MESLEKİ TERMİNOLOJİ 2 (Fotogrametri ve Uzaktan Algılama) DERS NOTU

Transkript

1 YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ İNŞAAT FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MESLEKİ TERMİNOLOJİ 2 (Fotogrametri ve Uzaktan Algılama) DERS NOTU Yrd.Doç.Dr. Füsun BALIK ŞANLI Füsun Balık Şanlı ( 1

2 24 saatlik uydu: eşzamanlı uydu 24 hour satellite mutlak doğruluk: yer jeodezik sistemi gibi mutlak bir referans çatısına dayanarak bir konumun belirlenmesinde bütün hataların değerlendirilmesi. mutlak hata: gerçek değerden işareti dikkate alınmaksızın olan mutlak sapma. mutlak yöneltme: karşılıklı yöneltilmiş stereoskopik model veya model gruplarının yer kontrol noktalarına dayalı olarak yükseklik ve ölçeğinin ayarlanması. bknz. karşılıklı yöneltme. absolute accuracy absolute error absolute orientation mutlak paralaks / mutlak stereoskopik paralaks: bir hava fotoğrafı çiftinde bir noktanın mutlak stereoskopik paralaksı; hava bazına parallel olarak ve yatay bir düzlemde ölçülen fotoğraf nadirlerine göre iki görüntünün birbirine olan mesafelerinin cebirsel farkı. mutlak paralaks; yatay paralaks, doğrusal paralaks, paralaks, stereoskopik paralaks, x-paralaksı diye de adlandırılır. absolute parallax absolute stereoscopic parallax mutlak konumlama: dünya jeodezik sisteminde tanımladığı gibi bir noktanın yer kütle merkezine göre konumunun belirlenmesi. mutlak terim: bir denklemde, bilinen bir sayısal değeri temsil eden ve hiç bir bilinmeyen veya değişken içermeyen bir terim (genellikle bir) mutlak değer: artı veya eksi işareti dikkate alınmayan matematiksel büyüklük. genellikle rastgele hatalarla birlikte kullanılır. obsolute positioning absolute term absolute value raslantısal hata/ rastgele hata: kaba hata,sistematik hata veya periyodik hata sınıfına girmeyen hatalar olup kısmen küçük sayısal değerlerdir ve herbiri artı da olabilir eksi de.bknz. accential error,casual error. kumulatif hata / systematic hata: çoğunlukla aynı büyüklükte herzaman aynı işaretle oluşan ardışık veya bağlı gözlemlerdeki hata.örneğin eğer bir baz,kalibre edilmemiş bir şeritle ölçülürse sistematik accidental error random error accumlative error systematic error Füsun Balık Şanlı ( 2

3 hatalar oluşur ilaveten rastgele hatalar oluşur.gözlemlerdeki tekrarlar sistematik hataları gidermez.bu tip hatalar ancak dikkatli gözlem yapılırsa önlenebilir. doğruluk: 1.bir standarda uygunluk derecesi veya bir ölçümdeki mükemmellik derecesi. doğruluk bir sonucun kalitesiyle ilgilidir ve sonucun elde edildiği işlemlerin kalitesiyle ilgili olan ve tekrar edilebilen hassasiyetten farklılaşır. 2.ölçülen büyüklüklerin gerçek değerine ölçülerden elde edilen en iyi tahmin değerinin yakınlığı. doğruluk kontrolü: kanıtların temin edilmesi. doğruluk testi harita niteliklerini izafi ve mutlak doğruluklarını belirlemek için tasarlanmıştır. doğruluk değerlendirme : özel doğruluk standartlarına göre bir haritanın tamlığının değerlendirilmesi. doğruluk kontrolü genellikle harita detaylarının karşılıklı doğruluğunu belirtir. doğruluk metodu: bir ürünün doğruluğunun belirlenmesi için kullanılan bir metod. metod hayli karmaşık teknikler ve oldukça subjektif değerlendirme kullanan sistemlere dayanır ve belirtilmiş doğruluğun dikkatli kullanımı gereklidir. doğruluk testi: belirlenmiş doğruluk standartları ile harita uyarlamasının, örnekleme safhasında onaylanmış kanıtların temin edilmesi. doğruluk testi harita niteliklerini izafi ve mutlak doğruluklarını belirlemek için tasarlanmıştır. hassas eş yükselti eğrisi: temel/ana düşey aralığın yarısı dahilinde doğruluğu bulunan eş yükselti eğrisi. asetat : fotoğraf filmler için altlık olarak veya kritik ayarlama gerekmediğinde katmanlar için taslak altlık olarak kullanılan, yanmayan plastik tabaka. aktinik ışık: hassaslaştırılmış emülsiyonda fotokimyasal değişiklikler gerçekleştirebilen ışık. accuracy accuracy checking accuracy evaluation accuracy method accuracy testing accurate contour acetate actinic light aktif uydu: elektromanyetik sinyal gönderen uyduya denir. elektromanyetik bilgiyi gönderme, active satellite Füsun Balık Şanlı ( 3

