Þerhan Murtaza. Hikâye Zayýf Bir Iþýk. Bir Nezik Sevle /

Transkript

1 Bir Nezik Sevle / Keltesay raz yezine joýlavþý poezý bir-ak minut ayaldaydý. Al, ekspress toktamak turmak, ekpinip beseñdetpey, juldýzþa aðýp ötedi. Hadiyþa uzatýlðan kýzýnýñ üyinde kýstay jatýp, endi avýlýna kaytpakþý bolðan. Kýzý Kültay men küyev balasý Jeken: -Eli bola tusañýzþý, avýlýñýzða barðanda ne bitiresiz janadan-jalðýz,- degen. -E, þýraktarým, tiri adamnýñ tiriligi tavsýla ma. Köktem bolsa þýðýp kaldý. Kök sýyýrdý Þalabay körþige: eveli kuday, odan soñ öziñe tapsýrdým dep ketip em, buzavlaytýn kezi edi, ol ne boldý eken? Þalabayý tüksirdiñ karasaný süzegen edi, kök sýyýrdý süzip buzav tastatýn koydý ma- kaydan bileyin. -Apam-ay, eytevir. Sol sýyýrdý satýp jiberip, bir jolata kelseñþi, ne bar kartayðanda jalðýzdan-jalðýz. Bas avýrýp baltýr sýzdamay ma eken,- deydi kýzý. -O, sorlý kar, meni eruvak atsýn dep jürsiñ ðoy. Eruvaktardý kayda koyasýn. Seniñ ekeñ bar emes pe edi, babalarýñ bar emes pe edi. Olardýñ eruvaðý tütin þýkpaðan üyden bezbey me eken. Küyzelmey me eken. O düniyege barðanda men olarða ne betimdi aytam? O nesi-ey!- degen þeþesi. Sodan Hadiyþaný kýzý men küyev balasý Keltesay raz yezinen poezða þýðarýð salýp tuðran. Þok taldýñ tasasýnan kök poezd kýrýkayak juldýz kurttay ireleñdep þýða keldi. Keltesayda biylet tek jalpý vagonða ðana satýladý. Sol jalpý vagondý izdep Kültay men küyev bala eri-beri alak-julak jügirdi. Jazðýturýmda jav alatýnday barkýt þapan kiyip, kündikti þalkaytýn, þañýraktay etin oraðan Hadiyþa kýzýnýñ soñýnan bir, küyev balasýnýñ soñýnan bir jügirip esi ketti. Akýrý jalpý vagon tabýlýp onýñ tutkasýna jarmasa bergende poezd jýljýy bastadý. Küyev bala korjýndý tamborða laktýrýp jiberip, enesiniñ koltýðýnan demedi. -oybuv, mýna janýñ þýkkýr kaytedi-ey,- dedi Hadiyþa poezða ursýp. toktay tur-ey Pastoy! Teñiri jarýlkap, tamborda tuðran tempiþ murýn bir kara kýz kempirdiñ kolýnan tartýp, iþke endirip aldý. Hadiyþa poezða ilingenine þükirlik aytuvdýñ ornýna, burkýldap ursýp jür: Þerhan Murtaza (1932) 1932 yýlýnda, Cambýl vilâyetinin Rualý kazasýndaki Mýñbulak civarlarýnda doðan Kazakistan ýn halk yazarý, Kazakistan Cumhuriyeti Parlemento Meclisi nin milletvekili, Cumhuriyet Millî Dairesi nin üyesi li yýllarda Orta Asya da ki Türk dilli cumhuriyetler ile Kazakistan ý birlik Rusya sýndan ayýrmaya yönelik hareketlerde bulunduðu için Pantürkist diye suçlanan Kazak âlimi Giyuvrar Rýsqýlov hakkýndaki romanlarýn yazarý. Þiirlerinin çoðu yakýn ülkelerin dillerine çevrilmiþtir. Hikâye Zayýf Bir Iþýk Yolcu treni Keltesay istasyonunda bir dakika kadar ancak oyalanýr. Bu ekspres durmak þurda dursun, hýzýný hiç yavaþlatmadan yýldýz gibi akar gider. Hatice, kýþ boyunca evlendirdiði kýzýnýn evinde kalmýþ, þimdi kendi evine dönüyordu. Kýzý Kültay ile damadý Jeken: -Kalsaydýnýz, köye gittiðinizde yapayalnýz ne yapacaksýnýz?, dediler. -Yavrularým, sað insanýn ömrü azalýr mý? Ýlkbahar da geçti gitti. Gök sýðýrý komþum Þalabay a; önce Allah a, sonra sana emanet ediyorum diye býrakýp ayrýldým. Buzaðýlayacaktý. Durumu ne bilmiyorum? Þalabay ý oralarda kara sýðýr süsmüþtü. Acaba gök sýðýrý da süstü mü ki, buzaðýsýný düþürdü mü ki, nerden bileyim?! Kýzý: -Anacýðým, sýðýrý satýp da tamamen yanýmýza gelsenize, yaþlanýnca tek baþýnýza ne yapacaksýnýz? Baþýnýz aðrýyýp, bacaklarýnýz sýzlamayacak mý?, dedi. Annesi: -Ah talihsiz kýzým, seni ruhlar çarpsýn diyorsun herhalde. Ruhlarý nereye koyacaksýn? Senin baban, atalarýn yok muydu? Onlarýn ruhlarý duman çýkmayan evden bezmedi mi? Kaçmamýþ mýydý? Öbür dünyaya vardýðýmda ben onlara hangi yüzle bakacaðým? Bu nedir! dedi. Daha sonra kýzý ile damadý Hatice yi Keltesay garýndan yolcu etmeye gittiler. Mavi tren yüksek dallarýn arasýndan bir kýrkayak gibi kývrýla kývrýla çýkageldi. Keltesay da genellikle tek bir vagon için bilet satýlýr. O vagonu takip eden Kültay ile kocasý þaþkýn þaþkýn öteye beriye koþuþturdular. Ýlkbaharda yaðmurda ýslanacakmýþ gibi kadife ceket giyip baþ örtüsünü arkaya doðru atýp yusyuvarlak vücudunu sarmalamýþ olan Hatice, bir kýzýnýn bir damadýnýn ardýndan koþarken þaþtý kaldý. Sonunda vagonu buldular. Hatice vagonun kapý kolunu tuttuðunda tren yavaþ yavaþ hareket etmeye baþlamýþtý. Damadý heybeyi vagonun içine fýrlattýktan sonra annesini kolundan destekledi. Hatice trenle mücadele ederek: -Vay aman, canýn çýkýp gitse ne yaparsýn? Beklesene hey, papaz! Allah lütfetti de vagondaki ufacýk burunlu, kara bir kýz, yaþlý kadýný elinden tutarak içeri çekti. Hatice trene bindiðine þükretmek yerine baðýrýp çaðýrarak kendi kendine kavga ediyor:

