BİRLEŞMİŞ MİLLETLER BİNYIL KALKINMA HEDEFLERİ KOCAELİ İL RAPORU

Transkript

1 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER BİNYIL KALKINMA HEDEFLERİ KOCAELİ İL RAPORU 12/04/2011 Bu rapor, Kent Konseyi nin T.C. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı nın uzman desteği verdiği MARKA/10-01/TD Yılında Bin Yıl Kalkınma Hedeflerinde Nerede" projesine dayanarak, Kent Konseyi organizesinde kurumların katılımları ile hazırlanmıştır. Sorumluluk Kent Konseyine aittir ve T.C. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı nın görüşlerini yansıtmaz. Kent Konseyi Fuar İçi Ekolojik Ev İzmit/ Tel: Faks:

2 2

3 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER BİNYIL KALKINMA HEDEFLERİ KOCAELİ İL RAPORU Hazırlayanlar: Kent Konseyi Doğu Marmara Kalkınma Ajansı 3

4 4

5 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER BİNYIL KALKINMA HEDEFLERİ Amaç 1: Mutlak Yoksulluğu ve Açlığı Ortadan Kaldırmak Amaç 2: Herkesin Temel Eğitim Almasını Sağlamak Amaç 3: Kadınların Konumunu Güçlendirmek ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliğini Geliştirmek Amaç 4: Çocuk Ölümlerini Azaltmak Amaç 5: Anne Sağlığını İyileştirmek Amaç 6: HIV/AIDS, Sıtma ve Diğer Salgın Hastalıklarla Mücadele Etmek Amaç 7: Çevresel Sürdürülebilirliği Sağlamak Amaç 8: Kalkınma için Küresel Ortaklıklar Geliştirmek 5

6 6

7 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 09 AÇIKLAMALAR 10 MUTLAK YOKSULLUĞU VE AÇLIĞI ORTADAN KALDIRMAK 11 HERKESİN TEMEL EĞİTİM ALMASINI SAĞLAMAK 18 KADINLARIN KONUMU GÜÇLENDİRMEK VE TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİNİ GELİŞTİRMEK 21 ÇOCUK ÖLÜMLERİNİ AZALTMAK 25 ANNE SAĞLIĞINI İYİLEŞTİRMEK 28 HIV/AIDS, SITMA VE DİĞER SALGIN HASTALIKLARLA MÜCADELE ETMEK 32 ÇEVRESEL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİN SAĞLANMASI 36 KALKINMA İÇİN KÜRESEL ORTAKLIKLAR GELİŞTİRMEK 44 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER BİNYIL KALKINMA HEDEFLERİ RESMİ HEDEF VE GÖSTERGE SETİ 45 KOCAELİ İLİ BM BİNYIL KALKINMA HEDEFLERİ GÖSTERGELERİ İZLEME KAPASİTESİ - HEDEF PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ 48 KOCAELİ İLİ BİRLEŞMİŞ MİLLETLER BİNYIL KALKINMA HEDEFLERİ KOCAELİ İL RAPORU METODOLOJİSİ 51 EYLEM ÖNERİLERİ 52 DESTEK VEREN KURUM/KURULUŞLAR LİSTESİ 54 7

8 TABLO LİSTESİ: TABLO 1: KOCAELİ İLİ YEŞİL KART SAHİPLİĞİ SAYISI TABLO 2: KOCAELİ İLİ SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKIFLARI SOSYAL YARDIM ÇALIŞMALARI TABLO 3: KOCAELİ İL SOSYAL HİZMETLER MÜDÜRLÜĞÜ SOSYAL YARDIM ÇALIŞMALARI TABLO 4: KOCAELİ İLİ HANE HALKI GELİRİNE GÖRE GELİR DAĞILIMI (MİLYON TL) TABLO 5: KOCAELİ İLİ KARŞILAŞTIRMALI İŞGÜCÜ GÖSTERGELERİ TABLO 6: TR42 KENDİ HESABINA ÇALIŞANLAR VE ÜCRETSİZ AİLE İŞÇİLERİ (BİN TL) TABLO 7: KOCAELİ İLİ DÜŞÜK AĞIRLIKLI DOĞUM HIZI TABLO 8: KOCAELİ İLİ KARŞILAŞTIRMALI ÖĞRETMEN BAŞI ÖĞRENCİ SAYILARI TABLO 9: KOCAELİ LİSELERİNDEN MEZUN OLAN VE ÖRGÜN LİSANS PROGRAMLARINA YERLEŞEN ADAY SAYILARI TABLO 10: TR42 BÖLGESİ TARIM DIŞI SEKTÖRLERDE ÜCRETLİ ÇALIŞAN SAYILARI (CİNSİYETE GÖRE) TABLO 11: KOCAELİ İLİ KARŞILAŞTIRMALI KADIN MİLLETVEKİLİ SAYISI TABLO 12: KOCAELİ İLİ KARŞILAŞTIRMALI BEŞ YAŞ ALTI ÖLÜM HIZI (BİNDE) TABLO 13: KOCAELİ İLİ BEBEK ÖLÜM HIZI TABLO 14: KOCAELİ İLİ KIZAMIK AŞILAMA GÖSTERGELERİ TABLO 15: KOCAELİ İLİ KARŞILAŞTIRMALI ANNE ÖLÜM HIZI (YÜZ BİNDE) TABLO 16: KOCAELİ İLİ KARŞILAŞTIRMALI EĞİTİLMİŞ SAĞLIK PERSONELİ TARAFINDAN YAPTIRILAN DOĞUM ORANLARI TABLO 17: KOCAELİ İLİ GEBELİĞİ ÖNLEYİCİ YÖNTEM KULLANMA ORANI TABLO 18: KOCAELİ İLİ GEBE İZLEME ORTALAMA ZİYARET SAYISI TABLO 19: KOCAELİ İLİ YILLARA GÖRE TÜBERKÜLOZ ÖLÜM SAYILARI TABLO 20: KOCAELİ İLİ ORMANLIK ALAN DAĞILIMI (HEKTAR) TABLO 21: KOCAELİ İLİ SO 2 VE PARTİKÜL MADDE ORTALAMALARI (MG/M 3 ) TABLO 22: KOCAELİ İL SU KAYNAKLARI PLANLAMASI TABLO 23: KOCAELİ İLİ İÇME SUYU KULLANILAN KAYNAK GÖSTERGELERİ TABLO 24: KOCAELİ İLİ İYİLEŞTİRİLMİŞ İÇME SUYU NÜFUS ERİŞİM ORANLARI TABLO 25: KOCAELİ İLİ İÇME SUYU ŞEBEKESİ ABONE SAYISI TABLO 26: KOCAELİ İLİ KANALİZASYON ŞEBEKESİ NÜFUS ERİŞİM ORANI

