Hücre İskeleti. İnsan Fibroblastları Alp Can, Prof.Dr. Alp Can Histoloji- Embriyoloji Anabilim Dalı

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Hücre İskeleti. İnsan Fibroblastları Alp Can, 2002. Prof.Dr. Alp Can Histoloji- Embriyoloji Anabilim Dalı"

Bora Peker
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Hücre İskeleti İnsan Fibroblastları Alp Can, 2002 Prof.Dr. Alp Can Histoloji- Embriyoloji Anabilim Dalı

2 Hücre iskeletinin temel ve yardımcı proteinleri Hücre iskeletinin genel işlevleri Hücre iskeleti-hastalık ilişkileri

3 HÜCRE = Sitosol + organeller + hücre iskeleti HÜCRE İSKELETİ=Karmaşık, protein filamanları şebekesi Hücre/Çekirdek şeklinin ve yerleşiminin belirlenmesi ve korunması (elastikiyet, sağlamlılık) Hücrenin hareket (göç, diapedez vb) hücrenin bir bölümünün hareketi (siliyum, kuyruk vb) Fagositoz, endositoz, ekzositoz Sitokinez Hücre içi taşınma Kasılma Hücre-hücre ve hücre-hücre dışı ortam ilişkilerini destekleme

hareket (göç, diapedez vb) hücrenin bir bölümünün hareketi (siliyum, kuyruk vb) Fagositoz, endositoz,

4 Hücre İskeletinin Temel Elemanları MİKROFİLAMANLAR (7 nm) Aktin (F ve G) MİKROTÜBÜLÜSLER (25 nm) Tübülin (alfa, beta, gamma) ARA FİLAMANLAR (10 nm) Keratinler Nörofilaminler Vimentin Desmin GFAP Laminler Nestin Periferin

(alfa, beta, gamma) ARA FİLAMANLAR (10 nm) Keratinler

5 Mikrofilamanlar F- Aktin Mikrotübülüsler a+ß Tübülin Ara Filamanlar Vimentin İnsan Gingiva Fibroblastları Can A et al, 2004

6 Mikrofilamanlar % 5-30 kuru ağırlık G-Aktin molekülleri (42 kd) à F-aktin filamanları Gelsolin 7nm ATP-bağımlı polimerizasyon Kas hücrelerinde Hücre zarı altında (özellikle eritrositlerde) Epitel hücrelerinde mikrovillus yapısında Kültür hücrelerinde (stres lifleri)

hücrelerinde Hücre zarı altında (özellikle eritrositlerde) Epitel

7 Formin

8 Çizgili İskelet Kası Can A, 1999

9 İnsan Gingiva FibroblasH (3 halalık kültür) A. Can, 1996

10 Sitokalazin D 5 µg/ml uç Sitokalazin Aktin zehirleri Sitokalazin ler + uca bağlanarak G-aktin in bağlanmasını engeller. Mantardan elde edilir. Falloidin Aktin filamanına bağlanarak depolimerizasyonunu engeller Amanita phalloides adındaki mantardan elde edilir Latrunkulin ler A.Can, uç G-aktin e bağlanarak Faktin depolimerizasyonunu uyarır. Kızıldeniz süngeri Latrunculla magnifica dan elde edilir.

Falloidin Aktin filamanına bağlanarak depolimerizasyonunu engeller Amanita phalloides adındaki

11 Mikrotübülüs Kurulumu alfa protofilaman mikrotübülüs 25nm beta

12 (- ) uç GDP Polimerizasyon ve Depolimerizasyon GTP hidrolizi (+) uç MT kurulumunu etkileyen faktörler; Tubulin konsantrasyonu Kri^k kons. alhnda (C c ) tubulin(< 10 µm) = depolimerizasyon Kri^k kons. üstünde (C c ) tubulin (> 10 µm) = polimerizasyon Isı Kierszenbaum, 2006

kons. alhnda (C c ) tubulin(< 10 µm) = depolimerizasyon Kri^k kons.

