Üretim yöneticileri, belli bir ürünün gelecekte. talep edileceğini belirlemek ve buradan. yönünden planlamak durumundadırlar

Transkript

1 Üretim Planlama ve Programlama Üretim yöneticileri, belli bir ürünün gelecekte Ne zaman ve Ne kadar talep edileceğini belirlemek ve buradan hareketle ileride ihtiyaç duyulacak üretim faktörlerini de Zaman Miktar ve Nitelikler yönünden planlamak durumundadırlar 1

2 Rekabet sağlayabilmek için, Pazar talebi ile uzun dönemli üretim planlaması arasında bir denge kurulmalıdır. Uzun ve orta dönemli planların yapılması, stokların etkin kullanımı, işgücü atamaları ve iyi bir kapasite planlaması talepteki değişikliğin etkilerini azaltır. Üretim kaynaklarının gelecekte nasıl kullanılacağı, örgütün başarısını direk etkiler ve burada üretim planlama sistemi yardımcı bir araçtır. 2

3 İşletmelerde amaçları gerçekleştirebilmek için i birtakım planlar l yapılır. İşletme politikası-stratejisi diye tanımlanan uzun zaman dilimini kapsayan planların yanısıra Daha kısa zaman dilimini kapsayan, mal ve hizmetlerin miktar ve türünü belirleyen talep öngörülerine ilişkin ş planlar da söz konusudur. 3

4 Planning Tasks and Responsibilities 4

5 Planlama dönemleri-ufku Kısa-dönem planlar Görev atamaları Sipariş ş verme Görev programlama sevkiyatlar Sorumlu: Üretim yöneticileri, nezaretçiler, ustabaşı Sorumlu: Üretim Yöneticileri Orta-dönem planlar Satış planlama Üretim planlama ve bütçeleme İşgücü, stok ve taşaron düzeylerini saptama Üretim-iş planlarını analiz etme Sorumlu: Üst yönetim Uzun-dönem planlar l AR-GE Yeni ürün planları Sermaye harcamaları Tesis kuruluş yeri ve yayılma Bugün 3 Ay 1 yıl 5 yıl Planlama Ufku 5

6 Üretim planlama Gelecek belli bir dönem boyunca üretim düzeyinin belirlenmesi çabasıdır. Yani üretilecek ürünlerin ne miktarda ve ne zaman üretilmesi gerektiği, üretim kapasitesinin kullanımı ve kapasite ile çıktıların dengelenmesi konularını kapsamaktadır. Plan ayrıntılara girmez, kesinlik taşımaz, gerekirse düzeltilir. 6

7 Üretim programlama Hangi üü ürünün ü ne zaman, a ne miktarda adave nerelerde işlem görerek üretileceği üretim programlamanın kapsamına girer. Programlar bağlayıcıdır, zorunlu olmadıkça değiştirilmez. Üretim planlama ve programlama üretim öncesi faaliyetleri, üretim kontrolu ise üretim esnası ve sonrası faaliyetleri kapsar. 7

8 Üretim planlama Üretim planlamasının amacı üretim sürecinde yapılmakta olan faaliyetleri minimum maliyetle gerçekleştirerek ve zamanında üretim yaparak tüketici taleplerini karşılamaktır. Üretim planı, işletme planı ile uyumlu olmalı ve pazarlama ve finans planlarını l etkilediğinden d bölümler arasında birlik sağlayabilmelididir. Kötü veya hatalı bir üretim planlaması fazla stok bulundurmaya-stoklama maliyetlerinin artmasına veya stoksuzluğa-tüketici isteklerinin karşılanmamasına yol açar. Verimlilik azalır. 8

9 Üretim planlama ve programlama süreci 1. Talep öngörümü 2. Bütünleşik-toplam toplam üretim planlaması Aggregate production planning 3. Ana üretim programlaması genel kapasite planlaması Master production scheduling 4. Malzeme ihtiyaç planlaması detaylı kapasite planlaması Material Requirements Planning (MRP) 5. Kısa dönem programlama kısa dönem kapasite kontrolü Faaliyetlerin tümü birbiriyle uyumlu olmalı, faaliyetlerin detayı aşağı doğru artarken, kapsanan süre azalmalıdır. 9

