06/10/15. Özlem ÖZKILIÇ Kimya Yük. Müh. Emekli İş Başmüfettişi E. İş Teftiş İstanbul Grup Bşk. Yrd. A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

Transkript

1 Ülkemizdeki Yasal Düzenlemeler Bölge Ortam (Zne) Belirleme Standartları- Farklar, Prblemler ve Çözüm Önerileri Özlem ÖZKILIÇ Kimya Yük. Müh. Emekli İş Başmüfettişi E. İş Teftiş İstanbul Grup Bşk. Yrd. A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Kimya sanayi ve kimyasal maddelerle çalışan tesislerin patlayıcı rtamlarda uygun elektriksel ekipmanı seçebilmesi için öncelikle Tehlikeli Bölge (Zne) hesaplaması yapmaları gerekmektedir. Bölge (Zne) lerin hesaplanmasında srumluluk knuyu bilen teknik elemanlara düşmektedir. 1 2 Patlamaya Karşı Krunma Entegrasynu Patlayıcı Ortam Standart Dağılımı Patlamaya karşı entegre krumanın ilkeleri, belli bir sırada alınması gereken patlamaya karşı kruma önlemlerini gerektirmektedir. ATEX UL CSA IECEx GOST INMETRO Patlayıcı atmsferin luşumunu önleme Patlayıcı atmsferin ateşlenmesini önleme Patlamanın etkilerini zararsız seviyede sınırlama Patlayıcı atmsferin Bölge (Zne) tayini Dünyada ve Ülkemizde Kullanılan Standartlar Nelerdir? 3 4 1

2 Dünyada Kullanılan Standartlar Dünyada Kullanılan Standartlar IEC EN : Patlayıcı rtamlar- Bölüm 10-1: Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması- Patlayıcı gaz atmsferler CEI Kılavuzu, Patlayıcı rtamlarda kullanılan elektriksel ekipmanlar. CEI EN Nrmu (CEI 31-30) uygulama kılavuzu CEI 31-35/A Kılavuzu, Patlayıcı rtamlarda kullanılan elektriksel ekipmanlar. CEI EN Nrmu (CEI 31-30) uygulama kılavuzu. Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması, uygulama örnekleri. IEC - Avrupa İtalya İtalya IEC EN : Patlayıcı rtamlar- Bölüm 10-2: Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması-yanıcı tz atmsferler IEC EN Güvenlik kurallarıseknder akümulatörler ve akümülatör tesisleri için - Bölüm 2: Sabit tesis akümülatörleri CEI Akümülatör ve kurulumlar için emniyet gerekleri - Bölüm 2: Sabit piller CEI Akümülatör ve kurulumlar için emniyet gerekleri - Bölüm 3: Çekiş bataryaları IEC - Avrupa IEC - Avrupa İtalya İtalya 5 6 Dünyada Kullanılan Standartlar Dünyada Kullanılan Standartlar TRBS 2152: Tesis Güvenliği Sağlama Teknik Kuraları BRG 104: ExRL Patlamadan Krunma- Kurallar Örneklerle Birlikte Patlama Tehlikesi Bulunan Tesis Güvenliği Sağlama Teknik Kuraları IGEM/SR/25: Dğal Gaz Tesislerinin Tehlikeli Bölge Sınıflandırması IP15: Petrl Sanayi Güvenli Uygulama Mdel Kuralı, Bölüm 15: Yanıcı Madde Kullanan Petrl Tesislerinde Sınıflandırma Kuralları Almanya Almanya İngiltere İngiltere AS/NZS (IEC) : Patlayıcı Ortamlar Bölüm 10-1: Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması- Patlayıcı gaz atmsferler NPR : Hllanda uygulama kılavuzu NPR , Patlama riskine gre tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması Bölüm 1: Gaz Patlama Riski, NEN-EN-IEC Standardını esas almaktadır. API RP 500: Petrl Tesislerindeki Elektrikli Teçhizatların Sınıf I, Bölge 1 (Divisin) ve Bölge 2 (Divisin) Olarak Sınıflandırılması için Tavsiye Edilen Uygulama Amerika Avusturya Hllanda 7 8 2

