OMÜ TIP FAKÜLTESİ DERS YILI DÖNEM I HAYATIN TEMELİ I HİSTOLOJİ UYGULAMA REHBERİ

Transkript

1 UYGULAMANIN ADI: Hücreyi tanıma OMÜ TIP FAKÜLTESİ DERS YILI DÖNEM I HAYATIN TEMELİ I HİSTOLOJİ UYGULAMA REHBERİ I. AMAÇ: Farklı büyüklük ve şekildeki hücre ve çekirdek tiplerinin ve genel özelliklerinin öğrenilmesi II. GEREKLİ MALZEME: Periferik kan yayması (prep. no. 44; Boya, Giemsa) Karaciğer preparatı (prep. no. 25t; Boya, Triple) Karaciğer preparatı (prep. no. 25; Boya, Hematoksilen-eozin) Beyincik preparatı (prep. no. 5; Boya, Luxol fast blue-cresyl violet) Böbrek preparatı(prep. no. 6; Boya, Triple) III. UYGULAMA BASAMAKLARI: 1. Mikroskobunuzu inceleme yapmak üzere hazırlayınız. İnceleyeceğiniz preparatı tablaya yerleştiriniz. 2. Periferik kan yayması preparatında küre şekilli hücreler ve oldukça farklı çekirdek tipi gözlemleyebilirsiniz. Uygulamanın amacı için bu hücrelerin isimleri ve ne görev gördükleri önemli değildir. Burada isimler sadece tanımlama için verilecektir. Preparat insan kanından hazırlanmıştır. Burada yer alan hücreler küre veya disk şeklindedirler (görüntüde daire şeklinde gözlenirler). En fazla gözlenen hücreler eritrositlerdir (kırmızı küre, alyuvar). Pembe renkte gözlenirler, çekirdek içermezler. Diğer hücre tipi lökositlerdir (beyaz küre, akyuvar). Bunların çekirdekleri mor renkte gözlenir. Bunlarda farklı çekirdek tiplerini ayırt ediniz ( yuvarlak, oval/fasulye şeklinde, parçalı çekirdek gibi). Çekirdeklerin bazen hücrenin büyük bir kısmını dolduracak kadar büyük, bazen de hücrenin bir tarafında yerleşmiş olabileceğine dikkat ediniz. Parçalı çekirdeklerin birbirlerine kromatin köprücüklerle bağlı olduklarını gözlemleyiniz. Yine bazı lökosit tiplerinin, sitoplazmalarında çeşitli granüller içerdiklerine dikkat ediniz. 3. Karaciğer kesitini içeren preparat çok yüzlü memeli hücrelerine iyi bir örnek oluşturur. Hücrelerin kordonlar şeklinde düzenlendiğine, farklı yüzleri ile farklı komşuluklarının olduğuna ve bazı hücrelerin çift çekirdekli olduklarına dikkat ediniz. 4. Bazı hücreler fonksiyonları gereği sabit bir şekil göstermezler (fagositoz yapan hücreler gibi). Karaciğer sinüzoit duvarında yerleşik olan Kupffer hücreleri bu çeşit hücrelerin bir örneğini oluşturur. Bunları 25f numaralı karaciğer preparatında gözlemleyebilirsiniz. Bu hücrelerin fagositoz yeteneğini göstermek amacıyla karaciğer örneği alınmadan önce hayvana organizma için yabancı olan bir madde (mürekkep) periton içerisine verildi. Dolaşım yoluyla karaciğere gelen mürekkep partikülleri Kupffer hücreleri tarafından fagosite edildiğinden bu hücreleri preparatta rahatlıkla fark edeceksiniz.