4 tekrarlama veya yeniden gönderme kabiliyetine sahip uydudur. aktif izleme sistemi: sinyallerin uyduya gönderilmesi ve uydudan gelen karşı sinyallerin alınmasıyla çalışan uydu izleme sistemidir. gerçek hata: fiziksel bir büyüklüğün gerçek değeri ve ölçülen değeri arasındaki fark. komşu paftalar: belirli bir haritanın bir veya tüm kenarlarına ve köşelerine komşu haritalar. dengeleme: 1. (genel) elde edilen sonuçlardaki iç tutarsızlıkları ortadan kaldıran veya hataları en az indirmek amacıyla ölçülere ait düzeltmelerin belirlenmesi ve uygulanması işlemidir. terim, matematiksel uygulamalara ait olduğu gibi ölçüm işlerinde kullanılan cihazlara ait düzeltmelerde d kullanılmaktadır.2.(nivelman) tüm nivelman noktalarına yükseklikleri tutarlı ve loop kapanmalarından bağımsız kılmak amacıyla ortometrik yüksekliklere veya ortometrik yükseklik farklarına getirilece düzeltmelerin belirlenmesi ve uygulanmasıdır.3. (kartografya) detay veya kontrol istasyonların (noktalarını) diğer detay veya kontrol noktalarına gore yerlerine yerleştirme işlemidir. Ölçülerin dengelenmesine, dengelemenin açı metodu, ölçüyü dengeleme, doğrudan dengeleme metodu; cihaz dengelemesi, en küçük kareler; harita dengelemesi ve land line dengelemesine bak ölçülerin dengelemesi: ölçüleri üzerinde etki yaratan hatalara karşılık gelen ve ölçüleri kendi içerisinde tutarlı kılan, üretilen verilerle ilişkili ve korelasyon yaratan düzeltmelerin belirlenmesi ve uygulanmasıdır. hava kamerası: bir hava istasyonundan kullanılmak üzere özel olarak dizayn edilmiş kamera. hava filmi: hava kameralarında kullanılmak üzere değişik emülsiyon, uzunluk ve genişliklerde üretilen özel dizayn edilmiş film. hava film hızı: hava filmleri için hava pozlama indeksini yerdeğiştiren hız ölçüsü. 3/2 e gibi tanımlanır. burada e siyah beyaz filmde bas artı sis yoğunluğunun 0.3 ün üzerinde olduğu yoğunluğun karakteristik eğrisi üzerindeki noktada metre/mum/saniye biriminde pozlamadır. active tracking system actual error adjoining sheets adjustment adjustment of observations aerial camera aerial film aerial film speed Füsun Balık Şanlı ( 4

5 hava görüntüsü: havadan alınan uzaktan algılanmış fotoğrafik olmayan görüntü. aerial imagery hava mozaiği: (fotogrametri)yeryüzeyinin bir parçasının fotografik olarak sunulması amacıyla bindirmeli hava fotograflarının birleştirilmesi.ayrıca hava mozaiği de denir hava fotogrametrisi: fotogrametri biliminde hava fotoğraflarının kullanılması hava fotoğrafı: havadan alınan herhangi bir fotoğraf. hava fotoğrafı keşfi: verilerin hava fotoğrafları ile toplanması üç tipe ayrılır. (1) stratejik fotoğraf keşfi, (2) taktik fotoğraf keşfi, (3) ölçme/kartoğrafik amaçlı ve ölçme/kartoğrafik doğruluk standartlarda ölçme/kartoğrafik amaçlı fotoğraf alımı hava fotoğrafçılığı:. hava fotoğraflarının alım, işlem bilim ve sanatı. bknz.haritacılık fotoğrafçılığı, keşif fotoğrafçılığı. hava platform: hava istasyonundaki hava kamerasının desteğini tanımlayan terim hava keşfi: görsel, elektronik, fotoğraf veya diğer yollarla havadan bilgi toplanması. hava ölçümü: bir hava istasyonundan elde edilen fotoğrafik, elektronik veya diğer verileri kullanarak yapılan ölçüm. havai triangülasyon / fototriangulasyon: aero nivelman: fotoğraf alımı esnasında kaydedilen hava kamerası istasyonunun barometrik yükseklik ölçümleri stereoplotter da bir modelin yöneltilmesinde bz değerlerini temsilen kullanılırlar. sadece yükseklik farkları gereklidir ve bu statoskop ile sağlanır. bknz. yöneltme, tanım 7. aerial mosaic aerial photogrammetry aerial photograph aerial photographic reconnaissance aerial photography aerial platform aerial reconnaissance aerial survey aerial triangulation/ aerotriangulation aeroleveling: havai meteorograf: havanın basınç ve sıcaklığını, havadaki nem miktarını, ve rüzgar hızını ölçen alet. Aerometeorograp Füsun Balık Şanlı ( 5

