Aydın, İzmir ve Manisa İllerinde Endüstriyel Atıksular ile Kirlenmiş Toprakların Mikrofungus Florasının Belirlenmesi

Transkript

1 20, 80, (2011) doi: /ekoloji A R A ŞT IR M A N O T U Aydın, İzmir ve Manisa İllerinde Endüstriyel Atıksular ile Kirlenmiş Toprakların Mikrofungus Florasının Belirlenmesi G am ze BAŞBULBUL1, H alil BIYIKl, Fatih KALYONCU2, Erbil KALMIŞ3, Erman ORYAŞİN1 iadnan M enderes Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölüm ü, Aydın - TÜRKİYE 2Celal Bayar Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Muradiye, Manisa - TÜRKİYE 3Ege Üniversitesi, M ühendislik Fakültesi, Biyomühendislik Bölümü, Bornova, İzm ir - TÜRKİYE *Corresponding author: fatihkalyoncu@hotmail.com Özet Bu çalışmada, Aydın, İzmir ve Manisa illerinde bulunan endüstriyel tesislerin atıksuları ile kirlenmiş toplam 14 farklı alandan mevsimsel olarak toprak örnekleri alınmış ve alınan toprak örneklerinden mikrofungus izolasyonu ve tanısı yapılmıştır. En sık karşılaşılan genus Aspergillus olmuş, Pénicilliumgenusu ikinci sırada yer almıştır. Tür bazında Aspergillus niger en sık karşılaşılan tür olmuştur. Toprak örneklerinin mikrofungus yoğunlukları 3,8 x 101 ile 1,86 x 105 kob/g arasında değişiklik göstermektedir. Mevsimlere bağlı olarak izolasyon yapılan istasyonların tuzluluk değerlerinin % 0,004 ile % 0,56, ph değerlerinin 6,36 ile 9,81 ve organik madde yüzdelerinin de 0,13 ile 29,15 arasında olduğu belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Atıksu, kirlenme, toprak mikrofungusları. Determination o f Microfungi Flora o f Soil Polluted by Industrial Wastewater in Aydın, İzmir and Manisa City Abstract In this study, soil samples of 14 different localities polluted with industrial wastewaters around Aydın, Izmir and Manisa City were taken with seasonal intervals. The samples were brought to the laboratory and their microfungi were isolated and identified. The most frequently isolated genus from soil samples was found to be Aspergillus, followed by genus Penicillium. Among the isolated microfungi, Aspergillus niger is the most abundant species in soil. Microfungal concentrations of soil samples varied between 3,8 x 101 and 1,86 x 105 cfu/g. Depending on seasons, salinity of stations were measured between % and 0.56 %, ph were between 6.36 and 9.81 and organic matter were between 0.13 % and Keywords: Pollution, soil microfungi, wastewater. Başbülbül G, Bıyık H, Kalyoncu F, Kalmış E, Oryaşin E (2011) Aydın, İzmir ve Manisa İllerinde Endüstriyel Atıksular İle Kirlenmiş Toprakların Mikrofungus Florasının Belirlenmesi. 20 (80): g i r i ş in san o ğ lu n u n dünya üzerinde var olduğu günden bu yana funguslar ile yakın bir ilişki içerisinde olduğu bilinen bir gerçektir. Funguslar doğanın her parçasında (toprak, hava, su vb) geniş bir yayılım alanına sahip canlılardır. Yaklaşık olarak bir b u çu k m ilyon civarında fungus tü rü n ü n b u lu n d u ğ u n a inanılm aktadır ancak m ikolojik araştırm aların başladığı günden bu yana geçen zam an dilim inde bu türlerin yalnızca yüz bin kadarı araştırmacılar tarafından tanım lanabilm iştir (Singh 2005). F un g u sların organik m addeler üzerindeki parçalayıcı etkileri, doğal çevrim in devamlılığındaki rolleri açısından oldukça önem lidir. B ununla birlikte fungusların insanlar tarafından yararlı ve zararlı olarak tanım lanan bazı özellikleri de m evcuttur. Bunlardan gıda, ilaç ve diğer endüstri dallarında ham m adde ve ü rü n eldesinde veya m evcut ürünlerin niteliklerinin iyileştirilmesinde kullanım ları faydalı özellikleri olarak vurgulanırken, yiyecek m addelerini bozm aları, diğer canlılar üzerinde enfeksiyonlara yol açmaları ve pek çok m ateryal üzerindeki korozif etkileri ise zararlı özellikleri olarak belirtilm ektedir (Asan ve ark. 2010). Geliş: / Kabul: No: 80, 2011