9 ÖNSÖZ İl bazında hazırlanan ilk BinYıl Kalkınma Hedefleri raporu olma niteliği taşıyan Birleşmiş Milletler BinYıl Kalkınma Hedefleri il Raporu ; nin Birleşmiş Milletler tarafından belirlenen kalkınmışlık göstergeleri çerçevesinde ne aşamada olduğunu gösteren bir belge niteliğindedir. Bunun yanı sıra, raporda kalkınma hedeflerine yönelik yürütülmesi gereken faaliyetler ve hedeflere yönelik ilerlemeyi izlemek için uygun göstergeler belirlenmiştir. MARKA Teknik Destek Programı Kapsamında başarılı projeler listesine giren bu raporlama çalışması ile; Binyıl Kalkınma Hedeflerinin 5. yılında nin durumunun tespit edilmesi, eksik görülen konularda çalışmaların yoğunlaştırılması ve çözüm önerilerinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Binyıl Kalkınma Hedefleriyle, 2015 yılına kadar tüm ülkelerin Binyıl Kalkınma Hedefleri leri çerçevesinde gerekli çalışmaları yaparak küresel kalkınmada mesafe kat etmeleri beklenmektedir yılından beri Yerel Gündem 21 Programı nda yer alan Büyükşehir Belediyesi İnsan Haklarının Türkiye de Binyıl Kalkınma Hedefleri nin Yerelleştirmesi Programına İlişkilendirilmesi projesi kapsamında seçilen 6 pilot ilden birisidir. Bu doğrultuda Binyıl Kalkınma Hedefleri kapsamında nin sorumlulukları bulunmaktadır. Hazırlanan bu raporla deki karar alıcı ve hizmet verici kurumların 5. yılında Binyıl Kalkınma Hedeflerindeki durumu tespit edilip; ilerlemeler ve geri kalmışlıklar konusundaki çalışmalara öncü bir kaynak sağlanmış olacaktır. Kent Konseyi ve rapor ekibi tarafından; nin kalkınmasına hizmet eden bu raporun hazırlanmasında katılımcılık esas alınmıştır. Bu kapsamda, raporun gerek başlangıç, gerekse hazırlık aşamalarında ilde öncü kurumlarda yetkili kişiler ziyaret edilmiş, bilgi sahibi kurumlardan ilgili uzmanların katılımıyla çalıştaylar düzenlenmiştir. Birleşmiş Milletler BinYıl Kalkınma Hedefleri İl Raporu nun hazırlanmasında başta Doğu Marmara Kalkınma Ajansı olmak üzere; rapora katkısını esirgemeyen ve emek veren tüm kurum ve kuruluşlara Kent Konseyi adına teşekkürü bir borç biliriz. Sedat YÜCEL Kent Konseyi Genel Sekreteri 9

