ÇALIġMA SERMAYESĠ YÖNETĠMĠNĠN ĠġLETME KÂRLILIĞI ÜZERĠNE ETKĠSĠ: BĠST DE BĠR UYGULAMA. Özet

Transkript

1 ÇALIġMA SERMAYESĠ YÖNETĠMĠNĠN ĠġLETME KÂRLILIĞI ÜZERĠNE ETKĠSĠ: BĠST DE BĠR UYGULAMA Sibel FETTAHOĞLU 1, Fuaad Ahmed MOHAMUD 2 Özet Bu araştırmanın amacı, işletme sermayesi yönetimi ile işletmenin kârlılığı arasında bir ilişkinin olup olmadığını belirlemektir. Bunu gerçekleştirmek için yılları arasında BİST de kesintisiz bir şekilde yer alan, gıda ve içecek sektöründe faaliyet gösteren 26 işletmenin yıllık verilerinden oluşan toplamda 148 veri üzerine analiz uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre alacak devir süresi, stok devir süresi, borç devir süresi ve nakit dönüşme süresi bağımsız değişkenlerinin istatistiksel olarak aktif kârlılığı üzerinde negatif yönlü ve anlamlı bir ilişki içinde olduğu, işletmenin büyüklüğü ve satışlardaki artış değişkenleri ile aktif kârlılığı üzerinde ise pozitif yönlü ve anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Anahtar Kelimler: Alacak Devir Süresi, Stok Devir Süresi, Borç Devir Süresi, Nakit Dönüşme Süresi, Aktif Kârlılığı THE EFFECT OF WORKING CAPITAL MANAGEMENT ON FIRM S PROFITABILTIY: A STUDY ABOUT BĠST Abstract The purpose of this study is to exmain the relationship between working capital management and it s impact on profitabiltiy. In this study is used data collected from 26 companies listed BİST food and beverage sector showing a seamless activity period between and it has been applied 148 observation years of data. The emprical result of this study shows that, there is significant negative relationship between number of days account receivables, number of days Inventories, number of days of account payables, cash conversion cycle and return on asset. But, there is significant positive relationship between firm size, sales growth and return on asset Keywords: Number of days account receivables, number of days of inventories, number of days of account payables, cash conversion cycle, return on asset 1 Doç. Dr., Kocaeli Üniversitesi İİBF, İşletme Bölümü Öğretim Üyesi, stopdemir@kocaeli.edu.tr 2 Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Bölümü, Muhasebe-Finansman Yüksek Lisans Öğrencisi, bilaal570@gmail.com 16

2 FETTAHOĞLU, MOHAMUD GiriĢ Çalışma sermayesi yönetimi, finansal yönetim kararları içinde önemli bir yere sahiptir. İşletmenin uzun vadede sürekli biçimde faaliyetini sürme yeteneği işletme sermayesine yapacağı yatırımlarına bağlı olacaktır. İşletme açısından, işletme sermayesinin optimum düzeyi kârlılık ve likidite arasında bir dengeleme yaparak sağlanabilmektedir. Bu bağlamda, işletme sermayesinin atıl kalması kârlılığın azalmasına yol açarken işletme sermayesi açığı da işletmenin vadesi gelen borçlarını ödeyememe riskini ortaya koyar. İşletme sermayesinin bu önemine rağmen, işletme finansmanı ile ilgili çalışmalar geleneksel olarak daha çok sermaye bütçelemesi, sermaye yapısı, kâr payı politikaları ve işletme değerlemesi gibi uzun vadeli finansal kararları içeren konular üzerinde durmaktadır. Çalışma sermayesini, oluşturan unsurlar kısa vadeli bir ömre sahiptir. Yani bir yıldan az ya da bir yıl içinde nakde dönüşmektedirler. Çalışma sermayesi, bir işletmenin nakit, pazarlanabilir menkul varlıklar, alacaklar ve stoklara yapmış olduğu yatırımlarıdır. İşletmenin dönen varlıkları ile kısa vadeli borçları arasındaki fark ise net çalışma sermayesi olarak ifade edilir (Türko, 1999). Çalışma sermayesi; likidite riskini azaltması, kredi değerliliğini artırması bakımından işletme için hayati önem taşır (Şenel, 2005). Çalışma sermayesi yönetimi, işletmeninin stoklarının, alacaklarının ve ticari borçlarının yönetimi olarak tanımlanmaktadır. Çalışma sermayesi yönetimi, işletmeninin likidite düzeyi ve kârlılığı arasındaki denge üzerine