Gastrointestinal Sistem Kanamalı Hastaların Özellikleri Endoskopi ve Biyopsi Sonuçlarının Değerlendirilmesi

Transkript

1 Gastrointestinal Sistem Kanamalı Hastaların Özellikleri Endoskopi ve Biyopsi Sonuçlarının Değerlendirilmesi Evaluation of Endoscopy and Biopsy Results and Features of Patients with Gastrointestinal Haemorrhagia Naim NUR*, Abdülkerim YILMAZ**, Gürsel YILDIZ*** Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi ÖZET Gastrointestinal sistem (GİS) kanamaların sıklığı de arasında değişmektedir. Tanımlayıcı tipteki bu çalışmada amaç kliniğimizde izlenen ve GIS kanama tanısı almış hastaların özelliklerini, endoskopi ve biyopsi sonuçlarını değerlendirmektir. 1 Ocak Şubat 2006 tarihleri arasında Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Kliniği nde izlenen ve GIS kanama tanısı almış, endoskopi ve biyopsi sonuçları tam olan 164 hastanın sonuçları retrospektif olarak değerlendirildi. GİS kanamalı 164 hasta (118 erkek, 46 kadın) çalışmaya dahil edildi. Erkeklerin yaş ortalaması 57.0±6.0 yıl, kadınların yaş ortalaması ise 57.0±3.0 yıldı. Melena en sık saptanan şikayetti. Vakaların çoğu sonbahar (%33.6) ve yaz (%32.8) aylarında ortaya çıkmıştır. Endoskopik incelemede sırasıyla en sık gastrik ülser %52.4, duodenal ülser %11.0 ve reflü özefajit %7.3 iken biyopsi incelemesinde kronik aktif gastrit Helikobacter Pylori (-) %47.9, kronik aktif gastrit Helikobacter Pylori (+) %35.3 ve gastrik kanser %7.0 oranında tespit edilmiştir. Önlenebilir GİS kanamaları özellikle yaşlılarda, ciddi bir sağlık problemi olmayı sürdürmektedir. SUMMARY Prevalence of gastrointestinal haemorrhage varies per population. In this descriptive study, the results of diagnostic gastrointestinal endoscopy and biopsy performed at our unit were evaluated. Diagnostic gastrointestinal endoscopy and biopsy results of a total 164 patients who underwent the procedure between1 January February 2006 were evaluated retrospectively. A total of 164 patients with gastrointestinal haemorrhage (118 Males, 46 Females) were enrolled into the study. Mean age for men 57±6.0 years and for women 57±3.0 years. Melena was the primary complaint among the patients. The highest ratios of bleeding was observed during autumn (33.6%) and summer (32.8%). Pathologic gastrointestinal endoscopy and biopsy findings were detected in all patients. Most frequent pathologic findings were gastric ulcer 52.4%, acute duodenal ulcer 11.0% and reflux esophagitis 7.3% in endoscopy results and chronic active gastritis Helicobacter Pylori (-) 47.9%, chronic active gastritis Helicobacter Pylori (+) 35.3%, gastric cancer 7.0% in biopsy results. Preventable gastrointestinal haemorrhage continues to be a severe health problem, particularly in aged patients. Anahtar Kelimeler: Gastrointestinal kanama, endoskopi, biyopsi Key Words: Gastrointestinal haemorrhage, endoscopy, biopsy. C.Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 29 (2): 42-46, 2007 GİRİŞ Üst gastrointestinal sistem (GİS) kanamaları sık rastlanan, ölümle sonuçlanabilen ve acil hekimliğin tıbbi-cerrahi işbirliğini gerektiren en önemli hastalıklardan biridir. GİS kanamaların sıklığı yıllık olarak de arasında değişmektedir (1,2). Özellikle, yaşlılarda görülmesi nedeniyle yüksek oranda mortalite ve morbidite riski taşır (3-8). Yüksek morbidite ve mortalite riski yanında, tanı ve tedavi maliyeti yüksek, sıklıkla hospitalizasyon ve yoğun bakım gerektiren hastalıklardır. *Yrd.Doç.Dr. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD. SİVAS **Yrd.Doç.Dr. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Gastroenteroloji BD SİVAS *** Uz.Dr. Erzincan Devlet Hastanesi İç Hastalıkları ERZİNCAN 42

