Dr. ALİ KEREM KAYHAN ULUSLARARASI HUKUKTA ATMOSFERİN KORUNMASI VE DEVLETLERİN SORUMLULUĞU

Transkript

1 Dr. ALİ KEREM KAYHAN ULUSLARARASI HUKUKTA ATMOSFERİN KORUNMASI VE DEVLETLERİN SORUMLULUĞU

2 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... V İÇİNDEKİLER... VII KISALTMALAR...XIII GİRİŞ...1 BİRİNCİ BÖLÜM ULUSLARARASI HUKUKTA ATMOSFER I. ATMOSFERİN YAPISI...7 II. ATMOSFERİN HUKUKİ STATÜSÜ...9 A. Atmosfere İlişkin Hukuki Çalışmalar...11 B. UHK nin Gündemine Gelmesi...12 C. Atmosfer ve Hava Hukuku Ayrımı...14 III. ATMOSFERİ TEHDİT EDEN ÇEVRE SORUNLARI...17 A. Hava Kirliliği...18 B. Nükleer Zarar Tehdidi Nükleer Silahlar Nükleer Enerjinin Barışçıl Kullanımı C. Ozon Tabakasının İncelmesi...31 D. Küresel İklim Değişikliği IV. ATMOSFERİN DOĞAL KAYNAK OLARAK NİTELİĞİ... 40

3 VIII V. ATMOSFERİN ULUSLARARASI STATÜSÜNE İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER...42 A. Küresel Ortak Alanlar (Global Commons)...43 B. İnsanlığın Ortak Mirası (Common Heritage of Mankind) C. İnsanlığın Ortak Kaygısı (Common Concern of Humankind).. 50 İKİNCİ BÖLÜM ATMOSFERİN KORUNMASI VE ULUSLARARASI HUKUKTA SORUMLULUK I. GENEL OLARAK ULUSLARARASI HUKUKTA SORUMLULUK...55 A. Uluslararası Hukukta Sorumluluğun Kaynağı...57 B. Ulusal Hukukta Sorumluluktan Farkları C. Sorumluluğa Dair Uluslararası Hukuk Komisyonu Çalışmaları Genel Çerçeve Hukuka Aykırı Fiil Sorumluluğun Devlete İsnat Edilmesi Devletin Organları Marifetiyle Fiil İşlemesi D. Sorumluluk ve Zarar İlişkisi Kusur Objektif Sorumluluk Halleri E. Zararın Giderilme Yöntemleri Eski Hale Getirme Tazminat Tatmin...78 F. Sorumluluğu Ortadan Kaldıran Haller Meşru Müdafaa Mücbir Sebep Rıza Karşı Önlemler... 80

4 5. Tehlike ve Zaruret Halleri G. Uluslararası Topluma Karşı Sorumluluklar Uluslararası Hukukun Emredici Kurallarından Kaynaklanan Yükümlülüklerin Ağır İhlalleri Uluslararası Topluma Karşı Yükümlükler...81 II. DEVLETİN ÇEVRE SORUMLULUĞU A. Uluslararası Çevre Hukuku ve Egemenlik B. Sorumluluk Hukuku ve Çevre Çevrenin Tanımlanması Sorunu Çevre ve Sorumluluk C. Trail Smelter Davası ve Sorumluluk Hukukunda Etkileri Genel olarak Trail Smelter Davasının Uluslararası Çevre Hukukuna Dâhil Olması İlkenin Günümüzde Uygulanabilirliği...95 D. Uluslararası Çevre Hukukunda Sorumluluğun Yürütülmesinde Yaşanan Güçlükler Zararın Tanımı ve Tespiti Zararın Derecesi Faaliyet ile Zarar Arasında Bağ Kurulması E. Uluslararası Çevre Hukukunda Zararın Bertaraf Edilmesi Gerekli Özeni Gösterme (Due Diligence) Zarar Vermeme İlkesi Zararın Ortaya Çıkmadan Önlenmesi (Önleme İlkesi) Zararın Çevre Hukukunda Karşılık Bulması (Kirleten Öder İlkesi) İhtiyat İlkesi F. Zararın Giderilme Yolları Eski Hale Getirme Tazminat IX

5 X G. Çevre Alanında Sorumluluğa Gidilmesinde Yaşanan Güçlükler H. Çevre Sorumluluğuna Ait Alternatif Yöntemlerin İşletilmesi Kusursuz sorumluluk a. UHK nin Hukuki Sorumluluk Çalışmaları b. Kusursuz Sorumluluk Kurallarının İşletilmesi Cezai sorumluluk Erga Omnes Sorumluluk Küresel İşbirliği Sorumluluğu ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ATMOSFERİN KORUNMASI İÇİN OLUŞTURULAN İŞBİRLİĞİ REJİMLERİ I. KÜRESEL ATMOSFERİ KORUMA REJİMLERİ A. Ozon Tabakasının İncelmesi Meselesi Ozon Tabakasına İlişkin Uluslararası Çalışmalar Viyana Ozon Sözleşmesi Montreal Protokolü B. İklim Değişikliği Meselesi İklim Değişikliği Meselesine İlişkin Uluslararası Çalışmalar Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Kyoto Protokolü II. Rejimlerin Ortaya Koyduğu Sorumluluk Halleri A. Sorumluluğu Ortaya Koyarken Dikkat Edilen Hususlar Gelecek Nesillerin İhtiyaçlarının Gözetilmesi Sürdürülebilir Kalkınmanın Teşvik Edilmesi a. Ozon Rejiminde Sürdürülebilir Kalkınma b. İklim Değişikliği Rejiminde Sürdürülebilir Kalkınma..191

6 3. Devletlerin Ortak Fakat Farklılaştırılmış Sorumluluklarının Kabul Edilmesi a. Ozon Rejiminde Sorumluluk Sistemi b. İklim Değişikliği Rejiminde Sorumluluk Sistemi B. Denetim Sistemleri Ozon Rejiminde Denetim Sistemi İklim Değişikliği Rejiminde Denetim Sistemi C. Rejimlerde Türkiye nin Yeri ve Sorumlulukları Ozon Rejimi ve Türkiye İklim Değişikliği Rejimi ve Türkiye D. Rejimlerin Değerlendirilmesi ve Geleceği Ozon Tabakasının Korunması Rejimi ve Geleceği İklim Değişikliği ile Mücadele Rejimi ve Geleceği a. Paris Anlaşması b. Anlaşmada Ortak Fakat Farklılaştırılmış Sorumluluklar c. Paris Anlaşmasının Denetleme Sistemi d. Anlaşmanın Hukuki Boyutu e. Anlaşmada Türkiye nin Konumu SONUÇ KAYNAKÇA KİTAP VE MAKALELER ULUSLARARASI BELGELER BIRLEŞMIŞ MILLETLER BELGELERI BIRLEŞMIŞ MILLETLER KONFERANS METINLERI ULUSLARARASI HUKUK KOMISYONU KARAR VE BELGELERI XI

7 XII DIĞER ULUSLARARASI METINLER ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER ULUSLARARASI YARGI VE DANIŞMA KARARLARI T.C. KANUN VE YÖNETMELIKLERI ÇEVRIMIÇI KAYNAKLAR