3 Dünyada Kullanılan Standartlar Patlayıcı Ortam Tehlikeli Bölge Sınıflandırma Standartları API RP 505: Petrl Tesislerindeki Elektrikli Teçhizatların Bölge 0, Bölge 1 ve Bölge 2 Olarak Sınıflandırılması için Tavsiye Edilen Uygulama NFPA 59A: Sıvılaştırılmış Dğal Gaz Üretim, Deplama ve Kullanım Standardı Ülkemizde TSE Tarafından Yayınlanan Standartlar: Amerika Amerika NFPA 497: Kimyasal Prses Tesislerinde Elektrikli Teçhizatlar için Yanıcı Sıvıların, Gazların, Buharların ve Tehlikeli Yerlerin Sınıflandırılması için Tavsiye Edilen Uygulama TS EN : 2009 Patlayıcı rtamlar- Bölüm 10-1: Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması-patlayıcı gaz atmsferler TS EN : 2015 Patlayıcı rtamlar- Bölüm 10-2: Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması-yanıcı tz atmsferler Amerika 9 10 Glbal, Innvative, Cmprehensive.Oil & Gas Slutins. Patlayıcı Ortam Tehlikeli Bölge Sınıflandırma Standartları Patlayıcı Ortam Tehlikeli Bölge Sınıflandırma Standartları Taslak EN : 2003 Gazlar&Sıvılar EN : 2009 Gazlar&Sıvılar 31J/253/FDIS EN : 2014 Gazlar&Sıvılar IEC :2015 Gazlar&Sıvılar Güle Güle 2009 Versiynu! Taslak EN : 2003 Tzlar EN : 2009 Tzlar 31J/244/FDIS EN : 2014 Tzlar IEC : 2015 Tzlar Hesaplama mantığı ve frmülasynlar büyük randa değişmiştir!!!

4 Bölge IEC EN : 2009 versiynu: HSE nin yapmış lduğu bir araştırmaya göre EN : 2009 standartının özellikle sıvı bşalması durumunda rtaya çıkacak patlayıcı rtam sınıflandırmasının CFD mdellemesi ile bulunan değerlerden yaklaşık larak 100 ila 3000 katı kadar yüksek hesaplama yaptığı şekilde yğun eleştiride bulunulmuştur. Standartı hazırlayan Uluslararası Elektrik Kmisynu Aşırı muhafazakar lmakla itham edilmiştir. EPC - Driving Parameters Süre nedeniyle yanlızca Gaz ve Buharlar için kullanılan birkaç standart değerlendirilmiştir. Standartın hesaplama mantığının ve frmülasynlarının değişmesinde eleştrilerin büyük etkisi lmuştur!!!! Bölge IEC EN Tehlikeli Bölge Sınıflandırması yaparken öncelikle Bşalma derecesi veren kaynaklar ı değerlendirmektedir. Bşalma derecesi veren kaynaklar; patlayıcı gaz rtamı luşacak şekilde atmsfere yanıcı gaz, buhar veya sıvının bşalmaya başladığı nkta veya yerdir. Standartta üç adet bşalma derecesi tarif edilmiştir; Sürekli bşalma derecesi veren kaynaklar Ana bşalma derecesi veren kaynaklar Tali bşalma derecesi veren kaynaklar

