TÜRKİYE KÖMÜR İŞLETMELERİ KURUMU SINIRLI SORUMLU GARP LİNYİTLERİ İŞLETMESİ MÜESSESESİ 2011 YILI RAPORU

Transkript

1 TÜRKİYE KÖMÜR İŞLETMELERİ KURUMU SINIRLI SORUMLU GARP LİNYİTLERİ İŞLETMESİ MÜESSESESİ 2011 YILI RAPORU

2 Bu rapor; tarih ve 6085 Sayılı Kanun ile tarih ve 233 sayılı KHK uyarınca düzenlenmiştir.

3 1-Başkan Paşa KAYA Müessese Müdürü Üye Ömer ÇATAL Müessese Müdür Yardımcısı Devam ediyor 3-Üye Hasan Hüseyin KARAAY Müessese Müdür Yardımcısı Devam ediyor 4-Üye Mustafa ÇOKUSLU * Müessese Müdür Yardımcısı Devam ediyor 5-Üye Ercan GEBEŞ Ilgın Linyitleri İşletmesi Müdürü Müessesenin adı : Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi Merkezi : Kütahya / Tavşanlı İlgili Kuruluş : Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Esas sermaye : 333,0 milyon TL Ödenmiş sermaye : 266,5 milyon TL Karar Organı (Yönetim Komitesi) Kara organındaki ünvanı Adı ve soyadı Kuruluştaki görevi veya mesleği Görevli bulunduğu süre Başlama tarihi Ayrılma tarihi Üye Ahmet GİTMEZ Ilgın Linyitleri İşletmesi Müdürü * tarihinden itibaren Müessese Müdürlüğünü yürütmektedir.

4 Raporda yer alan kısaltmalar AR: Arama ruhsatı ARGE: Araştırma Geliştirme C/H: Cari Hesap ÇED: Çevresel Etki Değerlendirme Raporu DPT: Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ELİ: Ege Linyitleri İşletmesi EÜAŞ: Elektrik Üretim Anonim Şirketi GLİ: Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi ILİ: Ilgın Linyitleri İşletmesi Müdürlüğü İR: İşletme ruhsatı Kcal/Kg: Kilo kalori / Kilogram KHK: Kanun Hükmünde Kararname KİK: Kamu İhale Kanunu/Kurumu SYDV: Sosyal Yardımlaşma Dayanışma Vakfı TKİ: Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Ton/yev: Yevmiye başına üretilen ton olarak kömür miktarı Tübitak-MAM: Türkiye Bilimsel Araştırma Kurumu Marmara Araştırma Merkezi YPK: Yüksek Planlama Kurulu

5 İÇİNDEKİLER Sayfa no I. TOPLU BAKIŞ I II. İDARİ BÜNYE 1 A-Mevzuat 1 B-Teşkilat 2 C-Personel durumu 4 III. MALİ BÜNYE 14 A-Mali durum 15 B-Mali sonuçlar 21 IV. İŞLETME ÇALIŞMALARI 24 A-Giderler 26 B-Tedarik işleri 30 C-Üretim ve maliyetler 39 D-Pazarlama 74 E-Sigorta işleri 87 F-İşletme sonuçları 88 G-Yatırımlar 93 V. BİLANÇO 102 Aktif 102 Pasif 112 VI. GELİR TABLOSU 119 VII. EKLER 127

6 I. TOPLU BAKIŞ Garp Linyitleri İşletmesi (GLİ) Müessesesi, batı Anadolu daki Değirmisaz, Tunçbilek ve Soma linyit ocaklarının işletilmesi amacıyla tarihinde Etibank a bağlı olarak kurulmuştur. Başlangıçta Balıkesir de bulunan müessese merkezi tarihinde Kütahya-Tavşanlı ya nakledilmiştir. Müessese, tarihinde 6974 Sayılı Kanunla Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) Kurumunun kurulması ile bu Genel Müdürlüğe bağlanmıştır tarihinde, Kütahya il sınırları içinde bulunan Seyitömer linyit havzası da Müessesenin bir üretim bölgesi olarak işletmeye açılmış, 1966 senesinde rezervi tükenen Değirmisaz Linyitleri İşletmesi kapatılmış, Soma Linyitleri İşletmesi ise 1978 yılında kurulan Ege Linyitleri İşletmesi (ELİ) Müessesesine devredilmiştir yılına kadar Tunçbilek ve Seyitömer olmak üzere iki bölgesi bulunan GLİ Müessesesi, TKİ Yönetim Kurulu nun tarih ve 3330/227 sayılı kararı ile tarihinde Seyitömer bölgesinin ayrı bir Müessese (SLİ) olarak hükmi şahsiyet kazanması nedeniyle, bu tarihten itibaren sadece Tunçbilek havzasında faaliyetlerini sürdürmüştür. GLİ Müessesesi, TKİ Yönetim Kurulu nun tarih ve 3501/314 sayılı kararı ile tarihinden itibaren TKİ Genel Müdürlüğü ne bağlı Bölge Müdürlüğü ne dönüştürülmüştür tarih 20/171 sayılı ve tarih 2/131 sayılı Yönetim Kurulu kararları ile de tarihi itibarıyla tekrar Müessese statüsü verilmiş ve Ilgın Linyitleri İşletmesi Müdürlüğü nün de Müesseseye bağlanması kabul edilmiştir. Garp Linyitleri İşletmesi (GLİ) Müessesesi nin kuruluşu ve ana statüsü Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi nin tarih ve 6006 sayılı nüshasında yayımlanmış ve Müessese tarihinden itibaren hükmi şahsiyet kazanarak, çalışmalarına başlamıştır. Müessesenin kuruluş amacı, devletin ve TKİ Genel Müdürlüğü nün genel enerji ve yakıt politikasına uygun olarak, linyit, turb, bitümlü şist, asfaltit gibi enerji hammaddelerini değerlendirmek, ülkenin ihtiyacını karşılamak, yurt ekonomisine azami katkıda bulunmak, plan, proje ve programlar tanzim ve takip etmek, uygulama stratejilerinin tespit ve gerçekleştirmesini sağlamak olarak belirlenmiştir. Müessese merkezi Kütahya iline 45 km uzaklıktaki Tavşanlı ilçesinde, Ilgın Linyitleri İşletmesi Müdürlüğü nün merkezi ise Konya iline 90 km uzaklıktaki Ilgın ilçesindedir. Müessese imtiyaz alanı içerisinde 4 adedi Ilgın Linyitleri İşletmesi Müdürlüğü sorumluluğunda olmak üzere, toplam 6 adet linyit sahası bulunmaktadır. Bunlardan 3 adedi için geçici tatil talebinde bulunulmuş olup, 3 sahada ise işletme faaliyetleri sürdürülmektedir. İR: 4364 ruhsat sayılı Kütahya-Domaniç-Tunçbilek sahasında açık ve yeraltı işletme yöntemleri ile İR: ruhsat sayılı Konya-Ilgın-Çavuşçugöl sahasında ise I

7 açık işletme yöntemleri ile linyit kömürü üretimi yapılmaktadır. İR: 727 ruhsat sayılı sahanın Gölyaka bölümünde işletilebilir kömür kalmamış, Kurugöl bölümündeki 9 milyon tonluk rezerv ise şimdilik ekonomik bulunmayarak projelendirilmemiştir. TKİ Genel Müdürlüğü nün uhdesindeki sahaların rezervi 2,5 milyar ton olup, bu rezervin yaklaşık % 28 i olan 693 milyon tonluk kısmı Müessesesinin sorumluluğundadır. Mevcut rezervin % 99 u yani 688 milyon tonu görünür rezerv kategorisindedir. Rezervi oluşturan kömürlerin ortalama kalorifik değeri kcal/kg, kül değerleri % 11-41, kükürt içerikleri % 1-1,6, nem içerikleri % arasında değişmektedir. Müessesenin son 5 yıllık işletme faaliyetlerine ilişkin veriler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. II

