Anahtar Kelime/er: O/umsuz ya~am o/ay/an, somatizasyon, anksiyete, depresyon,kadm,erkek.

Transkript

1 DlcLE TIP DERGlsI (JOURNAL OF MEDICAL SCHOOL) C:28 8: OlUMSUZ YA~AM OlA YlARI VE SOMATiZASYON Yrd. D~. Dr. ~kir QZEN1 D~. Dr. Mustsfa QZKAN 2 Yrd. Do~. Dr. Saliha ANTAR3 Prof. Dr. Remzi OTO 4 QZET Bedense/ yakmma/arla hastanemizin ~~itli boliim/erinde (ozellik/e ;9 Hasta/lk/art) tedavi aray'~'m sordoren, fakat yakmma/arml a9lk/ayabilecek organik bir bu/gu saptanamay'p Psikiyatri konsoltasyonu istenen 120 hasta (80 kadm, 40 erkek) 9S/I~maya a/mdl. BOtOnhasta/ara; 1- Sosyodemografik bilgi formu, 2- SOrekli Anksiyete O/~~i (SAD), 3- Beck depresyon o/ge~i (BOO) ve 4- PER/- Ya~am o/ay/an o/~~i (YOD) uygu/andl. O/umsuz ya~am o/ay/art geriye donru 4 zaman dilimi i9inde sorgu/andl: 0-6ay, 6 ay-1 YI/, 1-5 YI/, 5-10 YI/. 500 ve Ostii puan de~eri o/an o/ay/ar a~tr ya~am o/ayi o/arak kabu/ edildi. Kadm/ann % 46'SI, erkek/erin % 7.5'i okur yazar de~ildi. 90~un/u~u Oiyarbaktr'da o/mak Ozere; kadm/arm % 79'u, erkek/erin % 65'i il merkez/erinde oturmaktaydl. An/atl/an ya~am o/aylarmm ~unu; aile i9i sorun/ar, 9ocuk/a ilgili sorunlar ve sa~/ik sorun/aft o/u~turmaktaydl. Ki~i ba~ma do~en olumsuz ya~am o/ayi bildirim oram kadm/arda daha yoksekti. Tek o/ay bildiren kadm/arm ~~unun bildirimi son bir Yllllk donemde yo~un/a~maktaydl. Tek o/ay bildiren erkek/erin an/atlml ise zaman dilim/erine dengeli da~tlmaktaydl. Ya~ i/e YOD puan/an arasmda kuwet/i pozitif korelasyon ({XO.OO1), anksiyete dozey/eri arasmda zaylf pozitif kore/asyon ({XO.05) bu/undu. Bedense/ yakmma say's' ite ayft ayn her 09 o/~~in puan/anarasmda kuwet/i pozitif kore/asyon (p<.o.oo1) bu/undu. A~tr ya~am o/ayi o/an hasta/ann ya~/art (t=3.734, p--d.ooo),bedense/ yakmma sayi/art (t=2.192, p=o.030), SAD puan/art (t=3.734, p=o.ooo),boo puan/an (t=2.196, p=0.030), ve YOD puanlart (t=6.957, p=o.ooo)a~tr ya~am o/ayi o/mayan hasta/ardan daha yoksek bu/undu. Bu bulgu/ar 1~I~mda; o/umsuz ya~m o/aylanmn ba~ta somatizasyon olmak Ozere bir 90k psikiyatrik bozuk/u~a yatkm/i~i arttrabitece~i veya tetik/eyici rot omayabilece~i ve bu sore9te o/u~an biy%jik mekanizma/arm ~k komp/eks o/du~u yo/undaki kanaatimiz kuwet kazanml~ttr. Bu neden/e, risk grup/anna yonelik koruyucu hekimlik ve sosya/ hizmet p/an/armm yapllmasmm biy%jik tedaviler kadar ya~amsa/ oneme sahip o/du~u kamsmdaylz. Anahtar Kelime/er: O/umsuz ya~am o/ay/an, somatizasyon, anksiyete, depresyon,kadm,erkek. (1,2,3,4) Dicle Oniversitesi Tip FakOltesi Psikiyatri A.B.D. DlvARBAKIR

2 86 GiRi~ VE AMAC ye~itli toplumlarda stres kar~lslnda bedensel tepki olu~turma olduk~a yaygm bir davranl~ modeli oldugunu, ancak bunun her torlotetkik ve hekim govencesine ragmen giderilemeli~inin tlbbi bir sorun olarak degerlendirilmesi gerektigini bildiren Lipowski (1), somatizasyonu psikolojik stresin fiziksel semptomlar araclligl ile ileti~imi olarak formole etmi~tir. Bir~ok ara~tlrmacl somatizasyon soreci i~inde, stresli ya~am olaylannln etkisini vurgulaml~lardlr (2-4). A~lklanamayan abdominal agn (5,6), Kadmlarda kronik pelvik agn (7), organik bulgular saptanamayan erkek genital agnlan (8), fonksiyonel menoraji (9), fonksiyonel disfoni (10), aglz i~i inflamasyonlar (11) vb. gibi degi~ik yakmmalann ba~langlcl ile stresli ya~am olaylan arasmda ili~kiye dikkat ~kmi~lerdir. Yani stresli ya~am olaylan emosyonel bozukluklan tetikleyebildigi gibi bedensel belirtiler olarak da ya~anabilmektedir (12-14). Skodol ve Shrout (15,16) PER 1-Ya~am olaylan ol~egiyle 4. eksen ~all~masl yapml~lar ve 362 psikiyatrik hastayla; ya~am olaylarmm aglrllk derecesi, 1 Yllllk soredeki slkllgl, 1. eksen tanllan Ozerinde ~all~ml~lardlr. 