2 Aydın, Izmir ve Manisa illerinde Endüstriyel Atıksular ile... M ikrofunguslar toprak, atm osfer, bitkiler, to h u m lar ve su gibi farklı ortam lardan kökenlenebilirler (Topbaş ve ark. 2006). B unların içinde toprak fungal gelişim açısından büyük önem arz etm ektedir. Toprak sunduğu optim um nem, sıcaklık, organik m adde m iktarı ve p H gibi faktörlerle fungal gelişimin en iyi olduğu ortamdır. Toprak m ikrofungusları organik m adde çevrim inde büyük rol oynarlar ve bitkilerin gelişimi için gerekli besinsel öğelerin açığa çıkmasını sağlarlar (Kara ve Asan 2007). Endüstriyel atıksuların kontrolsüz olarak doğal ortam lara bırakılması taşıdıkları kirlilik etkenlerinin toprak alanlara taşınmasına ve besin zinciri yolu ile insana kadar ulaşm asına neden olabilm ektedir (O k u r ve ark. 2001, Birgül ve Solm az 2007). Endüstriyel atıksular ile kirlenen toprakların fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerinde değişim ler olması kaçınılmazdır (Angin ve Yaganoglu 2009). Toprağın m ikrobiyolojik aktivitesinde değişime yol açabilecek faktörler arasında endüstriyel atıksuların taşıdığı toksik bileşikler ve farklı p H değerleri başta gelm ektedir. G rigoryan ve G alstyan (1979) endüstriyel atıksular ile kirlenm iş bir nehir ile sulanan topraklarda invertaz aktivitesini tem iz su ile sulanan topraklara göre %82, fosfatazı %60, üreazı %62, katalazı %61 ve toprak solunum unu ise %30 daha az olarak saptamışlardır. Toprakta ağır metal gibi toksik faktörlerin eşik değerlerin üzerine çıkması durum unda mikrobiyal sayı ve aktivitenin olum suz etkilendiği pek çok araştırma ile ortaya k o n u lm u ştu r (Z denek ve ark. 2000). Toksik faktörlerin düşük fakat organik m adde m iktarının yüksek olduğu endüstriyel atıksular ile temas eden toprak alanlarda ise tam tersine mikrobiyal sayı ve aktivite yükselm ektedir (O kur ve ark. 2001). H er iki d u ru m d a da endüstriyel atıksular toprağın m ikrobiyal dengesini bozm akta, yapısını ve verim liliğini etkilem ekte, çoğu zam an da geri d önüşü im kânsız sonuçların doğm asına yol açmaktadır. M ikroorganizm alar toprak kalitesinin belirlenm esinde büyük rol oynamaktadırlar. Endüstriyel sahaların toprak kalitesini saptam ak aynı alanlardaki m ikroorganizm a içeriğinin belirlenm esi ile m ü m k ü n olabilm ektedir (Asan ve ark. 2010). Çalışmamız ile Ege bölgesinde yer alan üç ilde endüstriyel atıksular ile sürekli kirlenen toprak alanların m ikrofungus yoğunlukları ve m ikoflora- larının ortaya konulm ası, bu iller ve istasyonlar arasında istatistiksel olarak farklılık veya benzerlik olup olm adığının belirlenm esi ve m evsim sel değişim lerin bu alanlardaki m ikrofungusları ne şekilde etkilediğinin saptanması amaçlanmıştır. MATERYAL VE M ETO T Toprak Ö rneklerinin A lınm ası Çalışm am ızda Aydın ilinde 4, İzm ir'de 6 ve M anisa'da 4 olm ak üzere belirlenen toplam 14 istasyondan m evsim sel olarak to p rak örnekleri alınm ıştır. Toprak örneklerinin alınm ası için endüstriyel deşarj