygu tanıma ve zihin kuramı Farklı teknikleri bir arada kullanır (rol oynama, hatasız öğrenme, video kaydı yapıp izleme vb. teknikler birlikte kullanılabilir) Genellikle grup tedavisi biçiminde uygulanır Genellikle çok sayıda oturum gerektirir SCIT / Penn 2005 Social Cognition Enhancement Training / Choi&Kwon 2006 Metacognitive Intervention Program / Roncone 2004 Social Cognitive Skills Training / Horan 2009 Roberts ve Penn 2009, Horan ve ark. 2008

55 Geniş tabanlı müdahaleler Sosyal biliş ile birlikte diğer soğuk bilişsel becerileri birlikte ele alır Yani bilişsel remediasyon uygulanan paketin bir bölümünü oluşturur Farklı teknikleri bir arada kullanır (rol oynama, hatasız öğrenme, video kaydı yapıp izleme vb. teknikler birlikte kullanılabilir) Genellikle grup tedavisi biçiminde uygulanır Genellikle çok sayıda oturum gerektirir CET / Hogarty 2004 Emotion Management Training / Hodel 2004 Roberts ve Penn 2009, Horan ve ark. 2008

56 İzole psikososyal müdahalelerin sosyal biliş üzerindeki etkisi Wolwer ve ark oturumluk, 6 haftalık randomize kontrollü bir çalışma 77 şizofreni hastası 3 gruba ayrılmış Affekt tanıma eğitimi / TAR Bilişsel remediasyon eğitimi / CRT Her zamanki tedavi / TAU Bulgular CRT ile sözel bellek performansında düzelme olmuş TAR ile affekt tanıma performansında düzelme olmuş TAU ile anlamlı düzelme olmamış

57 Kapsamlı psikososyal müdahalelerin sosyal biliş üzerindeki etkisi Penn ve ark Yatarak tedavi gören 17 şizofreni hastasına 2 yıl boyunca SCIT uygulanmış Bulgular Duygu algılama Zihin kuramı Atıf yanlılığı ve buna bağlı hostil davranışlarda anlamlı azalma saptanmış

58 Kapsamlı psikososyal müdahalelerin sosyal biliş üzerindeki etkisi Combs ve ark haftalık, grup temelli kontrollü bir çalışma 28 şizofreni hastası 2 gruba ayrılmış 18 hafta şizofreni hastasına grup temelli SCIT 10 şizofreni hastasına baş etme becerileri grubu SCIT / Haftada 1 kez 1 saat Emosyon eğitimi / emosyonları tanımlama, emosyon taklit eğitimi vb. Zihin kuramı ve atıf yanlılığı / tahminlerin gerçeklerden ayırt edilmesi, sonuca atlama, olumsuz olayları anlama Bütünleştirme / gerçek yaşamda tahminlerin kontrol edilmesi SCIT grubundaki hastalarda zihin kuramı, emosyon algılama, sosyal algı ve atıflarda anlamlı düzelme, sosyal ilişkilerde artma, saldırgan davranışlarda azalma bildirilmiş

59 Kapsamlı psikososyal müdahalelerin sosyal biliş üzerindeki etkisi Combs ve ark Aynı çalışmada SCIT grubundaki hastaların tedavi tamamlandıktan sonra 6. aydaki izleme değerlendirmesi Amaç: SCIT ile elde edilen iyileşmenin korunup korunmadığını ve başka alanlara generalize olup olmadığını değerlendirmek Bulgular Duygu algılama ve sosyal algı alanlarındaki iyileşme, skorlarda % 5 13 düşme olmasına rağmen, büyük ölçüde korunmuş

60 Kapsamlı psikososyal müdahalelerin sosyal biliş üzerindeki etkisi Roberts ve Penn haftalık ayaktan hastaların alındığı grup temelli karşılaştırmalı bir çalışma Her zamanki tedavi grubunda 11 hasta SCIT grubunda 20 hasta Bulgular Duygu algılama ve sosyal becerilerde anlamlı düzelme sağlanmış.