6 uçuş (hava) haritası: hava navigasyonu, pilotaj veya uçuş planlaması için gerekli olan bilgi desteği, belirli arazi yapısı, kültürel ve hidrografya özelliklerini göstermek için üretilen, yeryüzünün veya bir bölümünün harita bilgilerinin özel olarak gösterimi. ayrıca, navigasyon hava haritası da denir. uçuş bilgi üst baskısı (jcs): hava navigasyonları için özel amaçlı hazırlanmış ve hava veya kara haritası üzerine basılmış veya zımbalanmış ek bilgi. aeronautical chart aeronautical information overprint uçuş pilotaj haritası: hava navigasyonları için dizayn edilmiş uçuş haritası havai veri yapısı: toplama, derleme ve güncelletirme işlemlerini içeren üretim elemanı. bknz. digital üretim sistemi. hava boşluğu: atmosferin insanlar ve uçaklar üzerindeki fonksiyonel etkilerinin yok olduğu bölgeler. affin bozulması: bir eksen veya referans düzlemindeki ölçeklerin farklı olması. affin dönüşümü: düz doğruların düz ve paralel doğruların paralel kaldığı bir dönüşüm. açılar değişime uğrayabilir ve diferansiyel ölçek değişimleri olabilir. yığışım: iki veya daha fazla birbirlerine yakın bulunan detayları tek bir detay olarak gruplayan genelleştirme işlemi. toplam: nokta konumlarında veya daha küçük istatiksel ünitelerde toplanan verilerin daha büyük bir ünitede birleştirilmesi. kümeleme işlemi: karma görüntü olarak, birçok ayrı bölümü veya veri kategorilerini bir grup içinde bir araya getirme işlemi. aeronautical pilotage chart aeronavtical data maintenance aeropause affine deformation affine transformation agglomeration aggregation aggregation operations hava almanağı: birleşik devletler deniz gözlem laboratuvarları ile kraliyet notik almanak bürosunun air almanac Füsun Balık Şanlı ( 6

7 ortak yayınıdır. 6 aylık bir süreyi kapsar. seçilmiş gök cisimlerinin denklinasyon ve greenwich saat açısı ile navigasyonda kullanılan gök e ait ekstra verilerin tablolaştırılmış değerlerini ihtiva eder. hava bazı: 1.(fotogrametri) iki hava istasyonunu birleştiren doğru veya bu doğrunun uzunluğu. 2.stereoskobik model ölçeğinde aletle karşılıklı perspektif merkezler arasındaki mesafe. bknz. hava istasyonu. altimetry: referans bir yüzeyden olan yüksekliği gösteren cihazdır. barometrik altimetre; precision altimetre; radar altimeter ve ölçme altimetre sine bknz. anaglif : genellikle kırmızı ve mavi, uygun renklerde iki görüntünün üs tüste basıldığı veya yansıtıldığı bir stereogram. uygun tamamlayıcı renklerdeki filtreli gözlük ile bakıldığında stereoskopik görüntü oluşur. analog: kesikli sayım yerine sürekli ölçüm prensibiyle çalışan veri kayıt şekli örneğin, sürekli hatlarla olan bir kağıt harita analog, piksellerden oluşan bilgisayarda görüntülenen bir harita isedijitaldir. analog aletler: sayısal büyüklükleri fiziksel değişkenler olarak temsil eden aletler. bütün değerler belli biraralıkda, örneğin dönüşüm mekanik dişli sistemlerindeki gibi rotasyon ve mekanik kayıpları temsil eden dirençler kullanan analog ağlardaki voltaj veya akım olarak verilirler. stereoskopik kıytmetlendirme aletleri fotogrametrik analog aletlerin örnekleridir. analiz: bir işlemin belirli bir yöntemle metodolojik olarak incelenmesi ve daha detaylı çalışmalar için ilgili birimlere bölünmesi. yardımcı very: yedek veya bütünleyici veri depresyon açısı: 1.düşey bir düzlemde yatay ve alçalma hattı (bir gözlemciden bir objeye) arasındaki açı. 2.hava fotoğrafçılığında, hava kamerasının optik ekseni ve yatay arasındaki açı. alçalma düşey açısı, negatif açı diye de bilinir. bknz. yükseklik açısı, dönüklük açısı, gerçek depresyon açısı. refraksiyon nedeniyle kırılan ışığın açısı. air base altimeter anaglyph analog analog instruments analysis ancillary data angle of depression Füsun Balık Şanlı ( 7

8 angle of elevation: düşey bir düzlemde yatay ekden ile ölçücüden bir objeye doğru gittikçe yükselen hat arasındaki açıdır. artan düşey açı; artı açı olarak da adlandırılır. arazi örtüsü: 1. uçuş yolunda stereskopik bindirme ve uçuş hatlarında paralel bindirmeler oluşturularak hava fotoğrafı ile arazi örtüsü çekilmelidir.2. şayet radar ( shoran ) kullanılırsa kayıt edilmiş radar (shoran ) mesafeleri her çekim için uygundur.3. coğrafi arazi örtüsü haritalar veya diğer grafik materyaller ile tamamlanılmalıdır. alan şekil tramı: bataklık, meyva ağaçları, kum gibi harita veya plan arazi özelliklerini göstermek için küçük noktaları kapsayan negatif veya pozitif foroğraf. bkz. contact screen; line pattern. suni yer uydusu: ayın haricinde insan yapısı yer uydusudur suni yapı: bir ölçüm noktasının yerini belirlemek amacıyla kullanılan göreceli olarak daha sağlam nesnelerdir. bu nesneler;kayada bronz, beton blok, demiryolu ve köprü ayağı gibi insan yapısı nesneleri içerir. atlas gridi: numaralarla ve harflerle haritada, fotoğrafta veya diğer grafiklerde bir noktanın veya bölgenin yerini tanımlayan referans sistemi. ayrıca alfanumerik grid diye de adlandırılır atmosferik kırılma: dünya atmosferinden geçerken oluşan ışığın kırılmasıdır. atmosferik kırılma, hem astronomic hem de dünya yüzeyine ait kırılmayı kapsar. öznitelik: bir olay veya yerin bir karakteristiğidir. bu fiziksel, sosyal, ekonomik veya doğadaki özellikler olabilir. mesela, yolun isimleri ve tipleri yolun özelliğidir eksen: kamera ekseni, Kolimasyon ekseni, koordinat ekseni, ekvatoryal eksen fiducial eksenler, yatay eksen, büyük eksen, küçük eksen, optik eksen, kutupsal eksen, yarıçap büyük ekseni, yarıçap küçük ekseni, düzeç seviye ekseni, topple eksen, transvers eksen, düşey eksen, x ekseni, y ekseni, z ekseni. bant: kanal. elektromanyetik radyasyon dalga boylarının bir bölgesi. angle of elevation area coverage area pattern screen Artificial satellite artificial monument atlas grid atmospheric refraction attribute axis band Füsun Balık Şanlı ( 8