8 Son iki yıl Artış veya azalış Toplu bilgiler Ölçü farkı % Sermaye Bin TL Ödenmiş sermaye Bin TL ,0 Öz kaynaklar Bin TL ,5 Yabancı kaynaklar Bin TL ,5 Yab. kaynaklara sir.eden zarar (-) Bin TL Finansman giderleri Bin TL (3.604) (275,5) Maddi duran varl.(edinme değeri) Bin TL ,1 Maddi duran varl. bir. amortismanı Bin TL ,0 Yatırımlar için yapılan nakdi harc. Bin TL ,0 Yatırımların gerçekl.me oranı(nakdi) % (13) (33,3) Tüm alım tutarı: Bin TL ,7 -Malzeme ve ticari kömür Bin TL ,0 -Hizmet alımları Bin TL ,8 Üretim miktarı (tuvönan) Bin Ton ,2 Üretim miktarı (satılabilir) Bin Ton ,0 Tüm üretim giderleri Bin TL ,2 Ort. birim üretim maliyeti (satılabilir) TL/Ton 73,94 81,17 80,02 78,50 82,18 3,68 4,5 Genel işletme verimliliği Ton/yev (1) (16,7) Satış miktarı Bin Ton ,7 Net satış tutarı Bin TL ,1 Stoklar: -İlk madde ve malzeme Bin TL ,9 -Yarı mamuller Bin TL Mamuller Bin TL ,3 -Ticari mallar Bin TL Diğer stoklar Bin TL ,6 Memur (ortalama) Kişi (2) (8,3) Sözleşmeli (ortalama) Kişi (15) (4,2) İşçi (ortalama) Kişi ,0 Personel için yapılan tüm giderler Bin TL ,3 Cari yıla ilişkin: -Memurlar için yapılan giderler Bin TL ,4 -Memur başına aylık ortalama gider TL ,1 -Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL ,8 -Sözleşmeli başına aylık ort. gider TL ,7 -İşçiler için yapılan tüm giderler Bin TL ,3 -İşçi başına aylık ortalama gider TL ,2 Dönem kârına ilişkin kurumlar vergisibin TL ,2 Tahakkuk eden vergiler Bin TL ,5 GSYİH' ya katkı (üretici fiyatlarıyla) Bin TL ,3 GSYİH'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL ,5 GSMH 'ya katkı (alıcı fiyatlarıyla) Bin TL ,5 Faaliyet kârlılığı (öz kaynaklar yönünden) % (5) (14,7) Mali kârlılık (öz kaynak yönünden) % (6) (46,2) Zararlılık % Faaliyet kârı veya zararı Bin TL ,6 Dönem kârı veya zararı Bin TL (2.148) (6,5) Bilanço kârı veya zararı Bin TL (26.211) (6.685) ,1 III

9 2010 yılında esas ve ödenmiş sermayesi önemli oranda artırılmış olan Garp Linyitleri İşletmesi (GLİ) Müessesesinin, 2011 yılında ödenmiş sermayesi artmamakla birlikte, dönem net karı nedeni ile öz kaynakları önceki döneme göre %7,5 daha artmıştır yılında yabancı kaynaklarda daha yüksek oranda artış olmuş ve mali yeterlilik oranında düşme meydana gelmiş, ancak buna rağmen 2011 yılsonu itibarıyla mali yeterlilik oranı %200 gibi yüksek bir düzeyde gerçekleşmiştir. Müessese ocaklarında üretim yapılabilmesi için rezerv üzerindeki toprak örtüsünün kaldırılması işini ifade eden dekapaj miktarı, satış ve talep miktarına bağlı olarak artan üretime paralel bir şekilde, her yıl artmakta ve dekapaj itfa payları önemli maliyet unsuru olarak ortaya çıkmaktadır yılında, 76,6 milyon m3 dekapaj programlanmış, yıl içinde 65,9 milyon m3 dekapaj gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen dekapaj miktarı program hedefinin altında olmakla birlikte geçen yıl yapılan dekapaj miktarının üstündedir yılında; -Müessese merkezinde, açık ocaklardan 5,4 milyon ton, hizmet alımı suretiyle işlettirilen Büyükdüz klasik yer altı ocağından 984 bin ton, Ömerler mekanize yer altı ocağından 256 bin ton ve toplamda 6,7 milyon ton, -Ilgın Linyit İşletmesi Müdürlüğünde ise 161 bin ton, olmak üzere toplam 6,8 milyon ton tuvönan kömür üretilmiştir. Faaliyet döneminde Müessesece üretilen tüvenan kömürden toplam 4,1 milyon ton satılabilir kömür elde edilmiştir. Bu miktarda satılabilir kömür üretimi için, toplam 333,5 milyon TL tutarında üretim gideri yapılmıştır. Üretim giderlerinin %98,7 oranında 329,1 milyon TL si Müessese merkezinde bulunan Tunçbilek Linyitleri İşletmesine, %1,3 oranında 4,4 milyon TL si de Ilgın Linyitleri İşletmesine aittir yılı satılabilir kömür miktarı 4,1 milyon ton, program hedefinin %7, geçen yıl gerçekleşmesinin %8 üzerinde bir gerçekleşmeyi ifade etmektedir yılında satılabilir kömür ortalama birim üretim maliyeti 82,18 TL/ton olarak gerçekleşmiştir. Birim üretim maliyeti de program hedefinin %8 altında gerçekleşirken, geçen yıla göre %5 oranında artış göstermiştir. Özet olarak, müessesede önceki yıla göre üretim miktarı %8 oranında artarken, birim üretim maliyeti %5 oranında artmıştır. Müessese merkezinde üretilen satılabilir kömürün ortalama birim maliyeti 84,46 TL/ton iken, ILİ nin ürettiği satılabilir kömürün ortalama birim maliyeti 27,30 TL/ton olarak gerçekleşmiştir. Yukarıda ifade edildiği gibi, birim üretim maliyetlerinin %61 lik bölümünü dekapaj ve diğer hazırlık işleri amortisman ve itfa payları oluşturmaktadır. Müessesenin mevcut rezervinin işletilmesi konusundaki en büyük darboğazı, açık ocak işletme yöntemine ağırlık verilmesi nedeniyle, açık ocakla üretilecek cevher miktarının giderek azalması ve yeraltı ocak maliyetlerinin doğası gereği yüksek olması nedeniyle ileride yüksek maliyette çalışmak zorunda kalınacak olmasıdır. IV