10 Bütünleşik ş Üretim Planlaması BÜP genellikle bir yıl gibi orta dönemde, beklenen talebi karşılayabilecek üretimi sağlama çabasıdır. Arzı talebe uydurma çalışmalarının tümüdür. Öngörülen talep ile üretimi birbirine uydurabilme çalışmaları genellikle tek grup çıktı veya birkaç birleştirilmiş ürün grupları için yapıldığından bütünleşik ya da toplam planlama deyimi kullanılır. (ayakkabı imalatında renk ve tür ayrımı yapmadan imal edilen ayakkabı adedi, kaç ton çelik, kaç litre boya, kaç metre kumaş vs..) 10

11 Bütünleşik ş üretim planlaması Ne kadar kapasiteye ihtiyaç var? İhtiyaç duyulan kapasite nasıl temin edilecek? Dönemler arasındaki farklı talepler nasıl dengelenecek? soruları cevaplanmaya çalışılır. 11

12 Bütünleşik ş üretim planlaması Bu amaçla şu sorular cevaplanır: 1. İşletme gelecek yıl ne kadar üretmelidir? 2. Kaynak kapasitesi i ne kadardır? d 3. Talebi karşılamak ş için üretim aylık ne kadar değiştirilmelidir? 4. Hangi mal ve hizmetlerden ne kadar satın alınmalıdır? 12

13 Bütünleşik ş plan ve ilişkileriş Pazar Ve talep Ürün kararları Araştırma ve teknoloji talep öngörüleri, siparişler Süreç planlama ve kapasite kararları işgücü Eldeki hammaddeler Bütünleşik plan Eldeki stok Ana üretim programı Ve MRP sistemleri Dış kapasite Taşaronlar Detaylı iş programları 13

14 Bütünleşik üü üretim üe pa planı özellikleri e Genellikle 3-12 aylık bir süre için üretimin miktar ve zamanını saptar Plan aylık dönemler itibariyle hazırlanır. Üretimi adet, saat, lira gibi ortak birimlerle ifade eder. Kapasite ve talep değişkenlerini kullanır. Arz veya talep değişkenlerini değiştirebilme imkanı verir. Plan döneminde işletmenin fiziki kapasitesi sabittir, değiştirilemez varsayar. Talebin değişken veya mevsimsel olduğu ğ durumda planı hazırlamak anlamlı olur. Talep değişmez olsa kolay hazırlanır. 14

15 Amaçları Talebi karşılamak Kapasiteyi etkin kullanmak Envanter politikasına uymak Maliyetleri minimize etmek işgücü envanter Tesis ve ekipman taşeron 15

16 Bütünleşik ş planlama stratejileri Kapasite seçenekleri- kapasiteyi değiştir 1. Üretim miktarını değiştirmek Fazla mesai Eksik çalışma Taşeron Fason 2. İşgücü miktarını değiştirme İşe alma, işten ş çıkarma Part-time Geçici işgören 3. Stok düzeylerini değiştirme Stoklama stoksuzluk k 16

17 Bütünleşik ş planlama stratejileri Talep seçenekleri- talebi değiştir: Talebi etkilemek (fiyatlama, reklam, satış geliştirme Farklı ürün üretme (mevsimlik talepte tamamlayıcı ürünler üretme) Yüksek talep dönemlerinde talebi geç karşılama 17

18 Aggregate Scheduling Options - Advantages and Disadvantages Option Advantage Disadvantage Some Comments Changing inventory levels Changes in human resources are gradual, not abrupt production changes Inventory holding costs; Shortages may result in lost sales Applies mainly to production, not service, operations Varying workforce size by hiring or layoffs Avoids use of Hiring, layoff, other alternatives and training costs Used where size of labor pool is large 18

19 Advantages/Disadvantages - Continued Option Advantage Disadvantage Some Comments Varying Matches seasonal Overtime Allows production rates through overtime or idle time fluctuations without hiring/trainingi i i premiums, tired workers, may not meet demandd flexibility within the aggregate plan costs Subcontracting Permits flexibility and smoothing of the firm's output Loss of quality control; reduced d profits; loss of future business Applies mainly in production settings 19