kaynaklarına yakın (0-50 m) toprak alanlar seçilmiştir. Toprak üzerinde 50 m aralıklar ile değişik sayılarda profiller açılmış ve toprak yüzeyinde hava ile temas eden cm 'lik kısım uzaklaştırılmıştır (Aderiye ve ark. 2008). H er bir profilden 2 kg toprak örneği alınarak en kısa sürede analiz için laboratuara ulaştırılmıştır. Toprak örneği alınm asının tüm aşamalarında steril ekipm an kullanılmıştır. İstasyonlar hakkında bilgi Tablo 1'de verilmiştir. M ikrofungusların izolasyon u ve T anım lanması Ç alışm am ızda m ikrofungus izolasyonu için toprağı sulandırm a yöntem i (W aksm ann 1922) kullanılm ıştır. Toprak ö rneklerinden aseptik koşullar altında seri dilüsyonlar hazırlanm ış ve uygun seyreltm e oranlarından 1'er m L alınarak içlerinde m L steril Rosebengal Streptom isin Agar bulunan Petri kaplarına aktarılmıştır. Petri kapları 27 C'de 7-10 gün süre ile inkübasyona bırakılmışlardır. İnkübasyon sonunda her bir Petri kabında oluşan koloniler sayılarak seyreltme faktörü ile çarpılmış ve toprak örneklerinin bir gramındaki m ikrofungus sayısı hesaplanmıştır. Petri kaplarında gelişen koloniler; koloni rengi, tekstürü, arka yüzey rengi, kokusu, eksuda içerip içerm em esi gibi özellikleri göz önünde bulundurularak ayrılmış ve yatık M alt Ekstrakt Agar besiyerine aktarılarak inkübasyona bırakılm ıştır (Kalyoncu ve Ekmekçi, 2008). İnkübasyon periyodu sonunda m ikrofunguslar identifikasyon amacı ile ayrı ayrı Patates D ekstroz Agar, M alt Ekstrakt Agar, C zapek D o x Agar ve C zapek Yeast Agar besiyerlerine aktarılmış ve 27 C'de 7-10 gün süre ile inkübasyona alınmışlardır. Petri kapları inkübasyon süresi boyunca incelenm iş ve m ikrofungusların tanımlanmaları; Aspergillus genusu üyeleri için Klich (2002), Penicillium genusu üyeleri için Pitt (2000), diğer genuslar için ise Pitt ve H ocking (1985), B arnett ve H u n te r (1989), W atanabe (2002) ve No: 80,

3 Başbülbül ve ark. Tablo 1. Toprak örneklerinin alındığı istasyonlar. N o Kodu İstasyonun Yeri 1 İSA Aydm-İsabeyli mevkii, tekstil fabrikası çevresi 2 İSAKY Aydm-İsabeyli mevkii, sulama kanalı çevresi 3 U D A ydm -U m urlu Organize Sanayi Bölgesi arıtm a tesisi deşaıj noktası U A A ydm -U m urlu Organize Sanayi Bölgesi arıtm a tesisi deşaıj noktası İZ T O -1 İzm ir-torbalı mevkii, Fetrek deresi üzeri tekstil fabrikası deşaıj noktası 6 İZ T O -2 İzm ir-torbalı mevkii, İZ T O -1 d en 500 m uzaklıkta bir saha Tablo 2. İstasyonlar arasında uygulanan one-way ANOVA testi sonucu. P değeri Grup sayısı 14 F 0,8483 R2 0,208 7 İZTO -3 İzmir-Torbalı mevkii, İZ T O -l den 1 km uzaklıkta bir saha 8 iz ç o -ı İzmir-Çiğli Organize Sanayi Bölgesi atık su deşaıj bölgesi 9 ÎZ Ç O -2 İzm ir-ç iğli m evkii, Î Z Ç O -l d e n 1 km uzaklıkta b ir saha 10 İZÇO-3 İzmir-Çiğli Organize Sanayi Bölgesinde bir başka atık su kaynağı çevresi 11 MA-01 Manisa-M erkez, G ediz nehri ile N if çayının birleşme noktası 12 M A-02 M anisa-m erkez, O rganize Sanayi Bölgesi, Karaçay kenarında b ir saha 13 M A-03 M anisa-m erkez, O rganize Sanayi Bölgesi arıtm a tesisi suyu deşaıj noktası 14 MA -04 Manisa-M erkez, Gediz nehri üzerinde belirlenmiş bir saha Sam son ve ark. (2004)'e göre yapılmıştır. Toprak A nalizleri Alınan toprak örneklerine ait kimyasal analizler (tuzluluk, ph ve organik m adde içeriği) Adnan M enderes Ü niversitesi, Z iraat Fakültesi, Toprak B ölüm ü'nde yaptırılmıştır. istatistiksel A naliz Ç alışm am