50nu~ta; stresli ya~am olaylanndan herkesin aym derecede etkilenmedigi, bazl olaylan stres faktoro olarak anlatmadlklan ve stresli ya~am olaylannm her torlo psikiyatrik bozukluga yol a~bilecegi kanaatine varml~lardlr. Biz bu ~all~mada; organik bir patoloji olmakslzm bedensel yakmmalarla psikilatri dl~1 kliniklerde tedavi arayi~lm sordoren hastalarda ya~am olaylanyla, anksiyete, depresyon ve somatizasyon iii~kisini ara~tlrmayi ama~ladlk. MATERYAL VE METOD Haziran Kaslm 1998 tarihleri arasmda bedensel yakmmalarla, ic; hastallklan, kardiyoloji, fizik tedavi ve rehabilitasyon kliniklerine ba~vuran, ayaktan vela yatarak yapllan incelemeler sonucunda bedensel lakmmalannl a~lklalacak herhangi bir organik etken saptanamadlgl i~in psikiyatri poliklinigine sevk edilen 80 kadm, 40 erkek toplam 120 hasta ile ~all~lldl. A~agldaki ara~larla goro~meyaplldl: 1-GorO~me formu; Hastalarm demografik ozelliklerini ve temel yakmmalanm sorgulayan taraflmlzdan hazlrlanan form 2-Ya~am olaylan ol~egi (YOO) (Psychiatric Epidemiologl Research Interview (PERI) Life Events Scale): Dohrenwent ve arkada~larmm (17) geli~tirdigi ol~kte; okul, i~ ya~aml, a~k ve evlilik, ~cuk sahibi olmakla ilgili, ailesel, konut-~evre, yasal, ekonomik, sosyal aktiviteler, sagllk ve kan~lk-~k yonlo ya~am olaylan sorgulanmakta ve ki~i a~lsmdan olumlu degerlendirilen olaylar pozitif olarak, olumsuz olanlar negatif olarak puanlanmaktadlr. yall~mamlzda negatif ya~am olaylan muayene tarihine yaklnllgma gore geriye dogru 4 zaman dilimi icinde sorgulandl; 0-6ay, 6ay-1YII, 1YII-5YII, 5-10YII. Aglr ya~am olayi olarak PERI-Ya~am Olaylan Ol~gi'nde 500 ve Ozerinde puan verilen olaylar allndl. 3-Beck Depresyon Ol~gi (18) 4-S0rekli Anksiyete Ol~i = STAI-II (19)

3 istatistiksel i~lemler; SPSS for Windows versiyon Program I ile yaplldl. Bazl degi~kenlerin frekanslan ic(in%'ier kullamldl. Baglmslz 2 grubun kar~lla~tlnlmasmda t testi kullanlldl. Ya~, bedensel yakmma saylsl ve olc(eklerin puanlan arasmdaki ili~ki Spearman korelasyon testi ile degerlendirildi. BULGULAR Hastalarln sosyodemografik Ozellikleri 80 (%66.6) kadm, 40 (%33.3) erkek olmak Ozere toplam 120 hasta ile C(all~lldl.Kadmlar (31.81:1:1093), erkekler (31.78:t:12.25) ya~ arallgindaydi. Kadmlann 37'si (%46.2), erkeklerin 3'0 (%7.5) okur yazar degildi. Kadlnlann egitim YIII(4.30 :t:4.76), erkeklerin egitim YIII(9.70 :t:4.39) bulundu. Cogunlugu Diyarbaklr'da olmak Ozere; kadlnlarm %79'u, erkeklerin %65'i ii merkezlerinde oturmaktaydl. Koylerden %4-5 gibi etak do~okdozeyde hasta ba~vurmu~tu ve bu sonuca gore hastalann %95.8'j ii ve ilc(emerkezlerinde oturmaktaydl. TOmhastalann %70'i evliydi.kadmlann 58'i evli, 16'sl bekar, 6'sl dui ve erkeklerin 25'i evli, 15'i bekardl. Evliolan kadm hastalann C(ocuksaYlsl 1-11 (medyan: 4) arasmda, evli olan erkek hastalann C(ocuksaYlsl 1-14 (medyan: 2) arasmda degi~mekteydi. Aym evde birlikte ya~adlgl ki~i saylsl kadlnlarda 2-16 (medyan: 6), erkeklerde 