5 Ögenin Türü: Sabit parçalarda mühürleme, birleştirme, kaynatma Düşük hızlı hareketli parçalarda mühürleme, birleştirme, kaynatma Yüksek hızlı hareketli parçalarda mühürleme, birleştirme, kaynatma Öge Basınçlı fiber cnta veya benzeri Spiral sarılmış cntalar ya da benzerleri Yüzük tipi birleştirme bağlantıları 50 mm'ye kadar küçük brulu bağlantılar Kaçak deliğinin genişlemeyeceği durumlar için tipik değerler Sızma Değerlendirmesi Kaçak deliğinin Kaçak deliğinin şiddetli bir genişleyeceği durumlar için şekilde genişleyeceği tipik değerler örneğin, durumlar için tipik değerler; krzyn örneğin patlama ihtimali S (m m 2) S (m m 2) S (m m 2) iki civata arasındaki sektör (alan) 0.025'den 0,25'e kadar 0,25'den 2,5'a kadar ,25 (cnta kalınlığı) genellikle y 1 m m (iki civata arasındaki sektör (alan) (cnta kalınlığı) genellikle y 0,5 m m 0,1 0,25 0, 'den 0,1'e kadar 0,1'den 0,25'e kadar 1 Subap klu paketleme 0,25 2,5 Basınç Tahliye Vanaları 0,1 (rifis kısmı) Uygulanamaz Uygulanamaz Pmpa ve kmpresörler Uygulanamaz 1'den 5'e kadar Ekipman Üreticisi verileri kullanılmalı ancak 5 m m 2 'den daha az lmamalıdır 06/10/15 Bölge IEC EN : 2003 versiynu: Bşalma kaynağı labilecek flanş, pmpa, vana veya kmpresör vb. elemanlardan meydana gelebilecek sıvı ve gaz fazında bşalma hızı frmülasynları ve delik çapları verilmemiştir. IEC EN : 2009 versiynu: Sıvı ve gazlar için ayrı ayrı bşalma hızı frmülasynları verilmiş ancak deliklerin sızıntı aralıkları byutu verilmemiştir. Bölge IEC EN : 2015 versiynu: Sıvı ve gazlar için bşalma hızı frmülasynlarında; Bşalma hızı frmülasynuna deliğin prüzlülüğüne bağlı larak belirlenen Cd -Deşarj katsayısı eklenmiştir Kaynama nktası ve buhar basıncına göre evaprasyn frmülasynları eklenmiştir, Aralık 1987 tarihli ABD Çevre Kruma Ajansı, Federal Acil Durum Yönetim Ajansı Tehlikeli Maddeler Acil Durum Planlaması Tehlike Analizi Teknik Kılavuzundaki buharlaşma mdelleri eklenmiştir, Sıvılar: Flanş, Hidrlik Pmpa, Akış Kntrl Vanası, kmpresör vb Gazlar: Deliklerin sızıntı aralıkları byutları verilmiştir Bölge Bölge IEC EN : 2015 versiynu: En önemli detay; akışkanın dışarı akacağı deliğin büyüme ihtimaline karşı sızdırmazlığın garantisi istenmektedir. Aksi durumda delik çapı büyümekte ve Bölge (Zne) sınıfı ve yarı çapı da büyümektedir. Örneğin; bir flanş ın cntasının patlama ihtimali lmadığına dair belgelendirme lmaması durumunda fışkırma şeklinde kaçak lacağı kabul edilmekte ve büyük delik çapı kullanılması istenmektedir. Belgelendirmeye sahip çk az cnta firması mevcuttur. Cnta nın patlamayacağı garantisi alınamaması durumunda ise farklı önlemler gerekecektir. IEC EN : 2015 versiynu: Sıvılar için bşalma hızı frmülasynu; Sıvı bşalması frmülasynunda ilk defa buharlaşma ranı bulunmaktadır. Standartın en büyük eleştri alan kısmı böylece çözüm bulmuştur. Sıvıların bşaldıktan snra göllenmesi durumunda buharlaşmasını değerlendirilmektedir. Yani; yüksek kaynama nktası ve düşük buhar basıncına sahip kimyasallar için buharlaşan havuz luşumu (evaprasyn mdeli) seçim kriteri geliştirilmiştir. Standart Benzen i referans kabul ederek buharlaşma kesri vermiştir, ancak kimyasallar için literatürde bütil asetat referans larak kabul edilmektedir. Çevrim yapılırken dikkat edilmelidir!!!!! Veya ABD Çevre Kruma Ajansı (EPA) sıvı buharlaşma kesri frmülasynları kullanılmalıdır

6 Bölge Bölge IEC EN : 2003 versiynu: Asgari Havalandırma Akış Hızı; yani yanıcı madde yayılmasının LEL in altında gereken yğunluğa düşürülmesi için gerekli lan terik asgari havalandırmanın tesbit edilmesi gereklidir. IEC EN : 2015 versiynu: Bina içindeki havanın akış hızını hesaplamak maksadıyla; rüzgar yönüne, açıklıkların büyüklüğüne, pzisynuna ve binanın şekline bağlı larak hesaplama frmülleri verilmiştir. Havanın menfeze giriş açısı ve menfezdeki engeller (filter, mazgal vb.) nedeniyle havalandırmanın etkinliğinin hesaplanması için frmülasynlar verilmiştir. Kapalı alanlar için engellenmiş hava akımı «f faktörünü» göz önüne alarak patlayıcı rtam Vz hacmi belirlenmektedir. Baca (Kaldırma) Etkisi (Stack Effect) frmülasynları eklenmiştir. Açık alanlar için; EN in belirttiği üzere açık alanda 15mx15mx15m lik (3400m3) farazi küpler için Vz değerlendirmesi yapılmaktadır. Bölge (Zne) yarı çapı hesabı verilmemiştir Bölge Bölge IEC EN : 2003 ve 2009 versiynu: IEC EN : 2015versiynu: Hesaplanan Vz terik hacminin kapalı alan V0 hacmi ile karşılaştırılması ile havalandırma derecesi tayin edilmesi gerekmektedir. Hesaplama mantığı tamamen değişmiştir!!! Yüksek havalandırma (VH) Yüksek havalandırma (VH) Orta havalandırma (VM) Düşük havalandırma (VL) Orta havalandırma (VM) Düşük havalandırma (VL)