kuruludur. Dolayısıyla çalışma sermayesi yönetimi hem işletmenin dönen varlıklara yaptıkları yatırımları hem de bu dönen varlıkların finansmanını kapsamaktadır. İşletmeler, dönen varlıkların bir kısmını kısa süreli borçlarla finanse ederken bir kısmını da uzun süreli finansman kaynaklarıyla finanse edebilmektedirler (Öz ve Güngör, 2001). Bu çalışmada işletme sermayesi yönetimi ile işletmenin kârlılığı arasında bir ilişkinin olup olmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. Bunu gerçekleştirmek için yılları arasında BİST de kesintisiz bir şekilde yer alan gıda ve içecek sektöründe faaliyet gösteren 26 tane işletmenin yıllık verilerinden oluşan toplamda 148 veri seti üzerine analiz uygulanmıştır. Söz konusu işletmelerde çalışma sermayesi yönetimini yansıtan alacakların devir süresi, stok devir süresi, borç devir süresi ve nakit dönüşme süresinin işletmenin aktif kârlılığı üzerindeki etkisi panel veri analizi kullanılarak belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonraki bölümlerinde, literatürde bu konuda yapılan çalışmalara değinilmiş, kullanılan model ve tahmin süreçleri hakkında bilgi verilerek analizlerden elde edilen bulgular tartışılacaktır. Literatür Ġncelemesi Çalışma sermayesi ile işletme kârlılığı arasındaki ilişkinin ortaya çıkarılması için birçok çalışma gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmaların bazılarında, etkin çalışma sermayesi yönetiminin işletmenin kârlılığı üzerine dolaysız etkide bulunduğu tartışılırken, bazıları ise bu etkinin sınırlı olduğunu ya da var olmadığını ifade etmişlerdir. Ayrıca, aynı şekilde, bazı araştırmalarda söz konusu etki küçük ve büyük ölçekli işletmeler arasında farklılaşmaktadır. Aşağıda bu çalışmalardan bazıları özetlenmektedir: Shin ve Soenen (1998), yılları arasında faaliyet gösteren Amerikan işletmesi üzerine yapmış oldukları çalışma sonucunda, etkin çalışma sermayesi yönetimi (nakit 17

3 ÇALIŞMA SERMAYESİ YÖNETİMİNİN İŞLETME KÂRLILIĞI ÜZERİNE ETKİSİ: BİST DE BİR UYGULAMA döngüsü bileşenleri göz önüne alındığında) ile işletme kârlığı (ya da performansı) arasında güçlü ancak olumsuz bir ilişki olduğunu belirlemişlerdir. Aynı şekilde, Lyroundi ve Lazaridu(2000) çalışmalarında, Yunanistan da gıda sektöründeki işletmelerin likidite göstergesi olarak nakit dönüş süresini kullanmışlar ve nakit dönüş süresi ile cari oran, likidite oranları arasındaki ilişkiyi araştırılmışlardır. Ayrıca çalışmalarında nakit dönüş süresinin kârlılık, borç yapısı ve işletme büyüklüğüne etkisini incelediler. Çalışmada sonuçlarına göre nakit dönüş süresi ile cari oran, likidite oranı arasında olumlu bir ilişki olduğunu ancak kârlılık oranı açısından olumsuz yönlü bir ilişki olduğunu belirlediler. Yücel ve Kurt(2002) İMKB de işlem gören 167 işletmenin yılları arasındaki verilerini kullandıkları çalışma sonucunda, nakit dönüş süresinin likidite oranları ile pozitif, aktif kârlılığı ve özsermaye kârlılığı ile negatif ilişkisini tespit etmişlerdir. Deloof(2003) yılları arasındaki büyük ölçekli Belçikalı işletmelerin 1009 gözlemlik veri setini incelediği çalışmasında, stok devir hızı, alacak devir hızı ve borç ödeme devir hızı ile brüt kârlılık arasında olumsuz bir ilişki bulmuştur. Bu sonuçlara göre yöneticiler, kârlılık seviyelerini, alacak devir hızı ve stok devir hızlarını makul bir düzeyde kısaltarak yükseltmektedir. Ayrıca, Eljelly (2004) yapmış olduğu çalışmada, Suudi Arabistan İşletmelerinin çalışma sermayesi yönetimi (Likidite Oranları, Nakde Dönüşüm Döngüsü) ve kârlılığı arasındaki ilişkiyi incelemiş ve regresyon analizi uygulamıştır. Yapılan analiz sonucunda nakde dönüşüm döngüsünün kârlılık üzerindeki etkisinin, cari oranın kârlılık üzerindeki etkisinden fazla olduğunu belirlemiştir. Ganesan (2007) yaptığı çalışmada Amerika da iletişim sektöründe faaliyet