ızda, istatistiksel analizlerin yapılmasında G raphpad Prism for W indows paket istatistik program ı kullanılm ış, m ikrofungus yoğunluklarının istasyonlar ve m evsim ler arasında önem li farklılık gösterip gösterm ediğinin saptanm ası amacı ile "one-w ay ANOVA" testi, anlam lı farklılıkların hangi istasyonlar arasında olduğunu belirlem ek amacı ile de "TUKEY" testi uygulanmıştır. Ayrıca, istasyonların fizikokimyasal özellikleri ile m ikrofungus sayıları arasında anlamlı bir ilişkinin b u lu n u p b u lunm adığının saptanabilm esi için de "Pearson" korelasyon testi yapılmıştır. BULGULAR VE TARTIŞMA Çalışmamızda üç farklı ilde endüstriyel atıksular ile kirlenm iş toplam 14 sahadan d ö rt m evsim süresince toprak örnekleri alınarak bu toprak örneklerinden m ikrofungus sayımı ve izolasyonu yapılmıştır. Toprak örneklerinin içerdiği m ikrofungus yoğunlukları Şekil 1'de gösterilm ektedir. İstasyonlar arasında m ikrofungus sayıları açısından istatistiksel açıdan anlam lı b ir farklılık b u lu n m am ıştır (p>0,05) (Tablo 2). Topraktaki m ikrofungus m iktarını etkileyen farklı ekolojik faktörler bulunm aktadır. Toprak ph'sı ve toplam organik m adde m iktarı bu faktörlerin en önem lilerindendir. Verimli bir tarımsal alandaki m ikrofungus sayısı ortalama 4 x 105 kob/g olarak kabul edilm ektedir (Asan 1997). Şekil 1'de gösterildiği üzere, çalışmamızdaki toprak örnekleri Toprak örneklerinin Mikrofungus Yoğunlukları İ n - İstasyonlar Şekil 1. Endüstriyel atıksular ile kirlenmiş toprak örneklerinin mikrofungus yoğunlukları. Sonbahar Kış İlkbahar Yaz incelendiğinde en düşük sayının 38, en yüksek sayının ise 1,86 x 105 kob/g olduğu görülm ektedir. Bu oranlar istasyonların özelliklerine ve mevsimlere göre de farklılık göstermektedir. Sonbahar ve kış dönem lerinde toprak örneklerindeki m ikrofungus sayısı ilkbahar ve yaz aylarına göre daha düşüktür. Sonbahar örneklem esindeki ortalama m ikrofungus sayısı 7566 kob/g iken bu sayı yaz dönem inde kob/g olarak tespit edilm iştir. D ö rt m evsim in ortalama m ikrofungus sayısı ise 27,751 kob/g dır. O cak ve ark. (2004) G aziantep ilinde çim ento fabrikası tozları ile kirlenmiş sahalardaki ortalama m ikrofungus sayısını kob/g olarak vermişlerdir. Bıyık ve ark. (2005) ise Van ilindeki bir çim ento tesisinden etkilenen alandaki m ikrofungus sayısını ortalama cfu/gr olarak belirtmiştir. H er iki çalışmada elde edilen m ikrofungus sayıları çalışmamızdaki sonuçlara göre oldukça yüksektir. Asan ve ark. (2010) tarafından Kırklareli ilindeki term ik santral çevresindeki sahalardan m ikrofungus izolasyonu yapılmış ve kış ayları için ortalama sayı 560x103 ve yaz ayları için de 3 68x103 olarak verilm iştir. Bu çalışm ada kış dönem indeki m ikrofungus sayısı yaz dönem ine göre daha yüksektir ve bu açıdan çalışm am ızdan farklılık gösterm ektedir. Çalışm am ız süresince incelenen toprak örneklerinden toplam 130 m ikrofungus izolatı elde edilerek tanım lanm ıştır. Bu m ikrofungusların istasyonlara ve m evsim lere göre dağılımları Tablo 3'de verilmiştir. 68 No: 80, 2011