10 AÇIKLAMALAR Birleşmiş Milletler BinYıl Kalkınma Amaçları ve Hedefleri, 2000 yılı Ekim ayında New York ta Birleşmiş Milletler in 21. Yüzyıldaki Rolü teması kapsamında düzenlenen BinYıl Zirvesi nde; 147 si devlet başkanı düzeyinde temsil edilen 189 üye ülke tarafından imzalanan BinYıl Bildirgesi ne dayalı olarak; Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) öncülüğünde geliştirilmiştir. BinYıl Kalkınma Amaçları ve Hedefleri, ismini 2000 li yılların başlangıcına atfen almaktadır. Söz konusu amaç ve hedefler 2015 yılına kadar ulaşmak üzere tasarlanmıştır yılına kadar gerçekleştirilmek üzere Yoksulluk, Eğitim, Toplumsal Cinsiyet, Sağlık, Çevre ve Küresel İlişkiler alanında 8 amaç başlığı altında 21 hedef belirlenmiştir. Belirlenen hedefler UNDP tarafından, raporda yer verilen 60 standart gösterge aracılığı ile her ülkede standart olarak takip edilmektedir. BinYıl Kalkınma Hedefleri, Birleşmiş Milletler tarafından, tüm uluslar arası topluluğun, beşeri kalkınmanın her yerde, herkese erişmesi ortak hedefi doğrultusunda, bir arada çalışmasına olanak sağlayan bir genel çerçeve olarak sunulmaktadır yılında Birleşmiş Milletler BinYıl Kalkınma Hedefleri Türkiye Raporu, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı koordinatörlüğünde, Birleşmiş Milletler Türkiye Mukim Koordinatörlüğü teknik desteği ile hazırlanarak yayınlanmıştır. Birleşmiş Milletler BinYıl Kalkınma Hedefleri il Raporu, Doğu Marmara Kalkınma Ajansı 2010 yılı Teknik Destek Programı kapsamında, proje başvuru sahibi Kent Konseyi yürütücülüğünde, Doğu Marmara Kalkınma Ajansı nca görevlendirilen uzman kadro tarafından hazırlanmıştır. Raporda kullanılan veriler, ilinde ilgili kurum, kuruluşlar ile ulusal düzeyde veri üreten kurum, kuruluşlardan alınan resmi verilerdir. Rapor, Birleşmiş Milletler tarafından belirlenen, amaç, hedef ve gösterge setinin il bazında araştırılmasını içermektedir. Resmi göstergeye birebir ulaşılamadığı durumda, eşdeğer göstergelere yer verilmiştir. lere ilişkin il bazında izleme kapasitesi, raporun son kısmında incelenmiştir. Verilere ilişkin nitel değerlendirmeler; il düzeyinde ilgili bürokratlar ile gerçekleştirilen bire bir mülakatlardan elde edilen sonuçlara dayanmaktadır. Çalışma süresince sarf etmiş olduğu yoğun çaba ve rapora katkılarından dolayı, sosyolog Sn. Çağatay Gökgöz e, rapora bilgi ve deneyimini aktarmaktan çekinmeyen tüm katılımcılara teşekkür ederiz. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı 10

11 AMAÇ 1: Mutlak Yoksulluğu ve Açlığı Ortadan Kaldırmak Mutlak Yoksulluğu ve Açlığı Ortadan Kaldırmak göstergeleri il bazında genel olarak ele alındığında, ilinin Türkiye nin olumlu olarak ilerisinde yer aldığı gözlemlenmektedir. ilinin Türkiye de sanayinin yoğunlaştığı bir kent olması, gelir düzeyini ve yoksulluğu olumlu olarak etkilemektedir. ilinde yaşayanlar arası gelir dağılımı, homojen bir görünüm sergilemektedir. İstihdam ve işgücüne katılma oranının, sanayi kompozisyonu itibariyle yüksek olması beklenirken, söz konusu oranlar Türkiye ortalamasına yakın seyir izlemektedir. Güçlü sanayi kompozisyonu, aynı zamanda, işgücü içerisinde kendi hesabına çalışanlar oranının düşük olmasına yol açmaktadır. İlin gelişmiş sosyo-ekonomik yapısı, kent sakinlerinin beslenme düzeylerini olumlu olarak etkilemektedir. Hedef 1.A 1990 ile 2015 yılları arasında günlük geliri bir doların altında olan nüfusu yarıya indirmek 1.1 Günlük geliri 1 doların (SGP) altında olan nüfusun oranı Türkiye genelinde 2006 yılından bu yana günlük geliri satın alma gücü paritesine göre 1 doların altında olan nüfus bulunmamaktadır. Bu doğrultuda ilinde Birleşmiş Milletler tanımına göre yoksul bulunmamaktadır. Buna karşılık, yoksulluğun göreli bir kavram olduğundan hareketle, ilinde yapılan sosyal yardım miktarı ve yeşil kart sahibi nüfus sayısı, il geneli yoksulluk hakkında fikir verebilmektedir. Tablo 1: ili Yeşil Kart Sahipliği Sayısı Yeşil Kart Türkiye Kaynak, Veri Yılı: Sosyal Güvenlik Kurumu, ilinde aktif yeşil kart sayısı nüfusuna oranla oldukça düşüktür. Türkiye nüfusunun %2 ini içeren, toplam yeşil kartların % 0,5 ile %0,6 sını barındırmaktadır yılı itibariyle Türkiye de 9 milyon 232 bin, nde 58 bin yeşil kart sahipliği bulunmaktadır. Kent ekonomisinin güçlü yapısı yoksulluğu azaltan en önemli etkendir. Ek olarak, ilçeleri ile kent merkezi arası güçlü sosyal ilişkiler, yoksulluk seviyesini düşürmektedir. nde Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarından (SYDV) alınan verilere göre nde yapılan sosyal yardımların miktar 2008 ve 2009 yıllarında çok büyük artış göstermiştir yılında 3 milyon 400 bin TL olarak gerçekleşen toplam yardım miktarı 2007 yılında %30 artış göstererek 4 milyon 450 bin TL ye ulaşırken, bu sayı 2008 yılında bir önceki yıla göre %111 artış 11