2 Gastrointestinal Sistem Kanamalı Hastaların Özellikleri Endoskopi ve Biyopsi Sonuçlarının Değerlendirilmesi Endoskopik işlemler nispeten yüksek maliyetli olmalarına rağmen fiyat-kazanç oranları bakımından belirgin derecede yüksek tanısal yararlar sağlaması yanı sıra teröpatik girişim avantajları nedeni ile de ilk olarak tercih edilmekte ve gittikçe daha çok merkezde yapılır hale gelmektedir. Günümüzde kullanılmakta olan endoskoplar, bükülebilir özellikleri ve neredeyse 360º ye varan hareket yetenekleri sayesinde sindirim sisteminin hemen her noktasına girilerek direkt görüntü ve biyopsi alınabilmesine olanak sağlamakta, aynı zamanda hasta tarafından da iyi tolere edilmektedir (9, 10). Bu çalışmada 1 Ocak Şubat 2006 tarihleri arasında Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Kliniği nde izlenen GIS kanama tanısı almış hastaların özellikleri, endoskopi ve biyopsi sonuçlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. GEREÇ VE YÖNTEM Tanımlayıcı tipteki bu çalışmada, Ocak Şubat 2006 tarihleri arasında Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Kliniği ne hematemez ve/veya melena ile başvuran ve GIS kanama tanısı alan, endoskopi ve biyopsi sonuçları tam olan 118 i erkek 164 hastanın dosyası retrospektif olarak incelendi. Endoskopik incelemeler Fujinon 450HR video endoskop ile tek bir gastroenterolog tarafından yapılmıştır. Endoskopik işlemler % 10 lidocaine ile lokal farinks anestezisini takiben yapıldı. İşlem öncesi anksiyetesi olan veya ajite hastalara ise ilaveten İV 2-3 mg midazolam ile premedikasyon yapıldı. Endoskopi işlemi sırasında orofarinksten duodenum ikinci kesimine kadar olan bölge incelendi. Gereken vakalarda biyopsi alındı. Malignite tanısında histopatolojik inceleme sonucu esas alındı. Verilerin tanımlayıcı istatistiksel analizinde SPSS 10.0 paket programı kullanıldı. BULGULAR Çalışmaya yaş ortalamaları 57.0±3.0 yıl olan 46 kadın ve 57.0±3.0 yıl olan 118 erkek olmak üzere toplam 164 hasta alındı. Her iki cinsiyette yaş ortalamaları açısından anlamlı bir fark yoktu (P>0.05). Araştırmada erkek oranı %72 idi. Erkeklerin %47.5 i yaş grubunda iken, kadınların %52.2 si yaş grubunda yer almaktaydı (Tablo 1). GIS kanama tanısı alan hastaların hastaneye başvuru nedenleri incelendiğinde, en sık melena/hematemez (%83) şikayetiyle başvurdukları ortaya çıkmıştır (Şekil 1). Hastaların %22.0 ı sigara kullanırken, %54.0 ında ilaç (aspirin ya da nonsteroid anti inflamatuar-nsaid) kullanımı öyküsü tespit edilmiştir (Şekil2). Tablo 1. Gastrointestinal sistem kanamalı hastaların yaş gurubu ve cinsiyete göre dağılımı Yaş grubu (yıl) Erkek (n=118,%) Cinsiyet Kadın (n=46,%) (3.4) 4 (8.7) (11.9) 2 (4.3) (35.6) 24 (52.2) (47.5) 12 (26.1) 81 2 (1.7) 4 (8.7 ) Şekil 1. GİS kanamalı hastaların başvuru nedenlerine göre Sadece Melena Sadece Hematemez Hematemez+Melena 43