4 Aydın, Izmir ve Manisa illerinde Endüstriyel Atıksular ile... Tablo 3. Tanımlanan m ikrofungusların istasyonlara ve mevsimlere göre dağılımları. Mikrofunguslar Sonbahar Kış İlkbahar Yaz İstasyon Numaralan* Absidia sp. Tiegh. S2**, 6, 9,10, 6, 7,11 Acrem onium sp. Link 1, 4, 5, 6,13,14 8,12,13 2,12 Altemaria sp. Nees 9 3 A. altemata (Fr.) Keissl. 72 Aspergillus candidus Link 5, 6,14 A. fla m s Link 7,132 1 A.flavipes (Bainier & R. Sartory) Thom & Church A.jum igatus Fresen. 4, 52, A. glaucus (L.) Link 13 A. niger Tiegh. 3,42, 6, 8 2, 5, 6,14 42, 5, 7,13 A. sclerotiorum GA. Huber 1, Aspergillus sp. P. Micheli ex Link 7, 8,10 A. terreus Thom ,5,9 1 A. wentii Wehmer 1 A. versicolor (Vuill.) Tirab. 3 2,4,8 9 Chaetom ium sp. Kunze 11,13 Cladosporium herbarum (Pers.) Link 5 Cunninghamella sp. Matr. 9 Curm laria clavata B.L. Jain 2 Emericella quadrilineata (Thom & Raper) C.R. Benj. Eurotium herbariorum (F.H. Wigg.) Link 13 Fusarium sp. Link 10 2,10 6 Geotrichum candidum Link 13 Haematonectria haematococca (Berk. & Broome) Samuels & Rossman Mortierella sp. Coem. 1,3,9,14 1, 6, 8,12 6,9 M ucor circineüoides Tiegh. 10,11 M. mucedo Fresen. 1 6,8 M. racemosus Bull. 8 M ucor sp. Fresen. 5 Penicillium citrinum Thom 9 4,9 P. chrysogenum Thom 2 2,10 P. decumbens Thom 3 1,4,7 P. rugulosum Thom 132 Penicillium sp. Link 5 2 Rhizopus sp. Ehrenb. 4, 52, 14 4,5 1,5,6 5 R. stolonifer (Ehrenb.) Vuill. 11 Trichoderma asperellum Samuels, Lieckf. & Nirenberg Trichoderma sp. Pers. 3 * İstasyon numaraları için Tablo 1'e bakınız; ** istasyon başına izolat sayısı 5 6 2,3 13 Çalışmamızda elde edilen m ikrofungus izolatları içinde Aspergillus genusu 49 izolat ile en sık karşılaşılan genus olm uştur. Bu genusu 13 izolat ile Penicillium izlemiştir. En sık karşılaşılan tür ise 14 izolat ile Aspergillus niger'dir. Elde edilen izolatlardan Absidia, Cunninghamella, Mortierella, Mucor ve Rhizopus genusları taksonom ik olarak Fungi âlem inin Zygom ycota phylum unda diğerleri ise Ascomycota phylum unda yer almaktadır. Bıyık ve ark. (2005) çalışmalarında 24 m ikrofungus türü tanım lam ışlardır. Bu tü rlerd en beş tanesi (T! decumbens, A. candidus, A. flavus, A. niger ve R. No: 80,

5 Başbülbül ve ark. Tablo 4. Toprak örneklerinin kimyasal analiz sonuçları. SO N B A H A R KIŞ İLKBAHAR YAZ A B C A B C A B C A B C İZ T O -1 0,023 7,45 2,27 0,011 8,75 0,13 0,026 7,60 2,64 0,050 7,12 23,48 İZ T O -2 0,015 7,63 1,47 0,043 8,54 1,18 0,030 7,30 17,49 0,052 7,18 29,15 İZ T O -3 0,013 8,15 1,10 0,038 8,49 1,63 0,032 7,49 25,47 0,053 7,32 12,19 M A-01 0,019 7,94 1,72 0,010 8,55 1,31 0,036 7,89 1,84 0,033 7,85 1,21 M A -02 0,011 8,04 1,29 0,010 8,34 1,96 0,082 8,70 2,09 0,072 9,44 0,26 M A -03 0,004 7,85 0,55 0,016 8,34 1,37 0,042 8,80 1,23 0,007 8,89 0,70 M A -04 0,010 7,76 2,02 0,017 8,00 2,48 0,013 7,51 4,06 0,067 7,80 1,40 İZ Ç O -1 0,014 8,09 0,73 0,009 8,64 2,03 0,024 7,33 3,01 0,053 7,73 4,32 İZÇO-2 0,009 8,25 1,84 0,560 8,50 3,53 0,026 7,40 2,77 0,068 7,85 2,81 İZÇO-3 0,161 9,15 0,73 0,048 9,81 0,65 0,026 7,42 1,97 0,057 7,49 6,64 U D 0,007 8,53 0,24 0,006 8,34 0,59 0,015 7,71 1,29 0,009 8,56 1,08 U A 0,005 8,49 0,86 0,010 8,30 0,85 0,007 6,36 0,61 0,058 8,16 0,70 İSA 0,016 7,30 4,79 0,010 8,22 3,14 0,011 6,89 3,81 0,014 7,61 2,11 İSAKY 0,013 8,07 1,72 0,008 8,38 1,37 0,011 7,60 2,03 0,012 7,16 0,64 A: Tuzluluk (%), B: ph, C: Organik madde (%) Tablo 5. M evsimler arasında uygulanan one-way ANOVA testi sonucu. p değeri 0.02 Grup sayısı 4 F 3,55 R2 0,17 stolonifer) çalışmamızda da rastlanan türlerdir. Ocak ve ark. (2004) tarafından tanım lanan 116 m ikrofungus izolatından 13 tanesi çalışmamız ile paralellik gösterm ektedir. Bu çalışm ada en sık karşılaşılan genus Pénicillium olm uştur. Aderiye ve