10 Satılabilir kömür üretim miktarının olduğundan daha az gerçekleşmesine neden olan darboğazlardan birisi de Müessese merkezindeki kömür zenginleştirme tesislerinin verimlerinin düşük olmasıdır. Zira 1952 yılında kurulan ve geçmiş yıllarda yenileme yatırımı yapılan Tunçbilek Lavvarının verimi % 44, Ömerler lavvarının verimi ise % 55 olarak gerçekleşmiştir. Lavvarlardaki tesis verimlerinin düşüklüğü Müessese için önemli kaynak kaybına neden olduğundan verimlerinin arttırılması konusunda gerekli yenileme yatırımlarının yapılmasında zorunluluk bulunmaktadır yılında toplam 3,9 milyon ton kömür satışı yapılarak, 499 milyon TL satış hasılatı elde edilmiştir yılı kömür satışları, miktar olarak %4, tutar olarak %0,4 oranında, program hedefinin üzerinde gerçekleşmiştir. Geçen yıla göre ise satış miktarı %4, satış hasılatı %18 oranında artmıştır yılındaki toplam satışların %97 si oranında 3,8 milyon tonu Tunçbilek Linyitleri İşletmesinin, %3 oranında 111 bin tonu ise Ilgın Linyitleri İşletmesinin satışıdır. 111 bin ton miktarındaki bu satışın 20 bin tonu SYD Vakıflarına teslim edilmek üzere satın alınmış ticari kömürden oluşmuştur. Ilgın İşletmesi 2011 yılında sadece 161 bin ton üretim yaptığı halde, bunun ancak 91 bin tonunu satabilmiş, 70 bin ton kömür stokta kalmıştır. Önceki yıllardan devreden stoklarla birlikte 2011 yıl sonu kömür stoku 248 bin tona yükselmiş olup, bu stoklar yanma ve değer kaybetme riski ile karşı karşıya bulunmaktadır. Yapılan incelemelerden, Ilgın İşletmesinin pazar kaybının, üretilen kömürün kalitesinin düşük olmasından ve çevredeki sanayi kuruluşlarının alternatif tedarik ve yakıt imkanlarına kavuşmasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. İşletme tarafından yaptırılan testlerden, Ilgın kömürünün kurutulmaya uygun olduğu ve kurutma yöntemi ile nem oranı önemli ölçüde düşürülürken, kalorifik değerinin de önemli ölçüde yükseltildiği anlaşılmıştır. Yine İşletme Müdürlüğü tarafından yapılan pazar araştırması ve bire bir görüşmelerden, bir kurutma tesisi kurulması suretiyle kömürün kalitesinin istenen seviyelere yükseltilmesi halinde, yıllık bin tonluk bir talebin söz konusu olabileceği anlaşılmaktadır yılı kömür satışı 91 bin tona düşen, bu nedenle 2,9 milyon TL dönem zararı eden, yıl sonu itibarıyla mevcut olan 248 bin ton kömür stoku satış hacminin üç katına yaklaşan ve bu stokların yanma riski nedeni ile daha büyük zararlar ile karşı karşıya bulunan, Ilgın Linyitleri İşletmesinin pazarlama sorunlarının çözümü için, gerekli çalışmaların yapılması ve kurutma tesisi kurulmasına yönelik araştırma ve testlerin sonucuna göre, tesisin kurulup kurulmaması konusunda bir an önce karar verilmesi gerekmektedir yılı satışlarının %41,6 sı, EÜAŞ ın Tunçbilek Termik Santralına yapılmıştır. EÜAŞ ile, Tunçbilek Termik Santrali kömür alım protokolü, tarihinden geçerli olmak üzere değiştirilerek yeniden imzalanmış olup; söz konusu protokol değişikliğinden sonra, EÜAŞ a verilen kömürlerde faturalama işleminin günlük bazda verilen kömür yerine vardiya bazında verilen kömür üzerinden yapılmasına başlanmıştır. V

11 Bu uygulama külfetin daha çok Müessese üzerinde kalmasına neden olmaktadır. Zira bu protokol ile termik santral ünitelerine verilecek kömürlerin baz kalori ve alt kalori değerleri yükseltilirken, tavan kalori değeri yeterince yükseltilmediğinden, kömürün kalorifik değerleri ile ilgili olarak dar bir aralık oluşturulmuştur. Oluşturulan bu dar aralığın alt kalori sınırının altına düşüldüğünde ceza uygulanmakta ve sadece verilen kömürün baz kalori fiyatının %20 si ödenmektedir. Buna karşılık, tavan değerin üzerine çıkıldığında verilen kömürün fiyatına herhangi bir prim uygulanmamakta ve tavan kalori değeri esas alınarak ödeme yapılmaktadır. Ceza uygulamasına düşmemek için, ortalama olarak tavan kalori değerinin üzerinde kalori değeri olan kömür verilmesine rağmen, tarihinden inceleme tarihine kadar (Nisan 2012) geçen dönemde zaman zaman alt kalori değeri tutturulamamış ve ceza uygulaması ile karşılaşılmıştır. Başka bir ifade ile Müessese, söz konusu dönemdeki vardiyaların ortalamasında, tavan kalori değerinin üstüne çıktığı ve hiçbir fiyat artışı sağlayamadığı halde, alt kalori değerini sağlayamadığı birkaç vardiyada teslim edilen kömürün baz kalori fiyatının %80 i kadar ceza uygulaması ile karşılaşmıştır. Söz konusu protokollerde taban ve tavan kalori değerleri belirlenmesinin amacı, santrallere homojen kömür verilmesi ve santral ünitelerinin verimli çalışmasının sağlanmasıdır. Ancak, yukarda açıklandığı üzere öngörülen homojen kömürün verilebilmesi için, santral kömür besleme sisteminin gözden geçirilmesi ve santral kömür park sahasında kademeli döküm yapmak suretiyle oluşturulmuş en az on beş günlük kömür stoklarının regülasyon (paçallama) yapılarak ünitelerin beslenmesi gerekmektedir. Bu yapılmadan, sadece prim ve ceza uygulaması ile homojen kömür elde edilmesi mümkün görünmemektedir. TKİ ve EÜAŞ Genel Müdürlükleri arasında, her iki kurumun minimum maliyetle optimal işletmecilik yapabilmesine yönelik işbirliği yapılarak; ülkenin yenilenemeyen linyit kaynaklarının en iyi şekilde değerlendirilmesi, Termik santrallara ön görülen kalori aralığında homojen kömür verilmesi ve ceza uygulamalarının önlenebilmesi için gereken tedbirler alınmalıdır. Müessesenin ısınma amaçlı kömür satışlarında çevre ile ilgili mevzuattan kaynaklanan bazı sorunlar ile karşılaşması nedeni ile bayi satışları olumsuz etkilenmekte ve bayi satışlarının payı giderek düşmektedir. Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü (IKHKK) Yönetmeliği tarih sayılı R.G. de yayımlanarak tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. Yayımlanan Yönetmelik ve değişiklikleri, Isınmada kullanılacak yakma tesislerinin özelliklerini ve işletme esaslarını, yakma tesislerinde kullanılacak katı, sıvı ve gaz yakıtlarına ilişkin kalite kriterlerini ve uyulması gereken emisyon sınırlarını kapsamaktadır. Yönetmeliğin Yerli Kömürler başlıklı 23 üncü maddesinde: Yerli kömürlerin nasıl ve ne şekilde satılacağı, sorumluluklar ile sınır değerlerin aşıldığı veya aşılmadığı il ve ilçelerde kullanılacak yerli kömürlerin özellikleri belirtilmiş, 31. maddede ise, İl VI