3 Nur ve ark. Şekil 2. GİS kanamalı hastalarda ilaç kullanım sıklığı * (n=164, %) Tablo 2. Gastrointestinal sistem kanamalı hastalarda endoskopi ve biyopsi sonuçlarının dağılımı Hasta Sayısı Endoskopi sonucu n=164 (%) Gastrik Ülser 86 (52.4) Duodenal Ülser 18 (11.0) Reflü Özafajit 12 (7.3) 0 İlaç Kullanımı (+) İlaç Kullanımı (-) Kitle 10 (6.1) * Aspirin ya da NSAİ Varis 10 (6.1) Olguların mevsimlere göre dağılımı incelendiğinde %33.6 ı sonbahar, %32.8 i yaz, %23.8 i kış ve %9.8 i ilkbahar aylarında olduğu tespit edilmiştir (Şekil 3) Çalışmaya alınanların endoskopik incelemesinde %52.4 ünün gastrik ülser, biyopsi incelemesine göre %47.9 unun Kronik Aktif Gastrit Helikobacter Pylori (-) (KAGHP-) tanısı aldığı görülmektedir (Tablo 2). Özafajit ve Gastrik Ülser 28 (17.1) Biyopsi sonucu n=142 (%) Kronik Aktif Gastrit Helikobacter Pylori (+) Kronik Aktif Gastrit Helikobacter Pylori (-) 50 (35.3) 68 (47.9) Gastrik Kanser 10 (7.0) Kronik Aktif Duodenit Helikobacter Pylori (+) 8 (5.6) Şekil 3. GIS kanamaların mevsimlere göre dağılım Kronik Aktif Duodenit Helikobacter Pylori (-) 6 (4.2) 33,6 23,77 9,83 KIŞ İLKBAHAR YAZ SONBAHAR TARTIŞMA GİS kanama sıklığı yaş, cinsiyet ve mevsimlere göre değişebilmektedir. Berrios ve ark. nın (4) yaptığı çalışmada GİS kanama sıklığı erkeklerde 32,78 %98 olarak bulunmuş ve bu erkeklerin çoğunluğunun (%38) yaş aralığında olduğu tespit edilmiştir. Buna karşın Rodriguez ve ark. nın (5) daha büyük populasyonda yaptıkları çalışmada kanama sıklığı yaş aralığında ve özellikle kadınlarda, %66 oranında bulunmuştur. Başka bir çalışmada ise Villanueva ve ark. nın (6) altı yıl boyunca izledikleri hastalarda cinsiyet ve yaş aralığı bakımından bir farklılığa rastlamamışlardır. 44

4 Gastrointestinal Sistem Kanamalı Hastaların Özellikleri Endoskopi ve Biyopsi Sonuçlarının Değerlendirilmesi Mevsim özellikleri göz önüne alındığında, Rodriguez ve ark. nın (5) çalışmasında GIS kanamalı hasta sayısının ilkbahar aylarında arttığı bildirilirken başka bir çalışmada kış mevsiminde daha az olduğu, Nisan ve Ekim aylarında iki kez pik yaptığı (11), diğer bir çalışmada ise hastalığın daha çok kış mevsiminde görüldüğü bildirilmiştir (12). Çalışmamıza alınanların büyük çoğunluğu erkekti (%72.0). Erkeklerin %47.5 i yaş grubunda iken, kadınların %52.2 sinin yaş grubunda yer aldığı ve vakaların büyük çoğunluğunun sonbahar aylarında olduğu (%33.6) tespit edilmiştir. Çalışmalar arasındaki değişik sonuçlar yaşanılan yerin iklim, yükselti ve örnek büyüklüğü gibi farklılıklardan kaynaklanmış olabilir. Ayrıca sigara, alkol ve aspirin ya da NSAİD kullanım oranları bu sonuçlara katkıda bulunmuş olabilir. İlaç (aspirin ya da NSAİD) kullanımının kanama riskini artırdığını gösteren çalışmalar yayınlanmıştır. Rodriguez ve ark. (7) NSAİD ilaç kullanan duodenal ülserli hastaların %17.5 inde kanama tespit etmişken, van Leerdam ve ark.(13) GİS kanaması olan duodenal ülserli hastaların yarısının aspirin ya da NSAİD kullandığını saptamışlardır. Bu araştırmayla paralel şekilde hastalarımızın %54.0 ında aspirin ya da NSAİD ilaç kullanımı saptanmıştır. Yapılan çalışmalarda hastaların sağlık merkezlerine en sık başvuru nedenleri, sırasıyla melena/hematemez ve hematokezyadır (4,8). Bu çalışmada benzer şekilde en sık görülen başvuru nedeni melena/hematemez olarak tespit edilmiştir. Türkiye nin farklı bölgelerinde yapılan çalışmalarda GİS endoskopi sonuçlarına göre gastrit %50-55, reflü özefajit %7-13, akut duodenal ülser %8-11 ve Gastrik kanser %1-4 oranlarında bildirilmiştir (14-18). Hasta grubumuzun GİS endoskopi ve biyopsi sonuçlarına göre en çok rastlanan patolojik bulgular, gastrit (%52.4); reflü özefajit (%7.3), akut duodenal ülser (%11.0), KAGHP(-) %47.9, KAGHP(+) %35.3 ve Gastrik kanser %7.0 olarak saptanmış ve Gastrik kanser dışında daha önce yapılmış çalışma sonuçlarıyla da uyumlu olduğu