13 Aksonem (Siliyum ve Flagellum için kalıp görevi) Aksonem in major bileşenleri Mikrotübülüsler Tektin ler Dynein Kolları Neksin bağları Radiyal çıkıntılar İç kılıf 2 x = 20 Kierszenbaum, 2006

Tektin ler Dynein Kolları Neksin bağları Radiyal

14 Profaz Prometafaz Matafaz Can A et al, Mol Human Reprod, 2000

15 Semiz ve Can, 1999

16 MT dinamiğini etkileyen ilaçlar Polimerizasyonu engeller Polimerizasyonu uyarır Depolimerizasyonu uyarır Kolşisin Vinkris^n, Vinblas^n Nokodazol Taksol

17 Nocodazole 10 µg/ml Total (α, β) tubulin

18 Ase^le α- tubulin Nocodazole 10 µg/ml

19 Ara Filamanlar 10 nm kalınlığındadırlar. Heterojen protein gruplarından oluşur ( kda) En sağlam hücre iskele^ filamanlarıdır Polimerizasyon/depolimerizasyon özellikleri fosforilasyon özelliklerine bağlıdır Hücre türüne göre değişik yapıdadır ve hücrenin türünü belirlemede kullanılır

iskele^ filamanlarıdır Polimerizasyon/depolimerizasyon özellikleri

20 VİMENTİN İnsan Mezanşimal Kök Hücresi A.Can, 1995

22 ^p isim bulunduğu yer I Asidik kera^nler (40-60kDa) II Nötral ve bazik kera^nler (50-70kDa) 20 alt türü var. Sitoplazmik plaklar, desmozom ve hemidesmozom III Vimen^n (54 kda) Desmin (53 kda) Gliyal Fibrilli Asidik Protein (51 kda) Periferin (57 kda) IV Nörofilaman lar ( kda) (NF- L, NF- M, NF- H) Alfa- interneksin (66 kda) V Lamin ler (A, B, C) VI Nes^n (200 kda) Mezanşim kökenli hc İskelet kası ve düz kas Astrositler ve Schwann ÇSS deki nöronlar Akson ve dendritlerde Medulla spinalis, op^k sinir Çekirdek iç zarı MSS kök hücrelerinde

23 sitokera^n desmin

24 nörofilamin 160 (NF- H) A. Can, H. Caner, 2001

25 Sitokera^n HE beyin böbrek karaciğer kalp Çınar et al, 2006

26 Hücre İskele^nin Yardımcı Proteinleri Bağlayıcı-Düzenleyici Proteinler (ABP, MAP, IFBP) birbirine tutundurma boy-açı-sayı belirleme Motor Proteinler (kinesin, dynein, myozin) Hücre içi taşınma Hücrenin bölünmesi Kasılma

27 Ak^n Bağlayıcı Proteinler Villin Fimbrin Filamin Timosin Profilin Gelsolin (capping) Myosin- 1 Calmodulin Spectrin (eritrositlerde)

28 ABP işlevleri

30 Mikrotübülüs Bağlayıcı Proteinler Mikrotübülüslerin uzaysal düzenlenişinden sorumludur Mikrotübülüslerin birbirine göre hareke^nden sorumludur MAP- 2 Akson boyunca yer alırlar Can A. ve Caner H, 2000

32 MAP- 2 ve tau Aşırı MAP- 2 üre^mi Aşırı tau üre^mi

33 Hücre İskele^ne bağlı Hastalıklar Kardiyovasküler Sendromlar Nörodejenera^f Hastalıklar Kanser (invazyon) Karaciğer Sirozu (toksik hedef molekül) Pulmoner Fibrozis Blisterli Deri Hastalıkları

34 BÜLLÖZ PEMPHİGUS Mast hücrelerine an^kor bağlanır Mast hücreleri ECF salgılar ECF, eozinofillerden proteaz salgılahr Proteaz hemidesmozomdaki kera^nleri yıkar

35 Büllöz pemﬁgus Epidermolizis bulloza simpleks

36 Özellik Mikrotübülüsler Mikrofilamanlar Ara Filamanlar Yapı 13 protofilamanlık borucuklar İkili sarmal ak^n zinciri Burularak oluşmuş kalın lifsi proteinler Çap 25 nm 7 nm 8-12 nm Protein altbirimleri α ve β tubulin ak^n Çeşitli proteinler Temel işlevi Hücre şeklinin korunması Hücre hareke^ (siliya, flagella) Kromozom hareketleri Organel hareketleri Hücre şeklinin korunması ve değiş^rilmesi Kas kontraksiyonu Sitoplazmada akış Hücresel hareket Hücre şeklinin korunması Çekirdeğin ve bazı organellerin yerlerinin belirlenmesi Çekirdek zarının oluşumu Sitokinez

Benzer belgeler

İnsan Fibroblastları. Hücre İskeleti

İnsan Fibroblastları. Hücre İskeleti İnsan Fibroblastları Hücre İskeleti Hücre iskeletinin temel proteinleri Hücre iskeletinin genel işlevleri Hücre iskeleti-hastalık t l k ilişkileri i HÜCRE = Sitosol + organeller + hücre iskeleti HÜCRE