12 göstererek 9 milyon 400 bin TL ye, 2009 yılında %50 artış göstererek 14 milyon 170 bin TL ye ulaşmıştır. Tablo 2: ili Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları Sosyal Yardım Çalışmaları (TL) Periyodik Yardımlar Sağlık Yardımı Sosyal Yardım Yatırım Yardımı Eğitim Yardımı Gıda Yardımı Toplam Kaynak Veri Yılı: Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı, SYDV ler tarafından gerçekleştirilen toplam yardımların yaklaşık %50 si periyodik nakit yardım olarak gerçekleşmektedir yıllarında Yeşil Kart ve sağlık yardımlarının koordinasyonun Sağlık Bakanlığı tarafından üstlenilmesi nedeniyle, sağlık yardımlarının payı %40 seviyesinden sıfır noktasına inmiş, yardım bütçesi diğer alanlara transfer edilmiştir. ilinde sosyal yardımlar arasında eğitim yardımlarının payı yaklaşık %15, gıda yardımlarının payı yaklaşık %30 olarak gerçekleşmektedir. ilinde Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarının dışında Büyükşehir Belediyesi tarafından yoksullara yönelik sosyal yardım politikası uygulanmaktadır. Büyükşehir Belediyesi nde şu anda toplam aktif sosyal yardım dosyası bulunmaktadır. Kayıt altında bulunan yardımların %41 i gıda, %35 i giyecek, %9 u eğitim, %6 sı sağlık, %4 ü faturalar, barınma alanında gerçekleştirilmektedir. Yardım alan ailelerin %34 ü TL, %10 u 250 TL ve altı aylık gelir düzeyine sahiptir. Tablo 3: il Sosyal Hizmetler Müdürlüğü Sosyal Yardım Çalışmaları Yıl Yardım Türü Yardım Tutarı Kişi 2008 Engelli Evde Bakım TL 2578 Ayni ve Nakdi Yardım TL Engelli Evde Bakım TL 3839 Ayni ve Nakdi Yardım TL Engelli Evde Bakım TL 4879 Ayni ve Nakdi Yardım TL 270 Kaynak, Veri Yılı: İl Sosyal Hizmetler Müdürlüğü, 2010 il Sosyal Hizmetler Müdürlüğü nün sosyal yardım kapsamında, engellilere yönelik evde bakım hizmet projesi yürütmektedir yılı itibariyle engellilere yönelik 26 milyon TL tutarında ücretsiz evde bakım hizmeti sunulmuş, ek olarak 1 milyon 358 bin TL tutarında nakdi ve ayni yardım gerçekleştirilmiştir. 1.2 Yoksulluk Açığı Oranı Bu alanda il bazında üretilmiş veriye ulaşılamamıştır. 12

13 1.3 En Yoksul Yüzde 20 lik Nüfusun Toplam Tüketimden Aldığı Pay ilinde 2003 yılı DİE verilerine göre Hane Halkı Toplam Geliri 280 Katrilyon TL olarak gerçekleşmiştir. Hane Halkları gelire göre en düşük gelirden başlayarak en yükseğe doğru sıralandığında en yoksul %25 lik grup (1.grup) toplam gelirden 35 katrilyon, 2. Grup 58 katrilyon TL, 3. Grup 78 katrilyon, en zengin %25 lik grup ise 108 katrilyon TL pay almaktadır. Tablo 4: ili Hane Halkı Gelirine Göre Gelir Dağılımı (Milyon TL) 1. grup 2. grup 3. grup 4. grup Toplam, Kaynak Veri Yılı: DİE, 2003 için gelir dağılımına göre %25 lik gruplar, Türkiye için verili %20 lik gruplar ile karşılaştırılması amacıyla %20 lik gruplara dönüştürüldüğünde, ilinde en yoksul %20 lik grubun toplam gelirden %10, en zengin %20 lik grubun ise toplam gelirden %32 lik pay aldığı görülmektedir. Türkiye geneli 2006 yılı verilerine göre, en yoksul grup toplam gelirden %5, en zengin grup %48 pay almaktadır. Söz konusu veriler ışığında ilinde gelir dağılımının, Türkiye geneline oranla daha homojen bir dağılım gösterdiği ifade edilebilmektedir. Bu durum, birkaç nedene bağlı olarak açıklanabilir. Büyük ölçekli sanayi kuruluşlarının yoğunluk gösterdiği ilinde, işçi sendikası üyeliğinin Türkiye geneline kıyasla yüksek olması, işçi maaşlarının yüksek olmasını beraberinde getirmektedir. Bu duruma paralel olarak sanayide çalışan beyaz yakalı yöneticilerin maaşlarının da Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu söylenebilir. Ek olarak, nde faaliyet gösteren sanayi kuruluşlarının merkezlerinin İstanbul da görünmesi, nde en zengin %20 lik grubun toplam gelirden aldığı payı etkilemektedir. Grafik 1: ili sıralı %20'lik gruplar itibariyle yıllık gelirlerin dağılımı 1. Grup 2. Grup 3. Grup 4. Grup 5. Grup 10,18% 14,98% 18,33% 24,04% 32,47% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Kaynak Veri Yılı: DİE, 2003 Grafik 2: Türkiye geneli sıralı %20'lik gruplar itibariyle yıllık gelirlerin dağılımı 1. Grup 2. Grup 3. Grup 4. Grup 5. Grup 5% 9,88% 14,78% 21,85% 48,44% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Kaynak Veri Yılı: TÜİK,