ark. (2008) farklı fabrika arazilerinden yaptıkları izolasyonda 11 m ikrofungus izolatı elde etmişlerdir. Bu izolatlar içinde A. flavus, A. niger ve R. stolonifer çalışmamızda da belirlenen türlerdir. M uthezhilan ve ark. (2008) endüstriyel atıksular ve sedim entten izole edip tanımladıkları 13 m ikrofungus türü rapor etmişlerdir. Bu türlerden altı tanesi tarafım ızdan da tanım lanm ış türlerdir. Asan ve ark. (2010) çalışmalarında toprak örneklerinden 33 m ikrofungus türü tanımlamışlardır. Sırasıyla Penicillium, Fusarium ve Aspergillus en sık karşılaşılan genuslar, Fusarium Tablo 6. M evsimler arasında uygulanan Tukey testi sonuçları. Tukey's çoklu karşılaştırma testi O rta la m a farkları q p d eğ eri % 9 5 g ü v e n aralığı d e ğ e rle ri S onbahar & Kış ,853 P > S onbahar & ilkbahar ,079 P > S o n b ah ar & Y az ,337 P < Kış & İlkbahar ,226 P > Kış & Yaz ,484 P > İlkbahar & Y az ,258 P > graminearum ve Penicillium citrinum da en sık karşılaşılan m ikrofungus türleri olarak rapor edilmiştir. Bu çalışmada tanım lanan türlerden on tanesi çalışm am ız kapsam ında tanım lanan türlerdir. Kirlilik etm enlerinden uzak tarım alanlarından yapılan m ikrofungus izolasyonu çalışmaları dikkate alındığında kirliliğin m ikrofungus yoğunluğu ve tür sayısı üzerindeki etkisi ortaya çıkmaktadır. Ö rneğin; Azaz (2003) çalışmasında H arran ovasından yaptığı izolasyonda 1690 m ikrofungus izolatı elde etmiş ve 109 tü rü n tanılam asını yapm ıştır. Aynı şekilde, Abdul Wahid ve ark. (1997) domates tarım ı yapılan alanlardan 97 m ikrofungus türü tanıladıklarını rapor etm işlerdir. Bu d u ru m herhangi bir kirlilik etm eninin toprağın m ikrobiyal yükü üzerindeki o lu m su z etkisini ortaya koym ası bakım ından 70 No: 80, 2011

6 Aydın, Izmir ve Manisa illerinde Endüstriyel Atıksular ile... önem lidir. Çalışm am ız kapsamında alınan toprak örnekleri üzerinde tuzluluk, ph ve organik madde analizleri de yaptırılmıştır. Bu analiz sonuçları Tablo 4'de verilmiştir. Tuzluluk açısından sonuçlar incelendiği zam an İZ Ç O -2 kış örneğinde ve İZ Ç O -3 sonbahar örneğinde hafif tuzluluk tespit edildiği görülm ektedir. Bu iki örnek haricinde diğer toprak örneklerinde tuzluluk oldukça düşük düzeyde saptanmıştır. M A- 03 ve U A istasyonlarının sonbahar örnekleri en düşük tuzluluk değerlerine sahip örnekler olm uştur (sırasıyla % 0,004 ve % 0,005). Analizi yapılan toprak örneklerinin ph değerleri 6,36 (UA; ilkbahar) ile 9,81 (İZ Ç O -3; kış) arasında değişiklik gösterm ektedir. Sonbahardan kış m evsim ine geçişte neredeyse tüm istasyonlarda ph değerleri yükselmiş, ilkbahar ile birlikte tekrar düşm e eğilim ine girmiştir. Toprak örnekleri organik m adde m iktarları açısından ele alındığında, en düşük değer % 0,13 ile İZ T O -1 istasyonunun kış örneklem esinde, en yüksek değer ise % 29,15 ile İZ T O -2 istasyonunun yaz örneklem esinde saptanmıştır. G enel olarak fungusların bakterilere nazaran daha düşük ph değerlerinde gelişmeleri göz önüne alınarak p H 'n ın toprağın m ikrobiyal çeşitliliğini belirlem ede önem li bir faktör olduğu belirtilm ektedir (H ögberg ve ark 2007). Çalışm am ızda sadece İZ Ç O -2 istasyonunda ph değerleri ile m ikrofungus sayıları arasında anlamlı bir korelasyon saptanırken (p<0,05) diğer istasyonlarda ise ph ile m ikrofungus yoğunluğu arasında anlamlı bir bağlantı saptanm a m ıştır (p>0,05). Elde edilen tuzluluk değerleri ile istasyonların