bulunmuştur. Ancak, Gastrik kanser tanı sıklığının artmış olması çalışmaya alınan hasta sayısının düşük olmasından kaynaklanmış olabilir. Sonuç olarak önlenebilir GİS kanamaları özellikle yaşlılarda, ciddi bir sağlık problemi olmayı sürdürmektedir. Çalışmamızdaki sonuçlar, daha önce ülkemizin farklı merkezlerinde yapılmış çalışma sonuçlarıyla uyumludur. Olgu sayımız arttıkça daha kesin sonuçların verilebilmesi mümkün olacaktır KAYNAKLAR 1. Alkım H, Şaşmaz N. Akut üst gastrointestinal sistem kanaması. Özden A, Şahin B, Yılmaz U. Gastroenteroloji (TGV) 2002: Gönen Ö. Gastrointestinal kanamalar. İliçin G, Ünal S, Biberoğlu K. Temel İç Hastalıkları Kitabı 1.Cilt 1996; s: Laine L. Management of ulcers with adherent clots. Gastroenterology 2002; 123: Berrios J, Sedano O, Calle E, Montero F, Manrique J, Hinostroza E. Upper digestive hemorrhage in the inhabitants of high altitudes in Peru. Gastroenterol Peru 1996;16(1): Rodriguez Hernandez H, Loera Ontiveros E, Almarez Larreta C, Jimenez Ramirez N, Solano Ramirez A, Jacobo Karam JS,. Peptic ulcer with hemorrhage. An analysis of hospital discharges Rev Gastroenterol Mex.1999;64(1): Villanueva Palacios J, Lopez de Guimanes D, Avila Polo F. Gastrıc cancer ın peruvıan andes: 170 cases ın huaraz Gastroenterol Peru 1996;16(2): Rodriguez-Hernandez H, Jacobo-Karam JS, Jaquez Quintana JO, Avila-Romero HG, Galvan-Roman L, Lara Miranda SC, et al. Gastropathy caused by non-steroidal antiinflammatory agents and its association with Helicobacter pylori. Rev Invest Clin. 2003;55(3):

5 8. Cerrahi Gastroenteroloji. Prof. Dr. Ünal Değerli, Prof. Dr. Yavuz Bozfakıoğlu. 2000; s: The history of endoscopy. Smith J. In, Sheppard M, Mason D, eds. Practical endoscopy. London: Chapmean&Hall, 1997: : causes, characteristics andrelation to nonsteroidal antiinflammatory drugs.isr J Med Sci. 1993;29(5): Lewis BS. The history of enteroscopy. Gastrointest Endosc Clin N Am.1999;9: Zimmerman J, Arnon R, Beeri R, Keret D,Lysy J, Ligumski M, et al. Acute upper gastrointestinal bleeding in Jerusalem :causes, characteristics and relation to nonsteroidal anti-inflamantory drugs. Isr j Med Sci 1993;29(5): Stermer E, Levy N, Tamir A. Seasonal fluctuations in acute gastrointestinal bleeding. J Clin Gastroenterol. 1995;20(4): van Leerdam ME, Vreeburg EM, Rauws EA, Geraedts AA, Tijssen JG, Reitsma JB,. Acute upper GI bleeding: did anything change? Nur ve ark. Time trend analysis of incidence and outcome of acute upper GI bleeding between 1993/1994 and Am J Gastroenterol. 2003;98(7): Güliter S, Keleş H, Nur Özkurt Z. Üst gastrointestinal sistem endoskopi sonuçları. KU Tıp Fak Derg 2004; 6(1): Yükselen A, Yaşa M, Karaoğlu A, Yavaşoğlu İ, Ayhan M, Ersak N. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Bilim Dalında yapılan üst gastrointestinal endoskopi sonuçlarımız. Turk J Gastroenterol 2001; 12 (Suppl 1): P-L/25 (özet). 16. Tamer A, Korkut E, Korkmaz U, Akcan Y. Üst gastrointestinal endoskopi sonuçları: Düzce bölgesi. Kocatepe Tıp Dergisi 2005;6: Özer B, Coşar A, Serin E, Gümürdülü Y, Kayaselçuk F, Güçlü M, ve ark. Endoskopi endikasyon ve tanı oranlarımız. Turk J Gastroenterol 2003; 14 (Suppl 1): PB.10/ Türkay C, Saygılı Ö, Yüksel İ, Yılmaz K, Murat İ, Önal Ö, ve ark. Üst gastrointestinal endoskopi sonuçlarımız. Turk J Gastroenterol 2000; 11 (Suppl 1): P435. Yazışma adresi: Naim NUR, Cumhuriyet Universitesi Tıp Fakültesi Tıp Eğitimi AD Sivas Tel : / 2125 Fax : nnur@cumhuriyet.edu.tr 46