14 Hedef 1.B Kadınlar ve gençler de dâhil olmak üzere, herkes için insan onuruna yaraşır iş yaratmak ve tam ve verimli istihdama ulaşmak. 1.4 İstihdam edilen kişi başına GSYH ın büyüme hızı Bu alanda il bazında üretilmiş veriye ulaşılamamıştır. 1.5 İstihdamın nüfusa Oranı İstihdamın nüfusa oranı, belirli bir bölgede çalışan nüfusun, o bölgede 16 yaş üstü toplam çalışabilir nüfusa oranını ifade etmektedir. ilinde istihdam oranları 2008 ve 2009 yıllarında %40 seviyesinde seyretmektedir. Türkiye için geçerli oranın aynı yıllar için %30 olduğu düşünüldüğünde, sanayinin yoğun olarak yerleştiği ilinde, çalışabilir yaşta nüfus içerisinde çalışan kişi sayısının yüksek olduğu görülmektedir. Tablo 5: ili Karşılaştırmalı İşgücü leri İstanbul Ankara İzmir Bursa İstihdam oranı (%) 40,9% 39,0% 41,3% 38,8% 39,7% 38,8% 39,9% 39,0% 44,8% 42,1% İşgücüne katılma 46,3% 47,0% 46,5% 46,7% 45,0% 44,9% 45,2% 46,6% 50,2% 49,4% oranı (%) İşsizlik oranı (%) 11,6% 17,0% 11,2% 16,8% 11,8% 13,6% 11,8% 16,2% 10,8% 14,7% Kaynak, Veri Yılı: TÜİK, ili işgücü alanında Türkiye deki diğer büyük şehirler ile karşılaştırıldığında, istihdam, işgücüne katılma ve işsizlik oranlarının İstanbul ile yakın doğrultuda seyrettiği gözlemlenmektedir. ilinde 2009 yılı için istihdam oranı %39, işgücüne katılma oranı %47, işsizlik oranı %17 olarak hesaplanmaktadır. SGK verilerine göre 2010 yılı itibariyle ilinde sosyal güvenlik kapsamında kayıtlı aktif çalışan bulunmaktadır. Aktif sigortalılar arasında kişi 4/a (SSK); kişi 4/b (Bağ-Kur); kişi 4/c (Emekli Sandığı) kapsamında çalışmaktadır. 1.6 Günlük geliri 1 doların (SGP) altında olan istihdam edilen nüfusun oranı Türkiye genelinde, 2006 yılı itibariyle, satın alma gücü Paritesine göre günlük geliri 1 doların altında olan nüfus bulunmamaktadır. Dolayısıyla ilinde günlük geliri satın alma gücü paritesine göre günlük geliri 1 doların altında olan istihdam edilen nüfusun oranı %0 dır. 14

15 1.7 Kendi hesabına çalışanlar ve ücretsiz aile işçilerinin toplam istihdam içindeki payı Kendi hesabına çalışanlar ve ücretsiz aile işçilerinin toplam istihdam içindeki payı, bir diğer ifadeyle düzenli maaş almaksızın çalışanların oranını ifade etmektedir. Tablo 6: TR42 Kendi hesabına çalışanlar ve ücretsiz aile işçileri (Bin TL) Yıl Bölge Toplam Ücretli, maaşlı ve yevmiyeli İşveren ve kendi hesabına çalışan Ücretsiz aile işçisi Kendi hesabına çalışanlar ve ücretsiz aile işçileri (Toplam) 2004 Türkiye TR Türkiye TR Türkiye TR Türkiye TR Türkiye TR Türkiye TR Kaynak, Veri Yılı: TÜİK İşgücü İstatistikleri İş istatistikleri alanında Türkiye İstatistik Kurumu tarafından Düzey-2 bazlı veri üretilmesi nedeniyle,, Sakarya, Düzce, Bolu Yalova illerinden oluşan TR42 bölgesi için üretilen veriler gösterge eşdeğeri olarak kullanılmıştır. ili nüfus olarak TR42 bölgesinin %47,6 sını oluşturmaktadır yılı itibariyle TR 42 bölgesinde 978 bin çalışan bulunmakta olup, bu kişilerin 626 bini maaşlı, 235 bini esnaf ve KOBİ, 117 bini (ağırlıklı olarak tarım sektöründe) ücretsiz aile işçisi olarak çalışmaktadır. Bölgede kendi hesabına çalışanlar ve ücretsiz aile işçilerinin, toplam istihdam içerisindeki oranı %36 ya denk düşmekte olup, söz konusu oran Türkiye geneli için %40 olarak gerçekleşmektedir. Grafik 3: Kendi hesabına çalışanlar ve ücretsiz aile işçilerinin toplam istihdam içindeki payı % 50,00% 45,00% 40,00% 46% 43% 41% 40% 39% 40% 35,00% 30,00% 33% 34% 31% 29% 33% 36% Türkiye TR42 25,00% 20,00% Kaynak, Veri Yılı: TÜİK İşgücü İstatistikleri