9 baz doğrusu: 1. (ölçüm) olağan dikkatten daha fazla özen gösterilerek ölçülen doğru. diğer ölçümler koordinasyon ve korelasyon açısından bu doğruya dayandırılır. 2.(jcs) (fotogrametri) iki düşey hava fotoğrafının temel noktaları arasındaki hat. genellikle diğer fotoğrafın temel noktası transfer edildikten sonra bir fotoğraf üzerinde ölçülür. 3.(jcs) (üçgenleme) birbirine bağlanmış üçgenler serisinin bir kenarı, bu kenarın önceden belirlenmiş doğruluk ve hassasiyetle ölçülmüş uzunluğu ve bu uzunluktan faydalanılarak diğer üçgenlerin kenar uzunlukları hesaplanır.( üçgenlemedeki baz doğruları bunlarca kontrol edilecek çalışmanın karakterine göre sınıflandırılır ve bunların ölçümünde kullanılan alet ve yöntemler her sınıf önceden tanımlanmış muhtemel hatalardır. bu muhtemel hatalar uzunluk biriminde şu şekilde ifade edilirler birinci derecede baz doğrusu, ; üçüncü derece baz doğrusu, ; ikinci derece baz doğrusu, ) üçgenleme baz doğrusu diye de adlandırılır. 4.(uspls) bir başlangıç noktasından bir enlem paraleli üzerinde doğu-batı doğrultusunda uzanan doğru. aynı başlangıç noktasından geçen temel meridyenle kaplanan alandaki kadastral ölçüler için diğer doğrular bu doğrudan başlatılır. 5.(navigasyon) loran sistemindeki iki istasyon gibi bir konum doğrusunun belirlenmesi için birbiriyle bağlantılı çalışan iki radyo istasyonu arasındaki doğru. batimetrik: okyanus tabanının topoğrafik haritası. semt: 1. (jcs) (genel) belirli bir datumdan bulunulan noktadan ikinci bir noktaya saat istikameti yönünde ölçülen yatay açıdır.bearing angle diye de bilinir.grid bearing relative bearing e bknz. 2.(novigasyon) bir yer noktasına diğer yer noktasından olan ve belirli bir referans doğrultusunda olan açısal mesafe olarak ifade edilen yatay doğrultudur.genellikle referans doğrultusu (0 ) den saat istikameti yönünde 360 ye kadar ölçülür.bazen semt ile azimuth birbirlerinin yerine kullanılırlar.ancak semt açısı navigasyonda yer noktalarına uygulanırken azimut,dünya üzerindeki bir noktadan gök küresi üzerindeki bir noktaya olan doğrultular için kullanılır. binoküler: iki gözü aynı anda kullanan optik alet. binoküler görüntü: iki gözle eş zamanlı görüntü. kaba hata: genellikle dikkatsizlik nedeniyle yapılan hata. kaba hata büyük ve kolayca tespit edilebilir, daha küçük ve daha tehlikeli, veya çok küçük ve rastgele hatadan ayırt edilemeyecek şekilde olabilir. base line bathymetric bearing binocular binocular vision - blunder Füsun Balık Şanlı ( 9

10 kaba hatalar tekrarlama ve travers kapama veya denklem çözümünü orjinalinde yerine koymak gibi dış kontrollerle tespit edilebilir. parlaklık ölçeği- (fotoğrafçılık) görüntü alanı için kamera istasyonunda ölçülen gerçek arazideki en derin gölgeye resmin parlaklığının oranı. parlaklık değeri: uzaktan algılama sistemleri tarafından kaydedilen dünya yüzeyinde yansıtılan ve yayınlanan enerji miktarı. bu veriler cct lerde sayısal görüntü işleme amacıyla sayısal değerler olarak kaydedilirler. görüntünün parlaklığı fazla olduğu oranda, sayısal değer de büyüktür. cct de depolanan değerler genelde parlaklık değeri olarak belirtilir. yansıma değerlerini doğru olarak temsil edecek şekilde ölçeklendirilmedikçe bunları yansıma değeri olarak tanımlamak uygun değildir. kalibrasyon: hataları düzeltmek veya telafi etmek için kullanılırlar kartografik detay: kontrol noktası.hareket kontrolü, atış ayarlaması için hedef belirleme veya bir konum için referans olan dünya yüzeyinde önceden belirlenmiş nokta. 2.(jcs) elektronik olarak veya gözlemlerle uçuştaki bir uçağın konumunun kara veya deniz üzerinde belirlenebildiği coğrafi konum. 3.bir düğüm noktasının veya uzunluk noktasının çevresinde bu noktaların doğruluğunun kontrolü için nokta. harita: 1. temel harita bilgilerinin istenilen kullanım için kritik olan diğer bilgiler ile birleştirildiği, genellikle ulaşım veya diğer amaçlar için tasarlanmış özel amaçlı harita. brightness scale brightness value calibration cartographic feature check point chart kıyı haritası: gemilerin kıyıya uygun pozisyon alabilmesi için açık deniz navigasyonu ve askeri operasyonlar için resmedilmiş bilgi ile desteklenmiştir. 1: den 1: a ölçekli üretilmiştir. şehir planı: renk karması: coastal chart city plan color composite Füsun Balık Şanlı ( 10