20 Advantages/Disadvantages - Continued Option Advantage Disadvantage Some Comments Using part-timetime Less costly and High Good for workers more flexible than full-time workers turnover/training costs; quality suffers; unskilled jobs in areas with large temporary labor scheduling pools difficult Influencing Tries to use Uncertainty in Creates demand excess capacity. Discounts draw new customers. demand. Hard to match demand to supply exactly. marketing ideas. Overbooking used in some businesses. 20

21 Advantage/Disadvantage - Continued Option Advantage Disadvantage Some Comments Back ordering May avoid Customer must Many companies during highdemand overtime. Keeps be willing to backorder. periods capacity constant wait, but goodwill is lost. Counterseasonal products and service mixing Fully utilizes May require resources; allows skills or stable workforce. equipment outside a firm's areas of expertise. Risky finding products or services with opposite demand patterns. 21

22 İki zıt strateji Level Strategy Sabit üretim hızı Chase Strategy Üretimin talebi izlemesi 22

23 Bütünleşik ş planlama stratejileri Chase-talebi izleme stratejisi Üretim hızının talebi çok yakından izlemesi i ve stok düzeyinin sıfıra yakın olması (işe alma ve çıkarma mal. artar) Level-sabit üretim hızı stratejisi Her gün aynı miktarı üretmek İşgücü düzeyi aynı kalır Stok bulundurma veya bulundurmama maliyetleri artar kolay Mixed-hybrid-karma strateji İlk iki stratejinin sakıncalarını gidermek için orta yol izlenir. örneğin üretim hızı birkaç ayda bir değiştirilir. 23

24 Bütünleşik planlama yöntemleri Grafik & şema yöntemleri Anlaşılması kolay, popüler deneme & yanılma yaklaşımı Kantitatif-matematiksel yöntemler Doğrusal programlama Ulaştırma modeli Doğrusal karar kuralı Yönetim katsayılar modeli Simülasyon...vs 24

25 Grafik yaklaşım Planlamacılar l l tecrübe, sezgi ve maliyet verilerini kullanarak bütünleşik planlar ortaya çıkarabilirler. Alternatif planları göstermek için grafikler kullanılır. Grafikte talep ile üretim kapasitesi karşılaştırılır. Deneme yanılmayı esas alan basit, popüler bir planlama tekniğidir. 25

26 Grafik yaklaşım Talebi her dönem için öngörüle Her dönem için kapasiteyi normal çalışma, ş fazla mesai ve taşeron ş kullanma durumunda belirle İşgücü, işe almaveçıkarma çıkarma, stoklama maliyetlerini belirle Stok düzeyleri ve işgücü için firma politikasını dikkate al. Alternatif tif planlar l hazırla ve toplam maliyetlerini karşılaştır. 26

27 örnek Aşağıdaki talep öngörülerine sahip ABC işletmesinde: ş Normal üretim kapasitesi ayda 2200 Dönem başı stok 1000 ise ve her ay normal kapasite kadar üretilirse::: 27

28 Örnek-ABC işletmesi talep öngörüsü ay talep Küm talep üretim Küm üretim Dönem sonu stok satış kaybı Ocak Ş M N My H T Ağ Ey Ek K A

29 küm talep küm üretim

30 Üretim planı(level) için maliyetler ay üretim Ürt.mal stok Stok mal Satış kaybı Ocak Ş M N My H T Sat.kayM Ağ Ey Ek K A TOP

31 Üretim planı(karma) ay Küm talep üretim Küm üret D. S stok Satış kaybı Ocak Ş M N My H T Ağ Ey Ek K A

32 küm talep küm üretim

33 Üretim planı (karma) maliyetler ay üretim Ür.mal D. S St.mal Ür.mik. Fazla Eksik stok değ mesai çalışma O Ş M N M H T Ağ Ey Ek K A

34 Planları karşılaştırma Plan1-level maliyet= Plan2-karma maliyet=

35 Örnek:Densepack ocak-haziran talebi Ocak:1280 Şubat: 640 Mart: 900 Nisan:1200 Mayıs:2000 Haziran: 1400 Aralık sonunda çalışan :300 kişi Aralık sonunda eldeki stok:500 Haziran sonunda eldeki stoğun:600 olması istenir İşe alma maliyeti:500 $/işgücü İşten çıkarma mal.:1000$/işgücü Envanter mal:80$/birim/ay K= işgücü başına günlük üretim 22 işgününde ü 76 işçi i 245 birim i üretmiş ise K=245/22=11,1364/76=0,14653 birim/işgücü/gün 35

