Hücre İskeleti. Prof.Dr. Alp Can Histoloji-Embriyoloji Anabilim Dalı

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Hücre İskeleti. Prof.Dr. Alp Can Histoloji-Embriyoloji Anabilim Dalı"

Kudret Kubilay
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Hücre İskeleti Prof.Dr. Alp Can Histoloji-Embriyoloji Anabilim Dalı

2 Hücre iskeletinin temel ve yardımcı proteinleri Hücre iskeletinin genel işlevleri Hücre iskeleti-hastalık ilişkileri

3 HÜCRE = Sitosol + organeller + hücre iskeleti HÜCRE İSKELETİ Karmaşık, protein filamanları şebekesi Hücre/Çekirdek şeklinin ve yerleşiminin belirlenmesi ve korunması (elastikiyet, sağlamlılık) Hareket (tüm hücre, siliyum, kuyruk vb) Fagositoz, endositoz, ekzositoz Sitokinez Hücre içi taşınma Kasılma Hücre-hücre ve hücre-hücredışı ortam ilişkilerini destekleme *Nöronal hücre iskeleti*

4 Hücre İskeletinin Temel Elemanları MİKROFİLAMANLAR Aktin (F ve G) MİKROTÜBÜLÜSLER Tübülin (alfa, beta, gamma) ARA FİLAMANLAR Keratinler Nörofilaminler Vimentin Desmin GFAP Laminler Nestin Periferin

5 İnsan Gingiva Fibroblastları Can A et al, 2004 Mikrofilamanlar Mikrotübülüsler Ara Filamanlar F- Aktin a+ß Tübülin Vimentin

6 Mikrofilamanlar % 5-30 kuru ağırlık G-Aktin molekülleri (45kD) F-aktin filamanları Gelsolin 7nm ATP-bağımlı polimerizasyon Kas hücrelerinde Hücre zarı altında (özellikle eritrositlerde) Epitel hücrelerinde mikrovillus yapısında Kültür hücrelerinde (stres lifleri)

8 İnsan Gingiva Fibroblastı (3 haftalık kültür) A. Can, 1996

9 Sitokalazin D 5 µg/ml - + Cytokalasin A.Can, 1997

10 Mikrotübülüsler alfa protofilaman mikrotübülüs 24nm beta

11 (-) uç Polimerizasyon ve Depolimerizasyon (+) uç GTP hidrolizi Ca ++ kritik kons. (C c ) altında (< 10 um) = depolimerizasyon Ca ++ kritik kons. (C c ) üstünde (> 10 um) = polimerizasyon

12 Aksonem 2 x = 20 Siliyum ve Flagellum

13 MOEM A. Can, 1997 MOEM: Mikrotübülüs Organize Edici Merkez (=Sentrozom)

14 Akson Taşınımı ANTEROGRAD TAŞINIM RETROGRAD TAŞINIM

15 Gamma tubulin Sentrozom= Mikrotübülüs Organize Edici Merkez

17 Profaz Prometafaz Matafaz Can A et al, Mol Human Reprod, 2000

18 Nocodazole 10 µg/ml Total (α, β) tubulin

19 CHO hücrelerinde F-aktin CHO hücrelerinde α tubulin Can A, 1998

20 Ara Filamanlar 10nm kalınlığındadırlar. Heterojen protein gruplarından oluşur ( kda) En sağlam hücre iskeleti filamanlarıdır Polimerizasyon/depolimerizasyon özellikleri fosforilasyon özelliklerine bağlıdır Hücre türüne göre değişik yapıdadır ve hücrenin türünü belirlemede kullanılır

22 tip isim bulunduğu yer I II Asidik keratinler (40-60kDa) Nötral ve bazik keratinler (50-70kDa) III Vimentin (54 kda) Desmin (53 kda) Gliyal Fibrilli Asidik Protein (51 kda) Periferin (57 kda) IV Nörofilaman lar ( kda) (NF-L, NF-M, NF-H) Alfa-interneksin (66 kda) V Lamin ler (A, B, C) VI Nestin (200 kda) 20 alt türü var. Sitoplazmik plaklar, desmozom ve hemidesmozom Mezanşim kökenli hc İskelet kası ve düz kas Astrositler ve Schwann ÇSS deki nöronlar Akson ve dendritlerde Medulla spinalis, optik s Çekirdek iç zarı MSS kök hücrelerinde

23 sitokeratin desmin

24 Sitokeratin beyin böbrek karaciğer kalp HE Çınar et al, 2006

25 Hücre İskeletinin Yardımcı Proteinleri Bağlayıcı-Düzenleyici Proteinler (ABP, MAP, IFBP) birbirine tutundurma boy-açı-sayı belirleme Motor Proteinler (kinesin, dynein, myozin) - Hücre içi taşınma - Hücrenin bölünmesi -Kasılma

26 Aktin Bağlayıcı Proteinler Villin Fimbrin Filamin Timosin Profilin Gelsolin (capping) Myosin-1 Calmodulin Spectrin (eritrositlerde)

27 ABP işlevleri

28 Mikrotübülüs Bağlayıcı Proteinler Mikrotübülüslerin uzaysal düzenlenişinden sorumludur Mikrotübülüslerin birbirine göre hareketinden sorumludur MAP-2 Akson boyunca yer alırlar Can A. ve Caner H, 2000

29 MAP-2 ve tau Aşırı MAP-2 üretimi Aşırı tau üretimi

30 Hücre İskeletine bağlı Hastalıklar Kardiyovasküler Sendromlar Nörodejeneratif Hastalıklar Kanser (invazyon) Karaciğer Sirozu (toksik hedef molekül) Pulmoner Fibrozis Blisterli Deri Hastalıkları

31 BÜLLÖZ PEMPHİGUS Mast hücrelerine antikor bağlanır Mast hücreleri ECF salgılar ECF, eozinofillerden proteaz salgılatır Proteaz hemidesmozomdaki keratinleri yıkar

32 Özellik Mikrotübülüsler Mikrofilamanlar Ara Filamanlar Yapı 13 protofilamanlık borucuklar İkili sarmal aktin zinciri Burularak oluşmuş kalın lifsi proteinler Çap 24 nm 7 nm 8-12 nm Protein altbirimleri α ve β tubulin aktin Çeşitli proteinler Temel işlevi Hücre şeklinin korunması Hücre hareketi (siliya, flagella) Kromozom hareketleri Organel hareketleri Hücre şeklinin korunması ve değiştirilmesi Kas kontraksiyonu Sitoplazmada akış Hücresel hareket Sitokinez Hücre şeklinin korunması Çekirdeğin ve bazı organellerin yerlerinin belirlenmesi Çekirdek zarının oluşumu

Benzer belgeler

Hücre İskeleti. İnsan Fibroblastları Alp Can, 2002. Prof.Dr. Alp Can Histoloji- Embriyoloji Anabilim Dalı

Hücre İskeleti. İnsan Fibroblastları Alp Can, 2002. Prof.Dr. Alp Can Histoloji- Embriyoloji Anabilim Dalı Hücre İskeleti İnsan Fibroblastları Alp Can, 2002 Prof.Dr. Alp Can Histoloji- Embriyoloji Anabilim Dalı Hücre iskeletinin temel ve yardımcı proteinleri Hücre iskeletinin genel işlevleri Hücre iskeleti-hastalık