7 Knsantrasyn 06/10/15 Bölge Bölge IEC EN : 2015 versiynu: Yeni bir kavram Arka plan yğunluğu değerlendirmesi getirilmiştir. Arka plan yğunluğu, dikkate alınan hacim içerisinde bir zaman dilimi snra bulunan yanıcı maddenin rtalama yğunluğudur. Bu zaman dilimi bşalma ve havalandırmanın sebep lduğu hava akışı arasında kararlı bir durumun rtaya çıktığı zaman dilimidir. IEC EN : 2015 versiynu: Kapalı alanda havalandırma derecesi için Arka plan gaz yğunluğu nun değerlendirilmesi üzerine kurulmuş yepyeni bir değerlendirme mantığı geliştirilmiştir. Bir önceki sürümdeki frmülasynlar kalkmıştır!!! Temiz Hava UEL x LEL Kaçak T im e Bölge (Zne) yarı çapı hesabı verilmiştir!!!. Zaman Bölge IEC EN :2015 Standartı Güçlü Yönler Tam bir mühendislik hesabı gerektirmektedir, çk güçlü bir standart, mdelleme üzerine geliştirilen frmülasynlar kullanılmış, Sıvılar için buharlaşma ranını dikkate alarak hesaplama yapma imkanı, Yüksek kaynama nktası, düşük buhar basıncına sahip kimyasallar için evaprasyn frmülasynlarının kullanılması imkanı, Genel havalandırma ve cebri havalandırma debilerinin hesaplanması imkanı, baca etkisi (stack effect) dikkate alınmış, Sıvı ve gaz kaçaklarında sızıntı delik byutları belirlenmiş, Delikten çıkan akışkanın sürtünme katsayısı değerlendirilmiş, Havalandırmanın yönü ve dğal havalandırmanın mefeze lan açısı değerlendirmeye alınmış, Cnta patlaması durumunda fışkırma durumu hesaplamaya dahil edilmiş, Bölge (Zne) yarı çaplarının hesaplanabiliyr. Zayıf Yönler Karmaşık, anlaşılması zr. Yğun kimya bilgisi gerektiriyr, Birçk yerde çevrim yapılmasını gerektiriyr, Detaylar atıfların arasına saklanmış, net larak açıklanmamış. Referans dkumanlara erişilmeden anlaşılmıyr

8 CEI : 2012 Versiynu Bölge CEI : 2012 Versiynu Bölge Standarttaki gaz yayılımı frmülasynları IEC EN : 2015 versiynundaki frmülasynları ile aynıdır. Sıvı yayılımı frmülasynları ise standarttan iki nktada farklılaşmaktadır. IEC EN : 2015 versiynundaki buharlaşma kesri ve evaprasyn frmülleri yerine standartta göllenme alanını tanımlamak gerekmektedir. Sıvı göllenme alanını tanımlayabilmek için, ilk larak sıvının kntrl altında tutulduğu sistemden yayılma ranı hesaplanması gerekmektedir. Göllenme alanı hesabı; iki durum için verilmiştir. Birincisi sabit durumdur. Sıvı kaçağını durdurmak için gereken müdahale süresi dikkate alınarak hesaplama yapma imkanı tanımaktadır. Aşağıdaki durumlar göz önüne alınmaktadır; Gaz dedektörleri mevcut ve tmatik durdurma sistemi var lması durumu, Eğitimli bir kişi tarafından görsel larak kntrl mevcut lması, Operatör tarafından bir yerden manuel durdurma yapılması durumu Sadece genel gözetime tabi faaliyetler Gözetim lmadan yapılan faaliyetler CEI : 2012 Versiynu Bölge CEI : 2012 Versiynu Bölge İkincisi ise; Sınırlandırılmış zaman salımıdır. Sıvı kaçağını durdurmak için gereken müdahale süresi dikkate alınmadan yani; tmatik kapatma sistemleri dikkate alınarak, hesaplama yapılabilmektedir. Sıvı birikintisi derinliği değerleri zeminin gözeneklilik, prüzlülük, tprak vb. lması ve maddenin viskzitesi hesaplamaya katılabilmektedir. Kapalı alanda havalandırmanın yeri dikkate alınarak Böle (Zne) dağılımının değerlendirilmesi için rehber niteliğindedir

