to. YILINDA BAYBURT ViLAYETİ

Transkript

1 to. YILINDA BAYBURT ViLAYETİ SEMPOZYUMU (17-19 Temmuz 1999) ikinci CiLT Sempozyumu Organize Eden Kuruluş: BAYBURT VALİLİGİ Sempozvum HoordlnatörO ve Hitabi Yav1ma Haz1rfavan: Prof. Dr. Aıfat YILDIZ YENi AVRASYA YAYlNLARI Ocak 2002, Ankara

2 Minare, islam dini ibadethanelerinin bir sembolü olup, aynı zamanda camilerdeki yücelim duygusunun da mimari ifadesi olmuştur.günde beş kez namaza çağrının yapıldığı bu yapılar, işlevsellikleri yanı sıra mimari formları, süsleme ve malzemeleri ile de camiierin en çok dikkat çeken elamanlarındandır. islamiyet'in yayıldığı geniş coğrafya üzerinde her ülkenin kendine özgü bir mimarlık üslubu gelişmiştir. Minerelerde şekilsel olarak bu değişen üsluptan en fazlaca etkilenen mimari elemanlar arasındadır. islamiyet'in ilk yıllarında ezan, yüksek yapıların üzerinden okunurken ı daha sonraki dönemlerde müezzini kötü hava şartlarından korumağa mahsus, Arapçada, Savma'a denen mescid duvarlarının üstüne dikilen ahşap yapıların ise en eski minare şekli olduğu ileri sürülmektedir2. Minarelerle benzerliği kurulan bir yapıda kiliselerin çan kuleleridir. Çan kuleleri genellikle kare gövdeli olarak yapılmışlardır. Islam sanatında kare gövdeli minarelerde yapılmıştır ve Suriye minarelerinin kare planlı ve kalın kuleler şeklinde olduğu görülmektedir3. Doğu Anadolu Bölgesi'nde ise kare gövdeli minare benimsenmemiştir. Çan kulelerinin minarenin ortaya çıkışında değil daha çok minerelerin gelişiminde ilişkisi gösterilebilir. Çünkü şekilsel olarak çan kulelerinden daha önce yapılmış ve daha fazla minarelerle benzeşen farklı fonksiyonlu yapılar Roma Döneminde kul- 1 C. E. ARSEVEN; "Minare" Mad. Sanat Ansiklopedisi, C.lll, Istanbul. 1966, s. 141 O. 2 J. BLOOM; Minaret Symbol of Islam, Oxford, A. ULUÇAM; "Irak Selçukluları ve Atabekler Döneminden Kalan Tuğla Minareler'' Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, S.l, Cl, Van, 1990, s

3 1 O. Yılında Bayburt Vi layeti Sempozyumu!anılmıştır. Bu medeniyette minareye benzer mimari yapılara değişik anlamlar ve işlevsellikler yüklenmiştir. Mesela: ( ) yıllarında istanbul'da Arkadios adına dikilen anıt Bizans medeniyetinin önemli eserlerinden birini oluşturur4. Kare kaideli, silindirik gövdeli anıt, seyyahların vermiş olduğu bilgiye göre 47 m. yüksekliğinde yapılmıştır. içerisinde 233 basamak tespit edilmiş, bu anıtın merdivenleri mazgal pencerelerle de aydınlatılmış. üzerine de ll. Theodosios tarafından 421 yılında Arkadios'un heykeli konulmuşturs. Anıtın yüzeyi zaferleri, savaşları anlatan kabartmalario süslenmiştir6. Benzer örnekler Roma'da Tryanus anıtında da görülür. Bu eserler şekilsel olarak minarelere benzemektedir. Oldukça yüksek yapılan gözetierne kuleleri minare yapılarıyla ilişkisi gösterilebilecek diğer yapı grubunu oluştururlar. Özellikle Doğu Anadolu Bölgesindeki erken tarihli minarelerin gözetierne kuleleri ile yakın benzerlikleri görülmektedir. Orta Asya geleneğinde yapıların köşesinde bulunan ince kuleler ile belki gözetierne kulesi olan müstakil dört köşe koideli kulelerin içieri merdivenli olarak yapılmıştır. Bunların bazıları islami devirde yapılmış. bazıları da islam'a adanmış minareler oldukları, Mil-i Zahidan denen kulelerin