2-11 (median: 5) arasmdaydl. TOm hastalann %83.3'0 Ct9kirdekaile ortammda y~lyordu. Kadlnlann 65'i Ct9kirdek, 1S'i geni~ ve erkeklerin 35'i Ct9kirdek,S'i geni~ aile ortammda y~adlgml bildirdi. Ailelerinin ayhk geliri kadmlarda milyon TL arasmda (120.7:t:81.8), erkeklerde millontl araslnda (96.5:t: 64.0) bulundu (TabI0-1). Tablo 1. Hastalann sosyodemografik ozellikleri 0:tSS:ortalama:t standart sapma Kadln (80) Erkek (40) Ya; (ozss: 31.8:t 10.9) (OZSS:31.8:t 12.3) E!iitimYIII 0 (37 ki) -15 (ozss:4.3:t4.8) 0 (3 ki) -15 (ozss:9.7:t 4.4) Yqadl!il yer Kent 63. ilqe.14, koy 3 Kent 26. ilqe12, koy2 Medeni hali Evli 58, bekar 16, dui 6 Evli 25, bekar 15 yocuk saylsl (evli olanlann) 1-11 (medyan:4) 1-14 (medyan: 2) Yapdl!il evdeki ki sayisi 2-16 (medyan: 6) 2-11 (medyan: 5) Aile tipi yekirdek 65, geni15 <;:ekirdek 35, geni 5 Aileninayllkgeliri(milyonTL) (ozss: 120.7:t81.8) (ozss: 96.5:t 64) Ya,am olaylannln clnslyete gore daolllml TOm hastalara, son donemler daha aglrllkll olmak Ozere son 10 yllda kendisini olumsuz yonde etkileyen ya~am olaylan soruldu. Toplam 597 olay bildirildi. Bu olaylann %73'OnO kadmlar, %27'sini erkekler bildirdi. Aglrhkll olarak aile ic(isorunlar ve g9ctirilmi~ sagllk sorunlan bildirildi. Okulla ilgili31 olay (14'OnOkadmlar,17'sinierkekler), i~ya~amlyla ilgili31 olay (22'sini kadmlar, 9'unu erkekler), a~k ve evlilikle ilgili 68 olay (S6'sml 87

4 88 kadlnlar, 12'sini erkekler) bildirildi. Bu grupta ~oqu kadlnlar olmak Ozere en fazla; e~le iii~kilerin bozulmasl (22'sini kadlnlar, 2'sini erkekler), sevgilisi veya ni~anhslyla iii~kilerin bozulmasl (8'ini kadlnlar, 3'OnOerkekler) ve e~ taraflyla sorun (9'unu kadlnlar,1'ni erkekler) bildirildi. Aile iii~kileriyle ilgili 143 (108'ini kadlnlar, 35'ini erkekler) olay bildirildi. Bu grupta en fazla olay; ~ dl~lnda bir aile ferdiyle tartl~ma 54 (42'sini kadlnlar, 12'sini erkekler) kez, e~ veya ~cuk dl~lnda bir aile ferdinin olomo65 (47'sini kadlnlar, 18'ini erkekler) kez bildirildi. ikametle ilgili 33 (25'ini kadlnlar, 8'ini erkekler) olay bildirildi. Cogu daha kotobir ev ya da ~vreye ta~lnmakla ilgiliydi. Cogu yaralanma olmakslzln kaza atlatmakla ilgili olmak Ozere 53 (32'sini kadlnlar, 21'ini erkekler) kez hukukisorunlar dile getirildi. Para-mal sorunlanyla ilgili 41 olay, sosyal aktivitelerle ilgili 65 olay bildirildi. Ge~irilmi~ veya klsmen devam eden saghk sorunlanyla ilgili 117 (90'1n1kadlnlar, 27'sini erkekler) kez sorun bildirildi. Hasta saylsl goz ononde bulundurularak, farkh cinsiyetlerin farkh Ya~am olaylannl ifade edi~ oranlan anlamh farkhllklar gostermektedir. Okul ve. hukuksalsorunlarerkeklerdedaha yogun bildirilmektedir.a k-evliliksorunlan,. ~cukla ilgili sorunlar, ailenin yaplsal sorunlan, konut-~vre sorunlan, sosyal aktivite ve konut sorunlan ise kadlnlarda daha yogun bildirilmektedir. Para-mal sorunu ve i ya amlyla ilgili sorunlarln bildirilme oranlarl kadln ve erkeklerde birbirine yaklndlr. Daha spesifik baktlglmlzda; hapse girme, yaralanma ve bir arkada~ligln sona ermesi gibi olaylarln boyok ~ogunlugunu erkekler bildirmi~tir. E le iii kilerin bozulmasl, bo~anma olmakslzln ayn ya ama, ~ taraflyla sorun, fiziksel hastahk g~irme ve bir yaklmmn hapse girmesi gibi olaylarln boyok ~unlugunu kadlnlar bildirmi~ir. Ayrlntllar Tablo 2'de gosterilmi~ir.