16 Genel itibariyle, Doğu Marmara bölgesinde kendi hesabına ve ücretsiz aile işçisi olarak çalışanların oranının Türkiye ortalamasının altında yer alması, bölgede sanayi kompozisyonun güçlü olması dolayısıyla maaşlı işte çalışanların oranının yüksek olmasından kaynaklanmaktadır. Buna karşılık, bölgede kendi hesabına ve ücretsiz aile işçileri olarak çalışanların oranının 2007 yılından itibaren Türkiye ortalamasına yaklaşması, bölgede maaşlı işten ayrılanların girişimciliğe ve tarıma yönelmesi kaynaklı değerlendirilmektedir. Hedef 1.C 1990 ile 2015 yılları arasında açlıkla karşı karşıya olan nüfusun oranını yarıya indirmek 1.8 Beş Yaş Altındaki Çocuklar Arasında Düşük Ağırlıklı Çocuk Oranı ili için Beş Yaş Altındaki Çocuklar arasındaki Düşük Ağırlıklı Çocuk Oranı göstergesine eşdeğer olarak Düşük Ağırlıklı Doğum Hızı göstergesine yer verilmiştir. Bebeğin doğum anında haftalık çizelgeye göre ağırlığı 2500 gr ile 1500 gr arasında ise bebek düşük ağırlıklı, 1500 gr altında ise aşırı düşük ağırlıklı olarak sınıflandırılmaktadır yılı için düşük ağırlıklı doğum hızı 1500 gr altı için binde 4, gr. arası ise binde 16,07 olup toplamı binde 20,11 dir. Tablo 7 de yer verilen düşük ağırlıklı doğum hızı, aşırı düşük ağırlıklı doğum verilerini de içermektedir. Tablo 7: ili Düşük Ağırlıklı Doğum Hızı (Binde) ,7 9,7 8,5 10,2 12,4 9,9 12, , ,11 Kaynak, Veri Yılı:, İl Sağlık Müdürlüğü, Düşük ağırlıklı doğum hızı, doğrudan anne adaylarının beslenmesi yanında çoğul gebelikler sigara kullanımı gibi çeşitli faktörlerin etkisiyle oluşmaktadır. ilinde düşük ağırlıklı doğum hızının son 5 yıl içerisinde bir artış gösterdiği görülmektedir. Bu artışta çoğul gebeliklerdeki artışında etkisi olduğu düşünülmekte ve Sağlık Bakanlığının 06/03/2010 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Yönetmeliğince Üremeye Yardımcı Tedavilerde çoğul gebeliği önleyici önlemlerin alınmasıyla çoğul gebeliklerin ve düşük doğum ağırlıklı bebeklerin azalması beklenmektedir. Büyükşehir Belediyesi nin 2005 yılında başlayarak düzenli olarak devam eden Anne Adaylarına Süt Yardımı projesinin, düşük ağırlıklı doğumları azaltması beklenirken, istatistiklere aksi yönde bir yansıma gözlemlenmişse de bunun düşük doğum ağırlıklı bebek doğumlarının çoklu faktörlere bağlı olması nedeni ile oluştuğu düşünülmektedir. Büyükşehir Belediyesi nin Sağlık Müdürlüğü ile ortaklaşa yürüttüğü 2005 yılında başlayarak düzenli olarak devam eden Anne Adaylarına Süt Yardımı projesinin gebe ve loğusaların tespit ve takiplerinde, anne bebek sağlığı konusunda çok olumlu katkıları olduğu izlenmiştir. Bu durumun temel nedeni, söz konusu projenin, sürveyans (gözlem- örneklem) kalitesini artırmasıdır. Her yıl yeni doğum yapacak ortalama anneye 6 ay boyunda ayda 12 litre süt yardımı yapılmasını içeren projeden faydalanmak için, sağlık ocaklarına düzenli ziyaret zorunlu tutulmuştur. Proje sonucu her sosyo-ekonomik grubun kayıt altına alınması, istatistiklerde güven 16