üstündeki kufi yazıdan bilinmektedir7. Bu mimari anlayışın devamı Anadolu'da farklı şekillerde kullanılmıştır. Ezan okumak ve sesi daha uzaklara duyurmak için çevreye hakim noktaya çıkmak ihtiyacı aynı amaç için yapılan gözetierne kuleleri ile minare yapılarını kısmen de olsa bir noktada buluşturmuştur. Bu anlayışla yani hem gözetierne kulesi hem de minare olarak yapılan örneklerde mevcuttur. Buna göre genel olarak baktığımızda IX. Yüzyıldan itibaren Kufe, Basra, Bağdat ve Mekke Camiletinde minareler kule şeklinde inşa edilmiş iken; iran ve Afganistan 'daki minareler ise genellikle silindirik gövdeli ve zengin bezemeli olarak yapılmışlardır8. Türk minaresinin öncüsü olarak kabul edilen minare çok köşeli. veya yivli gövdeli Türkistan ve Horasan minaresi gösterilmektedir9. Türk Sanatının diğer mimari kollarında olduğu gibi minarelerinde gelişiminde Karahanlılar ve Gazneliler dönemin- 4 S. EVI CE; "Rrnadios Sütunu" Mod. Dünden Bügüne Istanbul Rns., C.l. Istanbul. 1993, s S. EVICE; "Rrnadios Sütunu" Mad. Dünden Bügüne Istanbul Rns., C.l, Istanbul, 1993, s D. KUBAN; Istanbul Bir KentTari hi, Istanbul. 1996, s.85, E. ESIN; 'Türk Minaresinin Orta Asvodoki Öncüleri Hakkinda" Atatürk Üniversitesi cdebivot Fakültesi Aroştmno Dergisi (Albert Louis Gobrie/ Öze/ Sol,JISI) Ankara, 1978, S. EVICE; "Minore" Mad. Islam Rns., C. 8., Istanbul. 1993, s E. ESIN; ''Tüm Minaresinin Orta Asyadaki Öncüleri Hakkında" Rtatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi (Ribert louis Gobriel Özel Sayısı) Ankara, 1978,

4 lo. Yılında Bayburt Vilayeti Sempozyumu de uygulanan çeşitli minareler kaynak olmuştur. lll. Mesut minaresi ( ) bunun güzel bir örneğini teşkil ederlo. Selçuklular iran'da ince uzun, silindirik minare formunu yerleştirerek, Selçuklu mimari üslubunu ve zevkini yansıtan en uygun minare şeklini oluşturmuşlardır. Selçuklular Türk kültür ve geleneğine dayalı bilgilerin yanı sıra; Sasaniler devrinden beri iran'da mevcut bazı mimari formlardan da faydalanmak suretiyle islami eserleri ortaya koymuşlardır. Silindirik tuğla minarelerde genellikle temel seviyesinde taş kullanılmış, kare veya çok kenarlı bir kaide üzerine gövde yerleştirilmiştir. Ancak temelden itibaren silindirik olarak başlayıp devam eden mlnarelere de rastlanmaktadır. Tuğla silindirik gövdeli minerelerin bezemesi enine kuşaklar şeklinde düzenlenmiştir. Bu kuşaklarda geometrik motifler en yaygın kullanılan dekoratif elamanlar olarak görülmektedirler. Ayrıca yazı kuşakları ve bitkisel süsleme de bezemeye dahil edilmiştir. Damgan Mescid-i Cuma minaresi en eski Selçuklu minaresidir. Tuğrul Bey zamanından kalma 1058 tarihli bu minare yukarıya doğru incelen, silindirik bir gövdeye sahiptirll. Minare temel seviyesinde taştan yapılmış şerefeden üst kısmı ise yıkılmış durumdadır. Silindirik gövde beş kuşakla bölümlere ayrılmıştır. Tuğla gövde bakiava motifleri, geometrik örnekler ve ince Kufi ki-, tabe kuşağı, kabartma çiniler ile açık mavi veya firuze renkli sırlarla süslenmiştir. Selçukluların ilk çinili mimari eseri olması bakımından da bu minarenin ayrı bir yeri ve önemi vardır. Azerbaycan'da kesme taş Minarelerin erken örneklerinden biri Bakü Mescidi Muhammed Camii minaresinde uygulanmıştır tarihinde