11 komparatör: 1.bir büyüklüğü belli standartlara göre ölçen alet. 2.herhangi bir düzlem yüzeyde (örneğin fotoğrafik düzlem) bir noktanın diğer bir noktaya göre dik koordinatlarını belirleyen optik alet. 3.(ölçme) uzunluk standardını karşılaştırmak, bu standartları alt bölümlere ayırmak, veya ölçüm aletleri için standart bir uzunluk belirlemek için bir alet bütünleme ölçeği: bilgsayar destekli tasarım: bilgisayar destekli harita: operatöre standart harita fonksiyonlarında yardımcı olan yazılım. computer assisted mapping (bilgisayar destekli harita) olarak da adlandırılır. şekil koruyan harita izdüşümü: haritası yapılacak küçük alanlı yüzeyin şeklini koruyan ve herhangi bir nokta çevresinde tüm açıların doğru olarak temsil edildiği bir harita izdüşümü. ayrıca, ortomorfik harita izdüşümü de denir. sürekli ton gri ölçek: beyazdan siyaha ve geçirgenden opaka uzanan bir ton ölçeği. bkz. continuous wedge ( sürekli kama); bkz. step wedge (basamaklı kama.) münhani: genellikle ortalama deniz seviyesinde tanımlanmış bir datum yüzeyi üzerinde veya altında tüm noktaları aynı yükseklikte olduğu düşünülen yeryüzündeki hayali yükseklik çizgileri. münhani değeri: genellikle ortalama deniz seviyesinde, belirli bir datuma göre, relatif yüksekliği göstermek için bir münhani çizgisi üzerine yerleştirilen sayısal bir değer. münhani aralığı: iki komşu münhani çizgisi arasındaki yükseklik farkı. bkz. değişken münhani aralığı. münhani çizgisi: harita üzerinde eşit yükseklikleri temsil ettiği düşünülen çizgiler ( veya eş yükseklik eğrileri.) comparator compilation scale computer aided design computer aided mapping conformal map projection continuous tone gray scale Contour contour value contour interval contour line Füsun Balık Şanlı ( 11

12 münhani haritası: münhani çizgilerinin kullanımıyla rölyefi gösteren topoğrafik harita. contrast: bir negatif ve pozitif üzerinde aydınlık ve karanlıklar (gölgeler) arasındaki gerçek yoğunluk farkı. yoğunluğun büyüklüğü ile ilgili olmayıp sadece yoğunluk farkıdır. kontrol noktası: 1.yatay ve düşey kontrol ağında koordinatları bilinen istasyon. bir veri setinde veya fotoğrafta belirtilir ve diğer istasyon datalarını ilişkilendirmek için kullanılır. terim genelde tipini ve amacı belirtecek şekildedir. örneğin yer kontrol noktası, yatay kontrol noktası, fotokontrol noktası, resim kontrol noktası veya düşey kontrol noktası. bknz. kontrol istasyonu, ikinci derece control noktası, ek kontrol noktası. 2.(jcs) mozaik yapımında, yer ölçüleriyle belirlenen ve fotoğrafta da bulunan nokta. koordinat eksenleri: grid koordinatları doğrusal ölçü (uzunluk ) olarak genellikle metre ve bazen yarda, feet veya diğer birimler cinsinden verilir. coğrafik koordinatlar ise açısal ölçü olarak genellikle derece ve bazen grad cinsinden verilir. koordinat dönüşümü: 1. orijin noktasında koordinat eksenlerinin döndürülmesi ve ötelemesi ile değişikliğe maruz kalan koordinatların oluşturulmasını sağlayan matematiksel işlemler. orijinin yer değiştirmesi, koordinatlar eksenleri boyunca ölçeğin değişmesi, referans uzayda geometrinin ve büyüklüğün değişmesi. 2. bu işlemi tamamlamak için kullanılan parametre setleri. ayrıca bkz. affine transformation, rectification, datum transformation. uygunluk: (stereoskopi) bir fotoğraf çiftinde karşılıklı görüntülerin aynı epipolar düzlemde olma şartı; y paralaksının olmaması. karşılıklı görüntü noktaları: bindirmeli iki veya daha fazla fotoğrafta tek bir objenin görüntüleri. contour map contrast control point coordinate axes coordinate conversion Correspondence corresponding image points veri tabanı: 1. Veri kümesi, diğer bir veri kümesinin tamamı veya bir parçası, mevcut bir veri işleme sistemi veya mevcut amaç için yeterli en az bir dosya. 2.bir sisteme esas olan veri topluluğu. 3.(sayısal haritacılık). grafik, metin veya sayısal formatta tutulan değerlendirilmiş mc&g verilerinin düzenlenmiş kümesi. bir veri tabanında tek tip (arazi yükseklik verisi) veya çeşitli veri dosyaları data base Füsun Balık Şanlı ( 12