12 Çevre ve Orman Müdürlüklerine 23 üncü maddedeki tespitlerin dışında, ek yaptırımda bulunma, tedbir alma, sonuç olarak da TKİ açısından, ısınma amaçlı kömür satışlarına sınırlandırmalar getirme yetkisi verilmiştir. Nitekim; ısıl değerler ve kömürün yakılması sonucunda açığa çıkan kükürt ve partikül madde miktarı söz konusu yönetmelik ile belirlenen sınırlar içinde kalmasına karşılık, bazı İl Çevre ve Orman Müdürlüklerince ve İl Mahalli Çevre Kurullarınca, belirlenen normlara uymadığı gerekçesiyle TKİ üretimi kömürün (yerli kömürün) satılmasına kısıtlamalar getirilmiştir. Pazarlama faaliyetleri kapsamında, çevre duyarlılığını ve AB müktesebatına uyumu sağlamak, ithal kömürle rekabet edilebilir duruma gelmek ve pazarlama imkanlarını arttırmak için; Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde ve mahalli çevre kurulu kararlarında öngörülen değerlerin sağlanması amacıyla, kömürün kalitesinin yükseltilmesi ve zenginleştirilmesi yönünde gerekli önlemlerin alınmasına devam edilmesi gerekmektedir. Müessesenin personel sayısı yıllar itibarıyla azalmakta olup, iş gücü açığı hizmet alımı suretiyle karşılanmaktadır. Müessesenin atölyelerindeki iş gücü açığı hizmet alımı suretiyle karşılanmaya çalışılsa da, birçoğu özel donanımlı ve özel imal ettirilmiş makine ve ekipmanın ancak, bu konuda eğitim verilmiş ve tecrübe kazanmış elemanlar tarafından bakım onarımları mümkün olduğundan, kalıcılıkları sağlanamayan ve tecrübesi bulunmayan yüklenici işçileri ile bu işlerin aksatılmadan yürütülmesi imkansız olduğundan, işçi adedinin öngörülen sayıda tutulmasında zorunluluk bulunmaktadır. Müessese merkezi faaliyet dönemini 35,9 milyon TL tutarında dönem kârı ile kapatırken, ILİ nin 2,9 milyon TL tutarında dönem zararı oluşmuştur. ILİ nin dönem zararının 1,2 milyon TL si, üretim ve satış miktarının yetersiz, buna karşılık faaliyet giderlerinin yüksek olmasından kaynaklanan faaliyet zararlarından oluşmuştur. Müessesenin faaliyet döneminde sağladığı faaliyet kârı önceki yıla göre %77 oranında artarken, kıdem tazminatı karşılıkları nedeni ile dönem kârı %6 oranında azalmıştır. Buna karşılık, gerek ödenmiş sermayenin gerekse öz kaynakların oldukça yüksek bir düzeyde bulunması ve yıl içinde de öz kaynakların %8 oranında artması nedeni ile; kullanılan ortalama ödenmiş sermaye ve öz kaynak birimi başına sağlanan kâr düşmüştür yılında ortalama öz kaynak birimi başına sağlanan kâr %18,5 iken 2011 yılında %13,2 ye düşmüş, yine ortalama öz kaynak birimi başına sağlanan faaliyet kârı ise %38,7 den %34,4 e gerilemiştir. Öneriler: TKİ Kurumu Sınırlı Sorumlu Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi nin 2011 yılı çalışmaları üzerinde Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır. 1- Müessese merkezinde yürütülmekte olan Ömerler Mekanizasyon Projesi ikinci galeri açma işinde yüklenici firmanın termin programına göre geç kaldığı, VII

13 mevcut ilerleme hızı ile devam edilmesi durumunda işin süresi içinde tamamlanamayacağı, arzu edilmeyen bu durumun bütün üretim modellemesini olumsuz etkileyeceği dikkate alınarak, yüklenicinin sözleşme hükümlerine göre çalışmasının temini için tüm önlemlerin alınması (Sayfa:44-46), 2- Müessese eliyle işletilen Ömerler lavvarı ile müteahhitçe çalıştırılan Tunçbilek lavvarında daha az maliyetle daha fazla kömür kazanımına yönelik olarak; tesislere hem yeraltı hem de açık işletmelerden beslenen kömür kalitesinin iyileştirilmesi ve tesislerde randıman kayıplarına neden olan makine-ekipmanın yenilenmesi ve/veya yedeklenmesi suretiyle lavvar verimliliklerinin artırılması (Sayfa:53-55), 3- Müessese merkezinde Temiz Kömür Teknolojileri Projesi kapsamında yapımına Ekim-2009 tarihinde başlanan, Ocak 2011 tarihinde geçici kabulü yapılan ancak aradan 16 ay geçmesine rağmen faaliyete geçirilemeyen Kömür Gazlaştırma Tesisi nin bütün üniteleri ile kısa sürede çalışır duruma getirilmesinin sağlanması (Sayfa: 56, 57), 4- Ilgın Linyitleri İşletmesi nde 2007 yılında kuruluşu tamamlanarak hümik asit üretmek üzere faaliyete geçirilen Hümas tesisinin, pazarlama güçlükleri nedeniyle belli zamanlarda faaliyetinin durdurulduğu, 2011 yılı Temmuz ayından itibaren stok fazlası nedeniyle üretime ara verildiği, tekrar üretime geçilebilmesi için stoklarda bulunan sıvı asidin satılması gerektiği göz önünde bulundurularak tesisin sürekli çalıştırılmasını teminen hümas ile ilgili bilgilendirme, tanıtım ve pazarlama faaliyetlerine hız verilmesi (Sayfa: 57-59), 5- Müessese merkezinde, yıllarca açık işletme modeli benimsenerek üretim yapılması nedeniyle, faaliyet dönemi sonu itibarıyla mevcut işletilebilir rezerv varlığı olan 268 milyon ton rezervin, açık işletme yöntemleriyle üretilebilecek kısmının 36 milyon tona düştüğü, mevcut üretim yöntemi sürdürüldüğünde, söz konusu rezervin en fazla 6-7 yıl içinde tükeneceği göz önünde bulundurularak, ileride üretim darboğazına düşülmemesi ve yeraltı/yer üstü orantısızlığının dengelenmesi amacıyla yeraltı işletme yöntemlerine ağırlık verilerek; Tunçbilek 42 pano, Ömerler ve Derin Sahalar cevherlerinin ekonomiye kazandırılması için başlatılan çalışmaların en kısa sürede tamamlanması (Sayfa: 63, 64), 6- TKİ ve EÜAŞ Genel Müdürlükleri arasında, her iki kurumun minimum maliyetle optimal işletmecilik yapabilmesine yönelik işbirliği ile; ülkenin yenilenemeyen linyit kaynakları en iyi şekilde değerlendirilirken, termik santrallara ön görülen kalori aralığında homojen kömür verilmesi ve alt - üst kalori değerlerinden oluşan aralığın genişletilmesi suretiyle ceza uygulamalarının asgariye indirilmesini teminen TKİ Genel Müdürlüğü nezdinde girişimde bulunulması (Sayfa: 79,80 ), 7- Pazarlama faaliyetleri kapsamında, çevre duyarlılığı ve AB müktesebatına uyum sağlamak ve ithal kömürle rekabet edilebilir duruma gelerek Pazar payını arttırabilmek için; Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde ve mahalli çevre kurulu kararlarında öngörülen değerlerin sağlanması gerektiğinden, VIII

14 bu hususu teminen kömürün kalitesinin yükseltilmesi ve zenginleştirilmesi yönündeki çabaların artırılması (Sayfa: 81-83), 8- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve rapor ekinde (Ek:15) listesi verilen diğer öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Sonuç: Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Sınırlı Sorumlu Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi nin 2011 yılı bilançosu ve ,65 Türk Lirası dönem kârı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur. IX