gösteren 349 işletme üzerinde nakit döngüsü ile işletme kârlılığı arasındaki istatistiki anlamda önemli olmayan negatif bir ilişkiyi belirlemiştir. Şamiloğlu ve Demirgüneş (2008) yaptıkları çalışmada, yılları arasında İstanbul Menkul Kıymetler Borsası nda kote olmuş işletmelerde çoklu regresyon yöntemiyle yaptıkları araştırmada, alacakların devir hızı, stok devir hızı ve kaldıraçla kârlılık arasında olumsuz ilişki, satışların büyüklüğü ile kârlılık arasında ise olumsuz ilişkiyi belirlemişlerdir. Uyar (2009) çalışmasında, 166 imalat işletmesi için nakit döngüsü ile kârlılık arasında olumsuz bir ilişki olduğu sonucuna ulaşmıştır. Dong ve Su (2010) çalışmalarında, Vietnam da yılları arasında faaliyet gösteren işletmeler üzerinde, çalışma sermayesi yönetiminin işletme kârlılığı ve likiditesi üzerine etkilerini incelemiş nakit döngüsü ile işletme kârlılığı arasında güçlü bir olumsuz ilişki belirlemişlerdir. Bulgular ışığında, kârlılıktaki düşüşün altındaki temel nedenlerden birisinin nakit döngüsündeki sürenin uzaması olarak belirlediler. Akbulut (2011) yaptığı çalışmada, yılları arasındaki İstanbul Menkul Kıymetler Borsası nda imalat sektöründeki işletmelerde çalışma sermayesinin yönetimi ve kârlılık arasındaki ilişkiyi araştırmış ve çalışma sermayesinin yönetimi ile kârlılık arasında olumsuz yönde bir ilişki olduğunu ifade etmiştir. Sharma ve Kumar (2011) yılları arasındaki Hindistan da kağıt sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin verilerini analiz ederek çalışma sermayesinin kârlılık üzerine etkisini incelemişlerdir. Bulgular, çalışma sermayesi yönetimiyle kârlılık arasında olumlu ilişki sonucuna ulaşmıştır. Ayrıca, bir işletmenin kârlılığıyla stok devir süresi ve borç devir süresi arasında olumsuz ilişki olduğunu, alacak devir süresi ve nakit dönüş süresiyle ise olumlu ilişki olduğunu belirlemişlerdir. 18

4 FETTAHOĞLU, MOHAMUD Yöntem Gıda ve içecek sektörü, Türk ekonomisinin önemli yapı taşlarından biridir. Son 10 yılda ki gelişmelerden sonra Türkiye, dünyanın 17 büyük ekonomisi olurken, gıda ve içecek sektörü ile dünyanın 15. büyük ihracatçısı konumuna yükselmiştir ( Erişim tarihi: 25-Eylül-2015). Çalışmanın analiz kısmının gıda ve içecek sektörünün seçilmesinin nedeni, bu sektörün çalışma sermayesi yoğun olan bir sektör olmasıdır. Bu araştırmanın veri analizinde kullanılan yöntem ise çoklu regresyon analizi yöntemidir. Bunun için SPSS 20 paket Programı kullanılmıştır. Kullanılan DeğiĢkenler Çalışma sermayesi yönetimi ile işletmenin kârlılığı arasında ilişkiyi ortaya koymak için araştırmada bağımlı değişken olarak Aktiflerin Kârlılığı (AK) ele alınmıştır. Analizde kullanılan bağımsız değişkenler, Lyroundi and McCarty(1993); Shin and Seanen(1998); Lyroundi ve Lazzaridu (2000); Yücel ve Kurt(2002); Deloof(2003); Eljelly(2004); Lazaridis ve Tryfonidis(2006); Ganesan(2007); Şamiloğlu ve Demirgüneş(2008); Uyar(2009); Dong ve Su (2010); Akbulut(2011); Sharma ve Kumar(2011) in çalışmalarında olduğu gibi çalışma sermayesi yönetimi değişkenleri ve kontrol değişkenleri olarak iki ana grupta toplanmıştır: Alacak Devir Süresi (ADS), Stok Devir Süresi (SDS), Ticari Borçlar Devir Süresi (BDS) ve Nakit Dönüşüm Süresi (NDS) bağımsız değişken olarak analize dahil edilmiştir. Deloof(2003); Padachi(2006); Garcia ve Martinez(2007); Sharma ve Kumar(2011) in çalışmalarında yer alan işletme büyüklüğü ve Deloof(2003); Padachi(2006); Garcia ve Martinez(2007); Nobanee (2009) nin çalışmasında yer alan satışlardaki artış kontrol değişkenleri olarak kabul edilmiştir. Tablo 1: Bağımlı, Bağımsız ve Kontrol Değişkenleri Bağımlı DeğiĢken Aktif Kârlılığı = AK Alacak Devir Süresi = Stok Devir Süresi = Borçlar Devir Süresi = Bağımsız DeğiĢkenler ADS SDS BDS Nakit DönüĢüm Süresi = ADS + SDS - BDS NDS Kontrol DeğiĢkenleri ĠĢletmenin Büyüklüğü = Net SatıĢların Doğal Logaritması LN SatıĢlardaki ArtıĢ = SG 19