9 CEI : 2012 Versiynu Bölge CEI : 2012 Versiynu Bölge IEC EN : 2015 versiynunda mevcut lan cnta patlama ihtimali ya da deliğin büyüme ihtimaline karşı delik byutu standartta yer almamaktadır. En önemli detay lan sızdırmazlığın garantisi istenmemektedir. Standartın içindeki delik byutları IEC EN : 2015 versiynuna göre küçük kalmaktadır. Örneğin; bir flanş ın cntasının patlama ihtimali lmadığına dair belgelendirme lmaması durumunda EN :2015 versiynu daha büyük Bölge (Zne) yarı çapı verecektir. Güçlü Yönler Zayıf Yönler CEI : 2012 Versiynu Standartı Sıvılar için kaynama nktası, buhar basıncına, düşük sıcaklıkta deplama yapılmasına vb. birçk kşul için hesaplama frmülasynları verilmiş, Genel havalandırma ve cebri havalandırma debilerinin hesaplanması imkanı sunuyr, Sıvı ve gaz kaçaklarında sızıntı delik byutları belirlenmiş, Bölge (Zne) yarı çapları sıvının ve gazın basıncına ve akış hızına göre değişik frmülasynlarla hesaplanabiliyr, Havalandırmanın yönüne göre Bölge (Zne) dağılımı tarif edilmiş, Çk fazla karmaşık, anlaşılması en güç standart, Yğun kimya bilgisi gerektiriyr, Birçk yerde çevrim yapılmasını gerektiriyr, Cnta patlaması ve deliğin büyümesi ihtimali durumunda fışkırma durumu hesaplamaya dahil edilmemiş, EN :2015 ile uyumlu değil, EN : 2009 versiynundaki Vz hesabı kullanılıyr, bu nedenle yeniden revize edilmesi gereklidir IP 15 e göre tehlikeli Bölge (Zne) sınıflandırması yapmaya başlamadan önce sıvı kategrisine karar vermek gerekmektedir. Beş adet sıvı kategrisi verilmiştir. Sıvı Kategrisi A B C G (i) G (ii) Açıklama LPG, salınım durumunda rtam sıcaklığında hızla buharlaşan yanıcı sıvılar Kategri A kapsamına girmeyen fakat salınım durumunda buharlaşması yüksek sıvılar Kategri A ve B ye girmeyen fakat salınım durumunda parlama nktası üzerinde sıcaklıkta yanıcı duman ve sprey luşturan yanıcı sıvılar Metan ve Dğalgaz Rafineri Hidrjen Yanıcı sıvılar parlama nktalarına ve kullanım ve deplama sıcaklıklarına göre kategrilere ayrılmıştır. Sıvı Kategrisi Kategri 0 Kategri I Kategri II (1) Kategri II (2) Kategri III (1) Kategri III (2) Sınıflandırılmamış Açıklama LPG 21 0 C den düşük parlama nktası lan sıvılar Parlama nktası 21 0 C ila 55 0 C arasında lan ve parlama nktası arasında tutulan veya kullanılan sıvılar Parlama nktası 21 0 C ila 55 0 C arasında lan ve parlama nktasında ya da üzerinden tutulan veya kullanılan sıvılar Parlama nktası 55 0 C ila C arasında lan ve parlama nktası arasında tutulan veya kullanılan sıvılar Parlama nktası 55 0 C ila C arasında lan ve parlama nktasında ya da üzerinden tutulan veya kullanılan sıvılar Parlama nktası C üzerinden lan sıvılar