15 II. İDARİ BÜNYE A- Mevzuat: Devlet adına linyit işletmeciliği yapmak üzere tarihinde Etibank a bağlı olarak kurulan Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi 1957 yılına kadar Etibank bünyesinde faaliyet göstermiş, daha sonra tarih ve 6974 sayılı Kanunla kurulan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Genel Müdürlüğüne bağlanmıştır. Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi bünyesinde faaliyet gösteren Soma Bölgesi; TKİ Yönetim Kurulu nun tarih ve 2475/953 sayılı kararı ile kurulan Ege Linyitleri İşletmesi Müessesesine, Seyitömer Bölgesi; TKİ Yönetim Kurulu nun tarih ve 3322 sayılı kararı ile kurulan Seyitömer Linyitleri işletmesi Müessesesine dönüştürülmüştür. Garp Linyitleri İşletmesi, faaliyetlerini zaman içinde Bölge Müdürlüğü, İşletme Müdürlüğü, Müessese Müdürlüğü olarak devam ettirmiştir. TKİ İşletme Müdürlüklerinin yeniden düzenlenmesi çalışmaları kapsamında, TKİ Yönetim Kurulu nun tarih ve 131 sayılı kararıyla Garp Linyitleri İşletmesi Müdürlüğü, tarihi itibariyle müessese müdürlüğü ne dönüştürürken, Ilgın Linyitleri İşletmesi, Garp Linyitleri Müessese Müdürlüğüne bağlanmıştır. Müessese nin statüsü tarih 141 sayılı Yönetim Kurulu Kararıyla kabul edilmiş, Müessese nin kuruluşu ve ana statüsü Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi nin tarih ve 6006 sayılı nüshasında yayınlanmış ve Müessese tarihinden itibaren hükmi şahsiyet kazanarak çalışmalarına başlamış ve halen bu statüsü ile çalışmalarını sürdürmektedir. Müessese nin amacı; Devletin genel sanayi ve enerji politikasına uygun olarak linyit, turb, bitümlü şist, asfaltit gibi enerji hammaddelerini değerlendirmek, ülkenin ihtiyacını karşılamak, yurt ekonomisine azami katkıda bulunmak, plan proje ve programlar tanzim ve takip etmek, uygulama stratejilerinin tespit ve gerçekleştirilmesini sağlamak şeklinde belirlenmiştir. Müessese, kuruluş amacına uygun olarak; belirtilen madenlerin aranması, işletilmesi ve işlettirilmesi, ihtiyaç duyulan sanayi ve ticari tesislerin kurulması, kiralanması veya kiraya verilmesi şeklinde faaliyet konularına da sahip bulunmaktadır. Müessese; 3346 sayılı Kanun gereğince TBMM nin, 6085 sayılı Sayıştay Kanunu ve 233 sayılı KHK gereğince Sayıştay ın mali, idari, hukuki ve teknik yönden sürekli denetimine tabi olup 233 sayılı KHK de saklı tutulan hususlar dışında özel hukuk hükümlerine göre faaliyette bulunmaktadır. 1

16 B-Teşkilat: 1-Teşkilatın yapısı: Garp Linyitleri İşletmesi Müdürlüğü TKİ Yönetim Kurulunun tarih ve 141 sayılı kararı ile Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi Müdürlüğüne dönüştürülmüş olup, Ilgın Linyitleri İşletme Müdürlüğü de bu Müessese Müdürlüğüne bağlanmıştır. Müessesenin merkezi Kütahya-Tavşanlı da olup, teşkilat yapısı; yönetim komitesi, müessese müdürü, üç müessese müdür yardımcısı ve bunlara bağlı şube müdürlükleri ile alt birimlerden oluşmaktadır. Müesseseye bağlı bulunan Ilgın Linyitleri İşletmesi Müdürlüğünün, işletme merkezi Konya Ilgın da bulunmaktadır. Teşkilat yapısı; işletme müdürü, iki işletme müdür yardımcısı ve bunlara bağlı şube müdürlükleri ile alt birimlerden oluşmakta, işletme müdürü aynı zamanda Müessese Yönetim Komitesi Üyeliği görevini de yapmaktadır. Müessese nin TKİ Yönetim Kurulu nun tarih ve 396 sayılı kararı ile kabul edilen Görev, Yetki ve Sorumluluk Yönetmeliğinde, zaman içerisinde yapılan güncellemeler, TKİ Yönetim Kurulu nun tarih ve 188 sayılı kararı ile yürürlüğe konmuştur. Denetim döneminde; TKİ Yönetim Kurulu nun tarih ve 292 sayılı Kararıyla; Genel Müdürlükte İş Sağlığı ve Güvenliği Daire Başkanlığı, müessese ve işletme müdürlüklerinde iş sağlığı ve güvenliği şube müdürlüğü, iş sağlığı ve güvenliği başmühendisliği kurulmuştur. İş Sağlığı ve Güvenliği Daire Başkanlığı nın kadrosu tarihli sayılı Resmi Gazetede yayınlanan tarih ve 2011/1390 sayılı Bakanlar kurulu kararıyla, İş Güvenliği ve Sağlığı Dairesi Başkanlığı olarak ihdas edildiğinden, bu karara paralel olarak TKİ Yönetim Kurulu nun tarih ve 123 sayılı Kararıyla; söz konusu daire başkanlığının adının İş Güvenliği ve Sağlığı Dairesi Başkanlığı, müessese ve işletme müdürlüklerinde bulunan birimlerin ise iş güvenliği ve sağlığı şube müdürlüğü ile iş güvenliği ve sağlığı başmühendisliği şeklinde değiştirilmesine karar verilmiştir. TKİ Yönetim Kurulu nun tarih ve 190 sayılı Kararıyla, Müessese ve İşletme Müdürlüklerinde doğrudan Müessese ve İşletme Müdürüne bağlı bulunan Özel Güvenlik Teşkilatı, Müessese Merkezinde İdari ve Sosyal Şube Müdürlüğüne, Ilgın Linyitleri İşletmesinde İdari ve Mali İşler Şube Müdürlüğüne bağlanmıştır. Teşkilat şeması rapor ekinde (Ek: 1 olarak) yer almaktadır. 2- Karar organı: 233 sayılı KHK ve Kurum Ana Statüsüne göre Müessesenin karar organı olan Yönetim Komitesi; bir başkan ve dört üyeden oluşmaktadır. Müessese Müdürü Yönetim Komitesinin Başkanı olup; Yönetim Komitesi üyeleri Teşebbüs Genel Müdürlüğünün teklifi üzerine TKİ Yönetim Kurulunca atanmakta ve bu üyeliklere 2

17 atanacakların Teşebbüs Yönetim Kurulu Üyelerinin nitelik ve şartlarına sahip olmaları gerekmektedir. Yönetim komitesi, teşebbüsçe tespit edilen esaslara, işletme bütçesi ve programlara uygun olarak, verimlilik ve karlılık ilkeleri doğrultusunda Müessesenin yönetimini sağlayacak kararları almakla görevli ve yetkilidir. Müessese Yönetim Komitesi Başkanı; TKİ Yönetim Kurulu nun tarih ve 487 sayılı, Kararıyla Genel Müdürlük Müşavirliğine atanmıştır. Rapor tarihi (.../2012) itibariyle Müessese Müdürlüğü ve Yönetim Komitesi Başkanlığına atama yapılmamıştır. Müessese Müdür Yardımcısı Yönetim Komitesi Üyeleri görevlerine 2011 yılında da devam etmişlerdir. Ilgın Linyitleri İşletme Müdürü olan Yönetim Komitesi Üyesi tarihi itibariyle görevinden istifa etmiş, yerine atama yapılmamıştır. Mevcut Yönetim Komitesine raporun giriş kısmında yer verilmiştir yılında Yönetim Komitesi 26 toplantı yaparak, idari ve teknik konularda toplam 45 karar almıştır. 3- Yürütme organı: Müessesenin yetkili ve sorumlu yürütme organı Müessese Müdürlüğü olup; Müessese Müdürü, Müessese Müdür Yardımcıları ve Şube Müdürlüklerinden oluşmaktadır. Ayrıca Müesseseye bağlı olan Ilgın Linyitleri İşletme Müdürlüğünün İşletme Müdürü ve Yardımcıları da yürütme organı içinde değerlendirilmektedir. Yürütme organı TKİ Genel Müdürlüğünce atanmaktadır. Müessese müdürü TKİ Yönetim Kurulu nun tarih ve 487 sayılı kararıyla Genel Müdürlük Müşavirliğine atanmış aynı kararla Müessese Müdür Yardımcısına Müessese Müdürlüğünü yürütme görevi verilmiştir. Denetim tarihi itibariyle (Ağustos/2012) Müessese Müdürlüğüne atama yapılmamıştır. Müessese müdür yardımcıları görevlerine 2011 yılında da devam etmişlerdir. Ilgın Linyit İşletmesi Müdürü tarihi itibariyle görevinden istifa ettiğinden TKİ Yönetim Kurulu nun tarih 488 sayılı kararıyla aynı işletme İstihsal Şube Müdürüne İşletme Şube Müdürlüğünü yürütme görevi verilmiştir. Denetim tarihi (Ağustos/2012) Ilgın Linyitleri İşletme Müdürlüğüne atama yapılmamıştır. 4- Servisler: Müessese Müdürlüğünün bazı birimleri hakkında aşağıda bilgi verilmiştir. 3