17 aralığını artırmıştır. Tali neden olarak, ilinin konumu ve ilçelerin ulaşılabilirliğinin yıllar içerisinde artması, sağlık kuruluşlarına yönelimde artışa yol açmaktadır. Ayrıca, yapılan düzenlemeler gereği, hastanelerden gelen doğum fişlerinin derlenmesinin sistematik kimlik kazanması sürveyans kalitesini artırmıştır. Grafik 4: Düşük Ağırlıklı Doğum Hızı ,11 17, ,4 12,6 9,7 10,2 9,9 8,5 6, Kaynak, Veri Yılı: İl Sağlık Müdürlüğü, İkinci temel neden olarak, üremeye yardımcı yöntemlerin (tüp bebek) 2003 yılından itibaren sosyal güvenlik kapsamına alınması, ikiz ve çoğul gebeliklerin sayısını artırmıştır. İkiz ve çoğul gebeliklerin bebek sağlığını olumsuz yönde etkilemesi nedeniyle, Sağlık Bakanlığı, 2010 yılında üremeye yardımcı yöntemler alanında kısıtlamalara gitmiştir, bu nedenle düşük ağırlıklı doğum hızının ilerleyen yıllarda azalma eğilimi göstermesi beklenmektedir. 1.9 Asgari Besin Enerjisi Tüketimini Karşılayamayan Nüfusun Oranı Asgari besin enerjisi tüketimini karşılayamayan nüfus göstergesi, günlük geliri 1 doların altında olan nüfusun ile doğrudan ilişkilidir. Türkiye de gıda yoksulluk oranı TUİK, 2008 yılı verileri itibariyle %0,5 olarak gerçekleşmektedir. Asgari besin enerjisi tüketimi alanında il bazında veri eksikliği olmasına karşılık, genelinde, günlük geliri 1 doların altında olan nüfus oranının sıfırlanması, bu göstergenin sıfıra yakın olduğunu işaret etmektedir. Yoksulluğun göreceli bir kavram olmasından hareketle, il bazında yoksulluk tanımının yapılması ve yoksulluk araştırılmasının gerçekleştirilmesi, bu alanda önemli bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmaktadır. 17

18 AMAÇ 2: Herkesin Temel Eğitim Almasını Sağlamak Hedef 2.A 2015 Yılına Kadar Dünyanın Her Yerindeki Kız ve Erkek Çocuklarının İlköğretim Hakkından Eksiksiz Yararlanması Genç nüfus okuryazarlık oranı ve ilköğretim okullaşma oranlarında ve Türkiye nin geneli %100 ü yakalamıştır. Ortaöğretim okullaşma oranlarında, Türkiye nin 10 puan ilerisindedir. Kentte meslek liselerinin etkin olması ortaöğretim okullaşma oranının Türkiye ortalamasının üzerine taşımaktadır. Öğretmen başına düşen öğrenci sayılarında;, Türkiye ortalamasını olumlu olarak yakalamıştır. 2.1 İlköğretimde Net Okullaşma Oranı 8 yıl zorunlu eğitime geçişin ardından 10 yıllık sürede, Türkiye genelinde ilköğretim net okullaşma oranları %100 seviyesine yaklaşmıştır. Bu doğrultuda nde ilköğretim net okullaşma oranları Türkiye nin 1 puan ilerisinde ortalama erkek çocuklarda %99,5, kız çocuklarda %99 olarak gerçekleşmektedir. Okula gönderilmeyen çocuklar Valiliği ve İl Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından tespit edilerek örgün eğitime yönlendirilmektedir. Grafik 5: ili Karşılaştırmalı İlköğretim Net Okullaşma Oranları 100,00% 99,00% 98,00% 97,00% 96,00% 95,00% 94,00% 93,00% 2007 () 2007 (Türkiye) Kaynak, Veri Yılı: T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, () 2008 (Türkiye) 2009 () 2009 (Türkiye) Erkek 100,00% 98,53% 99,32% 96,99% 99,88% 98,47% Kadın 100,00% 96,14% 98,79% 95,97% 99,40% 97,84% 2.2 İlköğretim son sınıf öğrencilerinin ortaöğrenime devam oranı ilinde ilköğretim son sınıf öğrencilerinin ortaöğrenime devam göstergesi olarak ortaöğrenim net okullaşma oranlarına yer verilmiştir. de ortaöğretim net okullaşma oranları 2009 yılında önceki iki yıla kıyasla; erkeklerde 5 puan artış göstererek %82, kadınlarda ise 7 puan artış göstererek %75 seviyesinde yükselmiştir. ilinde dönemi verilerine göre ortaöğrenim 18

19 Eksen Başlığı net okullaşma oranı ortalama %78 olarak gerçekleşmektedir. %65 lik Türkiye ortalamasının üzerinde olan ortaöğrenim net okullaşma oranı ili içerisinde %38 genel ortaöğrenim, %40 mesleki ortaöğrenim olarak dağılım göstermektedir. Grafik 6: ili Karşılaştırmalı Ortaöğretim Net Okullaşma Oranları 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 2007 () 2007 (Türkiye) 2008 () 2008 (Türkiye) 2009 () 2009 (Türkiye) Erkek 74,40% 61,17% 73,62% 60,63% 81,78% 67,55% Kadın 67,38% 55,81% 67,87% 56,30% 74,94% 62,21% Kaynak, Veri Yılı: T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Yaş-Grubunda Okur-Yazarlık Oranı ili yaş grubunda okuryazarlık oranları %100 e seviyesine yakın olan ili bu alanda Türkiye ortalamasının erkeklerde 1 puan, kadınlarda 2 puan ilerisindedir. İl bazında erkeklerle kadınlar arasında 1 puanlık fark bulunmaktadır. Grafik 7: ili Karşılaştırmalı Yaş Grubu Okur Yazarlık Oranları 2008 () 2008 (Türkiye) 2009 () 2009 (Türkiye) Erkek 99,43% 98,83% 99,55% 99,09% Kadın 98,69% 96,20% 98,85% 96,81% Kaynak, Veri Yılı: T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Ek 2.1: Öğretmen Başına Öğrenci Sayısı ilinde ilköğretim alanında öğretmen başı öğrenci sayıları ve yılları arasında düşüş eğilimi göstermektedir yılında öğretmen başına 36 öğrenci düşmekteyken, bu sayı 2009 yılında 22 olarak gerçekleşmektedir. Genel itibariyle Türkiye ortalamasının üzerinde seyreden bu gösterge 2009 yılında Türkiye ortalamasını yakalamıştır. 19