5 Tablo 2. Ya~am olallarlnln cinsiyete gore bildirilme slkllgl ve farkll cinsiyetlerdeki oransal yokseklik. 89 Kadm(n:8O) Erkek(n:40) Toplam Olay Olay olay sayive %'si sayive %'si saylsi Okul 14 (%17.5) 17 (%42.5) 31 Ba~nslzhk Mezunolamama T,-y~:!~~!~!!I_I!~ Olumsuz ii deg~ikligi h ~(%27~ij 2 h%2-f6) 2 ~~---- 4' Amirleproblem 3-3 liteki durumun kotoyegitmesi liten ~Ikanlma _JuQ~Q~-Q!!_i?.!!!!_'!!!~~!!!!:~-~~~_!~_'!!~ L A~k ve evlilik 66 ("1070) 12 ("1030) 68 Niianm bozulmasl Zorakievlenme Eile iliikininbozulmasl Bo~nma olmakslzm ayn ya~ma 4-4 BOianma Eii tarafmdan aldalllma 2-2 Ei taraflylasorun E_,!n oiom'y 5 = L- Cocuk 44 (%55) 4 (%10) 48 Istenmeyen ~ocuk 5 5 DOiOk Klslrllk C;:ocukolOmO C;:ocuktaonemli hastallk ~!.1~P2za bagl~.!!~~~j~~_!c..a_y.il,l ~ = ~--_h- Allesel 108(%135) 35 (%87.5) 143 Aileye yeni bir ferdin kalllmasl 8-8 Evden bir aile ferdinin aynlmasl Ei dlimda bir aile ferdiyte ciddi tartlima Aile Oyelerinin bir araya gelme slkllgmdaazalma ~,-~-~~~-~!!!~~!!~~- bir ai!!!1~~~j~j!!_i?!~'!!!l ~!.? ~ ~~ Konut ve ~evre 25 (%31.2) 8 ("1020) 33 Daha kotobirev ya da ~evreyetaimma Omitedildigihalde tailnamamak 3-3 Evi~IJ!!!:.f~tl!~_~L~!1_ucu ~~YEL L? ~--- Hukukl sorunlar 32 (%40) 21 ("1052.5) 53 Saldlrlya ugrama Soyulma Yaralanmaolmakslzmkazaatlatmak Birdavayakanimak Birinci derece akrabanm hapse girmesi 6-6 t!~.e~q.ql~~ h = ~ ~ Para -mal sorunu 27 ("1033.7) 14 ("1035) 41 Bllyllk maliyetli bir iey i~in taksite bailama lpotekli ya da OdOn~verilen mal kaybl Para ya da mal kaybl ~~_~Lf!!!~~~_!!!':!!LI!!!!l'_Y!Y..I!_~~!!.1 Lf!~~!~eme 1L h~ ~L_- Sosyal ak1lviteler 45 ("1056.2) 20 ("1020) 85 Planlanan bir tatheveya ziyarete gidilememe Eglenceli bir aktivasyonu blrakmak Bir arkadaihgm sona ermesi Y~-~t!.1_~~~~.!.!!_i?!9_mO _h ~L J_Q ~L - Sagllk 90 (%112.5) 27 ("1087.5) 117 Kendisinde fiziksel hastallk Yakm akraba hastahgl Yaralanma Bir hastahk veya yaranm iyile$mez olmasl Toplam 438 (647.6) 159(397.6) 597

6 90 Ya,am olaylarlnln surelerine gore daolhml Kadm hastalann 24'0 (%30) son 6 ayhk sorede, 34'0 (%42.5) 6ay-1YII arasmda, 19'u (%23.8) 1-5 YII arasmda, 20'si (%25) 5 YII sonrasmda herhangi bir ya~am olayi bildirmedi. 40 erkek hastadan son 6 ayda; 21 hasta hi~ olay bildirmedi. Tek olay bildiren kadmlann c;oqununbildirimi son bir yllhk donemde yogunla~makta, iki olay bildiren kadmlarm c;ogunun bildirimi ise 1-5 ydhk donemde yogunla~maktadlr. Tek olay bildiren erkeklerin bildirimi zaman dilimlerine dengeli dagllmakta, 2 ve 3 olay bildiriminin c;ogunlugu ise 1-5 yd arasmda yogunla~maktadlr. Ya~am olaylarmm