yapılan minarenin üzerinde "Üstad Reis Mehmet Bin Ebubekir" yazılıdır. Kalın silindirik gövde şerefenin altından bir kitabe kuşağı ile çevrilidir. iki sıra mukarnas üzerine geometrik yıldız geçmelerden kabartma süslemeli şerefe ile sade fakat etkili bir görünümüyle minare Selçuklu üslubunu yansıtır. Kuzey Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki XI-XIII. yüzyılda inşa edilen minerelere baktığımız zaman malzeme ve form itibariyle iki farklı minare şekli ile karşılaşıyoruz. Bunlardan ilki kesme taştan yapılan m inarelerdir ki bu minareler, genellikle sekizgen olarak inşa edilmişlerdir. Anadolu'nun ilk minarelerini oluşturan Ani-Manuçahr Camii minaresi veebul Muameran Camii minareleri buna örnek gösterilebilir. Ani-Manuçahr Camii minaresi sekizgen gövdeli, tek şerefeli ve kesme taştan inşa edilmiş bir minaredir. Aynı zamanda gözetierne kulesi olarak da görev yapan 1 O O. ASLANAPA; Türk Sonott, Ankara, 1990, s.38. ll O. ASLANAPA; Türk Sonat1, Ankara, 1990, s.63.; O. ASLANAPA; Türk Cumhurivetleri Mimor!Jk Abideleri, Ankoro, 1996, s

5 1 O. Yılında Bayburt Vilayeti Sempozyumu minarenin bugünkü şekli 1125 yılından sonra yapılmıştır12. Minarenin üç köşesi caminin içerisinde kalmıştır. Minare gövdesinde açılan mazgal pencereler ile merdivenler aydınlatılmıştır. Minare şerefe kısmına kadar ayaktadır ve şerefe üst kısmı yıkılmıştır. Şerefe kısmına mukarnaslarla geçildiği ise kalan izlerden anlaşılmaktadır. Şerefe altında "Allah" yazılıdır. Minarenin, biri zemin seviyesinde, diğeri de çatı seviyesinde olmak üzere iki girişi bulunmaktadır. Her iki giriş de sivri kemerli olarak yapılmış ve güney yöne açılmaktadır. Bugün tamamen yıkılmış olan Ebul Muameran Camii minaresinin (Boz Minare) 1894 yılına kadar ayakta olduğu ve daha sonra yıkıldığı gravürlerden anlaşılmaktadırl3. Yıkılan bölümlerinden tespit edilebildiği kadarıyla Ebul Muameran Camii minaresinin, Manuçahr Camii minaresinin çok yakın bir benzeri olduğu anlaşılmaktadır: Sekizgen gövdeli kesme taştan yapılan minarenin bloklar halindeki yıkıntısı mimari özellikleri hakkında bilgi verecek kadar sağlamdır. Bu minare geleneği ispir Kale Mescidi minaresine de taşınmıştır. ispir Kale Mescidin minaresi kale burcunun üzerine inşa edilmiş ve ongen gövdeli olarak düzenlenmiştir. Minare gövdesi mazgal pencereler ile aydınlatılmaya çalışılmıştır14. Minare gövdesinin üst kısmında tuğladan yapılmış dört sıra kirpi soçak bulunmaktadır ve şerefe kısmından yukarısı da yıkılmıştır. Minarenin girişi dikdörtgen çerçeve içerisine alınmış ve sivri kemerli olarak düzenlenmiştir. Kuzey Doğu Anadolu Bölgesindeki diğer minare grubunu ise tuğla minareler oluşturur ki, bu minareler genellikle silindirik ve yukarıya doğru daralan bir forma sahiptirler. Erzurum KaleMescidi minaresi Doğu Anadolu Bölgesindeki en erken tarihilmi" narelerdendir. Camiden 1 OOm uzakta yapılmış, kare koideli ve silindirik gövdeli dir. iç kalenin güneybatı köşesine yerleştirilen minare temelden sur seviyesine kadar tek renk taştan, surdan itibaren ise bir sıra atiarnaiı olarak üç sıra kırmızı, iki sıra beyaz kesme taşla örülmüştürıs. Silindirik gövde bundan sonra kırmızı kiremitle sepet 12 F.KIRZIOGLU; Anı Şehri Tarihi(l ), Ankara, 1982.s F.HIRZIOGW; Am Şehri Torihi(l ), Ankara, 7982, s. 708'de Boz minarenin olttnm ovulup, dinarnitle f,jiktldiğlnl ifade etmektedir. 