m ikrofungus sayıları arasında da istatistiksel olarak anlam lı bir korelasyon tespit edilm em iştir. Topraktaki m ikrofungus sayısı ve çeşitliliğini etkileyen bir diğer önem li param etrede toprağın organik m adde m iktarıdır (Asan ve ark. 2010). Çalışm am ızda elde edilen verilere göre yalnızca İZ T O -1 'd e m ikrofungus sayıları ile toprağın organik m adde yüzdesi arasında anlamlı bir ilişki b u lu n m u ştu r. Bu d u ru m endüstriyel atıkların toprağın hem organik ve hem de inorganik içeriği üzerinde olum suz etki gösterdiği, toprağın tem el kimyasal öğelerinin mikrobiyal gelişim için uygun gibi görünm esine rağm en yeterli m ikrofungus gelişim inin gerçekleşm ediği so n u cunu ortaya çıkarmaktadır. Çalışmamızda bir diğer dikkat çeken nokta da istasyonların m ikrofungus sayılarının m evsim lere göre belirgin farklar göstermesidir. Bazı çalışmalarda m ikrofungusların sonbaharda en yüksek, yaz dönem inde ise en düşük sayılarda olduğu rapor edilm iştir (Asan ve Ekmekci 1994). Bu d urum un artan sıcaklık sonucu toprağın nem ini yitirm esi ile bağlantılı olabileceği b u çalışm alarda ileri sürülm üştür. H asenekoğlu (1985) ise en düşük m ikrofungus sayısının düşük sıcaklığa bağlı olarak kış dönem inde elde edildiğini rapor etm iştir. Ç alışm am ızda ise ortalam a olarak en yüksek m ikrofungus sayılarına yaz örneklem esinde, en düşük sayılara ise sonbahar dönem inde rastlanılm ıştır. Bu d u ru m bahsedilen çalışm alara göre farklılık gösterm ektedir. A ncak çalışm am ızda mevsimsel toprak örneklem eleri sadece birer kez yapılmıştır. İstasyonların m ikrofungus sayılarının m evsim sel değişim lerinin n et olarak ortaya konulabilm esi için örneklem enin birbirini takip eden birkaç yıl boyunca yapılmasının daha doğru olacağı düşünülm ektedir. M ikrofungus yoğunlukların ın m evsim sel değişim ine ilişkin istatistik! değerler Tablo 5 ve Tablo 6'da verilm iştir. Sonuç olarak, üç farklı ilde gerçekleştirilen bu araştırma ile endüstriyel atıksular ile kirlenen toprak alanlardaki m ikrofungus yoğunlukları ve tü r çeşitliliğinin kirlenm enin olmadığı alanlara göre daha d ü şü k olduğu ortaya çıkarılm ıştır. Bu alanlardaki tem el toprak param etreleri ile m ikrofungal gelişim arasında anlamlı bir ilişkinin olmadığı da ayrıca belirlenm iştir. Bu çalışma tem el alınarak uzun süreli ve farklı param etrelerin de dâhil edildiği araştırm alar yapılm asının endüstriyel kirliliğin toprak m ikrofungusları üzerindeki etkilerini tü m yönleri ile açığa çıkaracağı d ü şü n ü l mektedir. TEŞEKKÜR Çalışmamıza m addi destek sağlayan TÜBİTAK'a (proje no: 104Y393) ve elde edilen verilerin istatistiksel analizlerini gerçekleştiren Sayın Dr. Ersin M inareci'ye teşekkür ederiz. No: 80,

7 Başbülbül ve ark. KAYNAKLAR Abdul Wahid OA, Moustafa AF, Ibrahim M E (1997) Soil mycoflora in tomato fields. Mycoscience 38: Aderiye BI, Laleye SA, Ijalana O R (2008) Soil mycoflora o f some commercial ventures in south west Nigeria. International Journal o f Soil Science 3: Angin I, Yaganoglu AV (2009) Aritma Cam urlarinin Fiziksel ve Kimyasal Toprak Duzenleyicisi olarak Kullanimi. 