soreleri cinsiyetlere gore ayn~tlnlarak Tablo 3'te gosterilmi~tir. Tablo 3. Ya~amolaylanmn sorelerinegore daglhml Ay 6 ay- 1 YI 1 YII. 5 YII 5 YIIve Oz. KOmOIatif Hasta sayisi Hasta saysl Hasta saylsl Hasta sayisi Hasta sayisi Kadln (80) ve% ve% ve% ve% ve% 91ay saylsl 0 24 (30) 34 (42.5) 19 (23.8) 20 (25) (46.3) 33 (41.3) 19 (23.8) 20 (25) 6 (7.5) Erkek (40) 2 13 (16.3) 7 (8.8) 21 (26.3) 15 (18.8) 7 (8.8) 3 4(5) 6 (7.5) 9 (11.3) 7 (8.8) 6 (7.5) 4 2 (2.5) - 7 (8.8) 5 (6.3) 6 (7.5) 5 veoz.. 5 (6.2) 13 (16.3) 55 (68.7) Olay saylsl 0 21 (52.5) 28 (70) 11 (27.5) 16 (40) (25) 8 (20) 9 (22.5) 11 (27.5) 6 (15) 2 6 (15) 3 (7.5) 9 (22.5) 5 (12.5) 4 (10) 3 2 (5) 1 (2.5) 7 (17.5) 3 (7.5) 6 (15) 4 1 (2.5). 2 (5) 2 (5) 7 (17.5) 5 ve Oz... 2 (5) 3 (2.5) 17 (42.5) AOlrya,am oiaylarlnlnclnsiyete gore daqlhml Aglr ya~am olayiolarak PERI-Ya~am Olaylan Ol~egi'nde 500 ve Ozerinde puan verilen olaylar ahndl: 80 hasta (58 kadm ve 22 erkek) aglr ya~am olayi bildirdi. Toplam 157 olay (120'sini kadlnlar, 37'sini erkekler) bildirildi. Bu konuda en fazla ge~irilmi~fiziksel hastahk bildirildi (80 olay; 54'OnO kadmlar, 13'OnOerkekler). A~k ve evlilikle ilgili toplam 46 (39'unu kadmlar, 7'sini erkekler) aglr ya~amolayibildirildi.bu konudaen slkhklae~le iii~kilerin bozulmasl olayi bildirildi; 24 olalln 22'sini kadmlar, 2'sini erkekler bildirdi. Cocuk olomo 11 kez (10'unukadmlar,1'ini erkekler),cocuktaonemli hastahk10 kez (8'ini kadmlar, 2'sini erkekler) bildirildi. 3 ki~i (1 kadln, 2 erkek) evini bir felaket sonucu kaybl, erkekler tarafmdan 5 kez de hapse do~e bildirildi (Tablo 4).

7 91 Tablo 4. Aglry~am olaylanmn cinsiyete gore daglllml. K8dln (80) Erkek (40) Toplam (120) A,k ve evllllk ) Zoraki evlenme Ele ilikinin bozulmasl anma olmakslzln ayn yqama 4-4 BofMma Ei taraflndan aldatllma 2-2 Ein OIOmO 5-5 Cjocuk 19 4 Z3 <;oajk OIOmO Cocukta Onemli hastaflk Klslrhk Konut ve 1;8V Evin bir felaket sonucu kaybl Hukukl sorunlar. 5 5 Hapsed",me. 5 5 Sagllk GeQirilmif fiziksel hastaflk ff1 Yaralanma Sir hastahk ya da yaralanmamn iyimez oimasl Toplam rmt 22 (%27.5) kadlnda Ye 18 (%45) erkekte &AIryqam olayiyoktu. Hastalarm ya,l, BDO puanlarl, SAc) puanlarl, vac) puanlarl, bedensel yakmma aayllarlglbl deol,kenlerin Spearman korelaayon teatl aonu~larl Ya~m ilerlemesi ile ya~am olaylan ol~i toplam puanlan araslnda pozitif yende kuvvetli, anksilete dozeyi arasmda pozitif yende zaylf korelasyon bulundu. Bedensel yakmma sayllarmm her O~ ol~k puamyla ve Olc;eklerin toplam puanlanmn birbiri arasmda pozitif yonde kuwetli korelasyon bulundu (Tablo 5).