14 lh.hon'r'au:abideleri ve Hitobeleri ile Erzurum Tarihi, Istanbul, 7960,s.277.; H.GÜNDOGDU:"Geçmişten Günümüze frzurum ve Çevresindeki Tarihi Ho/mttfor" Şehri Mübarek frzurum, Ankara, 7989, s.27 7.; R.H. ÜNAL; "frzurum Iii Dahilindeki Islami Devir Devir Amtlon Üzerine Bir Inceleme" Atatürk Üniversitesi fdebivot Fok. Aroştmno Dergisi, 5.6, 7973, frzurum, lh.hon'r'au: Abideleri ve Hitobeleri ile frzurum Tarihi, Istanbul, 7960, s.277.; A.Ş.Bf'IGU: frzurum Tarihi Am tion Hitobeleri, Istanbul, 7936, s.38,39.; A.ALTUN; Ortaçağ Türk Mimarisinin Anahat/oniçin Bir Özet, Istanbul, 7988, s.44,45.; R.H.ÜNAL: Les Monuments lsiomiques Anciens de lo vi/le d'frzurum et de so Region, Paris, 7968, s. 79.; R.H.ÜNAL: "frzurum Iii Dahilindeki Islami Devir Devir Amtlon Üzerine Bir Inceleme" Atatürk Üniversitesi fdebivot Fok. Aroşt1rmo Dergisi, 5.6, 7973, frzurum,

6 1 O. Yılında Bayburt Yileyeti Sempozyumu örgülü duvar tekniği ile tuğladan devam ettirilmiştir. Şerefe kısmının l.som.kadar aşağısında kufi karakterli kitabe kuşağı açık renk taş üzerine kırmızı renkteki kesme harflerle yazılmıştır. Kufi yazılı kitabede Eb-ul Muzaffer Gazi inanç Beygu Alp Tuğrul'un adı geçmektedir. Tarih kısmı tahrip olduğu için minarenin kesin tarihlernesi yapılamamıştır. XII. yüzyıl genel tarih olarak kabul edilmektedir. Yazı bordürünü takip eden geniş bordür içerisinde yatay ve dikey yönde dizilen tuğlalar bakiava örgüsü meydana getirecek şekilde dizilmişlerdir. Tuğlalar yatay ve düşey yerleştirilmiş ve derz araları çukur tutulmak suretiyle plastik etkili bir dekoratif düzen sağlanmıştır. Balıksırtı örgü ile biçimlendirilen içiçe bakiavalar yatay yönde birbirine eklenerek silindirik gövdeyi sararlar. Minarenin şerefe kısmına ise sonradan saat yerleştirilmiştir. Minereye giriş dikdörtgen çerçeve içerisine alınmış düz lentolu üzeri sivri kemerli biçimde sınırlandırılmış ve kemer kavsarasıncı kaz ayağı motifleri işlenmiştir. Doğu Anadolu'nun diğer önemli tuğla minaresini Harput Ulu Cami(ll21 )nde görmekteyiz. Çatı seviyesinde başlayan minarenin 12 gen kaidesi bulunmaktadır16. Kaideden sonra devam eden kalın ve kısa silindirik gövde yukarı doğru incelerek devam etmektedir. Şerefeye kadar orijinaldir, şerefeden sonrası onarımiara aittir. Harput Ulu Cami minaresinin gövdesi de üç kalın kuşak halinde sırsız tuğla süslemeye sahiptir. Bu kalın kuşaklar dört ince kuşakla sınırlandırılmıştır. Birinci süsleme kuşağında:bir yatay bir dikey olarak kaydırmalı eksene göre diziimiş tuğlalarla elde edilmiş bezerneler vardır. Bu kalın kuşağı alttan yatay diziimiş bir dizi tuğla sınırlar. Üstünde de ters T şeklinde ince bir kuşak vardır. ikinci geniş kuşak: Merkezden dağılan bademler şeklindedir. Bu kuşağı bakiava dilimi ve daire şekillerinin nöbetieşe dizilmesi ile elde edilen ince kuşak sınırlar. Üçüncü Kuşak: ikincinin tekran şeklindedir. Bu kuşağı da yan yana getirilmiş ters düz üçgenler sınırlandırmaktadır17. Doğu Anadolu Bölgesinin önemli eserleri arasında bulunan Bayburt Ulu Cami minaresinin XIII. Yüzyıl içerisinde 1230 yılı civarlarında inşa edildiği tahmin olunmaktadır18. Minare Ulu Caminin