13 (kartoğrafik, jeodezik) bulunabilir. bunlar :1. bilgi hakkında bilgi tutan, 2) veri hakkında bilgi tutan, 3) veya güncel verileri tutan veritabanları olabilir. veritabanı sistemi: veri tabanının tüm fonksiyonlarını yerine getirmek için organize edilmiş metod,makine ve insane unsurlarının birleşimidir. veri birleştirme: veya birleştirilmesidir. birleştirme farklı formattaki veri kümeleri (vektör, raster) veya aynı formattaki veri kümeleri arasında olur. birleştirme derecesi kullanım amacına ve veri kümesinin inceliğine bağlıdır. veri işleme: verinin sıralanması, girişi, çıktısı, rapor oluşturma gibi birçok kullanıcı için ortak veri işlemlerine verilen addır veri kalitesi: verinin doğası ve tanımına ilişkin göstermiş olduğu tamlık ve mükemellik derecesinin bir göstergesidir. veri yumuşatma: sayısal verinin frekans içeriğini düşüren bir yöntemdir. bilgi bir dizi gerçek veya yapay işlemlerle veri içinden elenir. amaç tutarsız sayısal verinin yok edilmesi ve yeryüzeyinin daha anlaşılabilir bir tanımının elde edilmesidir veri yapısı: sembolik ifadelerin ve bunların depolanmasındaki karakteristiklerinin gramer yapısını ifade eder. aynı zamanda chain node, link and node, spaghetti vector, topological entities konularına veri topolojisi: verinin özel parçalarının birbirleriyle veya diğer parçalarıyla arasındaki ilişkiyi veya sırayı ifade eder. data base system data fusion data manupulation data quality data smoothing data structure data topology Yoğunluk: 1.(fotoğrafçılık) pozlanmış bir filmin, yüzeyin ya da banyo sonrasındaki kağıdın ya da direct görüntünün (basılmış malzeme olması durumunda) koyuluk derecesinin ölçümü. bu tam olarak, yayımlanan ışığın isabet oranı olan optik opaklığın logaritması şeklinde tamamlanır. Bu saçılan ya da spekular ışığın kullanımıyla değişir. bknz. karakteristik eğri ya da kontrast. 2.(kartoğrafya) detay miktarı bir harita veya grafik üzerinde gösterilir. yoğunluk ölçekle değişir ve bölgenin doğası belirlenir. 3.(ölçme) verilmiş bir ölçüm veya alandaki kontrol noktalarının sayısı. density Füsun Balık Şanlı ( 13

14 görüntü işleme: Fotoğrafik veya görüntü verilerine uygulanabilen her çeşit işlemlerin bütünü. Bunlar, görüntü sıkıştırması, görüntü düzeltmesi, görüntü zenginleştirmesi, filtreleme ve diğer tanımlama tekniklerini içerir ama bunlarla sınırlı değildir enterferometre/ interferometre: kullanıcı ve bilgisayar arasında iki yönlü elektronik iletişime izin veren sistem. aynı kaynaktan yayılan iki veya daha fazla dalga silsilesinin girişimini ölçmek yada üretmeye yarayan düzenek.kaynakların açısal genişliğini ölçmek yada diğer maksatlar için dalga boylarını ölçmede kullanılır. Landsat: ilk olarak 1972 de nasa tarafından yörüngeye yerleştirilen yeryüzünü gözlemleyen bir seri uyduların genel adı. landsat çeşitli algılayıcılar içermektedir.bunlar arasında return beam vidicon (rbv), (mss) multispectiral tarayıcı, tematik harita yapıcı (tm) orjinal olarak erts, diye adlandırılır (yeryüzü kaynakları teknoloji uydusu). büyük ölçekli harita: 1: yada daha büyük ölçekli haritalardır lazer: uçak ile yeryüzü yüzeyi arasındaki düşey mesafeyi uçaktan devamlı lazer hüzmesi göndererek ölçen elektronik alet harita: 1. diğer gezegenler veya yeryüzünün bir parçası, yada tümünün, doğal ve yapay detayların belirlenen bir ölçekte düz bir satıh üzerinde grafik gösterimidir. detaylar, bir koordinat referans sistemine göre konumlandırılır. harita izdüşümü: kabul edilen bir yersel datum yüzeyindeki ilgili sistemin sanal çizgilerinin, bir düzlem tabaka üzerindeki sistemli çizgiler bütünüdür. bir harita izdüşümü geometrik yapıdan ya da matematiksel analiz ile elde edilir. alan korur harita izdüşümü; albers konik alan korur harita izdüşümü; aphylatic harita izdüşümü; authalic harita izdüşümü; azimutal mesafe korur harita izdüşümü; bonne harita izdüşümü; cassini harita izdüşümü; cassini soldner harita izdüşümü; açı korur harita izdüşümü; konik harita izdüşümü; iki standart paralelli konik harita izdüşümü; silindirik alan korur harita izdüşümü; silindirik eş mesafeli (spaced) harita izdüşümü; silindirik harita izdüşümü; çift azimutlu harita izdüşümü; alan korur harita izdüşümü; ekvatoral harita izdüşümü; güneş saati harita izdüşümü, goode nin kesikli homolosine izdüşümü; hammer izdüşümü; homalografik harita izdüşümü; kesikli harita izdüşümü; loborde image processing interferometry landsat large scale map aser map map projection Füsun Balık Şanlı ( 14