8 92 Tablo 5. Hastalann ya~i, bedensel yaklnma sayllan, BDO, SAO ye YOO puanlan gibi degi~kenlerinspearman korelasyon testi ile degerlendirilmesi. DEleKENLER Y8!l BDO pusm SAO pusm YOO puam Y8!l BDO puam SAOpuam " 1 - yoo toplam pusm 0.372" " ". 1 Bedensel yakmma saylsl " " ". SAO:SOreklianksiyete OlyeOi.BDO: Beck depresyon OlyeOi.yoO: yqam.p<o.05, ".p=o.001 olaylan O~i Aglr Y.~fam 9,laYIolanlarla olmayanlarln Yaf, Bedensel yaklnma saylsl, SAO, BOO ve Yafam olaylarl ol~egi toplam puanlarmln karfllaftlrllmasl. Aglr ya~am olayiolan hastalarln ya~lan (t=3.734, p:0.000), bedensel yakmma sayllan (t=2.192, p=0.030), SOrekli anksiyete olc;egi puanlan (t=3.734, p=o.ooo),beck depresyon olc;egi puanlan (t=2.196, p=0.030), ye Ya~am olaylan olc;egi toplam puanlan (t=6.957, p=o.ooo)aglr ya~am olayi olmayan hastalardan daha yoksekbulundu (Tablo 6). Tablo 6. Aglry~am olayiolanlarla olmayanlann Ya~, Bedensel yaktnma saylsl, SAO, BDO ye yao puanlanmn k~lia~tlnlmasl I Aglryqam oiayioian Aglryqam olaylolmayan t (ortalama ss) (ortaiama ss) Y8!l 35.73% :t Sedensel yakmma sayisi 11.85:1: ~ SAO puam 53.61~ i: BDO puam 23.97~ :to.os YOO puam % % SAO: SOreklianksiyete 6IyeOi.BDO: Beck depresyon O~i. TARTI~MA YOO: Yqam olaylan O~i Birc;ok c;ah~ma; somatizasyonun her ya ta olu abilecegini, kadanlarda daha slk olmakla birlikte erkeklerde de nadir olmadlglnt, egitimi ye ekonomik dozeyi do~ok ki~ilerde daha slk oldugunu ortaya koymu~tur (1-3,20-23). Cah~ma grubumuzdaki hastalann geni ya~ arallglnda olmasl, erkek hastalarln azlmsanmayacak oranda bulunmasl, c;oqu kadmlardanolmak Ozereegitimsiz ve do Okegitimlilerin bulunmasl, c;ogunlukla kalabahk aile olmalanna kaf 1n ayhk gelirlerinindo~okolmasl bu c;ah~alarla uyumluydu. Birc;ok ara~tlrmacl c;e~itli toplumlardastres kaf lslnda bedensel tepki olu turmantn yaygln olarak goroldogonoye somatizasyon soreci ic;inde stresli p

9 ya~am olaylarmm etkisinin onemli oldugunu vurgulaml~tlr (1-5,10). Stresli ya~am olaylan bedensel belirtiler olarak ya~anabildigi gibi, aym zamanda emosyonel bozukluklan da tetikleyebilmektedir (12,13,24). Aym ~ekilde Skodol ve Shrout'da (15,16) stresli ya~am olaylanndan herkesin aym derecede etkilenmedigini, bazl olaylan stres faktoro olarak anlatmadlklarml soylemi~lerdir. Aym ara~tlrmacllar stresli ya~am olaylanmn her torlopsikiyatrik bozukluga yol a<;abileceginide belirtmektedirler. Qall~mamlzda, bedensel yakmma saylsl ile olumsuz ya~am olaylan arasmda yoksek derecede ili~kinin bulunmasl, aym zamanda anksiyete ve depresyonu olan hastalarda da olumsuz ya~am olaylanmn yoksek olmasl bu <;all~malan desteklemektedir. Aynca; zoraki evlenme, bo~anma, e~ olomo, <;ocukolomo,onemli fiziksel hastallk gibi aglr ya~am olayi bildiren hastalarda bedensel yakmma sayllan ile anksiyete ve depresyon dozeyleri aglr ya~am olayi bildirmeyen hastalara gore daha fazla olmasl; beklendigi gibi ya~anan stresin aglrllglnm gerek somatizasyona, gerekse anksiyete ve depresyona katklsmm daha fazla oldugunu gostermektedir. Aglr ya~am olayi bildiren hastalarm ya~lannm ve her 0<; ol<;ege ait puanlarmm aglr ya~am olay' bildirmeyen hastalara gore daha yoksek olmasl; ya~m ilerlemesiyle orseleyici ya~am olaylanyla kar~lla~ma riskinin artacagl, bunlarm da anksiyete ve depresyon dozeylerinin yokselmesine katkl yapacagl ~eklinde yorumlanabilir. Canton ve Santonastaso'nun (24) yaptlklan bir izlem r;all~masmda; ~iddetli bir olay ya~ayan norotik hastalarda anksiyete ve somatizasyon semptomlannm artl~ gosterdigini bulmu~lardlr. Qall~mamlzdaki hastalarm <;ogunda bedensel yakmmalar ile baglantlll psikososyal sorunlann bulunmasl, bu hastalarda gorolenyaklnmalann