10 Brulama (Çelik) Brulama (Çelik) Brulama (Çelik) Otmatik Blk Valf Otmatik Blk Valf Otmatik Blk Valf Flanş Flanş 06/10/15 Sabit tavanlı, yüzer tavanlı deplama tankları, tanker bşaltım dlum alanları vb. alanlar için patlayıcı rtam Bölge (Zne) lar standart tarafından tarif edimiş ve Bölge yarı çapları verilmiştir. Birincil, ikincil ve sürekli bşalma dereceleri için Zne lar tarif edilmiş ve yarı çap değerlendirmesi anlatılmıştır Frekans değerlendirmeleri ve tutuşma lasılıkları verilmiştir. Item Ekipman Leak rate pr year Sızıntı Frekansı -../yıl Leak sizes in mm Sızıntı byutu mm < <25 25<50 50<75 75<100 >=100 N/A Cmpressr, 9.19E-03 73% 14% 5% 0% 0% 0% 9% Centrifugal Cmpressr, 6.50E-02 81% 19% 0% 0% 0% 0% 0% Reciprcating Heat excahnger, HC 4.94E-03 75% 8% 8% 0% 0% 0% 9% in shell Heat excahnger, HC 2.92E-03 85% 8% 0% 0% 0% 0% 8% in tube Instrument 5.85E-04 79% 17% 2% 0% 0% 0% 1% Piping steel, 5.87E-05 75% 5% 2% 2% 0% 10% 6% 3"< D <=11" Piping steel, 2.00E-04 79% 13% 6% 1% 1% 0% 1% D <=3" Piping steel, 5.49E-05 64% 8% 0% 0% 0% 17% 11% D > 11" Pressure vessel, 2.21E-03 22% 0% 0% 11% 11% 0% 56% hrizntal, separatr Pressure vessel, 1.01E % 0% 0% 0% 0% 0% 0% vertical, scrubber Actuated Blck Valve, 1.29E-03 87% 7% 0% 0% 7% 0% 0% 3 < D <= 11 Actuated Blck Valve, 1.29E-03 68% 9% 14% 0% 0% 0% 9% D <= 3 Actuated Blck Valve, 8.04E-04 83% 17% 0% 0% 0% 0% 0% D< 11 Flanges, D <= E-05 78% 10% 8% 2% 1% 1% 0% Flanges, 5.56E-05 84% 5% 4% 1% 0% 6% 0% 3 < D <= 11 Flanges, D< E-05 85% 4% 0% 4% 0% 7% 0% Santrifüj Pmpa Kmpresör Isı Değiştirici Isı Değiştirici (Tüplü) Entrüman Basınçlı kap, Seperatör Scrubber Ekipman Tipleri Sızıntı byutu Sızıntı frekansı Bireysel risk hesaplamasına göre kimasalın tutuşma lasılığı belirlenir: IR Tutuşma Frekası (../yıl) = F Salınım Frekası (../yıl) x P ign x P cc x V x N range Maruziyet ile bireysel risk karşılaştırılarak tutuşma lasılığı belirlenir

11 Maruziyet değerlendirmesi yapılması gerekir: Tehlikeli alanda en fazla maruz kalabilecek kişi sayısı için maruziyet hesaplanır. Bşalma kaynağına, kategrisine ve basıncına göre Bölge (Zne) çapları verilmiştir. Sıvı Kategrisi Akış Hızı Exp = P cc X N range P cc: Çalışanın tehlikeli alan içinde bulunma lasılığı. N range: Tehlikeli alanı içindeki çalışanı etkileyebilecek kaynakların rtalama sayısı. Salınım Basıncı Salınım Delik Çapı R1; Bölge (Zne) Yarıçapı Kimyasalın hagi Seviye (Level) lduğu belirlenir. Kimyasal kategrisi ve seviyesine (level) göre Bölge (Zne) yarı çapı bulunur. R2; Bölge (Zne) Yarıçapı IP 15 Standartı Güçlü Yönler Zayıf Yönler Bölge (Zne) tayini yapmak klay, Tanklar, dlum alanları vb. alanlar için çaplar dahil Bölge (Zne) lar tarif edilmiş, Bireysel risk üzerinden Bölge (Zne) çapı hesaplamakta, Dizayn aşamasında tesisi görmeden dahi Bölge (Zne) tayini yapılması imkanı vermekte, Yğun kimya bilgisi gerektirmiyr, Tabl ve grafiklerin anlaşılması zr ve karmaşık, Tabl ve grafiklerin kullanımı ve milimetrik kuma gerektiriyr, Snik ve subsnik yayılım ayrımı yapmamakta, Sıvıların bşaldıktan snra göllenmesi durumunda buharlaşmasını değerlendirmiyr, Cnta patlaması veya sıvının fışkırmasını ihmal ediyr, Delikten bşalma durumunda sürtünmeyi ihmal ediyr, Güvenli tarafta kalmak adına yüksek Bölge (Zne) çapları verilmiş