20 dönemini kapsayan TR42 Doğu Marmara Bölge Planı nda belirtildiği üzere eğitim öğretim dönemine ilişkin ilköğretim kapsamındaki derslik başına düşen öğrenci sayısı Türkiye de 32 iken nde 29, genel ortaöğretim kapsamındaki derslik başına düşen öğrenci sayısı Türkiye de 31 iken nde 27 ve mesleki ortaöğretim kapsamındaki derslik başına düşen öğrenci sayısı Türkiye de 36 iken nde 41 dir. İlk ve ortaöğretim kapsamındaki derslik başına düşen öğrenci sayısı Türkiye ortalamasının altında iken, mesleki ortaöğretim kapsamındaki derslik başına düşen öğrenci sayısı Türkiye ortalamasının üzerinde seyretmektedir. Tablo 8: ili Karşılaştırmalı Öğretmen Başı Öğrenci Sayıları İlköğretim Genel ortaöğretim Mesleki ortaöğretim Yıllar Türkiye Türkiye Türkiye nde genel ortaöğretim alanında öğretmen başına öğrenci sayıları Türkiye ortalamasına yakın; mesleki ortaöğretim alanında, Türkiye ortalamasının üzerinde seyir izlemektedir. ilinde, Türkiye ortalamasının üzerinde mesleki ortaöğretim okullaşma oranı ile öğretmen başına yüksek öğrenci sayısı arasında, bir korelasyon olduğu söylenebilir yılı itibariyle ilinde genel ortaöğrenim alanında öğretmen başına düşen öğrenci sayısı 19, mesleki ortaöğrenim alanında 20 olarak gerçekleşmektedir. Grafik 8: ili Karşılaştırmalı Öğretmen Başı Öğrenci Sayıları İlköğretim (Türkiye) İlköğretim () Genel ortaöğretim (Türkiye) Genel ortaöğretim () Mesleki ortaöğretim (Türkiye) Mesleki ortaöğretim () 20

21 Türkiye Türkiye Türkiye Türkiye Türkiye Türkiye Türkiye Türkiye Türkiye Türkiye 59% 71% 58% 70% 59% 68% 59% 66% 58% 64% 58% 63% 57% 62% 57% 62% 57% 62% 56% 62% 41% 29% 42% 30% 41% 32% 41% 34% 42% 36% 42% 37% 43% 38% 43% 38% 43% 38% 44% 38% AMAÇ 3: Kadınların Konumunu Güçlendirmek ili, ilköğretimde kız öğrenci okullaşma oranlarında, Türkiye ortalamasının 2 puan, ortaöğretim okullaşma oranlarında 10 puan ilerisinde yer almaktadır. Yüksek öğrenimde, kadın öğrenci oranı son 10 yılda ilerleme kaydetmekle birlikte, Üniversitesi özelinde Türkiye nin gerisinde kalmaktadır. Düzey 2 bölgesi bazında ele alınan, sanayi ve hizmet sektörlerinde çalışan kadın oranları, beklenenin aksi yönde Türkiye ortalamasının 2 puan gerisindedir. Ulusal parlamentoda, ili son 20 yılda, 2 kadın milletvekili tarafından temsil edilmiştir. Hedef 3.A İlk ve orta öğrenimde cinsiyet eşitsizliğini tercihen 2005 yılı ve eğitimin her düzeyinde 2015 yılına kadar ortadan kaldırmak. 3.1 İlk, Orta ve Yüksek Öğretimde Cinsiyet Oranı ilinde İlk ve Ortaöğrenimde okullaşma oranlarının cinsiyete göre dağılımı göstergelerine 2 no lu Herkesin Temel Eğitim Almasını Sağlamak amacının ilgili hedeflerinde yer verilmiştir. Grafik 9: ili Ön lisans ve Lisans Öğrencilerinin Cinsiyete Göre Dağılımı % 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% Kaynak, Veri Yılı: TÜİK, Yüksek öğrenimde, ili kadın öğrenci oranında Türkiye ortalamasının olumsuz anlamda gerisinde yer almaktadır yılında ildeki üniversite öğrencilerinin %29 unu kadınlar oluştururken, aynı yıl Türkiye ortalaması %41 olarak gerçekleşmiştir yılına gelindiğinde ile Türkiye ortalamaları arası fark azalmakla birlikte, ili %38 kadın öğrenci oranı ile Türkiye ortalamasının 6 puan gerisinde yer almaktadır. 21