daha <;oktepkisel olarak ortaya <;Iktlgml ve klsa sorelioldugunu desteklemektedir. Bir hastanm benzer bir olayi birkar; defa ya~adlgml ifade ettigi de olmasma ragmen, oranlar ar;lslndan vine de bazl olaylarm kadmlarda ifade edili~inin daha fazla (or; e~le iii~kilerin bozulmasl 22/24, e~ tarafllla sorun 9/10 vb), bazl olaylann ise erkeklerde (or; hapse girme 5/5, yaralanma 5/6 ve bir arkada~hgm sona ermesi 5/7 vb) ifade edili~inin daha fazla oldugu gorolmektedir. Bu durumla iii~kili olarak; kadm ve erkegin fizyolojik ve psi~ik yaplslmn farkh olmasl yamnda ki~ilik ozelliklerinin (25), cinsiyetlere verilen sosyal rollerin (26) ve bunlarla iii~kili olarak olaylann bedensel olarak hissedilip ya~anmasmm da (25) katklsl oldugu sezilmektedir. Burada dikkat <;ekici bir nokta da; e~i ve e~ <;evresiyle sorunlan olan kadmlarm somatizasyonla yakmdan ili~kili bulunan fiziksel ve cinsel travmaya (7) ugradlgml ve ugramaya devamedeceginitahminetmekgo<;olmasagerekir. Tek olay bildiren kadmlann <;ogununbildiriminin son bir Yllllk donemde yogunla~masma kar~m, tek olay bildiren erkeklerin bildiriminin zaman dilimlerine dengeli dagllmasl; kadmlarm olumsuz ya~am olaylarmdan etkilenmesinin daha <;abukoldugu ve tedavi arama davram~lna yoneldigi fikrini vermekte, erkeklerinse olumsuz ya~am olallanmn etkisini daha uzun bir sore<;te somatize ettigi fikrini vermektedir. Bu bulgular 1~lgmda; bazl ara~tlrmacllann da i~aret ettigi gibi (27); psikiyatrik bozukluklann etiyolojisine sadece biyolojik, davram~sal, psikoanalitik 93

10 94 veya kognitif ac;(llardanbiriyle yakla~mamn yetersiz kalacagl, olumsuz ya~am olaylarmm ba~ta somatizasyon olmak Gzere bir c;(okpsikiyatrik bozukluga yatkmljgl artlrabilecegi veya tetikleyici rol oynayabilecegi ve bu sgrec;teolu~an biyolojik mekanizmalann c;(okkompleks oldugu yolundaki kanaatimiz kuvvet kazanml~tlr. Bu nedenle ruh sagllgl ac;(lslndan,risk gruplanna yenelik koruyucu hekimlik ve sosyal hizmet planlarlnm yapllmasmm biyolojik tedaviler kadar ya~amsal eneme sahip oldugu kamsmdaylz. SUMMARY NEGATIVE LIFE EVENTS AND SOMATIZATION The study group was comprised of 120 patients (80 female, 40 male) who were first admitted to different departments (especiallj, Internal Medicine) with somatic complaints and no definite diagnosis, and who were referred for Psychiatry consultation. The following forms were performed to all of the patients: 1-Sociodemografic characteristics, 2-Trait Anxiety Inventory (TAl), 3-Beck Depression Inventon (BDI), 4-PERI-Life Events Scale (LES). Negative life events (NLE) were investigated inside four time intervals; 0-6 months, 6 l11onths-1years, 1-5 years, 5-10 years. Life events with more than 500 points were accepted as severe NLE. Forty six percent of women and 7.5% of men were uneducated. Place of residency was the city center, most of all living in Diyarbaklr, in 79% of women and 65% of men. Most of the expressed life events were family conflicts, children problems and health matters. Women had higher rate of NLE per person. Most of the women who expressed one NLE had this NLE through the recent one year. This NLE was distributed similarly to the time periods investigated for men. There was a strong positive correlation between LES and the age (p<o.001), but a weak positive correlation between the anxiety level and the age (p<0.05). There was a strong positive correlation between the number of somatic complaints and the points of all three scales (p<0.001). The age (t=3.734, p=o.ooo),number of somatic complaints (t=2.192, p=0.030), TAl (t=3.734, p=o.ooo),bdi (t=2.196, p=0.030) and LES (t=6.957, p=o.ooo)points were higher in patients who had severe NLE than who did not. Under the light of these findings, we can claim that NLE may lead to various psychiatric disorders, particularly somatization, and biological mechanisms at this process are very complex. Therefore, we believe that preventive medicine for risk groups and the organization of social health plans are crucially important as the biological treatments. Key Words: female, male. Negative life events, somatization, anxiety, depression,