12 API 500 -Tehlikeli Bölge API 500 -Tehlikeli Bölge Yanıcı sıvılar parlama nktalarına göre sınıflara ayrılmıştır. Yanıcı ve Parlayıcı Sıvılar Sınıf (Class) I Sınıf (Class) II Sınıf (Class) III Açıklama Gazline ve benzeri sıvılar, parlama nktası 37,8 0 C ve buhar basıncı 276 kpa geçmeyen parlayıcı sıvılar Parlama nktası 37,8 0 C ila 60 0 C arasında lan parlayıcı sıvılar Parlama nktası 60 0 C den büyük yanıcı sıvılar Yanıcı kimyasal sınıflarına göre iki Bölge (Divisin) ayrımı yapılmış ve yarı çaplar verilmiştir. Yanıcı kimyasal sınıflarına göre iki Bölge (Divisin) ayrımı yapılmış ve yarı çaplar verilmiştir. IP 15 te ki gibi bir hesaplama veya değerlendirme yktur API 505 -Tehlikeli Bölge Yalnızca Sınıf (Class) I kimyasallar için bu standart kullanılabilir. Sınıf II ve Sınıf III kimyasallar için değerlendirme verilmemiştir. API 505 -Tehlikeli Bölge API 505 Standartında alternatif larak IEC e göre değerlendirme verilmiştir. Yanıcı ve Parlayıcı Sıvılar Sınıf (Class) I Sınıf (Class) II Açıklama Gazline ve benzeri sıvılar, parlama nktası 37,8 0 C ve buhar basıncı 276 kpa geçmeyen parlayıcı sıvılar Parlama nktası 37,8 0 C ila 60 0 C arasında lan parlayıcı sıvılar Aynen ATEX Direktiflerinde lduğu gibi üç adet Bölge (Zne) 0, 1 ve 2 ayrımı yapılmış ve yarı çaplar verilmiştir. IEC : 2009 versiynundaki hesaplama örnekleri standartın içinde yer almıştır. Sınıf (Class) III Parlama nktası 60 0 C den büyük yanıcı sıvılar

13 API 500 ve 505 -Tehlikeli Bölge Değerlendirme Güçlü Yönler Zayıf Yönler API 500 ve 505 Standartı Klay ve anlaşılabilir, mühendislik hesabı gerektirmiyr, Tanklar, dlum alanları vb. alanlar için çaplar dahil Bölge (Divisin - Zne) lar tarif edilmiş, Dizayn aşamasında tesisi görmeden dahi Bölge (Zne) tayini yapılması imkanı vermekte, Yğun kimya bilgisi gerektirmiyr, API 500 standartı ATEX direktiflerine göre uygun değil, standartta sadece iki Bölge (Divisin) tanımlanmıştır, API 505 ise Atex direktiflerine uygundur, standartta aynen ATEX direktifine uygun larak üç Bölge (Zne) tanımlanmıştır, Snik ve subsnik yayılım ayrımı yapmamakta, Sıvıların bşaldıktan snra göllenmesi durumunda buharlaşmasını değerlendirmiyr, Sıvının fışkırmasını ihmal ediyr, Delikten bşalma durumunda sürtünmeyi ihmal etmektedir. Snuç larak; Birçk işletme Patlamadan Krunma Dkumanları nı hazırlamış durumdadır. Söz knusu dkümanların büyük bir kısmı IEC EN :2009 versiynu standart kullanılarak hazırlanmıştır. HSE nin hazırlamış lduğu biçk dkümanda standartın 2009 versiynu bilimsellikten uzak larak itham edilmiştir. Fazla muhafazakar hesaplama snucu Bölge (Zne) lar 100 ila 3000 kat yüksek hesaplanmaktadır. Bu durum ise firmalara gereksiz exprf ekipman maliyeti larak geri dönmektedir. Standartın 2015 versiynunda ise eleştrilen tüm hususlar dikkate alınarak sil baştan değişiklik yapılmıştır. Tüm bunlar değerlendirildiğinde işletmelerin tüm bu hususları yeniden değerlendirmesi gerektiği açıktır Özlem ÖZKILIÇ Kimya Yük. Müh. zlem@nderakademi.cm