18 a)hukuk servisi: Cari yılda Müessesenin hukuk işleri; TKİ Hukuk Müşavirliği Yönergesi ve GLİ Görev, Yetki ve Sorumluluk Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde yürütülmüştür. Hukuk Müşavirliği; Müessesedeki hizmetlerin ifasında lüzumlu görülen hukuki konularda müşavirlik yapmak, kurumun leyh ve aleyhine açılan davalar ile icra takiplerine, vergi itirazlarına, hak ve imtiyazlara, resim ve harçlara dair bütün hukuki işlerin takibini yapmak ve sonuçlandırmakla yükümlüdür. Müessesede 3 avukat görev yapmakta olup, Müessesenin Hukuk Müşavirliği kadrosu boş bulunmaktadır. Müessese hukuk servisince 2011 faaliyet döneminde, önceki dönemden devreden 269 dava ve icra takibine ilaveten, yıl içinde açılan 53 dava ve icra takibi ile birlikte 322 dava ve icra dosyası takip edilmiş, bunlardan 73 ü cari yılda sonuçlandırılmıştır yılına devreden 249 dava ve icra takibinin toplam değeri bin TL dir. Söz konusu davaların önemli bir bölümünü, kamulaştırma uygulamalarında ortaya çıkan sorunların çözümüne ilişkin bedel tespiti ve tescil davaları ile alacak, tazminat ve emlak vergisi davaları oluşturmaktadır. b)teftiş ve kontrol: Müessesenin teftiş işleri; TKİ Teftiş Kurulu Yönetmeliği ne göre Genel Müdürlük Teftiş Kurulu Başkanlığı nca yürütülmektedir. Müessesenin 2011 yılı olağan teftiş programı yıl içinde gerçekleştirilmiş, 2010 yılı faaliyetlerine ilişkin olarak Müessese Müdürlüğü için tarih ve 263/126/39 sayılı Genel Rapor ile çeşitli konularda 6 inceleme raporu, Ilgın Linyitleri İşletme Müdürlüğü için tarih ve 39/35 sayılı cevaplı rapor ile çeşitli konularda 2 inceleme raporu düzenlenmiştir. C- Personel durumu I- Personel kadroları ve personele ilişkin işlemler Müessesenin 2011 yılı program kadroları ile ortalama ve yılsonu itibariyle çalışan personelin sayıları karşılaştırmalı olarak bir önceki yıl sonuçları ile aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. 4

19 Personel A - Memurlar: 1-Genel idare hizmetleri Çalışan personel Program Çalışan personel Ortalama Yılsonu kadro Ortalama Yılsonu Kişi kişi sayı kişi kişi Toplam(A) B - Sözleşmeliler: Sayılı KHK'ye göre çal Toplam (B) C - İşçiler: 1-Sürekli işçiler: Gündelikçiler(saat üc.) Toplam (C) Genel top.(a+b+c) Yüklenici işçileri tarih ve 468 sayılı Yönetim Kurulu kararı ile Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu merkez ve taşra teşkilatı 2011 yılı personel kadrolarının dağılımı yapılmıştır. Müessesenin 2011 yılı personel program kadrosu tarih ve 486 sayılı Yönetim Kurulu kararıyla yürürlüğe giren 2011 yılı İşletme Bütçesi ile kabul edilmiştir. Müessesede memur, sözleşmeli ve işçi personel istihdam edilmektedir yılında 31 memur, 452 sözleşmeli, işçi olmak üzere toplam program kadrosuna karşılık, 2011 yılı sonu itibariyle 22 memur, 350 sözleşmeli, işçi olmak üzere toplam personel bulunmaktadır yılı sonu itibariyle müessesede memur, sözleşmeli ve işçi olarak toplam 2216 personel istihdam edilirken, 2011 yılı sonu itibariyle bir önceki yıla göre % 1,3 oranında azalışla personel istihdam edilmiştir yılı sonu itibariyle memur, sözleşmeli ve işçi personelin hareketleri ile personelin teşkilat içerisindeki dağılımını gösterir çizelgeler (Ek:2,3,4) de rapor ekinde yer almaktadır. Müessesede memur statüsünde çalışan personel, özlük hakları açısından 657 sayılı Kanun ve 399 sayılı KHK ye tabi olup, sağlık işlemleri tarihinden itibaren Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı nca karşılanmaktadır. Kurumun memur personel kadroları, 399 sayılı KHK ve bu KHK de değişiklik yapılmasına dair 3771 sayılı Kanun gereği Bakanlar Kurulunca hazırlanan kararname eki I ve II sayılı cetvellerde belirtilmiştir. 5

20 Genel Müdürlük kadro ihdas ve iptalleri son olarak tarihli sayılı Resmi Gazetede yayımlanan tarih ve 2011/390 sayılı, tarihli sayılı Resmi Gazetede yayımlanan tarih ve 2011/2180 sayılı Bakanlar Kurulu kararlarıyla kabul edilmiştir. Kadro ihdas-iptal işlemlerine paralel olarak müessese müdürlüğü kadrolarında yapılan düzenleme sonunda müessese merkezi ve Ilgın Linyit İşletmeleri Müdürlüğü nde çeşitli unvanlarda toplam 129 kadro ihdas edilirken, 157 kadro da iptal edilmiştir yılı sonu itibariyle 25 olan memur personel sayısında 2011 yılı faaliyet döneminde; kurum içi nakil yoluyla 1 artış olurken, 1 i istifa, 2 si kurum içi nakil, 1 i başka kuruluşa nakil yoluyla 4 azalış olmuş, yıl sonu itibariyle memur personel sayısı 22 olmuştur. Sözleşmeli personelin özlük hakları, 399 sayılı KHK ve bu KHK de hüküm bulunmayan hallerde Devlet Personel Başkanlığının görüşü alınmak kaydı ile 657 sayılı Kanuna tabi olup, sağlık işlemleri ise memur personelin tabi olduğu mevzuata göre izlenmektedir yılı sonu itibariyle 366 olan sözleşmeli personel sayısında, cari yılda 13 ü açıktan tayin, 1 i kurum dışından nakil, 2 si askerlik dönüşü, 9 u kurum içi nakil olmak üzere toplam 25 personel artışı olmuş buna karşılık; 18 i emeklilik, 1 i kurum dışı nakil, 20 si kurum içi nakil, 1 i askerlik nedeniyle ayrılış, 1 i istifa olmak üzere toplam 41 sözleşmeli personel ayrılmış, yılsonu itibariyle sözleşmeli personel sayısı 350 olarak gerçekleşmiştir. İşçi personelin özlük hakları, 1475 sayılı Kanunun 14 üncü maddesi, 4857 sayılı İş Kanunu, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, bunların ek ve tadilleriyle, işçilerin üyesi bulunduğu sendikayla imzalanan toplu iş sözleşmesi hükümlerine göre yürütülmektedir yılı sonu itibariyle 1815 olan işçi sayısında, cari yılda 193 açıktan atama, 3 ü askerlik dönüşü, 1 i naklen tayin 2 si sair nedenler olmak üzere toplam 199 artış olurken, 187 si emeklilik, 3 ü ölüm, 6 sı kendi isteğiyle ayrılma, 4 ü askere alınma, 5 i kurum içi nakil, 4 ü sair nedenler olmak üzere toplam 209 azalış olmuş, yılsonu itibariyle işçi personel sayısı 1815 olarak gerçekleşmiştir yılı sonu itibariyle Müessesede çalışan işçilerin 1740 ı Müessese merkezinde 75 i Ilgın Linyitleri İşletmesinde çalışmaktadır yılı sonu itibariyle Müessese merkezinde çalışan işçilerin %27 oranında 469 u yeraltı işletmelerinde çalışmaktadır yılı sonu itibariyle Müessese Müdürlüğünde çalışmakta bulunan 1815 işçi personelin % 49 unu oluşturan 886 sının emekliliği dolmuş olup, her an emekli olabilecek durumdadır. Müessesede 2011 yılı sonu itibariyle 73 özürlü, 39 eski hükümlü, 14 terör mağduru, 5 i de 3413 sayılı SHÇEK Kanunu kapsamında olmak üzere toplam 131 özel statülü personel istihdam edilmektedir. 6