2 2 5. Beyincik preparatında, aynı tip hücre oldukları halde, oldukça farklı büyüklük ve şekilde olan hücreleri gözlemleyebilirsiniz (Purkinje ve granül hücreleri gibi). Yine aynı preparatta ökromatik ve heterokromatik çekirdekleri ve çekirdekçikleri ayırt ediniz. Ayrıca bazı büyük nöronlarda (sinir hücrelerinde) rahatlıkla fark edebileceğiniz çeşitli hücre uzantıları ve bu hücrelerde Nissl cisimcikleri (granüllü endoplazmik retikulum) olarak isimlendirilen sitoplazmik yapıları gözlemleyiniz. 6. Böbrek preparatında ise yassı, kübik ve prizmatik şekilli hücre çeşitlerini ayırt ediniz. Prizmatik hücrelerin apikal kısımlarında mikrovillus isimli çıkıntıları temsil eden yapıları (fırçamsı kenar) gözlemleyin. IV. UYGULAMA VERİLERİNİN YORUMU: Ek 1-5 deki görüntüleri inceleyin ve preparatlardakiler ile eşleştiriniz. Mikroskopta gözlediğiniz görüntüler ve eklerde verilenleri histoloji atlaslarında verilenler ile karşılaştırarak bilgilerinizi pekiştirin. Uygulama sonunda; hücrelerin oldukça farklı şekillerde olabileceklerini, birden fazla çekirdek içerebileceklerini, çekirdeğe sahip olmayan bir hücre tipinin de bulunduğunu, çeşitli çıkıntılara sahip olabileceklerini, hücre çekirdeklerinin de benzer şekilde çok farklı şekillerde olabileceklerini öğrenmiş olacaksınız. V. ANAHTAR SÖZCÜKLER Periferik kan yayması preparatı: Çekirdeği olmayan hücre, hücrenin büyük bir kısmını oluşturan çekirdekler, bir yanından girintisi olan fasulye şeklinde çekirdekler, parçalı görüntü veren çekirdekleri, kromatin köprüleri Karaciğer preparatı (prep. no. 25t): Çok yüzlü hücre, iki çekirdekli hücre Karaciğer preparatı (prep. no. 25f): Fagositoz yapan hücre (Kupffer hücresi) Beyincik preparatı (prep. no. 5): Purkinje hücreleri, granül hücreleri, dendrit/akson gibi hücre çıkıntıları, Nissl cisimcikleri Böbrek preparatı (prep. no. 6): Yassı, kübik ve prizmatik şekilli hücre tipleri, fırçamsı kenar VI. KAYNAKLAR: 1. Young B., Heat J.W. Wheather s Functional Histology. 4th edition. Churchill Livingstone, Edinburgh, Stevens A., Lowe J. Human Histology. 2nd edition. Mosby, London, Gartner L.P., Hiatt J.L. Color Textbook of Histology. WB Saunders, Philadelphia, Kristić R.V. Human Microscopic Anatomy. Springer-Verlag, Berlin, Kierszenbaum A. L., Histoloji ve Hücre Biyolojisi. Palme Yayın Dağıtım, Ankara, Histoloji laboratuarı uygulaması VCD si (ÖKM den temin edilebilir).

3 3 EK 1: Eritrositler: ışık mikrograf; Işık mikroskobunda ortalarının açık renkte gözlenmesi hücrelerin bikonkav bir disk şeklinde olmalarından kaynaklanmaktadır. EK 2: Lökositler. Farklı çekirdek tiplerini preparatlarınızda gözlemleyin

4 4 EK 3: Karaciğer hücreleri. Hücrelerin çok yüzlü (polihedral) olduğuna ve bunların komşuluklarına; bazılarının iki çekirdekli olduğuna (ok) dikkat ediniz. EK 4: Beyincik preparatı. İkisi de nöron olan Purkinje ve granül hücrelerinin büyüklük farkına ve Purkinje hücresinde rahatlıkla görebileceğiniz çekirdekçik ve ökromatik çekirdeğe dikkat ediniz. Ayrıca bazı büyük nöronlarda daha rahat görebileceğiniz dendrit isimli hücre uzantılarını ve Nissl cisimciklerini ayırt ediniz. D D P Çk Ç Gr N P, Purkinje hücresi; Gr, Granül hücresi; D, Dendrit; Ç, Çekirdek; Çk, Çekirdekçik; N, Nissl cisimcikleri

5 5 EK 5: Böbrekte yassı, kübik ve prizmatik şekilli hücre örnekleri (oklar). Y Y K P Y: Yassı hücre, K: Kübik hücre, P: Prizmatik hücre