61 Kapsamlı psikososyal müdahalelerin sosyal biliş üzerindeki etkisi Roncone ve ark hafta, haftada 1 oturum, grup temelli kontrollü bir çalışma 20 yatan şizofreni hastası 2 gruba ayrılmış Metakognitif Müdahale programı / MTP Zihin kuramı, sosyal algı ve duygusal algı Destekleyici terapi Bulgular ZK 1, ZK 2, duygu tanıma, sosyal uyum ve negatif belirtilerde anlamlı iyileşme görülmüş Sözel akıcılıkta anlamlı düzelme gözlenmiş

62 Kapsamlı psikososyal müdahalelerin sosyal biliş üzerindeki etkisi Horan ve ark Randomize kontrollü bir çalışma 31 klinik olarak stabil şizofreni hastası 2 gruba ayırılmış Relaps önleyici izleme 6 haftalık 12 oturumdan oluşan grup temelli sosyal bilişsel beceriler eğitim programı Programın hedefleri / Duygu algılama, sosyal algı, atıf stili, zihin kuramı Sosyal bilişsel beceriler eğitim programı ile duygu algılama alanında anlamlı iyileşme olmuş

63 Geniş tabanlı psikososyal müdahalelerin sosyal biliş üzerindeki etkisi Hodel ve ark haftalık, 24 oturumluk grup temelli kontrollü bir çalışma 22 şizofreni hastası 2 gruba ayırılmış Problem çözme hedefli psikoterapi Emotion Management Therapy / EMT EMT ile duygu algılamada, sosyal uyumda ve belirtilerde anlamlı düzelme elde edilmiş Ancak duygu algılamadaki düzelme kalıcı olmamış ve 6 ay sonra yapılan izlemde kaybolmuş

64 Geniş tabanlı psikososyal müdahalelerin sosyal biliş üzerindeki etkisi Hogarty ve ark yıllık randomize kontrollü bir çalışma 121 şizofreni hastası 2 gruba ayırılmış Destekleyici psikoterapi Grup temelli bilişsel geliştirme terapisi /CET Nörobilişsel program / Bellek, vijilans, problem çözme egzersizleri, sokratik sorgulama çalışmaları Sosyal bilişsel grup egzersizleri / Gerçek yaşam sosyal çatışmalarının çözümlenmesi, gazete haberlerinin özetlenmesi, affekt ve sosyal durumların değerlendirilmesi, konuşmayı başlatma ve sürdürme CET ile hem nörobilişsel hem sosyal bilişsel parametrelerde anlamlı düzelme ortaya çıkmış Destekleyici terapi ile de birçok bilişsel alanda daha hafif bir düzelme elde edilmiş

65 Sonuç Şizofrenide sıcak bilişsel beceriler soğumuş gibi görünmektedir

66 Sonuç Sosyal bilişsel bozukluklar, nörobilişsel bozukluklar ile ilişkili ancak onlardan bağımsızdır Sosyal bilişsel bozukluklar şizofrenide işlevsel sonlanımın en iyi yordayıcısıdır Endofenotip özelliği taşıyor gibi görünmektedirler Bu becerilerde görev alan alanlar VMPC, MPC, Amigdala ve STG dir

67 Sonuç Sosyal bilişsel bozuklukların araştırmalardaki önemi giderek artmaktadır Sonlanım ölçümlerinden ve Tedavi hedeflerinden biri haline gelmişlerdir Bu bozuklukların AP ilaçlara yanıtı şüphelidir, ancak AP tedavi olmaksızın psikososyal rehabilitasyon programı uygulamak mümkün değildir Sosyal bilişsel bozukluklar psikososyal müdahalelere iyi yanıt veriyor gibi görünmektedirler

68 Teşekkürler