15 harita izdüşümü; lambert azimutal kutupsal harita izdüşümü; lambert meridyen düzlemi üzerine eş merkezli harita izdüşümü; lambert açı korur konik harita izdüşümü; lambert zenital alan korur harita izdüşümü; merkator harita izdüşümü; meridyensel ortografik harita izdüşümü; düzeltilmiş lambert açı korur harita izdüşümü; düzeltilmiş çok konili harita izdüşümü; mollweide homalografik harita izdüşümü; perspektifsiz azimutal harita izdüşümü; eğik harita izdüşümü; eğik merkator harita izdüşümü; "orthembadic" harita izdüşümü; ortografik harita izdüşümü; teğet bir silindir üzerine perspektif harita izdüşümü; kutupsal ortografik harita izdüşümü; kutupsal stereografik harita izdüşümü; çok konili harita izdüşümü; çok yüzlü harita izdüşümü; dik harita izdüşümü; dik çok konili harita izdüşümü; basit konik harita izdüşümü; sinüzoit harita izdüşümü; eğik harita izdüşümü; stereografik görüş harita izdüşümü; stereografik harita izdüşümü; stereografik meridyensel harita izdüşümü; transvers harita izdüşümü; transvers merkator harita izdüşümü; transvers çok konili harita izdüşümü; werner harita izdüşümü.. ortalama arazi yüksekliği / ortalamayer yüksekliği : ortalama deniz seviyesinden itibaren fotograflanan alandaki arazinin ortalama yüksekliği. fotoğraflanacak alanın ortalama deniz seviyesininden olan ortalama yüksekliği. 19 yıllık kaydedilmiş tüm üst suların ortalama yüksekliği yerden bu süre içinde hesaplanmış yükseklik. ortalama deniz yüksekliği: yükseklikler için referans olarak kullanılan gelgitin tüm safhaları için, deniz yüzeyinin, gelgitin tüm safhalarında, ortalama yüksekliği (genellikle minumun 19 yıllık bir periyottaki, saatlik yükseklik okumalarının ortalamasıyla bulunur. model koordinatları: stereo modelde görüntülenen herhangi bir noktanın alet eksenlerine göre konumunu tanımlayan uzay koordinatları. model ölçeği: bir stereomodelde ölçülen bir uzunluk ile bu uzunluğun dünya üzerindeki karşılığı arasındaki bağıntı. (modelde ölçülen uzunluğun,bunun dünya üzerindeki uzunluğuna oranıdır.) mozaik: 1.(fotogrametri)yeryüzeyinin bir parçasının fotografik olarak sunulması amacıyla bindirmeli hava fotograflarının birleştirilmesi.ayrıca hava mozaiği de denir. mean ground elevation mean sea level model coordinates model scale mosaic Füsun Balık Şanlı ( 15

16 nadir: gözlemcinin altında zenithin doğrudan karşıtı olan gökküre üzerindeki bir nokta. eğik hava fotoğrafı: yatay ve düşey düzlemler arasındaki bir düzlemde, kamera ekseni ile alınan hava fotografı. genellikle eğik (oblique) olarak bilinir. (1) çok eğik (high oblique)-görünen ufuk resimlerde görülür. (2) az eğik (low oblique) görünen ufuk görülmez. yöneltme: fotogrametrik yöneltme, doğal arazi detaylarının iki projektörden bindirilimiş fotoğraflarının optik projeksiyonuyla bir minyatür ölçekte yeniden yaratılmasıdır. bütün eşlenik ışınlar uzayda kesiştiği zaman model oluşturulur. ortofoto harita [İng. orthophoto, orthophoto map]: Hava fotoğraflarının geometrik düzeltmeleri sonunda, niteliği alışılmış çizgi harita ile aynı olan, üzerine harita bilgileri de eklenmiş fotoğraf görünümlü harita. ortofotomozaik: aynı ölçeğe sahip mozaik oluşturan ortofotoların birleşiminden oluşan görüntü. ortorektifikasyon: arazi rölyefinden ve eğikliğinden kaynaklanan görüntü kayıklıklarının giderilmesi işlemi bindirme: 1.fotografçılıkta bir fotografın diğer fotografta bulunan aynı alanı kapsama oranı. genellikle yüzde olarak ifade edilir. bir uçuş doğrultusundaki uygun hava fotografları arasındaki bindirmeye, ileri (boyuna) bindirme ya da ileri örtü denir. aynı zamanda son örtü de denir. komşu paralel uçuş doğrultularındaki fotograflar arasındaki bindirmeye enine (kenar) bindirme ya da enine örtü denir. 2. kartografyada bir haritanın diğer haritalar tarafından kaplanan alanı örten bölümüdür. 3.iki ölçü kaydında kapsanan alan. kayıtlar, belirleyici bölümleri olmayan bir ya da daha çok ortak sınır çizgilerine sahip olarak tanımlanmıştır. (fotogrametri) farklı pozlama istasyonlarından alınan iki fotograf. bu fotograflardan bir tanesinin bir bölümü diğer fotoğrafın bir bölümünün görüntülediği aynı alanı görüntüler. paralaks: 1.fotografta, gözlenen noktadaki değişikliğe bağlı olarak, bir objenin bir referans noktasına göre konumunda görünen değişiklik. 2.yüksekliklerindeki farklılıktan dolayı yeryüzündeki objeler arasındaki görünen farklılık. nadir oblique air photograph orientation orthophoto, orthophoto map orthophotomosaic orthorectification overlap parallax Füsun Balık Şanlı ( 16