5 ÇALIŞMA SERMAYESİ YÖNETİMİNİN İŞLETME KÂRLILIĞI ÜZERİNE ETKİSİ: BİST DE BİR UYGULAMA AraĢtırmanın Probleminin Tanımı Ve Hipotezler Bu araştırmada aşağıdaki sorulara cevap aranacaktır: 1. BİST de gıda ve içecek sektöründe faaliyet gösteren işletmelerde, alacak devir süresi ile işletmeninin kârlılığı arasında herhangi anlamlı bir ilişki var mıdır? 2. BİST de gıda ve içecek sektöründe faaliyet gösteren işletmelerde, stok devir süresi ile işletmenin kârlılığı arasında herhangi anlamlı bir ilişki var mıdır? 3. BİST de gıda ve içecek sektöründe faaliyet gösteren işletmelerde, ticari borçlar devir süresi ile işletmeninin kârlılığı arasında herhangi anlamlı bir ilişki var mıdır? 4. BİST de gıda ve içecek sektöründe faaliyet gösteren işletmelerde nakit dönüş süresi ile işletmeninin kârlılığı arasında herhangi anlamlı bir ilişki var mıdır? AraĢtırmanın Hipotezleri H01: BİST de gıda ve içecek sektöründe faaliyet gösteren işletmelerde, alacak devir süresi ile işletmenin kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H02: BİST de gıda ve içecek sektöründe faaliyet gösteren işletmelerde, stok devir süresi ile işletmenin kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H03: BİST de gıda ve içecek sektöründe faaliyet gösteren işletmelerde, ticari borçlar devir süresi ile işletmenin kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H04: BİST de gıda ve içecek sektöründe faaliyet gösteren işletmelerde, nakit dönüşüm süresi ile işletmenin kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. AraĢtırmanın Modelleri Model 1 Model 2 Model 3 Model 4 + ( )+ ( )+ ( )+ = + ( )+ ( )+ ( )+ = + ( )+ ( )+ ( )+ = + ( )+ ( )+ ( )+ Modellerde yer olan sembollerin anlamları aşağıda yer olmaktadır: = i işletmesinin t dönemindeki Aktif Kârlılığını, = i işletmesinin t dönemindeki Nakit Dönüşüm Süresini, = i işletmesinin t dönemindeki Alacak Devir Süresini, = i işletmesinin t dönemindeki Borçlar Devir Süresini, = i işletmesinin t dönemindeki Stok Devir Süresini, 20

6 FETTAHOĞLU, MOHAMUD α = i işletmesinin t dönemindeki Net Satışların Doğal Logaritması, == i işletmesinin t dönemindeki Satışların Büyüklüğü, = Sabit, = i işletmesinin tahmin edilen beta katsayıları, = Hata terimi ni göstermektedir, Tablo 2: Tanımlayıcı Analiz AraĢtırmadan Elde Edilen Bulgular Gözlem sayısı Minimium Maksimum Ortalama Standart sapma ADS gün gün gün gün SDH gün gün gün gün BDS gün gün gün gün NDS gün gün gün gün LN SG AK Tablo 2 de, bu araştırmada kullanılan tüm değişkenler için tanımlayıcı istatistikler gösterilmektedir. Toplam gözlem sayısı 148 tir. Tablo 2 de görüldüğü gibi alacakların devir süresi, stoklardaki devir süresi, ticari borçların devir süresi, sözkonusu işletmeler arasındaki nakit dönüşüm döngüsünde, İşletme büyüklüğünde ve işletmelerin satışlarındaki artış açısından bir önceki yıla göre minimum ve maksimum değerler arasında çok büyük farklar vardır. Alacak devir süresi ortalaması 141,15 gün ise stok devir süresi ortalması 143,24 gündür. Ayni şekilde borç devir süresi ve nakit dönüşme süresi ortalaması 113,11gün ve 98,55 gündür. 26 işletmenin dönemini kapsayan 6 yıllık süre için elde edilen 148 veriye göre aktif kârlılığı oranı ortalma olarak %17 dir. Ayrıca, İşletme büyüklüğü açısından ortalama olarak %7.86 büyüklüğe sahip işletmelerin satışlarındaki artış bir önceki yıla karşılaştırıldığında ortalama %0.08 büyüme gerçekleşmiştir. 21