21 TKİ Yönetim Kurulu Kararıyla 1 mühendis 3046 sayılı Kanunun 44 ncü maddesi uyarınca ilgili bakanlıkta görevli bulunmaktadır. TKİ Genel Müdürlük onayı ile 1 kimya teknikeri Genel Müdürlük Pazarlama ve Satış Daire Başkanlığında, 1 yevmiyeli eleman da Dodurga Kontrol Müdürlüğünde görevlendirilmiştir. Müessese Müdürlüğünde; 5 Başuzman görev yapmaktadır. Önceki yıllarda aktif görevlerde bulunan Başuzmanların uzmanlık alanlarına göre değerlendirilmelerinde yarar görülmektedir yılında personel ile ilgili işlemler aşağıda açıklanmıştır tarihli sayılı Resmi Gazetede yayınlanan, Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıklarının, 2011 yılına ait Genel Yatırım ve Finansman Programını düzenleyen tarih ve 2010/967 sayılı Kararnameyle açıktan ve naklen atamalar ile ilave atamaların usul ve esasları düzenlenmiştir. Müessese Müdürlüğünde 2011 yılında yapılan açıktan ve naklen atamalar ile ilave atamalar bu kapsamda gerçekleştirilmiştir. Diğer Müesseselerde de olduğu gibi Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesinin de dozer operatörü, ekskavatör operatörü, yükleyici operatörü, ağır kamyon şoförü, tamirbakım atölyesi usta ve teknisyenleri, maden teknikeri, topograf, kantarcı vb. kalifiye işçi ihtiyacı devam etmektedir. Yönetim Kurulu nun tarih ve 236 sayılı kararıyla Hazine Müsteşarlığına sunulan TKİ Kurumu Tamir-Bakım personeli İhtiyaç Analiz ve Tespit Raporu Hazine Müsteşarlığının tarih ve sayılı yazılarıyla; uygun görülerek 2010 Yılı Genel Yatırım ve Finansman Kararnamesi çerçevesinde, kurumun müessese ve işletmelerinde bulunan makina parkının gerektirdiği tamir-bakım ihtiyacının giderilmesi için 197 işçi personel ile Garp Linyitleri Müessesesi Ömerler yeraltı mekanizasyon projesinde çalıştırılmak üzere muhtelif unvanlarda 179 işçi personelin açıktan atanmasına izin verilmiştir. Hazine Müsteşarlığının söz konusu yazılarıyla; Garp Linyitleri Müessesesine Ömerler Yeraltı Mekanizasyon Projesi dahil toplam 190 atama yetkisi verilmiş, yetki kapsamında 2010 yılında başlanan işlemler yıl içinde sonuçlandırılamadığından atama işlemlerine 2011 yılında devam edilmiş, Şubat-2011 de yapılan sınavlar sonucunda 190 yevmiyeli eleman göreve başlatılmıştır. Yıllık Genel Yatırım ve Finansman Programları çerçevesinde yapılan açıktan atamalar ayrılan personel sayısının altında kaldığından veya ayrılan personel sayısını karşılamadığından TKİ Müessese ve İşletmelerinde sürekli eleman açığı ortaya çıkmaktadır. Kurum hizmetlerinin aksatılmadan sürdürülebilmesi için, TKİ işletmelerinde ortaya çıkan eleman açığı; Kurumca gerçekleştirilen birtakım hizmetlerin ihale yoluyla yaptırılmasını veya doğrudan işçilik hizmeti satın alınmasıyla karşılanmasını zorunlu kılmaktadır. 7

22 2011 yılında üçüncü kişilere; dekapaj ve kömür üretimi, kömür nakli, personel taşıma, temizlik, kalorifer hizmeti, kaynak işleri, kömür torbalama-yükleme-boşaltma işleri ile tamir-bakım atölyelerinde işçilik hizmetleri yaptırılmıştır. Hizmetin aksatılmaması için müteahhit eliyle yaptırılan hizmet alımlarında bir önceki yılsonu kişi olan bu kapsamdaki yüklenici işçi sayısı 2011 yılı sonu itibariyle kişi olmuştur. Bu yolla yapılan hizmet alımlarının İş Kanunu açısından asıl işveren alt işveren ilişkisinde bazı hukuki problemler doğurduğu, bu şekilde işçi çalıştırmanın muvazaa kabul edilerek, yargı kararlarında hukuki ihtilafların İş Kanununun geneli açısından yorumlandığı, dolayısiyle de davaların Kurum aleyhine sonuçlandığı görülmektedir. Önceki yıllar denetim raporlarında; 4857 sayılı İş Kanunun 2/6 maddesi kapsamında TKİ ile yükleniciler arasında asıl (üst)-alt işveren ilişkisi kurulduğundan, yüklenicilerin çalıştırdığı işçilere ödemesi gereken kıdem ve ihbar tazminatları ile yıllık izin ücretlerinin uygulamasında TKİ nin de alt işverenle birlikte sorumlu tutulması na ilişkin Yargıtay Kararları dikkate alınarak, yüklenicilerin iş bitiminde işçilere ödemelerin eksiksiz yapıldığını gösterir belgeyi ibraz edecekleri hususunun sözleşme ve şartnamelere konulmasının uygun olacağı ifade edilerek, Hizmet alımlarıyla ilgili sözleşmelerin; 4857 sayılı İş Yasasının 2 nci maddesinin 6 ncı fıkrası hükmüne uygunluğunun sağlanması ve hizmet alımları ile ilgili olarak yeterli iç mevzuatın hazırlanmasını teminen Genel Müdürlük nezdinde girişimlerde bulunulması, hizmet alımı suretiyle yaptırılan işlerde ayrıca Kurum personeli çalıştırılmaması önerilmiştir. Kurum aleyhine verilen yargı kararlarının sürekli artması konunun idari tedbirlerle çözümünün mümkün olamayacağını, aynı durumun başka Kamu Kuruluşlarında da yaşanması nedeniyle kalıcı ve köklü çözümün yasal bir düzenleme ile sağlanabileceğini göstermektedir. Denetim döneminde memur ve sözleşmeli personel için TKİ Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği Uyarınca tarihinde yapılan unvan değişikliği sınavında başarılı olan Müessese merkezinde 2, Ilgın Linyitleri İşletmesinde 1 elemanın unvanlarında değişiklik yapılmıştır. TKİ Yönetim Kurulu nun muhtelif kararlarıyla da; işçi personeli ücret gruplarında yeknesaklığı sağlamak üzere 13. dönem Toplu İş Sözleşmesi uyarınca Garp Linyitleri Müessesesinde 35 yevmiyeli personelin unvan değişikliği yapılmıştır. 2- Personele yapılan harcamalar: 2011 yılında Personel için yapılan harcamalar 2010 yılına ilişkin veriler ile karşılaştırmalı olarak aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. 8