36 ay talep Net talep Küm talep işgünü Ocak = Şubat Mart Nisan Mayıs haziran =

37 Plan 1-chase-üretimin talebi izlemesi Sıfır stok, işe ş alma ve işten ş çıkarma ile ay işgünü Net talep aylık üretim İşgücü başına Ocak x0,14653= Gerekli işgücü 780/2,931= 2, Şubat , Mart , Nisan , Mayıs , Haziran ,

38 Aralık sonunda 300 çalışan var ise Ay işgücü ü İşe İşten t İşgücü ü ü Top Küm Küm stok alma çıkarma üretim üretim talep O =33 Ş =85 M =160 N 315 başına aylık üretim 2, x2,93 1= , =27 2, , M , = H =289 2, top

39 maliyetler M= 755x x x80= Haziran sonunda 600 birim stok istenir: mal=600x80= Top mal= = Dönem başı stok-500 maliyete girmez Martta ve mayısta elde stok olduğu için 1 er işçi azaltılabilir =753 işçi işe alınırsa, işten çıkarma 144 olur. Envanter 13 e iner. Maliyet olur 39

40 Plan2-level-sabit level işgücü-stoksuzluk yok İşe alma işten çıkarma yok, satış kaybı yok. Minimum kaç kişi gerekli? ay Küm talep İşgücü başına Gerekli kişi küm. üretim sayısı O 780 2, /2,931=267 Ş , M , N , M , H ,

41 411 KİŞİ GEREKLİ- aralık sonu 300 kişi var ise 11 kişi işe alınacak, dönem sonu stoklar ise aşağıdaki gibi: Ay İşgücü başına aylık üretim (1) Aylık top. Üretim (2) (2)= (1)x411 Küm. Üretim Küm. Net talep stok 2,931 O Ş 3, M 2, N 3, M 3, H 2, top

42 Dönem sonu envanter: =6562 Maliyet=envanter t mal+ işe alma mal. Maliyet=6562x x500= Plan idi Plan ikisi birbirine yakın İşe al, çıkar yerine 2. plan uygulanır 42

43 Plan 3- karma strateji Sadece 1 kez kişi sayısını değiştirsek Ocak-nisan arası 1 dönem, mayıs haziran arası 2. dönem olsa İlk 4 ay kümülatif ül talep 3520 İlk 4 ay kişi başı küm. Üretim: 2,931+3,517+2,638+3,810=12,896,,,, 3520/12,896=272,95 kişi aylar için Küm talep=4000 Üretim:3,224+2,198=5, /5,422=737,7 kişi gerekli Küm talep Ay İşgücü ü ü başına aylık üretim O 780 2,931 Ş ,517 M ,638 N ,810 M ,224 H ,198 43

44 Karma strateji Ay Küm İşgücüü ü İşe İşten t Kişi i üretim Küm stok talep alma çıkarm başı üretim üretim O 780 2, , Ş 340 M , N , M , H , top

45 Karma strateji maliyeti İşten çık.+işe alma+stok 27x x500+( )x80= Bu sonuç aynı zamanda doğrusal programlama a a sonucu elde edilen e optimal strateji 45

46 Örnek: çatı malzemeleri imalatçısı Çatı malzemeleri imalatçısı, 6 aylık çatı kaplama malzemesi öngörülerini tablodaki gibi hazırladı. Ort. Talep= 6200/124 Ort. Talep=50 birim/gün ay talep gün Günlük talep O Ş M N My H top

47 Öngörülen talep ve ortalama talep Pro oduction rat te per workin ng day Level production using average monthly forecast demand Forecast Demand 0 Jan Feb Mar Apr May Jun

48 ay Plan 1: 6 ay boyunca talebi karşılayacak sabit işgücü üretim Küm talep stok Kü Küm Dönem üretim talep sonu stok O Ş M N M H