7 ÇALIŞMA SERMAYESİ YÖNETİMİNİN İŞLETME KÂRLILIĞI ÜZERİNE ETKİSİ: BİST DE BİR UYGULAMA Korelasyon Analizi Tablo 3: Analiz Kapsamındaki Değişkenler Arasındaki Korelasyon Katsayıları Kontrol değiģkenleri ADS SDS BDS NDS LN SG AK ADS 1 SDS 0,043 1 BDS 0,174* 0,041 1 NDS 0,353** 0,540** -0,234** 1 LN 0,037-0,198* -0,043-0,142 1 SG -0,124-0,060-0,155-0,095 0,134 1 AK -0,279** -0,182* -0,190* -0,286** 0,301** 0,275** 1 **%1 düzeyinde anlamlı iliģkiyi göstermektedir. *%5 önem düzeyinde anlamlı iliģkiyi göstermektedir. Tablo 3, göz önüne alınan tüm değişkenler için Pearson Korelasyon analizinden elde edilen sonuçları göstermektedir. Sonuçlar incelendiğinde, Tablo 3 te görüldüğü gibi Alacak Devir Süresi ile Aktif Kârlılığı arasında negatif bir ilişki vardır. İşletmenin ticari alacaklarını tahsil süresi uzattıkça aynı anda işletmenin Aktif Kârlılığını azaltmaktadır. Öz ve Güngör(2007) de İMKB de imalat sektörüne işlem gören işletmelere ilişkin yapmış oldukları analizde aynı sonuca işaret etmişlerdir. Tablo 3 de yer alan sonuçlara göre, Stok Devir Süresi ve Borç Devir Süresi ise istatistiksel olarak Aktif Kârlılığı arasında negatif yönlü bir ilişki söz konusudur. Buradan Stok Devir Süresinin azalmasının işletmenin Aktif Kârlılığının artmasına neden olabileceği anlaşılmaktadır. Bu durum, Ürdün üretim işletmeleri için bulunan sonuçlarla tutarlıdır (Hayajneh ve Yassine, 2011). İşletmenin Borç Devir Süresi ise tedarikçilere daha hızlı geri ödeme yapılması, işletmelerin peşin ödemede bulunarak nakit iskontasımdan yararlanmalarını sağlar. Bu indirim miktarları ayrıca işletmenin kârlılığının artırılmasında işletme gelirlerini etkileyerek dolaylı olarak yardımcı olur. Bu bulgularda Yıldız(2009) ın İMKB de işlem gören imalat sektörüne yönelik olarak yaptığı analiz sonuçlarıyla tutarlıdır. Korelasyon analizine göre Nakit Dönüşme Süresi ile Aktif Kârlılığı korelasyon katsayısı -0,286 ve p-değeri(0,001) dir. Bu durum, işletmenin nakit dönüşme süresi arttıkça işletmenin aktif kârlılığında bir azılış görülmektedir. Bu sonuç Amerikan üretim işletmelerinin karlılığı ile Nakit Dönüşümü Döngüsü arasında pozitif bir ilişki bulan Grill, Biger ve Mathur (2010)'un çalışmasından farklıdır. Ancak sonuç, Ürdün üretim işletmenin için bulunan sonuçlarla tutarlıdır (Hayajneh ve Yassine, 2011). Ayrıca işletmenin büyüklüğü ve satişlardaki artiş değişkenleri istatistiksel olarak Aktif Kârlılığı üzerinde korelasyon katsayıları 0,301 ve 0,275 P-değerleri ise 0,000 ve 0,001 dir. Deloof, (2003); Huynh ve Su, (2010); Padachi, (2006); Garcia ve Martinez, (2007) ve Shama ve 22

8 FETTAHOĞLU, MOHAMUD Kumar, (2011) da işletminin artan kârlılığında işletme büyüklüğün etkisinin olduğu soncuna varmışlardır. Çoklu Regresyon Modeli Analizin ikinci kısında işletmedeki aktif kârlılığı hakkında işletme sermayesi yönetiminin etkisini araştırmak üzere araştırmada dört modele ilişki regresyon analizi uygulanmıştır. Alacak devir süresinin aktif kârlılığı ile ilişkisinin ele alındığı Model 1 in tahmin sonuçlarına göz önüne alındığında, modelin anlamlılığı düzeltilmiş değerine bakıldığında 0,199 zayıf olarak gerekleşmiştir. Ayrıca, Durbin-Watson değeri, hata terimlerinin bağımsızlığı ön koşulunu kontrol etmek için kullanılan bir istatistiktir. Ancak yaygın kabule göre, bu değerin 1 den küçük ya da 3 den büyük olduğu durumlarda, hata terimlerin bağımsızlığı açısından bir sorun olduğu söylenebilir (İslamoğlu, A. 2013, s.363). Tablo 4 de Model 1 in Durbin-Watson değeri 1,985 olarak elde edilmiş ve hata terimlerinin bağımsızlığı ön koşulu sağlanmıştır. Aşağıda görüldüğü üzere Tablo 4, aktif kârlılığı bağımlı değişkeninin regresyon denklemi için kullanılan regresyon katsayılarını ve bunların anlamlılık düzeylerini göstermektedir. Model 1 in analiz sonuçlarına göre, işletmenin büyüklüğü ve satişlardaki artiş değişkenleri istatistiksel olarak anlamlılık düzeyi bağımlı değişken Aktif Kârlılığı üzerinde %28.3 ve 20.4 oranında pozitif yönde bir ilişki bulunmaktadır. Diğer bağımsız değişken Alacak Devir Süresi istatistiksel olarak anlamlılık düzeyi bağımlı değişken Aktif Kârlılığı üzerinde %-26.4 oranında negatif yönde bir ilişki bulunmaktadır. Aktif kârlılığı bağımsız değişken olarak çoklu regresyon analizi sonuçlarına göre Model 1 şu şekilde oluşturulmuştur: = ) ( ) ( )+ Tablo 4 : Çoklu Regresyon Modeli: Bağımlı Değişken Aktif Kârlılığı Model 1 Model 2 Model 3 Model 4 Bağımsız Değişken β T sig β T sig β T sig β T sig ADS SDS BDS NDS LN SG R