23 Harcanan Harcanan Personele yapılan harcamalar Toplam harcama Bin TL Kişi başına ayda düşen TL Ödeneğin son durumu Bin TL Esas ücretler Bin TL Ek ödemeler Bin TL Sosyal giderler Bin TL Cari yıl toplamı Bin TL Geçmiş yılla ilgili ödeme ve geri alışlar Bin TL Toplam harcama Bin TL Kişi başına ayda düşen TL A-Memurlar B-Sözleşmeli personel C-İşçiler Genel toplam (A+B+C) Geçen yıl toplamı Fark

24 2010 yılında 125,3 milyon TL olan personel gideri, 2011 yılında toplam 135,5 milyon TL olmuştur. Bu tutarın 121,3 milyon TL si cari yıla, 14,1 milyon TL si de geçmiş yılla ilgili bulunmaktadır yılında yapılan toplam personel harcamalarının % 1 oranında 1,1 milyon TL si memur personele, % 11 oranında 15 milyon TL si sözleşmeli personele, % 88 oranında 119,3 milyon TL si işçi personele yapılmıştır yılında cari yılla ilgili personel harcamalarının % 49 oranında 59,9 milyon TL si esas ücretler, % 20 oranında 24,3 milyon TL si ek ödemeler, % 31 oranında 37 milyon TL si sosyal giderlerden oluşmaktadır. Cari yılda kişi başına ayda düşen tutar; memurlarda 3,976 TL, sözleşmelilerde TL, İşçilerde TL olmuştur. TKİ de memur personele 657 sayılı Devlet memurları Kanununa göre aylık, tazminat ve ek ödemeler ödenmektedir yılının ilk altı ayı için; 2011 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu, tarihli sayılı Resmi Gazete de yayımlanan tarih ve 2011/1241 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla, 2011 yılının ikinci altı ayı için; tarihli (2. Mükerrer) sayılı Resmi Gazetede yayımlanan tarih ve 2011/2022 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla belirlenen oranda aylık, ek gösterge ve tazminatlar uygulanmıştır. 399 sayılı KHK nin eki (I) sayılı cetvelde yer alan personele ödenmekte olan ek tazminat oranı tarih ve (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 6111 sayılı Kanunla %100 den %200 e yükseltilmiştir. 399 sayılı KHK nin eki (II) sayılı cetvelde yer alan sözleşmeli personele 2010 yılı için Yüksek Planlama Kurulu nun tarih ve 2011/T-20 sayılı Kararı ile belirlenen ücret ödenmiştir. İşçi personele Kamu İşletmeleri İşveren Sendikası ile Türkiye Maden İşçileri Sendikası arasında imzalanan tarihlerini kapsayan 13. dönem Toplu İş Sözleşmesi uygulanmıştır. 13. dönem Toplu İş Sözleşmesinde; ücret gruplarına göre yevmiyelerde 3,33-5,00 TL/gün arasında bir iyileştirme yapıldıktan sonra, 2011 yılı birinci altı ayı için; tarihinde işyerlerinde çalışmakta olan işçilere tarihi itibariyle almakta oldukları günlük brüt çıplak ücretlerine tarihinden geçerli olmak üzere, %4, 2011 yılı ikinci altı ayı için; tarihinde iş yerinde çalışmakta olan işçilere tarihi itibariyle almakta oldukları günlük brüt çıplak ücretlerine tarihinden geçerli olmak üzere %4 zam yapılmıştır. 13 üncü Dönem Toplu İş Sözleşmesi ile ayrıca çeşitli sosyal haklarda da iyileştirmeler sağlanmıştır. 10

25 2011 yılı Genel Yatırım ve Finansman Programı çerçevesinde Hazine Müsteşarlığı nın tarih ve sayılı yazıları ile TKİ Genel Müdürlüğüne 2011 yılı için saat fazla mesai izni uygun görülmüştür. TKİ Yönetim Kurulunun tarih ve 83 sayılı kararıyla Genel Müdürlük ve Müessese Müdürlüklerinde kuruma tanınan saat fazla çalışma izninin, 2400 saatinin sözleşmeli personele, saatinin işçi personele kullandırılması kararlaştırılmıştır. Bu kapsamda Garp Linyitleri İşletmesi Müessese Müdürlüğünde 2011 yılında işçi personele toplam 845 saat fazla mesai yaptırılmıştır. 3-Sosyal konular ve giderleri: Müessese personeli için 2010 yılında yapılan sosyal giderler geçen yılla mukayeseli olarak aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. 11

26 Memurlar Sözleşmeliler İşçiler Toplam Sosyal giderler 2010 Bin TL 2011 Bin TL 2010 Bin TL 2011 Bin TL 2010 Bin TL 2011 Bin TL 2010 Bin TL 2011 Bin TL Fark Bin TL A-Cari yılla ilgili: 1-Aile ve çocuk yardımı Evlenme, doğum ve ölüm yardımı (1) 3-Sosyal yardım Barındırma giderleri Yedirme yardımı Giydirme yardımı Taşıma giderleri TC Emekli Sandığı kurum karşılığı ve ek karşılığı Emekli ikramiyesi işten ayrılma tazminatı Sosyal Sigortalar primi işveren payı İşsizlik sigortası işveren payı Sağlık giderleri (75) 13-Genel sağlık sigortası primi Eğitim giderleri (1) 15-Spor giderleri Dinlenme kamplarına yapılan harcamalar Personel dernek ve vakıflarına yardımlar Ayni ve nakdi başkaca sosyal giderler (17) Toplam (A) B-Geçmiş yıllarla ilgili: 1-Emekli ikramiyesi, işten ayrılma tazminatı Diğer ödemeler (165) Toplam (B) Genel toplam (A+B)

27 2011 yılında sosyal giderler toplam 51,2 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Sosyal giderlerde bir önceki yıla göre % 18 oranında artış olmuştur yılında toplam sosyal giderlerin % 72 oranında 37 milyon TL si cari yılla, % 28 oranında 14,1 milyon TL si geçmiş yılla ilgili bulunmaktadır. Cari yılda yapılan sosyal giderlerin % 8 i memur ve sözleşmeli personele, % 92 si işçi personele ait bulunmaktadır. Cari yılda memur ve sözleşmeli personele yapılan sosyal giderler; aile ve çocuk yardımı, T.C. Emekli Sandığına ödenen kurum karşılığı ve ek karşılıklar ve sağlık giderleri ile emekli ikramiyesinin cari yılla ilgili olan kısmıdır. Cari yılda işçi personele yapılan sosyal giderler; SSK primi işveren payı ile işsizlik sigortası primi işveren payı ve Türkiye Maden İşçileri Sendikası ile imzalanan Toplu İş Sözleşmesi gereği yapılan ödemelerden oluşmaktadır. İşçi personele Toplu İş Sözleşmesinin 55 inci maddesinde belirlenen yemek bedeli, evlenme, doğum, ölüm, hastalık yardımı, taşıt yardımı, ayni ve nakdi sosyal giderler olarak verilen kömür yardımı ödenmiştir. Geçmiş yılla ilgili sosyal giderler; emekli ikramiyesi ve işten ayrılma tazminatının geçmiş yıllarla ilgili bölümünden oluşmaktadır. Müessesenin, müessese merkezi ve Ilgın Linyitleri İşletmesinde toplam 344 lojmanı olup, bunlardan 274 ü dolu 70 i boş bulunmaktadır. 6 lojman Kurum dışı tahsis edilmiştir. 4 lojman yıkılmıştır. 13