19 (73): Asan A (1997) Trakya bölgesi mısır tarlaları mikrofungus florası. Turkish Journal o f Biology 21: Asan A, Ekmekci S (1994) The determ ination o f Penicillium and Aspergillus species in Edirne soils and their seasonal distribution. Turkish Journal o f Biology 18: Asan A, O kten SS, Sen B (2010) Airborne and soilborne microfungi in the vicinity Hamitabat Therm ic Power Plant in Kırklareli City (Turkey), their seasonal distributions and relations w ith climatological factors. Environm ental M onitoring and Assessment 164: Azaz AD (2003) Isolation and identification o f soilborne fungi in fields irrigated by GAP in Harran plain using two isolation methods. Turkish Journal o f Botany 27: Barnett HL, H unter BB (1989) Illustrated genera o f imperfect fungi. Burgess Publishing Company, Minneapolis. Birgul A, Solmaz KAS (2007) Tekstil Endustrisi Atiksulari Ü zerinde Ileri Oksidasyon ve Kimyasal Aritma Prosesleri Kullanilarak KOI ve R enk Giderim inin Arastirilmasi., 16 (62): Biyik H, İmali A, Atalan E, Tüfenkci Ş, Ö ğün E (2005) Diversity o f microfungi in soil polluted by cem ent factory. Fresenius Environm ental Bulletin 14: Grigoryan KV Galstyan ASH (1979) Effect of irrigation water polluted w ith industrial waste on the enzymatic activity o f soils. Soviet Soil Science 11: Hasenekoğlu İ (1985) Sarıkamış civarı orman, çayır ve tarla topraklarının mikrofungus florası. Kükem Dergisi 8: Högberg M N, Högberg P M yrold D D (2007) Is microbial com m unity composition in boreal forest soils determ ined by ph, C -to -N ratio, the trees or all three? Oecologia 150: Kalyoncu F, Ekmekçi S (2008) Culturable airborne fungi in outdoor environments in Manisa, Turkey. Fresenius Environm ental Bulletin 17: Kara O, Asan A (2007) M icrofungal com m unity structure from forest soils in N orthern Thrace Region, Turkey. Annals o f M icrobiology 57: Klich M A (2002) Identification o f com m on Aspergillus species. 1st ed. CBS Publication, U trecht. M uthezhilan R, Yogananth N, Vidhya S, Jayalakshmi S (2008) Dye degrading mycoflora from industrial effluents. Research Journal o f M icrobiology 3: Ocak İ, Sülün Y, Hasenekoğlu İ (2004) The effect o f cem ent dust emitted from Gaziantep cement plant on m ikrofungus flora o f surroundings soils, Turkey. Trakya U niversity Journal o f Science 5: O kur N, Çengel M, Katkat V Uçkan HS (2001) Kirlenme sürecindeki İznik Göl suyu ile sulanan tarım topraklarında mikrobiyolojik aktivitenin değişimi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 38: Pitt JI (2000) A laboratory guide to com m on Penicillium species. Food Science, N orth Ryde. Pitt JI, Hocking DA (1985) Fungi and Food Spoilage. Springer, N ew York. Samson RA, Hoekstra ES, Frisvad JC (2004) Introduction to food and airborne fungi. CBS Publication, U trecht. Singh J (2005) Toxic moulds and indoor air quality. Indoor and Built Environm ent 14: Topbas M, Tosun I, Can G, Kaklikkaya N, Aydin F (2006) Identification and seasonal distribution of airborne fungi in urban outdoor air in an eastern black sea Turkish town. Turkish Journal o f Medical Sciences 36: Waksmann SA (1922) A m ethod for counting the num ber of fungi in the soil. N ature, Journal of Bacteriology 7: No: 80, 2011

8 Aydın, Izmir ve Manisa illerinde Endüstriyel Atıksular ile... Watanabe T (2002) Pictorial atlas of soil and seed fungi: Morphologies o f cultured fungi and key to species. 2nd ed. C RC Press, Boca Raton. Zdenek F, Shinjiro K, Berthelin J (2000) D istribution o f microorganisms, biomass ATP and enzyme activities in organic and mineral particles o f a long-term wastewater irrigated soil. Journal o f Plant N utrition and Soil Science 163: No: 80,