9 ÇALIŞMA SERMAYESİ YÖNETİMİNİN İŞLETME KÂRLILIĞI ÜZERİNE ETKİSİ: BİST DE BİR UYGULAMA Düzenlen miģ Tahminin Standart Sapması Durbin- Watson F- istatistiği Sig (Fistatistiği) Tablo 4 de regresyon modeline ilişkin ANOVA sonuçları yer almaktadır. ANOVA testi, oluşturulan regresyon modelinin anlamlı olup olmadığını değerlendirir. Model 1 in F değeri olarak hesaplanmış ve değerin istatistiksel olarak anlamlılık düzeyi %1 dir. Yani Model 1 in Alacak Devir Süresi ile Aktif Kârlılığı arasındaki ilişkinin anlamlı olduğunu göstermektedir. Tablo 4 de görüldüğü üzere Model 2 nin anlamlılığı, düzeltilmiş değerine bakıldığında zayıf olarak gerekleşmiştir. Stok devir süresinin ile aktif kârlılığı ilişkisinin Model 2 in tahmin sonuçlarına görüldüğünde, modelin belirlilik katsayısı %16 dır. Tablo 4 de Model 2 nin Durbin- Watson değeri olarak elde edilmiş ve hata terimlerinin bağımsızlığı ön koşulu sağlanmıştır. Model 2 nin analiz sonuçlarına göre işletmenin büyüklüğü ve satişlardaki artiş değişkenlerinin istatistiksel olarak anlamlılık düzeyi bağımlı değişken Aktif Kârlılığı üzerinde %24.5 ve %23.5 oranında pozitif yönde bir ilişki bulunmaktadır. Diğer bağımsız değişken Stok Devir Süresi istatistiksel olarak anlamlılık düzeyi bağımlı değişken Aktif Kârlılığı üzerinde %-11.9 oranında negatif yönde bir ilişki bulunmaktadır. Regresyon analizi yapılırken, gözlem değerlerinin ve etkilenilen olayların bir matematiksel gösterimle yani bir fonksiyon yardımıyla ifadesi gerekmetedir. Aktif kârlılığı bağımsız değişken olarak çoklu regresyon analizi sonuçlarına göre Model 2 de şu şekilde oluşturulmuştur. = ( ) ( ) + Görüldüğü gibi yukarıdaki Tablo 4 de Model 2 nin regresyon modeline ilişkin ANOVA sonuçları yer alır. Model 2 nin F değeri 4.997olarak hesaplanmış ve değerin istatistiksel olarak anlamlılık düzeyi %5 tir. Bu nedenle kurulan regresyon modelinin anlamlı olduğunu şeklinde yorumlanır. Model 3 ün anlamlılığı, düzeltilmiş değerine bakıldığında zayıf olarak gerekleşmiştir. Borç devir süresinin ile aktif kârlılığı ilişkisinin Model 3 ün tahmin sonuçları incelendiğinde, modelin belirlilik katsayısının %16.7 olduğu görülür. Model 3 ün Durbin- Watson değeri olarak elde edilmiş ve hata terimlerinin bağımsızlığı ön koşulu sağlanmıştır. Tablo 4 te Model 3 ün analiz sonuçlarıa göre işletmenin büyüklüğü ve satişlardaki artiş değişkenleri istatistiksel olarak anlamlılık düzeyi bağımlı değişken Aktif Kârlılığı üzerinde %26.5 ve %21.5 oranında positif yönde bir ilişki bulunmaktadır. Diğer bağımsız değişken Borç Devir Süresi istatistiksel olarak anlamlılık düzeyi bağımlı değişken Aktif Kârlılığı üzerinde % oranında negatif yönde bir ilişki bulunmaktadır. Aktif kârlılığı bağımlı degişkenine ait sonuçlar ve regresyon modeli aşağıdaki gibidir. 24

10 FETTAHOĞLU, MOHAMUD = ( ) ( ) ( ) + Tablo 4 te Model 3 ün regresyon modeline ilişkin ANOVA sonuçları yer alır. Model 3 ün F değeri olarak hesaplanmış ve değerin istatistiksel olarak anlamlılık düzeyi %5 tir. Bu nedenle kurulan regresyon modelinin anlamlı olduğu şeklinde yorumlanır. Model 4 ün anlamlılığı düzeltilmiş değerine bakıldığında zayıf olarak gerekleşmiştir. Nakit dönüşme süresinin ile aktif kârlılığı ilişkisinin Model 4 ün tahmin sonuçlarına göre, modelin belirlilik katsayısı %19.8 dir. Tablo 4 de Model 4 ün Durbin-Watson değeri olarak elde edilmiş ve hata terimlerinin bağımsızlığı ön koşulu sağlanmıştır. Model 4 ün analiz sonuçlarıa göre işletmenin büyüklüğü ve satişlardaki artiş değişkenleri