kuzeydoğu köşesine 1 m. uzaklıkta yerleştirilmiştir. Dikdörtgen prizmal koideli olup, dikdörtgen kaidenin üst köşeleri pahlanarak sekizge- 16 A.UWÇAM; "Irak Selçuklufon ve Atabekler Döneminden Ho/on Tuğla Minoreler" Yüzüncü 'lll Ünivel5itesi Fen debit,jot Fakültesi, Sosvol Bilimler Dergisi, S. 7, C. 7, Von. i990, s.33. A.ALTUN; Anadolu'da Artuklu Devri Türk Mimarisinin Gelişmesi, Istanbul, 7 978, s.29; Ö.BAHIRfR; Selçuklu Dönemi ve Öncesi Anadolu Mimarisinde Tuğla Hullomm1, Ankoro, 7987, s.234.; A.ASLRNAPA: Türk SonotJ; Ankoro, 7990, s. 735.; A.GABRI6L: Vovoges Archeologiques Dons'lo Turquie Orientole, Paris, 7947, s.258.; T.SINCLAIR; fostern Turket,J: An Architecturol And Archoeologicol Survet,J vol lll, London , Ö.BAHIRfR: Selçuklu Dönemi ve Öncesi Anadolu Mimarisinde Tuğla Hullomm1, Ankoro, , s.234.; 18 Ö.BAHIRfR: "Anodolu'do XIII. I,J.I,J. Tuğla minarelerinin konum, şekil, malzeme ve Tezvinot! zellikleri" Vakiffor Dergisi, S. IX, Ankoro, 7 977, s.345.; O. TURAN; "Bovburt" Mod. ls/om Ans., C. ll, Istanbul, 7 993, s

7 1 O. Yılında Bayburt Vilayeti Sempozyumu ne dönüştürülmüştür. Yukarıya doğru hafifçe daralan silindirik gövdeli, tek şerefeli ve tuğla gövdeli bir minaredir. Kaide kısmı kesme taş malzemeden yapılmış ve oldukça yükseltilmiştil Şerefe altında geniş bir çini mozaik kuşak yer almaktadır. Şerefenin üst kısmı ise orijinal olmayıp onarım sonrasına aittir. Minare popucunun her yüzeyindeki sağır nişlerin içerisinde orijinalde geometrik desenierin işlendiği düşünülmektedir ki bu bölüm bilinmeyen bir tarihte kalın sıva tabakasıyle kaplanmış 1970 yılındaki onarımında sıvalar kazınorak eski haline getirilmiştir. Kaidedeki kitabede 1277 hicri tarihli bir onarım kitabesi bulunmaktadır. Minarede 20x1 Ox05 cm. boyutlarındaki tuğlalar beyaz kireç harcıyla her yatay sırada 1/2 tuğla boyu kaydınlmak suretiyle örülmüştür19. Minareye giriş harim kısmının doğu duvarı yanından, onaltı basamaklı merdivenlerle çıkılan bir kapıyla sağlanmaktadır20. Minare gövdesi silindirik olarak yapılmış şerefenin altında görülen mozaik çini süsleme kuşağı ise gövdeyi çepeçevre dolaşmaktadır. Bu çini kuşak geometrik ve bitkisel motiflerden oluşan karma bir tezyinattır. Ortası geometrik, kenarları bitkisel motiflerle tezyin edilmiş olan ana şeridin iki yanı daha ince iki şerit ile çevre lenme ktedi r. Bu ince şeritler ikili palmet dizisinden oluşmaktadır. Bu süslemelerde firuze ve lacivert renkli çiniler mozaik çini tekniğiyle işlenmiştir. Süslemeler ortada altı köşeli yıldız geçmeler, kenarlarda palmet ve rumiler meydana getirmektedir. Şerefe altı mukamosları ve şerefe korkulukları kesme taş malzemeden yapılmıştır. Petek kısmı minare gövdesine göre orantısız olup, onarım sonucunda ince tutulmuştur. Şerefeden yukarısı 1916 Rus işgalinde Ruslar tarafından tahrip edilmiştir onarımında külah, tuğla malzeme ile yeniden inşa edilmiş ve kurşunla kaplanmıştır21. Minarenin altlığında sivri kemer içerisine alınmış ve çini mozaik tarzındaki süslemeler. Sivas izzeddin Keykavus ve Sivas Gök Medresenin bezemeleri ile yakın benzerlik göstermektedir. Kayseri Ulu Camii (1205) ve Sivas Ulu Camii (XII.y.y) ise minare formu bakımından Bayburt Ulu Camiinin en yakın benzerlerini oll!ştururlar. Kayseri Ulu Camii minaresi silindirik gövdeli tuğladan yapılmış ve şerefe altında çini kullanılmıştır. Minarenin küp biçimli kaidesi kesme taştan inşa edilmiştir. Şerefe altında gövdeyi saran ince kuşakta tuğla ve firuze renkli çinilerle gerçekleştirilen ve 19 Ö.BAHIREA; ''Anadalu'da XIII. y.y. Tuğla minarelerinin kanum,şekil,malzeme ve Tezyinat Özellikleri" Vaktflar Dergisi, S.IX. Ankara, 7977, s R.H.ÜNAL; "Bayburt Ulu Camii'nin Tantttmt ve Mimari Özellikleri" Türk Tarihinde ve Hültüründe Bayburt Sempozyumu (23-25 Mayts 7989) Ankara, 7994, s.405.; Evliya Çelebi; Seyahatname C.IV. Istanbul, 7970, s R.H.ÜNAL; "Bayburt Ulu Camii'nin Tantttmt ve Mimari Özellikleri" Türk Tarihinde ve Hültüründe Bayburt Sempozyumu (23-25 Mayts 7 989) Ankara, 7 994, s

8 1 O. Yılında Bayburt Vi layeti Sempozyumu geometrik örgü ile kufi yazının giriftleştiği bir düzenleme yer alır. Kufi yazı kuşağı ise onarılmıştır22. Sivas Ulu Camii minaresi23 kaidesi taştır bunun üzerine yükselen sekizgen planlı papuç ve silindirik gövde tuğladan örülmüştür. Gövdenin ortasında 1.OOm. genişliğinde bir kufi kitabe kuşağı dolanır. Aynı nitelikteki yazı kuşağı gövdenin üst kısmında şerefe altında yer alır. Tuğla sepet örgü sistemi ve şerefe altındaki çini kullanımıyla Bayburt Ulu Camii ile benzerlik gösteren en yakın örnekleri teşkil ederler. Kuzey Doğu Anadolu Tuğla minareleri izlendi ği üzere form itibari ile birbirlerine çok yakın özelliklerle tekrar edilmişlerdir. Genelde kare kaide, bazen çokgene dönüşen altlıklar üzerine silindirik gövde düzenlemesi ortaktır. Tamamı tek şerefeli olarak yapılmıştır. Minare gövdeleri tuğladan örülmüştür ancak gövde örgülerinde farlılık söz konusudur. Minerelerin bazıları sade, bazıları ise bezemeli olarak yapılmıştır. Si lindiri k minerelerin gövde kısımları özellikle de şerefe altları bezernenin yoğun kullanıldığı alanları teşkil etmektedir. Minare gövdesi bazen şeritlerle bölünerek bezenirken bazen de gövdenin tamamı bezemeye dahil edilmiştir. Genelde tuğlaların yatay ve düşey dizilmelerinin görüldüğü örgü düzenlemesi dışında, kaydırmalı tuğla örgü, merkezden dağılan badem motifi, bakiava dilimi, daire motifleri, ters düz üçgen motifleri, kaz ayağı motifi, palmet ve rumi motifi ile yıldız geçme motiflerle karşılaşılmaktadır. Bu motifleri daha etkin hale getiren diğer unsur ise sırlı tuğla ve çini levhaların bezemeye dahil edilmesi olmuştur. Ayrıca kitabe kuşakları azda olsa iran'daki Büyük Selçuklu geleneğinin temsilcisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Tuğla minerelerin tamamına yakınında gövde de açılan mazgal aydınlatma pencereleri ile ışık girmesi sağlanmıştır. Bu minerelerin özde iran'abağlı gelenekleri Doğu Anadolu'da şekilsel ve motif özellikleri ile farklı malzerneye de uygulanarak değişime uğramış, yeni yorumlario geliştirilmiştir. 22 O.ASlRNAPA; Anadolu'da Ilk Türk Mimorisi, Ankara, 7997, s. 74. Ö.BAH/RER; Selçuklu Dönemi ve Öncesi Anadolu Mimarisinde Tuğla Hu!lontmı, Ankara, 7087, s O.ASlRNAPA; Anadolu'da Ilk Türk Mimari si, Ankara, 799 7, s. 77.; Ö.BAHIRER; Selçuklu Dönemi ve Öncesi Anadolu Mimarisinde Tuğla Hu!fontmt, Ankara, 708 7, s.267.; M.Z.ORAL; "Sivas Ulu Camii Hitobeleri" l!ohit,jot Fakültesi Dergisi, VII -4, Ankara, 7956, s