17 pasif uydu: çıktı gücüne yardımcı hiçbir güç kaynağı taşımayan uydu;pasif reflektör uydu passive satellite fotograf bazı: birbirini takip eden iki adet komşu düşey hava fotograflarının asal noktaları arasındaki uzaklık. genellikle diğer baskının asal noktası transfer edildikten sonra tek bir baskı üzerinde ölçülür. photo base fotograf merkezi: kameranın köşe markalarının görüntüleriyle belirlenen fotografın merkezi, mükemmel dengelenmiş bir kamerada fotograf merkezi ve asal nokta tanımlıdır. photograph center piksel: taranan görüntünün ya da grid kareli bir haritada bilginin en küçük birimini ifade eden bir resim elemanı. pel diye de bilinir. rektifikasyon: fotogrametride dönük veya eğik fotoğrafın yatay refarans düzlemi üzerine projeksiyon işlemi. uzaktan algılama: bir kayıt cihazı ile çalışılacak obje veya olay ile ilgili fiziksel veya yakın temas olmadan, bazı öznitelik bilgilerinin toplanması veya ölçülmesi.bazen mor ötesinden radyo dalgaları bölümüne kadar olan dalga boyları arasında veri toplama işlemi ile sınırlandırılır. pixel rectification remote sensing çözünürlük: 1. rastert uygulamalarda, çözünürlük birim uzunluktaki piksel sayısıdır. 2. özel koşullarda algılayıcı sistem tarafından ayırtedilebilen en küçük detayın büyüklüğü 3. algılayıcı sistem tarafından tesbit edilebilen eşlenik iki özellik arasındaki minumum mesafe veya özelliğin en küçük boyutu. çözünürlük Füsun Balık Şanlı ( 17

18 Fotogrametri [İng. Photogrammetry]: Fotoğraf yardımı ile ölçme ve bilgi toplama bilimi ve teknolojisi. fotogrametrik harita yapımı [İng. photogrammetric mapping]: Hava fotogrametrisi yöntemi ile haritaların üretilmesi. fotoplan [İng. photoplan]: Düz alanların hava fotoğraflarının tam düşeye dönüştürülerek ve ölçeklendirilerek oluşturulmuş, geometrik olarak harita özelliği taşıyan fotoğrafik ürün. Hava Fotogrametrisi [eski: havai fotogrametri, İng. Aearial Photogrammetry, aerial suvey, Aero Photogrammetry]: Uçaktan çekilen fotoğraflar ile çalışan, orta ve büyük ölçekli harita üretiminde yoğun ve yaygın olarak kullanılan fotogrametri identifikasyon [İng. identification]: Fotogrametrik kadastro çalışmalarında daha sonraki stereo değerlendirmede kullanılmak üzere taşınmaz mal sınırlarının, arazi kadastrosu çalışmalarında büyütülmüş hava fotoğrafları üzerinde gösterilmesi işi. identifikasyon fotoğrafı [İng. identification photograph]: Fotogrametrik yöntemle arazi kadastrosu çalışmalarında taşınmaz mal sınırlarını gösteren büyütülmüş hava nirengi [İng. triangulation]: Arazide, kenarları birkaç km ya da daha büyük olan üçgenler oluşturarak ve bu üçgenlerin açılarını ölçerek, ayrıntı ölçmelerine temel oluşturacak bir kontrol ağı kurma işi, Üçgenleme. nirengi noktası [İng. triangulation point]: Nirengi yöntemini uygulayabilmek ve ayrıntı noktalarının ölçülmesine de temel olabilmesi için arazide oluşturulan üçgenlerin köşe noktaları, üçgenleme noktası. peyzaj [İng. landscape]: Bir yörenin doğal görünüşü ya da bu doğa üzerinde insan yapısı nesneler ile birlikte görünümü, görünüm. peyzaj düzenlemesi [İng. landscape design]: Bitki örtüsü vb doğal ya da yapay öğeleri düzenleyerek doğayı başkalaştırma sanatı ve işi. peyzaj koruma: Var olan doğal görünümü koruma, bunların geliştirilmesi, iyileştirilmesi yönündeki çalışmalar. sayısal harita [İng. digital map]: Harita bilgileri sayısal olan, bilgisayar dosyalarında saklanan, bilgisayar ekranında görüntülenebilen, otomatik çizicide çizgisel ürüne Füsun Balık Şanlı ( 18

19 dönüştürülebilen harita türü, dijital harita. sayısallaştırma [İng. digitizing]: Çizgi haritaları ve planları sayısal harita biçimine dönüştürme işi. standart topoğrafik fotogrametrik harita [İng., standart topografphic and photogrametric map]: 1988 tarihli yönetmeliğine göre, fotogrametrik yöntemle üretilmiş,1/5000 ölçekli topografik harita. STF Harita. yer kontrol noktası [İng. ground central point]: Fotogrametri yöntemi ile harita yapımında, hava fotoğraflarının çekiminden önce arazide oluşturulan, hava işaretleri yapılan, koordinatları yer ölçme yöntemleri ile elde edilen kontrol noktası. Füsun Balık Şanlı ( 19

20 Füsun Balık Şanlı ( 20

21 Füsun Balık Şanlı ( 21

22 Füsun Balık Şanlı ( 22

23 Füsun Balık Şanlı ( 23

24 Füsun Balık Şanlı ( 24

25 Füsun Balık Şanlı ( 25

26 Füsun Balık Şanlı ( 26

27 Füsun Balık Şanlı ( 27