istatistiksel olarak anlamlılık düzeyi bağımlı değişken Aktif Kârlılığı üzerinde %23.8 ve %22.1 oranında pozitif yönde bir ilişki bulunmaktadır. Diğer bağımsız değişken Nakit Dönüşme Süresi istatistiksel olarak anlamlılık düzeyi bağımlı değişken Aktif Kârlılığı üzerinde %-23.1 oranında negatif yönde bir ilişki bulunmaktadır. Aktif kârlılığı bağımsız değişken olarak çoklu regresyon analizi sonuçlarına göre Model 4 de şu şekilde oluşturulmuştur. = ( ) ( ) ( ) + Model 4 ün regresyon modeline ilişkin ANOVA sonuçları yer alır. Model 4 ün F değeri olarak hesaplanmış ve değerin istatistiksel olarak anlamlılık düzeyi %5 tir. Bu nedenle kurulan regresyon modelinin anlamlı olduğunu şeklinde yorumlanır. Tablo 5: Hipotez Testileri Özeti Hipotezler Değişkenler Beta F P- H01: BİST de gıda ve içecek sektöründe faaliyet gösteren işletmelerde Alacak Devir Süresi ile işletmenin kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. Alacak Devir Süresi (ADS) Sonuç değeri.001 Red H02: BİST de gıda ve içecek sektöründe faaliyet gösteren işletmelerde Stok Devir Süresi ile işletmenin kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. Stok Devir Süresi (SDS) Red 25

11 ÇALIŞMA SERMAYESİ YÖNETİMİNİN İŞLETME KÂRLILIĞI ÜZERİNE ETKİSİ: BİST DE BİR UYGULAMA H03: BİST de gıda ve içecek sektöründe faaliyet gösteren işletmelerde Borç Devir Süresi ile işletmenin kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. Borç Devir Süresi (BDS) Red H04: : BİST de gıda ve içecek sektöründe faaliyet gösteren işletmelerde Nakit Dönüşme Süresi ile işletmenin kârlılığı arasında anlamlı bir ilişki yoktur. Nakit Dönüşüm Süresi (NDS) Red Sonuç Bu çalışmada, BİST de gıda ve içecek sektöründe yer alan 26 tane işletmenin, çalışma sermayesi yönetimi ile işletmenin kârlılığı arasında bir ilişkinin olup olmadığı incelenmiştir. İşletme sermayesi yönetimi ile işletmenin kârlılığı arasında ilişkiyi ortaya koymak için araştırmada bağımlı değişken olarak aktif kârlılığı ele alınmıştır. Analizde kullanılan bağımsız değişkenler işletme sermayesi yönetimi değişkenleri yani alacak devir süresi, stok devir süresi, borçlar devir süresi ve nakit dönüşüm süresi bağımsız değişken olarak analize dahil edilmiştir. İşletme büyüklüğü ve satışlardaki artış, kontrol değişkenleri olarak kullanmıştır. Buna göre bu çalışmadan aşağıdaki bulgularına özetlenmektedir: Alacak devir süresi, stok devir süresi, borç devir süresi ve nakit dönüşme süresi bağımsız değişkenlerin istatistiksel olarak aktif kârlılığı üzerinde negatif yönlü anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Yani işletmenin ticari alacaklarını tahsil süresi, işletmenin stok tutma süresi, işletmenin net ticari nakit dönüşme süresi uzadıkça aynı anda işletmenin Aktif Kârlılığı azaltmaktadır. Bu durumunda çalışmanın sonuçları Deloof(2003), Eljelly(2004) ve Shin ve Soenan(1998) ın çalışmalarında buldukları sonuçlarla örtüşmektedir. Ayrıca işletmenin büyüklüğü ve satışlardaki artış değişkenleri ile aktif kârlılığı üzerinde pozitif yönlü anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Deloof(2003); Huynh ve Su (2010); Padachi(2006); Garcia ve Martinez, (2007) ve Shama ve Kumar(2011) da işletminin artan kârlılığında işletme büyüklüğün etkisinin olduğu soncuna ulaşmışlardır. Son olarak bu çalışmanın bulgularına dayanarak, işletme yöneticisinin işletmeninin kârlılığını artırmak amacıyla alacak devir süresi, stok devir süresi, borç devir süresi ve nakit dönüşme süresini azaltması gerekmektedir. 26

12 FETTAHOĞLU, MOHAMUD Kaynakça Akbulut, R, (2011) İMKB de İmalat Sektöründeki İşletmelerde İşletme Sermayesi Yönetiminin Kârlılık Üzerindeki Etkisini Ölçmeye Yönelik Bir Ariştirma, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt. 40, Sayı. 2, ss Deloof, M. (2003), Does Working Capital Management Affect Profitability of Belgian Firms?, Journal of Business, Finance and Accounting, Vol.30 No.3. pp Dong, HP., & Su J. (2010), The Relationship between working capital Management and profitability: A Vietnam case, İnternational Research Journal of Finance and Economic, Vol. 49, pp Eljelly, A. (2004), Liquidity-Profitability tradeoff: an empirical investigation in an emerging market. International Journal of Commerce, & Management, vol.14, No.2, pp Filiz, Y. (2009), Çalışma Sermayesi Yönetemini Firma Karlılığı Üzerine Etkeleri: İMKB Şirketleri Üzerine Bir Uygulama Yüksek Lisans Tez, Atatük Üniversitesi Sosysal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Ganesan, V. (2007), An Analysis of Working Capital Management Efficiency in Telecommunication Equipment İndustry, Rivier Academic Journal. 2007, vol.3, No. 2, pp Garcia-Teruel, J.P., & Martinez-Solano, P. (2007), Effect of Working capital management on SME profitability, International Journal of Management Finance, Vol.3 No.2, pp Hayajneh, O., & Yassine, F. (2011), The Impact of Working Capital Efficiency on Profitability an Empirical Analysis on Jordanian Manufacturing Firms, International Research Journal of Finance and Economics, Vol. 66, pp Investinizmir, Türkiye de Gıda ve İçecek Sektörü, EriĢim tarihi: 28 Eylül.2015). İslamoğlu, A. (2013), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri 3.Baski İstanbul. Lazaridis, DI., & Tryfonidisü D. (2006), Relationship between working capital management and profitability of listed caompanies in the Athenes Stock Exchange Journal of Finance and Management. Vol. 19, No.1, pp Lyroudi, K. and Lazaridis, J. (2000). The cash conversion cycle and liquidity analysis of the food industry in Greece, Retrieved Available from Accessed: 25 sept Lyroudi, K., & D. McCarty (1993), An Emprical İnvestigation of Cash Conversion Cycle of Small Business Firms The Journal of Small Business Finance Vol.2, No. 2, pp Nobanee, H. (2009), Working Capital Management and Firm's Profitability: An Optimal Cash Conversion Cycle, Available from SSRN: Accessed: 20 sept Öz, Y. ve Güngör, B. (2007), Çalışma Sermayesi Yönetiminin Firma Kârlılığı Üzerine Etkisi: İmalât Sektörüne Yönelik Penel Veri Analizi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt 10, Sayı: 2, s Padachi, K. (2006), Trends in Working Capital Management and Its Impact on Firms Performance: An analysis of Mauritian small Manufacturing Firms, International Review of business Research Papers, Vol.2 No.2, pp

13 ÇALIŞMA SERMAYESİ YÖNETİMİNİN İŞLETME KÂRLILIĞI ÜZERİNE ETKİSİ: BİST DE BİR UYGULAMA Şamiloğlü, F. & Demirgüneş, K. (2008), Effect of Working Capital Managment on Firm Profitability: Evidence from Turkey The İnternational Journal of Applied Economics and Finance, Vol.2, No. 1, pp Şenel, S. A. (2005), Sermaye Bütçelemesi,Cumhuriyet Üniversitesi. Sharma, A.K. & Kumar, S. (2011). Effect of Working Capital Management on Firm Profitability: Empirical Evidence from India, Global Business Review, Vol.12 No.1. pp Shin, H. & Soenen, L.(1998), Efficiency of Working Capital Management and Corporate Profitability, Financial Practice and Education, Vol. 8 No. 2. Pp Türko, M. (1999), Finansal Yönetim, İstanbul: Alfa Yayınları Uyar, A.(2009), The Relationship of Cash Conversion Cycle with Firm size and Profitability: An Emprical İnvestigation in Turkey İnternational Research Journal of Finance and Economics, Vol. 24. No. 2. Pp Yaşar, Ö. Ve Bener, G. (2007), Çalışma Sermayesi Yönetiminin Firma Karlılığı Üzerine Etkisi: İmalat Sektörüne Yönelik Panel Vari Analizi Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstiüsü Dergisi, Cilt, 10, Sayı 2, ss Yücel, T. ve Kurt, G.( 2002), Nakit Dönüş Süresi, Nakit Yönetimi ve Kârlılık: İMKB Şirketleri Üzerinde Ampirik bir Çalışma. İMBK Dergesi, Cilt. 6, Sayı. 22, ss