49 Kümülatif talep grafiği Plan 1 7,000 Cu umulativ ve Dem mand (U nits) 6,000 5,000 4,000 3,000 2,000 1,000 Reduction of Cumulative level inventory production using average monthly forecast requirements Cumulative forecast requirements Excess inventory Jan Feb Mar Apr May Jun 49

50 Maliyet verileri Stoklama mal= 5 pb/birim/ay Fason mal= 10 pb/birim Ortlama ücret= 5 pb/saat (40 pb/gün) Fazla mesai= 7 pb/saat (8 saatin üstüne) Üretim miktarını artırma mal= 10pb/birim Üretim miktarını azaltma mal= 15pb/birim Bir birim üretim için gerekli işgücü saat = 1,6 saat 50

51 Plan 1 maliyeti Günde 50 birim i sabit üretim için, i sabit işgücü istenirse (fazla mesai yok, dönem başı stok yok, fason yok..) Günde 50 birim üretim için gerekli işgücü: 50 birimx 1,6 saat=80 saat gerekli 80 saat/ 8 saat/işgücü = 10 işçi Stok maliyeti=1850 birimx5pb=9250 pb Normal çalışma=10 kişix124günx40pb=49600 Toplam maliyet= = pb 51

52 Plan 2: günlük talebin en düşük olduğu dönemdeki kadar işgücü tutup, kalanını fason karşılamak ay talep gün O Ş Günlük talep M min N My H top

53 Plan 2 maliyet 38 adet x 1,6 saat= 60,8 saat gerekli 60,8/8= 7,6 kişi gerekli 7 full-time, 1 part-time İşletme içi üretim= 38birim/günx124 gün= = 1488 birim fason İşgücü g mal= 7,6kişix40 pb/günx124gün=37696 g Fason mal=1488 birimx 10pb/birim=14880 Toplam maliyet= =

54 Plan 3: işe alma ve çıkarma ile üretimi talebe eşitleme Üretimi art. ay talep Üretim İşten toplam mal O x1,6x5= 7200 (işe alma) çıkarma Ş x15= M x10= N My H top

55 karşılaştırma Plan 1 Plan 2 Plan 3 Stoklama Norm çalış Fazla çal İşe alma İşten çık Fason toplam

56 Örnek- Level Strategy 56

57 Non-Financial Criteria Operations perspective: Smooth & even flow is easy to manage Human resources perspective: Nobody hired or fired, no overtime or furloughs, so employee morale should be fine Marketing gperspective: p All demand met, so no customer service issues 57

58 Örnek-Chase Strategy 58

59 Non-Financial Criteria Operations perspective: Can operations ramp up & back down this quickly? Much more difficult to accomplish Human resources perspective: Will employees tolerate t being hired & fired so rapidly? What about training & learning curve issues? Marketing perspective: All demand is met (assuming no strikes) 59

60 Örnek Bir fabrika üretim, talep, kapasite ve maliyete ilişkin verileri i aşağıdaki gibi toplamıştır. D.P. nin ulaştırma yöntemi ile ulaştırma tablosunu ve başlangıç uygun çözümü hazırlayınız. Mart Nisan Mayıs Talep Kapasite Normal Fazla Mesai Fason Dönem Başı Stok 100 Normal Çalışma Fazla Mesai Fason Maliyetler 40 pb/br 50 pb/br 70 pb/r Stoklama 2 pb/br/ay 60

61 Farnsworth s Transportation Table Perio d 3 Period 2 Period 1 Period 1 Period 2 Period 3 Unused Total Capacity (Mar) (Apr) (May) Capacity Available (Dummy) (Supply) Beginning Inventory Regular Overtime Subcontract Regular X Overtime X Subcontract X Regular 40 0 X X Overtime 50 0 X X Subcontract 70 0 X x 130 Ttl Total Demand 61

62 Comparison of Three Major Aggregate Planning Methods Techniques Approaches Aspects Charting/graphica l methods Transportation method Management coefficient model Trial and error Optimization Heuristic Simple to understand, easy to use. Many solutions; one chosen may not be optimal LP software available;permits sensitivity analysis and constraints. Linear function may not be realistic Simple, easy to implement; tries to mimic manager s decision process; uses regression 62