11 KAYNAKLAR Lipowski ZJ: Somatization: The Concept and Its Clinical Application. Am J PSlchiatn 145: , Upowski ZJ: Somatization: a borderland between medicine and psychiatry. Can Med Assoc J 135: , Kirmayer LJ, Robbins JM, Dworkind M, Yaffe MJ: Somatization and the recognition of depression and anxiety in primary care. Am J Psychiatry 150: , Warheit GJ: Life evens, coping stress and depressive symptomotology. Am J Psychiatry 136-4B: , April Craig TKJ: Abdominal pain, in life events and illness, G.W. Brown, T.O. Harris, eds. New York: Guilford Press, Walker LS, Greene JW: Negative Life events and symptom resolution in pediatric abdominal pain patients. J Pediatr Psychol 16 (3): , Ehlert U, Heim C, Hellhammer DH. Chronic pelvic pain as a somatoform disorder. Psychother Psychosom, &8(2): 87-94, Shrover LR: Psychological factors in men with genital pain. Cleve Clin J Med., 57 (8): , Harris TO: Disorder of menstruation. In life events and illness, GW Brown & TO Harris, eds. New York. Guilford Press, Hause A, Andrews H: Life events and difficulties preceding the onset of functional dysphonia. J of Psychosomatic Research 32: , Green LW, Tnon WW, Marks B, Hunn J: Periodontal disease as a function of life events stress. J Human Stress, 12(1) : 32-6, ~lkE: Nevrozlar, Ankara, Baskl Kent Matbaa: , Brown GW, Bifullco A, Harris TO: Ufe event, vulnerability and onset of depression, some refinements. Br J of Psychiatry 150: 30-42, Portegijs-PJ, Jeuken FM, van der Horst FG,Kraan HF, Knottnerus JA. A troubled youth: relations with somatization depression and anxiety in adulthood. Fam Pract, 13 (1): 1-11, Skodol AE., Shrout PE: Use of DSM-III Axis IV in Clinical Practice: Rating Etiologically significant stressors Am J Psychiatry 146: 61-66, 1989a. 16. Skodol AE., Shrout PE: Use of DSM-III Axis IV in Clinical Practice: Rating the severity of psychosocial stressors. Psychiatry Research, 30: , 1989b. 17. Dohrenwend BS, Krasnoff L, Askenasl AR, et al: Exemplification of a method for scaling life events: the PERI life events scale. J Health Soc Behav 19: ,1978.

12 Sava~lr I, ~ahin NH: BiIi~sel-Davranl~cl Terapilerde Degerlendirme, Slk kullanllan ol~kler. Ankara:TOrk Psikologlar Dernegi Yaytnlan, Oner N, Le Compte A: Durumluk-SOrekliKaygl Envanteri El Kitabl. Bogazi~ Oniversitesi Yaytnlan NO.333,istanbul, Ozen $, Ozkan M, Sir A, Ozbulut 0, Alttndag A: Somatizasyonu olan hastalarda anksiyete bozukluklan ve depresyon. 3P dergisi 7 (2): , Ford CV: The somatizing disorders. Psychosomatics 27, no 5: , Golding JM, Smith GR, Kashner TM. Does somatization disorder occur in men? Arch ~en Psychiatry, 48, , Cevik A: Anksiyete nevrozunun psikososyal yono. Toplum ve Hekim 38: 18-21, Canton G, Santonastaso P. Psychological distress and life events in neurotic patients. Psychopathology, 17 (3):144-8, van Wijk CM, Kolk AM. Sex differences in physical symtoms: the contribution of symptom perception theory. Soc Sci Med, 45 (2): , Finkler K. Syptomatic differences between the sexes in rural Mexico. Cult Med Psychiatry, 9 (1): 27-57, Katschnig H. Life events and psychiatric disorders: Controversial issues. Cambridge Universty Press: