2012 YILI GAZİANTEP İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Transkript

1 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU T.C. GAZİANTEP VALİLİĞİ ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜ 22 YILI GAZİANTEP İL ÇEVRE DURUM RAPORU HAZIRLAYAN ÇED, İZİN VE DENETİM ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ GAZİANTEP23

2 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU İÇİNDEKİLER GİRİŞ A. Hava A.. Hava Kalitesi A.2. Hava Kalitesi Üzerine Etki Eden Unsurlar A.3. Hava Kalitesinin Kontrolü Konusundaki Çalışmalar A.4. Ölçüm İstasyonları A.5. Egzoz Gazı Emisyon Kontrolü A.6. Gürültü A.7. İklim Değişikliği Eylem Planı Çerçevesinde Yapılan Çalışmalar A.8. Sonuç ve Değerlendirme Kaynaklar B. Su ve Su Kaynakları B.. İlin Su Kaynakları ve Potansiyeli B... Yüzeysel Sular B... Akarsular B...2. Doğal Göller, Göletler ve Rezervuarlar B..2. Yeraltı Suları B..2.. Yeraltı Su Seviyeleri B..3. Denizler B.2. Su Kaynaklarının Kalitesi B.3. Su Kaynaklarının Kirlilik Durumu B.3.. Noktasal kaynaklar B.3... Endüstriyel Kaynaklar B Evsel Kaynaklar B.3.2. Yayılı Kaynaklar B Tarımsal Kaynaklar B Diğer B.4. Sektörel Su Kullanımları ve Yapılan Su Tahsisleri B.4.. İçme ve Kullanma Suyu B.4... Yüzeysel su kaynaklarından kullanılan su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi mevcudiyeti B Yeraltı su kaynaklarından kullanılma su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi mevcudiyeti B İçme Suyu temin edilen kaynağın adı, mevcut durumu, potansiyeli vb. B.4.2. Sulama B Sulama salma sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı B Damlama veya basınçlı sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı B.4.3. Endüstriyel Su Temini B.4.4. Enerji Üretimi Amacıyla Su Kullanımı B.4.5. Rekreasyonel Su Kullanımı B.5. Çevresel Altyapı B.5.. Kentsel Kanalizasyon Sistemi ve hizmeti alan nüfus B.5.2. Organize Sanayi Bölgeleri ve Münferit Sanayiler Atıksu Altyapı Tesisleri B.5.3. Katı Atık Düzenli Depolama Tesisleri B.5.4. Atıksuların Geri Kazanılması ve Tekrar Kullanılması B.6. Toprak Kirliliği ve Kontrolü B.6.. Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalar B.6.2. Arıtma Çamurlarının toprakta kullanımı B.6.3. Madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin doğaya yeniden kazandırılmasına ilişkin yapılan çalışmalar 2

3 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU B.6.4. Tarımsal faaliyetler ile oluşan toprak kirliliği B.7. Sonuç ve Değerlendirme Kaynaklar C. Atık C.. Belediye Atıkları (Katı Atık Bertaraf Tesisleri) C.2. Hafriyat Toprağı, İnşaat Ve Yıkıntı Atıkları C.3. Ambalaj Atıkları C.4. Tehlikeli Atıklar C.5. Atık Madeni Yağlar C.6. Atık Pil ve Akümülatörler C.7. Bitkisel Atık Yağlar C.8. Poliklorlu Bifeniller ve Poliklorlu Terfeniller C.9. Ömrünü Tamamlamış Lastikler (ÖTL) C.. Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar C.. Ömrünü Tamamlamış (Hurda) Araçlar C.2. Tehlikesiz Atıklar C.2.. Demir ve Çelik Sektörü ve Cüruf Atıkları C.2.2. Kömürle Çalışan Termik Santraller ve Kül C.2.3. Atıksu Arıtma Tesisi Çamurları C.3. Tıbbi Atıklar C.4. Maden Atıkları C.5. Sonuç ve Değerlendirme Kaynaklar Ç. Kimyasalların Yönetimi Ç.. Büyük Endüstriyel Kazalar Ç.2. Sonuç ve Değerlendirme Kaynaklar D. Doğa Koruma ve Biyolojik Çeşitlilik D.. Ormanlar ve Milli Parklar D.2. Çayır ve Mera D.3. Sulak Alanlar D.4. Flora D.5. Fauna D.6. Tabiat Varlılarını Koruma Çalışmaları D.7. Sonuç ve Değerlendirme Kaynaklar E. Arazi Kullanımı E.. Arazi Kullanım Verileri E.2. Mekânsal Planlama E.2.. Çevre düzeni planı E.3. Sonuç ve Değerlendirme Kaynaklar F. ÇED, Çevre İzin ve Lisans İşlemleri F.. ÇED İşlemleri F.2. Çevre İzin ve Lisans İşlemleri F.3. Sonuç ve Değerlendirme Kaynaklar 3

4 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU G. Çevre Denetimleri ve İdari Yaptırım Uygulamaları G.. Çevre Denetimleri G.2. Şikâyetlerin Değerlendirilmesi G.3. İdari Yaptırımlar G.4. Çevre Kanunu Uyarınca Durdurma Cezası Uygulamaları G.5. Sonuç ve Değerlendirme Kaynaklar H. Çevre Eğitimleri I. İl Bazında Çevresel Göstergeler. Genel.. Nüfus...Nüfus Artış Hızı..2.Kentsel Nüfus.2. Sanayi.2..Sanayi Bölgeleri.2.2.Madencilik 2. İklim Değişikliği 2.. Sıcaklık 2.2. Yağış 2.3. Deniz Suyu Sıcaklığı 3. Hava Kalitesi 3.. Hava Kirleticiler 4. SuAtıksu 4.. Su Kullanımı 4.2. Belediye İçme ve Kullanma Suyu Kaynakları 4.3. Atıksu Arıtma Tesisi İle Hizmet Veren Belediyeler 4.4. Kanalizasyon Şebekesi İle Hizmet Verilen Belediye Sayıları ve Nüfusu 4.5. Sanayiden Kaynaklanan Atıksu ve Bertarafı 5. Arazi Kullanımı 6. Tarım 6.. Kişi Başına Tarım Alanı 6.2. Kimyasal Gübre Tüketimi 6.3. Tarım İlacı Kullanımı 6.4. Organik Tarım 7. Orman 8. Balıkçılık 9. Altyapı ve Ulaştırma 9.. Karayolu ve Demiryolu Yol Ağı 9.2. Motorlu Kara Taşıtı Sayısı. Atık.. Belediyeler Tarafından ya da Belediye Adına Toplanan Atık ve Bertarafı.2. Katı Atıkların Düzenli Depolanması.3. Tıbbi Atıklar.4. Atık Yağlar.5. Ambalaj Atıkları.6. Ömrünü Tamamlamış Lastikler.7. Ömrünü Tamamlamış Araçlar.8. Atık Elektrikli Elektronik Eşyalar.9. Maden Atıkları.. Tehlikeli Atıklar 4

5 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU. Turizm.. Yabancı Turist Sayıları.2. Mavi Bayrak Uygulamaları EK: İl Çevre Sorunları ve Öncelikleri Envanteri Araştırma Formu Açıklamalar Bölüm I.Hava Kirliliği Bölüm II.Su Kirliliği Bölüm III.Toprak Kirliliği Bölüm IV.Öncelikli Çevre Sorunları TABLOLAR, GRAFİKLER VE HARİTALAR LİSTESİ RAPORUN SONUNDADIR 5

6 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU ÖNSÖZ Günümüzde medyanın gündeminin, gündelik sohbetlerin en başında çevre konusu birinci sırada yer almaya başlamıştır. Artık her yaz sularımızın yetip yetmediğini, her kış kullandığımız yakıtlarla kirlenen havamızın ne kadar kirletici olduğunu an be an takip ediyoruz. Var olan ve giderek artması muhtemel çevre sorunlarının insanın yaşam kalitesini olumsuz etkilemesinin önüne geçip, çokta uzak olmayan bir gelecekte, insanların temel yaşamsal ortamını yok edecek seviyelere ulaşacağının fark edilmiş olmasının da etkisi büyüktür. Birleşmiş Milletler verilerine göre Dünya nüfusuna yaklaşık olarak her gün 25 bin, her yıl 93 milyon insan katılmaktadır. Bu durumda hızla artan dünya nüfusunun doğal kaynakları ne kadar etkilediği ve bu kaynaklar üzerinde ne kadar büyük baskı oluşturduğunu tahmin etmek pek zor değil. Doğal Yaşam alanları üzerindeki bu baskının sonucunda da 25 yılına kadar 56 bin bitki türünün ve 3 bin 7 hayvan çeşidinin yok olması beklenmektedir. Canlı türleriyle birlikte, yaşamın temel kaynakları olan su, hava ve toprağın kalite ve miktarı da büyük bir hızla azalıyor. Tüm bu olumsuz gelişmeler insanın içini karartsa da, insanlarda ve toplumlarda gelişen çevre bilinci, insanoğlunun bu konuda da çözüm üretmeye muktedir olduğunu göstermektedir. Çevre Kirlilikleri ile mücadele toplumlar için uygulanması zor kararlar içerdiği gibi, bireyler için basit uygulamaları da içermektedir. Bu mücadele, bir yanıyla sanayi tesislerinin karbondioksit emisyonlarını düşürecek filtre vb. pahalı yatırımların hayata geçirilmesiyle olduğu kadar, su sızdıran bir musluğu tamir ettirmek, gereksiz yere otomobil kullanmamak ya da fazladan yanan bir ışığı gibi söndürmek gibi basit bazı adımlarla yürütmesi gerekmektedir. Çevre kirliliğini önlemenin en önemli, kalıcı ve ekonomik yöntemi ise çevre bilincinin insanların zihninde yeşermesini sağlamak olacaktır. İlimizde, gerek Valiliğimizce, gerekse de Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğümüzce yürütülen faaliyetler sonucunda çevre duyarlılığının giderek arttığını ve bu duyarlılık sonucunda, kişilerin, kurumların ve sanayi tesislerinin çevresel önlemler alınması konusunda daha hassas davrandıklarını gözlemlemekteyiz. İlimizde gerek hava kirliliği, gerek su kirliliği, gerekse de atık kirliliği konusunda yaşanan gelişmeler ve ulaşılan çağdaş standartlar uzun yıllara dayalı bu yöndeki çabaların ürünüdür. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğümüzün uygulamadaki çalışmalarının yanında yürüttüğü çabaların yanında, istatiksel ve envanter içerikli çabalarının ürünü olarak "Gaziantep Çevre Durum Raporu" önemli bir yer tutmaktadır ve ilimizin çevresel önlemler açısından ulaştığı seviyeyi gözler önüne sergilemektedir. Bilgiye sahip olmanın çözüm üretmenin en önemli adım olduğunun bilinciyle, bu çabayı gösteren Şube Müdürlüğümüzü kutluyor ve bu çabanın uzun yıllara yayılmasını temenni ediyorum. M. ATA ERPOLAT Çevre ve Şehircilik İl Müdürü 6

7 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU GİRİŞ Gaziantep, ülkemizin sürdürülebilir kalkınma sürecinde ekonomik ve sosyal gelişme dinamiklerini içinde barındıran Ortadoğu ve batı arasında ekonomik entegrasyonu sağlayan ve aynı zamanda kültürel köprü görevi gören önemli bir ildir. Çin'den başlayıp Avrupa'ya kadar uzanan, tüccarların, bilgelerin, fikirlerin, dinlerin ve kültürlerin yolu olan dünyaca ünlü 2 yıllık İpek Yolu nun üzerinde kurulmuş ve yükselmiş olması, İpek Yolu nun Anadolu ya açılan kapısı konumunda olan Gaziantep in karakteristik özellikleri olan üretkenlik ve ticari kabiliyetin temellerini oluşturmuştur. Coğrafi yönden GAP ın giriş kapısı, sanayisi ve ticari hacmi ile GAP ın merkezi olan Gaziantep, ekonomik yönden çevresindeki birçok ili etkisi altında tutarken son yıllarda turizm alanında da ciddi yatırımlar yapmaktadır. Gerçekleştirdiği üretim ve ihracat hacmi ile ülkemiz ekonomisine yön veren illerin başında gelmektedir. İLİN NÜFUSU Dünyanın üzerinde insan yaşayan en eski yerleşim merkezi olan Gaziantep, bugün nüfusu, ekonomik yapısı, turizm potansiyeli ve büyükşehir statüsü ile Güneydoğu Anadolu Bölgesinin en büyük, Türkiye`nin ise 6. büyük kentidir. İlimizin nüfusu olup Nüfus yoğunluğu, merkez ilçelerde kilometrekarede 42 kişiyi aşmaktadır. 927 yılı nüfus sayımında olan il nüfusu geçen 7 yıl içerisinde %534 oranında artış göstermiştir. Bu artış oranı aynı dönem için Türkiye genelinde % 37 olmuştur. Gaziantep uzun yıllar dikkate alındığında Türkiye nüfus artış hızının çok üzerinde bir nüfus artışı göstermiştir. Bunun sebebi aşırı derecede göç almasıdır. İLİN COĞRAFİ DURUMU Akdeniz Bölgesi ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin birleşme noktasında yer alan ilimiz 36 28' ve 38 ' doğu boylamları ile 36 38' ve 37 32' kuzey enlemleri arasında bulunmaktadır. Büyük bölümü Güneydoğu Anadolu Bölgesi nin batı kesiminde, bir bölümü de Akdeniz bölgesinin doğusunda yer alan Gaziantep topraklarını Akdeniz'den ayıran Amanos (Nur) Dağları batıda Osmaniye yle, Fırat Irmağı da doğuda ilin Şanlıurfa'yla arasında ki doğal sınırını çizer. İlimizin doğusunda Şanlıurfa, batısında Osmaniye ve Hatay, kuzeyinde Kahramanmaraş, güneyinde Suriye, kuzeydoğusunda Adıyaman ve güneybatısında Kilis illeri bulunmaktadır. İlimiz 6887 km²'lik alanıyla Türkiye topraklarının yaklaşık olarak %'lik bölümünü kapsamaktadır. Genelde dalgalı ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir. İl merkezinin denizden yüksekliği 85 metredir. Yüzey alanının yaklaşık % 52 sini dağlar, % 27 sini ise ovalar kaplamaktadır. Güneydoğu Torosların uzantıları olan Sof dağlarının bulunduğu ilde ayrıca Dülükbaba, Sam, Ganibaba ve Sarıkaya Dağları da yer almaktadır. İslahiye, Barak, Araban, Yavuzeli ve Oğuzeli ilin önemli ovalarını oluşturmaktadır. Karasu, Araban ovasından geçip batıdan Fırat'a katılır. Sof Dağında kaynaklanan Bozatlı (Merzimen) Deresi ise Yavuzeli'nin güneyinden geçip Fırat'a karışır. İl ve Türkiye sınırlarından çıkmadan Fırat'a karışan son önemli akarsu Nizip Çayıdır. Sof Dağından doğan Alleben Deresi ve İslahiye'nin kuzeyindeki Karagöl'den çıkan Karaçay ve Gaziantep platosunun güneybatısından kaynaklanan Balık Suyu diğer önemli akarsulardır. Gaziantep'te çok sayıda pınar bulunmasına karşın hiç doğal göl bulunmamaktadır. Bu yüzden şehrin birçok yerine yapay göller ve barajlar inşa edilmiştir. Gaziantep'ten geçen Alleben Deresi iki merkez ilçeyi (ŞahinbeyŞehitkamil) birbirinden ayırır. İl merkezinin yakınında hiç doğal orman bulunmaz. Bu yüzden il çevresinde kızılçam ağaçlarından oluşan yapay ormanlar oluşturulmuştur (Dülükbaba ve Burç ormanlıkları). 7

8 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU İLİN İKLİMİ Konumu sebebiyle Gaziantep'te Akdeniz İklimi ve Karasal iklimin bir karışımı görülmektedir. İlin güney kesimleri Akdeniz ikliminin etkisinde olmakla beraber, genel olarak yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve yağışlıdır. Hava özellikle Haziran, Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında çok sıcaktır. Aralık, Ocak ve Şubat aylarında ise çok soğuktur. Gaziantep'te ölçülen en yüksek sıcaklık 44 C, en düşük sıcaklık ise 7,5 C'dir. İlde yağış en çok kış ve ilkbahar aylarında görülür. HaziranEylül arasında Gaziantep, en az yağışı alır. En çok yağışı ise AralıkŞubat arasında alır. Mevsim değişirken gündüz ve gece arasında çok büyük bir sıcaklık farkı vardır. Denize kıyısı olmaması sebebiyle kentte nem oranı çok düşüktür. Bu yüzden hava çok sert değildir. İLİN EKONOMİK DURUMU Gaziantep ulaşım olanakları ve liman kentlerine yakınlığı sebebiyle ekonomik açıdan Türkiye'nin en zengin kentlerindendir. Gaziantep'teki en önemli geçim kaynakları, tarım, hayvancılık, enerji kaynakları, el sanatları, sanayi ve ticarettir. Maden kaynakları açısından son derece fakir olan Gaziantep'te fosfat, manganez ve boksit çıkarılır. Coğrafi yönden GAP ın giriş kapısı, sanayisi ve ticari hacmi ile GAP ın merkezi olan Gaziantep, ekonomik yönden çevresindeki birçok ili etkisi altında tutmaktadır. SANAYİ Gaziantep Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinin tüm ürünlerinin işlendiği, iç ve dış pazara sunulduğu bir sanayi ve ticaret merkezidir. İlimiz sanayi ve ticarette yurt genelinde 5. Sırada olup Türkiye'nin en büyük sanayi sitesine sahiptir. Beş Organize Sanayi Bölgesi, birçok sanayi alanları, küçük sanayi siteleri, serbest bölgesi, jeopolitik konumu ve liman kentlerine yakınlığı ile Türkiye sanayisi ve ticaretinde çok önemli bir noktadadır. Gaziantep'teki en önemli sanayi dalları pamuk ve akrilik iplik, halı, un, irmik, makarna, gıda maddeleri, bitkisel yağ, plastik, deterjan üretimi ve deri üretimidir. Gaziantep'in ülke çapında ihracat payı %3'tür. Ayrıca kent, antepfıstığı üretim ve ihracatının %9'ı, kuruyemiş işleme ve ihracatının %85'ini, makarna işleme ve ihracatının %6'ını, pamuk ipliği imalat ve ihracatının %45'ini ve havlu imalat ve ihracatının %'unu elinde tutmaktadır. TARIM VE HAYVANCILIK Gaziantep topraklarının /4'ü tarıma elverişli topraklardan oluşmuş olup, bu toprakların bir bölümü Fırat Nehri'nin sularıyla sulanmaktadır. Gaziantep'in sulama yapılan bu topraklarında Antepfıstığı, zeytin, pamuk, üzüm, kırmızı biber ve keten gibi ekonomik değeri yüksek sanayi bitkileri ile mercimek, buğday ve arpa gibi hububat ürünleri yetiştirilmektedir. Tarım kadar olmasa da hayvancılık da Gaziantep ekonomisinde önemli bir yer tutar. İlde mera alanları çok olsa da verimsiz olduğu için kentte daha çok küçükbaş hayvan yetiştirilir. Kentte en çok yetiştirilen hayvan koyundur. Kentten Arap ülkelerine çok sayıda canlı hayvan ihraç edilir. TURİZM Ekonomisinin yanında tarihi, kültürel ve yerel zenginlikleri, mutfak kültürü, sınır kenti oluşu ile Gaziantep turizm açısından önemli bir etkinliğe sahiptir. Bölgenin, ilk uygarlıklarının doğduğu Mezopotamya ve Akdeniz arasında bulunuşu, Anadolu'daki insan topluluklarının kültürünü yansıtan en eski merkezlerden birisi oluşu, Güneyden ve Akdeniz'den doğuya, kuzeye ve batıya giden yolların kavşağında oluşu, Tarihi İpek yolunun da buradan geçmiş olması, ilin önemini ve canlığını devamlı olarak korumasını sağlamıştır. Osmanlılar döneminde çok sayıda cami, medrese, han ve hamam yapılmış, kent aynı zamanda üretim, ticaret ve el sanatları yönünden de ilerlemiştir. 8

9 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU Gaziantep; gezilip görünmeye değer tarihi, turistik ve doğal güzellikleri, Kurtuluş Savaşı ve Antep savunması hatıraları, yaylaları, ovaları, ören yerleri, leziz yemekleri, eşsiz el sanatları, camileri, türbeleri, medreseleri, Antep evleri, hanları, hamamları, kastelleri, kiliseleri, adını verdiği baklavası ve fıstığı, sanayisi, insanlarının kendine has çalışkanlığı ve sıcaklığı ile geçmişin ve geleceğin bir arada yaşandığı Gaziler şehridir İL MÜDÜRLÜĞÜMÜZÜN YAPILANMASI Müdürlüğümüzde Şube Müdürlüğünün çatısı altında geçici görevlilerde dahil olmak üzere 36 personel görev yapmaktadır. Bu personellerden 6 Çevre Mühendisi, 2 Kimya Mühendisi, 2 Elektronik Mühendisi, Ziraat Mühendisi, Şehir Plancısı, Jeoloji Mühendisi, Makine Teknikeri, 2 Teknisyen ÇED, İzin ve Denetim Şube Müdürlüğünde; 5 Çevre Mühendisi, Kimya Mühendisi, Ziraat Mühendisi Çevre Yönetimi Şube Müdürlüğünde görev yapmaktadır. 9

10 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU A. HAVA A.. Hava Kalitesi Türkiye de özellikle kış sezonunda bazı şehir merkezlerinde meteorolojik şartlara da bağlı olarak hava kirliliği görülmektedir. Kış aylarında ısınmadan kaynaklanan hava kirliliğinin temel sebepleri; düşük vasıflı yakıtların iyileştirilme işlemine tabi tutulmadan kullanılması, yanlış yakma tekniklerinin uygulanması ve kullanılan yakma sistemleri işletme bakımlarının düzenli olarak yapılmaması şeklinde sıralanabilir. Ancak ısınmada doğal gazın ve kaliteli yakıtların kullanılması sonucu özellikle büyük şehirlerde hava kirliliğinde 99 lı yıllara göre azalma olmuştur. Şehirleşme ile sanayi tesislerinin yakın çevresindeki bölgelerdeki konutlaşmaların artması hava kirliliğinin olumsuz etkilerini artırmaktadır. Kömüre dayalı termik santrallerde kullanılan yerli linyitlerin yüksek kükürt oranı ve bazı tesislerde arıtma sistemlerinin olmaması nedeniyle kükürt dioksit (SO2) emisyonları problem oluşturmaktadır. Çevre Mevzuatının kirletici vasfı yüksek tesisler olarak nitelendirdiği enerji üretim tesisleri için mevzuatta özel emisyon sınır değerleri bulunmaktadır. Söz konusu tesislerin kurulması ve işletilmesi için gerekli izinler, tesisten çıkan emisyonlar ve tesisin etki alanı içerisinde hava kirliliğinin tespitine ilişkin usul ve esaslar Çevre Mevzuatında belirlenmiştir. Katı, sıvı ve gaz yakıt kullanan bu tesisler için ilgili baca gazı sınır değerlerinin sağlanması yanında tesis etki alanlarında hava kalitesi sınır değerlerinin de sağlanması gereklidir. Bu nedenlerle söz konusu tesislerden kaynaklanan özellikle toz, kükürt dioksit (SO2) ve azotoksit (NO) emisyonlarının giderilmesi ve azaltılması konusundaki tekniklerinin uygulanması gereklidir. Söz konusu azaltım teknikleri son yıllarda tesislerden kaynaklanan emisyon yüklerini önemli ölçüde azaltılabilmektedir. Söz konusu azatlım tekniklerinin hayata geçirilmesi ve yaygın olarak kullanılabilmesi içinde Çevre Mevzuatında bazı değişiklikler yapılmıştır. Şehirlerde yaşanan hava kirliliğine, artan motorlu taşıtlardan kaynaklanan egzoz gazları da katkı sağlamaktadır. Hava kalitesine ilişkin hava kalite indeksi karşılaştırması da Çizelge A. de verilmektedir. Çizelge A. Hava Kalite İndeksi Karşılaştırma Tablosu Hava Kalitesi İndeksi (çok iyi) 2 (iyi) 3 (yeterli) 4 (orta) 5 (kötü) 6 (çok kötü) SO2 NO2 CO O3 PM saatlik ortalama (µgr/m3) >5 24 saatlik ortalama (µgr/m3) >7 24 saatlik ortalama (µgr/m3),9 2,7,9 8,,9,3,9 4,39,9 >4, saatlik ortalama (µgr/m3) >36 24 saatlik ortalama (µgr/m3) >6

11 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU A.2. Hava Kalitesi Üzerine Etki Eden Unsurlar Hava kirliliği, doğrudan veya dolaylı olarak insan sağlığını etkileyerek yaşam kalitesini düşürmektedir. Günümüzde hava kirliliği nedeniyle yerel, bölgesel ve küresel sorunlar yaygın olarak yaşanmaktadır. Yoğun şehirleşme, şehirlerin yanlış yerleşmesi, motorlu taşıt sayısının artması, düzensiz sanayileşme, kalitesiz yakıt kullanımı, topoğrafik ve meteorolojik şartlar gibi nedenlerden dolayı büyük şehirlerimizde özellikle kış mevsiminde hava kirliliği yaşanabilmektedir. Bir bölgede hava kalitesini ölçmek, o bölgede yaşayan insanların nasıl bir hava teneffüs ettiğinin bilinmesi açısından çok büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, önemli bir nokta da, bir bölgede meydana gelen hava kirliliğinin sadece o bölgede görülmeyip meteorolojik olaylara bağlı olarak yayılım göstermesi ve küresel problemlere de (küresel ısınma, asit yağmurları, vb) sebep olmasıdır. Renksiz bir gaz olan kükürtdioksit (SO2), atmosfere ulaştıktan sonra sülfat ve sülfürik asit olarak oksitlenir. Diğer kirleticiler ile birlikte büyük mesafeler üzerinden taşınabilecek damlalar veya katı partiküller oluşturur. SO2 ve oksidasyon ürünleri kuru ve nemli depozisyonlar (asitli yağmur) sayesinde atmosferden uzaklaştırılır. Azot Oksitler (NO), Azot monoksit (NO) ve azot dioksit (NO2), toplamı azot oksitleri (NO) oluşturur. Azot oksitler genellikle (%9 durumda) NO olarak dışarı verilir. NO ve NO 2 din ozon veya radikallerle (OH veya HO2 gibi) reaksiyonu sonucunda oluşur. İnsan sağlığını en çok etkileyen azot oksit türü olması itibari ile NO2 kentsel bölgelerdeki en önemli hava kirleticilerinden biridir. Azot oksit (NO) emisyonları insanların yarattığı kaynaklardan oluşmaktadır. Ana kaynakların başında kara, hava ve deniz trafiğindeki araçlar ve endüstriyel tesislerdeki yakma kazanları gelmektedir. İnsan sağlığına etkileri açısından, sağlıklı insanların çok yüksek NO 2 derişimlerine kısa süre dahi maruz kalmaları, şiddetli akciğer tahribatlarına yol açabilir. Kronik akciğer rahatsızlığı olan kişilerin ise bu derişimlere maruz kalmaları, akciğerde kısa vadede fonksiyon bozukluklarına yol açabilir. NO2 derişimlere uzun süre maruz kalınması durumunda ise buna bağlı olarak solunum yolu rahatsızlıklarının ciddi oranda arttığı gözlenmektedir. Toz Partikül Madde (PM), partikül madde terimi, havada bulunan katı partikülleri ifade eder. Bu partiküllerin tek tip bir kimyasal bileşimi yoktur. Katı partiküller insan faaliyetleri sonucu ve doğal kaynaklardan, doğrudan atmosfere karışırlar. Atmosferde diğer kirleticiler ile reaksiyona girerek PM yi oluştururlar ve atmosfere verilirler. (PM μm nin altında bir aerodinamik çapa sahiptir) 2,5 μm ye kadar olan partikülleri kapsayacak yasal düzenlemeler konusunda çalışmalar devam etmektedir. PM için gösterilebilecek en büyük doğal kaynak yollardan kalkan tozlardır. Diğer önemli kaynaklar ise trafik, kömür ve maden ocakları, inşaat alanları ve taş ocaklarıdır. Sağlık etkileri açısından, PM solunum sisteminde birikebilir ve çeşitli sağlık etkilerine sebep olabilir. Astım gibi solunum rahatsızlıklarını kötüleştirebilir, erken ölümü de içeren çeşitli ciddi sağlık etkilerine sebep olur. Astım, kronik tıkayıcı akciğer ve kalp hastalığı gibi kalp veya akciğer hastalığı olan kişiler PM a maruz kaldığında sağlık durumları kötüleşebilir. Yaşlılar ve çocuklar, PM maruziyetine karşı hassastır. PM yardımıyla toz içerisindeki mevcut diğer kirleticiler akciğerlerin derinlerine kadar inebilir. İnce partiküllerin büyük bir kısmı akciğerlerdeki alveollere kadar ulaşabilir. Buradan da kurşun gibi zehirli maddeler % olarak kana geçebilir. Karbonmonoksit (CO), kokusuz ve renksiz bir gazdır. Yakıtların yapısındaki karbonun tam yanmaması sonucu oluşur. CO derişimleri, tipik olarak soğuk mevsimlerde en yüksek değere ulaşır. Soğuk mevsimlerde çok yüksek değerler ulaşılmasının bir sebebi de inversiyon durumudur. CO in global arka plan konsantrasyonu.6 ve.7 mg/m3 arasında bulunur. 2/69/EC sayılı AB direktifinde CO ile ilgili sınır değerler tespit edilmiştir.

12 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU İnversiyon, sıcak havanın soğuk havanın üzerinde bulunarak, havanın dikey olarak birbiriyle karışmasının engellenmesi durumudur. Kirlilik böylece yer seviyesine yakın soğuk hava tabakasının içerisinde toplanır. CO in ana kaynağı trafik ve trafikteki sıkışıklıktır. Sağlık etkileri, akciğer yolu ile kan dolaşımına girerek, kimyasal olarak hemoglobinle bağlanır. Kandaki bu madde, oksijeni hücrelere taşır. Bu yolla, CO organ ve dokulara ulaşan oksijen miktarını azaltır. Sağlıklı kişilerde, daha yüksek seviyelerdeki CO e maruz kalmak, algılama ve gözün görme gücünü etkileyebilir. Hafif ve daha ağır kalp ve solunum sistemi hastalığı olan kişiler ve henüz doğmamış ve yeni doğmuş bebekler, CO kirliliğine karşı en riskli grubu oluşturur. Kurşun (Pb), doğada metal olarak bulunmaz. Kurşun gürültü, ışın ve vibrasyonlara karşı iyi bir koruyucudur ve hava yoluyla taşınır. Kurşun, maden ocakları ve bakır ve tunç (Cu+Sn) alaşımı işlenmesi, kurşun içeren ürünlerin geriye dönüştürülmesi ve kurşunlu petrolün yakılmasıyla çevreye yayılır. Kurşun içeren benzin ilavesi ürünlerinin de kullanılması, atmosferdeki kurşun oranını yükseltir. Ozon (O3), kokusuz renksiz ve 3 oksijen atomundan oluşan bir gazdır. Ozon kirliliği, özellikle yaz mevsiminde güneşli havalarda ve yüksek sıcaklıkta oluşur (NO2+ güneş ışınları = NO+ O => O+ O2 = O3). Ozon üretimi uçucu organik bileşikler (VOC) ve karbon monoksit sayesinde hızlandırılır veya güçlendirilir. Ozonun oluşması için en önemli öncü bileşimler NO (Azot oksitler) ve VOC dır. Yüksek güneş ışınlarının etkisiyle ozon derişimi Akdeniz ülkelerinde KuzeyAvrupa ülkelerinden daha yüksektir. Sebebi ise güneş ışınlarının ozon un fotokimyasal oluşumundaki fonksiyonundan kaynaklanmasıdır. Diğer kirleticilere kıyasla ozon doğrudan ortam havasına karışmaz. Yeryüzüne yakın seviyede ozon karmaşık kimyasal reaksiyonlar yoluyla oluşur. Bu reaksiyonlara NO, metan, CO ve VOC ler (etan (C2H6), etilen (C2H4), propan (C3H8), benzen (C6H6), toluen (C6H5), xylen (C6H4) gibi kimyasal maddelerde eklenir. Ozon çok güçlü bir oksidasyon maddesidir. Birçok biyolojik madde ile etkileşimde bulunur. Tüm solunum sistemine zarar verebilir. Ozonun zararlı etkisi derişim oranına ve ozona maruziyet süresine bağlıdır. Çocuklar büyük bir risk grubunu oluşturur. Diğer gruplar arasında öğlen saatlerinde dışarıda fiziksel aktivitede bulunanlar, astım hastaları, akciğer hastaları ve yaşlılar bulunur. GAZİANTEP DE ISINMADAN KAYNAKLANAN HAVA KİRLİLİĞİ Gaziantep te hava kirliliği mevsimsel özellik göstermektedir. Kış ayları, sonbaharın geç dönemleri ile ilkbaharın erken dönemlerinde hissedilen ve tespit edilen kirlilik mevcuttur. Bu durum Gaziantep te hava kirliliği kaynağının sanayiden ve motorlu taşıtlardan kaynaklanan bir kirliliğin değil, ısınmadan kaynaklanan bir hava kirliliğin etkin olduğunu göstermektedir. Gaziantep te, gerek sanayi tesislerinin yoğunlaştığı alanların yer seçimlerinin hava kalitesi bakımından doğru yapılmış olması, gerekse de sanayide ağırlıklı olarak kullanılan enerji kaynaklarının (elektrik, doğalgaz) kirletici vasıflarının düşük olması nedeni ile kent yerleşmesi üzerinde sanayi tesislerinden kaynaklı hava kirliliğinin etkisi oldukça düşüktür. İlimizde, özellikle ısınma amaçlı olarak fosil yakıtların kullanımının son yıllarda artması sebebiyle, şehrimizdeki hava kirliliğinde artışlar meydana gelmiştir. Bu kirliliğinin nedeni ise, yakıt türünün ve çeşidinin kirletici vasfının yüksek olmasıdır. 2

13 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU Çizelge A.2 İlimizde Evsel Isınmada Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler (ÇŞİM,23) Yakıtın Cinsi İthal Kömür İthal Kömür Yerli Kömür Prina Temin Edildiği Yer Tüketim Miktarı (ton) Yakıtın Özellikleri Uçucu Toplam Toplam Madde Kükürt Nem (%) (%) (%) Alt Isıl Değeri (kcal/kg) Kül (%) Rusya ,48,35 2,78 4,3 G.Afrika ,6,64 8,4 3, ,5,39 8, 2,8 5. 4, Yag 8 Na 9, Zonguldak G.Antep Şehrimizde doğalgaz çalışmaları 24 yılında başlamıştır. 26 yılında Organize Sanayi Bölgesi doğal gaz kullanmaya başlamıştır. Meskenlerde ise doğal gaz altyapı çalışmaları devam etmekle birlikte Karşıyaka Merve şehir bölgesine doğalgaz Kasım 27 yılında verilmeye başlanmıştır. 28 yılı sonunda da şehrin yeni yerleşim alanları Atatürk Mah. ve Batıkent Mahallesine doğalgaz verilmiş meskenlerde kullanılmaya başlanmıştır. Çizelge A.3 İlimizde Kullanılan Doğalgaz Miktarı (Gazdaş,23 ) Yakıtın Kullanıldığı Yer Konut Tüketim Miktarı (m3) Isıl Değeri (kcal/kg) Sanayi yılı sonu itibari ile Gaziantep ilinde (Merkez ilçeler) toplam adet hane vardır ve doğalgaz abone sayısı dir. Doğalgaz kullanım yüzdesi % 3 dir. Bu rakamdan da görüldüğü üzere ilimizde doğalgaz kullanım oranı henüz istenilen ve hedeflenilen düzeyde değildir. Gaziantep ili hava kalitesi ölçüm sonuçları incelendiğinde SO2 değerlerinin normal olduğu, ancak PM değerlerinin sınır değerleri dönem dönem aştığı görülmektedir. Grafik A. İlimizde doğalgaz abone sayısında yıllara göre yaşanan değişim(gazdaş,23 ) YIL BAZLI ABONE SAYILARI 5, 35,9 4, 3, 2,, ,897 4,66 7,64, ,233 48,8,858 5,87 29 ADET BBS 3,

14 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU Çizelge A.4 İlimizde doğalgaz abone sayısında yıllara göre yaşanan değişim (Gazdaş,23 ) Yıllık Sayılar ABONELİK ADET Kümülatif Sayılar BBS ADET BBS Grafik. A.2 İlimizde doğalgaz Evsel Isınma kullanım miktarında yıllara göre yaşanan değişim (Gazdaş,23 ) YILLIK GAZ KULLANIMI 99,56,984,, 8,, 52,7,48 6,, 4,, 2,, 23, ,34,763 28,746,456 6,77, SANAYİDEN KAYNAKLANAN HAVA KİRLİLİĞİ Gaziantep nüfusu ve endüstrisi hızla büyüyen büyük şehirlerimizden birisidir. İlimizde son 5 yılda kaydedilen hızlı değişim, tarihi ve kültürel zenginliğinin yanı sıra, bilim ve teknolojik gelişmelere açık bir kent olarak da adından söz ettirmektedir. İlimizdeki nüfus artışı, sanayileşme ve teknolojik gelişmelere paralel olarak Hava Kalitesinde de doğal olarak değişim yaşanmaktadır. Gaziantep te hava kalitesi üzerine etkisi olan başlıca kaynakların Organize Sanayi Bölgesi, Küsget Sanayi Bölgesi, Körkün Sanayi Bölgesi, Mücavir Alan Sınırlarına yakın olan Taş Ocakları, Çimento Fabrikaları, Konutlar ve Motorlu taşıtlar olduğu görülmektedir. 8 e yakın işletmenin bulunduğu Organize Sanayi Bölgesi şehrin km kuzeyinde bulunmaktadır. Organize Sanayi Bölgesinde oluşan hava kirleticileri OSB nin şehre olan uzaklığı ve şehrin hakim rüzgar yönünün batı doğu istikametinde olmasından dolayı, şehir merkezinin hava 4

15 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU kalitesi üzerine etkisi bulunmamakla beraber, OSB nin Gaziantep genel hava kalitesi üzerine etkisi mevcuttur. Çizelge A.5 İlimizde Sanayide Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların Özellikleri ve Bu Yakıtların Temin Edildiği Yerler (ÇŞİM,23) Yakıtın Cinsi İthal Kömür Temin Edildiği Yer Tüketim Miktarı (ton) RusyaG.Afrika Alt Isıl Değeri (kcal/kg) 7498 Yakıtın Özellikleri Uçucu Toplam Toplam Madde Kükürt Nem (%) (%) (%) 22,48,35 Kül (%) 2,78 4,3 Çizelge A.6 İlimizde Kullanılan Doğalgaz Miktarı (Gazdaş,23) Yakıtın Kullanıldığı Yer Konut Tüketim Miktarı (m3) Isıl Değeri (kcal/kg) Sanayi 825 Çizelge A.7 İlimizde Kullanılan Fueloil Miktarı (Bilim,Sanayi ve Teknoloji İl Md.,23) Yakıtın Kullanıldığı Yer Konut Sanayi Tüketim Miktarı (m3) ton Isıl Değeri (kcal/kg) Toplam Kükürt (%) 93,5 5

16 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU Resim A. İlimizde Sanayiden bir görünüm Küsget Sanayi ve Körkün Sanayi Bölgelerinde küçük ve büyük ölçekli sanayi tesisleri bulunmaktadır. Bu bölgeden kaynaklanan kirletici unsurlarda bu bölgenin şehir merkezine olan uzaklığı sebebiyle şehir merkezinin hava kalitesini etkilemektedir. Şehrin muhtelif bölgelerinde bulunan taş ocaklarının doğrudan yerleşim alanları üzerine bir etkisi olmamakla birlikte, bu tesislerin faaliyetleri sonucu oluşan toz şehrin hava kalitesi üzerine olumsuz etkiler oluşturmaktadır. TRAFİKTEN KAYNAKLANAN HAVA KİRLİLİĞİ Şehrimizde, motorlu taşıtlardan kaynaklanan kirleticilerin hava kirliliği üzerine etkisi de mevcuttur. Özellikle sabah saatlerinde organize sanayi bölgesine işçi taşıyan servisler ve belediye otobüslerinin egzozlarından çıkan dumanlar havayı olumsuz etkilemektedir. Egzoz gazı emisyonlarının kontrolüne yönelik ilimizdeki faaliyetler A.5. Bölümünde verilmektedir. A.3. Hava Kalitesinin Kontrolü Konusundaki Çalışmalar İlimizde yılları arasında 3 adet yarı otomatik hava ölçüm cihazı ile 26 dan itibaren de adet tam otomatik ölçüm cihazı ile şehrimizin PM ve SO2 hava ölçüm değerleri kontrol edilmektedir. Hava Ölçüm istasyonumuz Metoroloji istasyonumuzun Bahçesinde kuruludur. 6

17 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU Resim A.2 Hava Ölçüm İstasyonunun Yeri Harita A. İlde Bulunan Hava Kirliliği Ölçüm Cihazlarının Yerleri İSTASYON KOORDİNATLARI YERLERİ (Enlem, Boylam) Metoroloji SO2 HAVA KİRLETİCİLERİ PM CO O2 HC NO Çizelge A.8 İlimizde Hava Kalitesi Ölçüm İstasyon Yerleri ve Ölçülen Parametreler (ÇŞİM,23 ) 7

18 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU GAZİANTEP TE MEVCUT HAVA KALİTESİ DURUMU İlimizde özellikle fosil yakıtların kullanımının son yıllarda artması sebebiyle, şehrimizdeki hava kirliliğinde değişimler meydana gelmiştir. Gaziantep ili son 5 yıllık hava kalitesi ölçüm sonuçları Çizelge A9 da görülmektedir. Çizelge A.9 Son beş yıllık hava kalitesi ölçüm değerleri (ÇŞİM,2722) OC SUB MA NİS MA HAZİ AK AT RT AN YIS RAN S O 2 P M S O 2 P M S O 2 P M S O 2 P M S O 2 P M S O 2 P M YILLIK EY TEM AGUS EK KA ARA ORTAL LÜ MUZ TOS İM SIM LIK AMA L Gaziantep te hava kalitesi ölçümleri tarihleri arasında manuel olarak yapılmaktayken, ilimize 25 yılında otomatik hava kalitesi ölçüm cihazının kurulması ile 26 yılından itibaren ölçüm verileri AB Standartlarına uygun hale gelmiştir. 8

19 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU Çizelge A.: Gaziantep in kış dönemlerinde (EkimMart) günlük SO2 ve PM ölçümleri ortalama değerler (μg/m 3) (ÇŞİM,99722 ) Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Ortalama 997 SO2 PM 998 SO2 PM 999 SO2 PM 2 SO2 PM 2 SO2 PM 22 SO2 PM 23 SO2 PM 24 SO2 PM 25 SO2 PM 26 SO2 PM 27 SO2 PM 28 SO2 PM 29 SO2 PM 2 SO2 PM 2 SO2 PM 22 SO2 PM 9, ,3 38,2 2 96, ,8 84, ,5 4,7 8,2 33,4 23,2 24, , ,9 28,8 54 2,5 53, ,9 22, ,2 3,3 7 34, 36, 29,8 23 3, , 7, 5 9, 3 58, Gaziantep te özellikle 998 yılından 2 yılına kadar kömür kullanımı ekonomik sebeplerden dolayı çok fazla artmıştır. Kömür kullanımının artması ve o zamanlarda alternatif bir yakıt bulunmaması ve tedbirlerin yetersizliği sebebiyle hava kirliliği bu dönemlerde artmıştır. Ancak, Doğal Gazın 27 yılından itibaren şehir kullanımına verilmesi ile birlikte yıllar geçtikçe doğal gaz kullanım oranı da yaygınlaşacağından hava kirliliğinde önemli azalmalar beklenmektedir. Bu öngörülerimizi aşağıda verilen grafiklerde doğrulamaktadır. 9

20 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU Grafik A yılları ortalama yıllık SO2 alıcı ortam konsantrasyon grafiği (ÇŞİM,23 ) SO SO Grafik A yılları ortalama yıllık PM alıcı ortam konsantrasyon grafiği (ÇŞİM,23 ) PM PM Gaziantep te özellikle geçtiğimiz son 5 yıllık periyotta konutlarda kömür kullanımının artmış olmasından dolayı hava kalitesi bozulmuştur. Aynı zamanda son 5 yıllık zamanda şehrimizde bulunan motorlu kara taşıtları sayısında da önemli bir artış olmuştur. Gaziantep te nüfus yoğunluğu ile birlikte özellikle Karataş, Değirmiçem, Sarıgüllük, kent merkezindeki düşük rakımlı bölgeler ve şehrin özellikle doğu ve güneydoğusunda bulunan kenar semtlerde çok fazla kullanılan kömür hava kirliliğinin birinci derecedeki nedenidir. Buna bağlı olarak, 2

21 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU şehir merkezinde özellikle kış aylarında hava sirkülasyonunun az olması ve basınç etkisiyle kirletici gazlar şehrin alçak bölgelerinde yoğunlaşmaktadır. Son yıllarda şehrimizde meteorolojik inversiyon olayı ile de karşılaşılmaktadır. Bilindiği üzere inversiyon soğuk hava katmanının daha yukarıdaki sıcak hava katmanı tarafından tutulmasıyla oluşan atmosfer olayıdır. Rüzgar olmadığı zaman, kirleticilerin dağılması olanağı bulunamamakta ve hava bir nevi asılı kalmaktadır. İnversiyon olayının olduğu günlerde havada bulunan partikül ve kirleticiler sabit durumda kalmaktadır. Bu durum da hava kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Çizelge A. Gaziantep hava kalitesi uyarı eşiği istatistik tablosu (ÇŞİM,23 ) GAZİANTEP HAVA KALİTESİ UYARI EŞİĞİ İSTATİSTİK TABLOSU (PM) YILLAR KİRLETİCİ.SEVİYE UYARI EŞİĞİ 26 µg/m3aşan Gün Sayısı 2.SEVİYE UYARI EŞİĞİ 4 µg/m3aşan Gün Sayısı 3.SEVİYE UYARI EŞİĞİ 52 µg/m3aşan Gün Sayısı 4.SEVİYE UYARI EŞİĞİ 65 µg/m3aşan Gün Sayısı 29 PM 3 2 PM 8 2 PM 4 22 PM 5 2 Grafik A.5 Hava kalitesi uyarı eşiği aşım gün sayısı grafiği (ÇŞİM,23 ) GAZİANTEP HAVA KALİTESİ UYARI EŞİĞİ İSTATİSTİK SEVİYE UYARI EŞİĞİ 4 µg/m3aşan Gün Sayısı 2.SEVİYE UYARI EŞİĞİ 26 µg/m3aşan Gün Sayısı PM PM PM PM SEVİYE UYARI EŞİĞİ 52 µg/m3aşan Gün Sayısı 4.SEVİYE UYARI EŞİĞİ 65 µg/m3aşan Gün Sayısı 2

22 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU Çizelge A.2 Hava kalitesi uyarı eşiği aşım gün sayısı(çşim,23 ) GAZİANTEP HAVA KALİTESİ UYARI EŞİĞİ İSTATİSTİK TABLOSU (SO2) YILLAR KİRLETİCİ.SEVİYE UYARI EŞİĞİ 5 µg/m3aşan Gün Sayısı 2.SEVİYE UYARI EŞİĞİ 85 µg/m3aşan Gün Sayısı 3.SEVİYE UYARI EŞİĞİ µg/m3aşan Gün Sayısı 4.SEVİYE UYARI EŞİĞİ 5 µg/m3aşan Gün Sayısı 29 SO2 2 SO2 2 SO2 22 SO2 İlimizde hava kalitesi ile doğrudan ilişkili verilere göz attığımızda; Yasal mevzuat doğrultusunda Hava kirliliği ile mücadeleden sorumlu kurumlar, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Büyükşehir Belediyesi Başkanlığı ve İlçe Belediye Başkanlıklarıdır. Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde katı yakıt satış izin belgesi alan işletme sayısının 28 dir. Çizelge A.3 Yıllar itibari ile SO2 ortalama sınır değerleri (ÇŞİM,23 ) YILLAR SO2 KVSSINIR DEĞERİ (GÜNLÜK) KVSSINIR DEĞERİ AŞAN GÜN SAYISI UVSSINIR DEĞERİ KIŞ DÖNEMİ KIŞ DÖNEMİ ORTALAMA YILLIK ORTALAMA SINIR DEĞER YILLIK µg/m µg/m3 2 3 µg/m µg/m3 225 µg/m3 2 µg/m3 75 µg/m3 5 µg/m µg/m3 5 µg/m3 5 µg/m3 5 µg/m µg/m3 25 µg/m3 5 µg/m3 ORTALAMA 22

23 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU Çizelge A.4 Yıllar itibari ile PM ortalama sınır değerleri (ÇŞİM,23 ) YILLAR PM KVSSINIR DEĞERİ (GÜNLÜK) KVSSINIR DEĞERİ AŞAN GÜN SAYISI UVSSINIR DEĞERİ KIŞ DÖNEMİ KIŞ DÖNEMİ ORTALAMA YILLIK ORTALAMA SINIR DEĞER YILLIK µg/m µg/m3 2 8 µg/m µg/m µg/m3 56 µg/m3 34 µg/m3 2 µg/m µg/m3 4 µg/m3 96 µg/m3 78 µg/m µg/m3 9 µg/m3 6 µg/m3 ORTALAMA Çizelge A.5 Egzoz Emisyon Ölçüm Verileri (ÇŞİM,23 ) Yılla r Ölçüm Yaptıran Araç Sayısı EGZOZ EMİSYON ÖLÇÜM VERİLERİ Trafiğe Kayıtlı Ölçüm Yaptıran Araç Ölçüm Yapan İstasyon Araç Sayısı Oranı % Sayılı %4,9 %38,2 %7,6 %2,6 % 5, % 34,6 % 49,39 % 48,3 adet (Vakıf) adet (Vakıf) adet (Vakıf) adet (Vakıf) 7 Adet (Özel Servis) 4 Adet (Özel Servis) 8 Adet (Özel Servis) 22 Adet (Özel Servis) 27 Adet (Özel Servis) 28 Adet (Özel Servis) 23

24 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU Çizelge A.6 Hava kirliliği ceza ve el konulan kömür miktarı (ÇŞİM,23 ) El konulan Kömür Miktarı (kg) Kişi / Firma YILI Toplam Yediemine Alınan Kömür Miktarı (kg) İl Dışına Gönderilen Miktar (kg) Uygulanan Ceza Miktarı (TL) 76.33, ,99.678,87 44., 2.799, , , Çizelge A.7 Yıllara göre kış dönemi ortalama değerleri (ÇŞİM,23 ) YILLARA GÖRE KIŞ DÖNEMİ ( EKİMMART ALTI AYLIK DÖNEM) ORTALAMA DEĞERLERİ SINIR SO2 SINIR PM PM SO2 DEĞER (µg/m3) DEĞER (µg/m3) İlimizde bir adet hava kalitesi ölçüm cihazı bulunmaktadır. Bu ölçüm cihazı.5. nüfuslu bir şehir için yetersizdir. Şehrimize en az iki ölçüm cihazı daha gerekmektedir. Grafik A.6 Yıllara göre kış dönemi ortalama değerleri (ÇŞİM,23 ) PM SO

25 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU Gaziantep de PM ve SO2 hava ölçüm değerleri kontrol edilmektedir. Saat başı veriler internetin adresinden yayınlanmaktadır. 25

26 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU A.4. Ölçüm İstasyonları Çizelge A.8 22 yılı Günlük PM Hava Ölçüm değerleri (ÇŞİM,23 ) GAZİANTEP İLİ 22 YILI PM ÖLÇÜM DEĞERLERİ GÜN SAAT KIŞ DÖNEMİ OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK GÜNLÜK SINIR DEĞER PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM 22 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 24:: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: ::

27 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU 6 24:: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: KVS SINIR AYLIK ORTALAMA GÜNLÜK SINIR DEĞERİ AŞAN GÜN SAYISI 3 DEĞER AŞAN GÜN SAYISI

28 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU Çizelge A.9 22 yılı Günlük SO2 Hava Ölçüm değerleri (ÇŞİM,23 ). GAZİANTEP İLİ 22 YILI SO2 ÖLÇÜM DEĞERLERİ GÜN SAAT OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK SO2 SO2 SO2 SO2 SO2 SO2 SO2 SO2 SO2 SO2 SO2 SO2 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 µg/m3 24:: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: ::

29 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU 7 24:: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: UVS SINIR DEĞER AYLIK ORTALAMA GÜNLÜK SINIR DEĞERİ AŞAN GÜN SAYISI

30 Grafik A.7 İlimizde hava ölçüm İstasyonunun PM ve SO2 Parametresi Saatlik Değer Grafiği (ÇŞİM,23 ) PM & SO2 PM GAZİANTEP 22 SO2 GAZİANTEP Çizelge A.2 İlimizde Yılı Hava Kalitesi Parametreleri Aylık Ortalama (ÇŞİM,23 ) Metoroloji SO2 9 Ocak 3 Şubat 4 Mart 3 Nisan Mayıs 7 8 Haziran 4 Temmuz 4 Ağustos 4 Eylül 7 Ekim Kasım 33 Aralık 2 ORTALAMA * Sınır değerin aşıldığı gün sayısı AGS* PM AGS*

31 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU Çizelge A.2 Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği 22 Yılında Hava Kalitesi Sınır Değerleri (ÇŞİM,23 ) SO2: kükürtdioksit Sınır Değeri saatlik Saptayan ortalama sınır Kuruluş değer (mg/m3) 35 AB HKDYY Partikül Madde Sınır Değeri Günlük ortalama Saptayan sınır değer Kuruluş (mg/m3) 5 AB 43 HKDYY Günlük ortalama sınır değer (mg/m3) Aşılmaması istenen gün sayısı (mg/m3) 3 Aşılmaması istenen gün sayısı (mg/m3) 35 Sınır değerin aşıldığı gün sayısı Sınır değerin aşıldığı gün sayısı Yıllık ortalama sınır değer (mg/m3) 2 Yıllık ortalama sınır değer (mg/m3) 4 78 A.5. Egzoz Gazı Emisyon Kontrolü Şehrimizde, motorlu taşıtlardan kaynaklanan kirleticilerin hava kirliliği üzerine etkisi de mevcuttur. Özellikle sabah saatlerinde organize sanayi bölgesine işçi taşıyan servisler ve belediye otobüslerinin egzozlarından çıkan dumanlar havayı olumsuz etkilemektedir. 28 adet firmaya Emisyon ölçüm yetki belgesi verilmiştir. İlimizde trafiğe kayıtlı araç sayısı yıllar itibariyle tablo de verilmiştir. Çizelge A.22 İlimizde trafiğe kayıtlı ve egzoz emisyonu yaptıran araç sayısı (ÇŞİM,23 ) Yıl Egzoz Emisyon ölçümü yaptıran araç sayısı Trafiğe Kayıtlı Araç Sayısı

32 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU Grafik A.8 Gaziantep te trafiğe kayıtlı ve egsoz emisyon ölçümü yaptıran araç karşılaştırması(çşim,23) Egzoz Emisyon ölçümü yaptıran araç sayısı Trafiğe Kayıtlı Araç Sayısı Tabloda da görülüğü üzere, egsoz emisyon ölçüm oranında en büyük değere 2 yılında ulaşılmış ve trafiğe kayıtlı toplam araçların yaklaşık %5 sinin egsoz emisyon ölçümü gerçekleştirilmiştir.22 yılında da bu değer aynı seviyelerde devam etmiştir. Grafik A.9 Yıllara Göre Ekzoz Emisyon Ölçümü Yaptıran Araçların Yüze Oranı(ÇŞİM,23 ) YILLARA GÖRE EKSOZ EMİSYON ÖLÇÜMÜ YAPTIRAN ARAÇLARIN YÜZDE ORANI % 2.8 % 99% % % 98% 97% 97% 96% Yıl 29 2 yüzde Oranları Özel ölçüm istasyonlarına yetki devri yapılan 27 yılında, daha önceki yıllara göre düşüş gösteren egsoz emisyonu yaptıran araç sayısı, yıllar ilerledikçe artış göstermiş ve 2 yılında 26 yılındaki oran yakalanmış ve geçtiğimiz yıl son altı yılın en yüksek oranına çıkmıştır. Ancak bu oranın daha da yükseltilmesi gerekmektedir. Ayrıca egsoz ölçümü için yetkilendirilmiş özel firmaların, egsoz ölçüm uygulaması standartlarına ne kadar uygun davrandıklarının da düzenli olarak kontrol edilmesi gerekmektedir. 32

33 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU A.6. Gürültü Gürültü konusunda 26/6 sayılı Bakanlığımız genelgesi ile Büyük Şehir Belediyesine yetki devri yapılmıştır. 22 yılı içerisinde Müdürlüğümüzce 23 adet şikayet değerlendirilmiştir. Grafik A. İlimizde Gürültü Konusunda Yapılan Şikayetlerin Dağılımı (ÇŞİM,23) 5 5 Eglence Sanayi 3 İşyeri A.7. İklim Değişikliği Eylem Planı Çerçevesinde Yapılan Çalışmalar 2 Eylül 2 tarihinde Gaziantep Büyükşehir Belediyesi İlimizin İklim Değişikliği Eylem Planı hazırlanmıştır. Enerji ve Sera Gazı Dengesi Sonuçları : Gaziantep in küresel enerji dengesi sadece yerel yük taşımacılığı göz önüne alındığında 96 ktoe ye denk gelmektedir (ithalat, ihracat ve ziyaretçilerin etkisini dışarıda tutarak). Bu rakam, havaalanındaki kerosen satışları ve yük taşıyan kamyonlara yapılan yakıt satışları dahil edildiğinde 99 ktoe ye ulaşmaktadır. Bölgenin enerji tüketiminin %34 ini gerçekleştirmesiyle sanayi sektörü en çok tüketimin gerçekleştiği sektördür. Bu durum önemli endüstriyel bölgeleri ve artan sanayi kapasitesine bağlı olarak Gaziantep e özgü bir durumdur. Konut sektörü %33 lük bir pay ile sanayi sektörüne neredeyse eşit bir tüketim sergilemektedir. Taşımacılık sektörü %2 luk enerji tüketimiyle üçüncü sırada yer almaktadır. Bu ufak oran toplu taşımanın halkın ulaşımındaki rolüyle doğrudan ilişkilidir. Hizmet sektörü ise (genellikle küçük dükkanlar, ofisler ve kamu hizmetleri) bölgedeki enerji tüketiminin %3 sini oluşturmaktadır. Sera Gazı Emisyonları Küresel GHG emisyon dengesi (bölgenin ve konutların faaliyetlerini göz önünde bulundurarak) 4,56 ktco2e ye eşittir ve kişi başına düşen miktar 3.52 tco2e dolaylarındadır. Sera gazı emisyonlarının dağılımı aşağıdaki gibidir:. Doğrudan kadastroya ait emisyonlar kişi başı,63 tco2e dir. 2. Elektriğe bağlı dolaylı emisyonlar kwh elektrik başına içerdikleri yüksek CO2 oranından ötürü küresel dengeyi iki katına çıkarmaktadır. Bölgedeki doğrudan ve dolaylı emisyonların toplamı kişi başı 3.2 tco2e yi bulmaktadır. 3. Enerji kaynaklı emisyonlar dışındaki atıklarla ilgili emisyonların eklenmesi ile denge kişi başı 3.44 tco2e ye ulaşmaktadır. 33

34 22 İL ÇEVRE DURUM RAPORU 4. Taşımacılık sektörü dikkate alındığında da bölgedeki denge kişi başı 3.52 tco2e ye yükselmektedir. Sera Gazı Emisyonu Azaltım Hedefleri İklim Değişikliği Eylem Planı nın asıl hazırlanma amacı, Gaziantep ilinin mevcut görünümünü analiz edip değerlendirmek, yakın gelecekte ortaya çıkabilecek fırsat ve tehditlere hazırlanmak ve gerekli iklim değişikliğini dindirme ve iklim değişikliğine adaptasyon eylemlerini proaktif olarak almaktır.. 2. Kişi başına 3. tco2e hedefine ulaşmak için, 223 e kadar kişi başına %5 CO2e azaltımı 223 e kadar kişi başına %5 enerji tüketimi azaltımı Gaziantep in gelişme aktivitesi ve ekonomisi göz önüne alındığında, bu azaltım hedefi oldukça iddialıdır ve Gaziantep Büyükşehir Belediyesi nin iklim değişikliğinin hafifletilmesi konusundaki bağlılığını göstermektedir. Gaziantep için İklim Değişikliği Azaltım Faaliyetleri Sera gazı emisyon azaltımı hedeflerine ulaşmak ve Gaziantep sakinleri için daha sürdürülebilir bir kentsel yaşam sağlamak için aşağıdaki plan ve programlar İklim Değişikliği Eylem Planı nın Eylem Fişleri bölümünde belirlenmiş ve tanımlanmıştır. Bu Aksiyon Fişleri 3 eksene göre iklim değişikliği konusunu ele alacaktır: Kentsel yenileme yönetimi Kentsel genişlemenin planlanması Dolaylı müdahale Diğerleri arasından aşağıdaki eylemler dikkate alınmalıdır:. Konut ve hizmet sektörlerinde, soğutma ve ısıtma sistemleri için enerji verimliliğine doğru ilerleme (bölgesel ısıtma yaklaşımı), 2. Ekobölge oluşturulması, 3. Yerel sakinler için Enerji Bilgi Noktası ve kurumlar için Yerel Enerji Ajansı oluşturulması, 4. Organize Sanayi Bölgesi için sürdürülebilirliğin geliştirilmesi, 5. OSB ve belediye tesisleri için önemli enerji geri kazanımları, 6. Mevcut ulaşım altyapısı kullanılarak toplu taşımanın geliştirilmesi ve gelişmiş yeşil teknolojilere geçiş, 7. Enerji verimli araçlar kullanılması için teşvik ve destek, 8. Farkındalık yaratarak, kaynak ve ağ yönetimini geliştirerek su tüketimini ve su kayıplarını azaltmak, 9. Kanalizasyon suyu arıtma tesisleri ve çamur arıtma projeleri için enerji verimliliğinin artırılması. İklim Değişikliği Eylem Planı ön çalışmasının hazırlanması, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi ne, olası iklim değişikliğine bağlı gelişmelere hazırlanma, riskleri değerlendirerek azaltma ve bu riskleri fırsatlara çevirme şansı vermiştir. Büyükşehir Belediyesi, sakinlerine daha sürdürülebilir bir yaşam sağlamak için, iklim değişikliğine karşı önemli bir adım atmıştır. İklim Değişikliği Eylem Planı Uygulaması Bu çalışma, önemli ve geniş çaplı bir programın verimli şekilde yönetilmesi için gereken uygulama stratejisini sağlamaktadır. İDEP, 225 yılları arasında Belediye nin yeni stratejik eylem planına dahil edilecektir. İDEP in bütüncül uygulama stratejileri GBB nin politika ve yatırımlarıyla ilgili bütün faaliyetlerinin arasındaki bağı ve uyumluluğu ön plana çıkarmakta; programın etkisini azaltacak olası parçalı yaklaşımlardan kaçınmaktadır. 34