2 -Oybuv, mýna janýñ þýkkýr kaytedi, sonþa ekesi ölgendey asýkkaný nesi Ey, Kültay, Jeken-ay, aman bol, aynalayýn, aynalayýn, karaktarým eþeyin, sadaða bolayýn, þýraktarým eþeyin Kelsetaydýñ kýzýl kirpiþten sokkan raz yezi taðý bir top taldýñ tasasýnda kaldý. Öziniñ davsýn endi Kültay men Jeken esti koymaytýnýn Hadiyþa sonda barýp tüsindi. Kýzýn kýymay, tuvmasa da tuvðanday bolðan küyev balasýn kýymay, kömeyine bir tüyip týðýlýp, közine möltildep jas irkildi. Kal, kal dep jalýmðanda nege kala koymadým, dep ökingenin baykadý. Jok, - dedi taðý da özine-özi. kaytkaným durýs. Bir kün öter. El bar, jurt bar, jalðýssýramaspýn. -Ana kayda barasýz? Hadiyþanýñ ters esinen þýðýp ketipti. Elgi özin tamborða kolýnan tartýp þýðarýp aðlan kýzdý mülde umýtýp ketipti. Kuday tileviñdi bersiñ, sen bolmaðanda iline almaytýn ekenmin, - dedi Hadiyþa beytanýs kýzða jalbañdap rýyzalýðýn bildirip. Borantavða baramýn, þýraðým. Öziñ kayda barasýñ. -Men be? dep kýz öziniñ kayda bara jatkanýn jaña oylaðanday daðdarýñkýrap kaldý.- dana-ataða baramýn, ana. -Onda Borantavdan arý ketedi ekensiñ ðoy. Mýna poezý tüskir Borantavða toktar-toktamas jürip kete me dep korkamýn. -Korýkpañýz, kömektesemiz ðoy, -dep küldi beytanýs kýz. Söytip, Hadiyþa kempirdiñ korjýnýn köterisip, öz künesine ertip bardý. Bir-birine karama-karsý jayðasýp otýrýstý. Vagonnýñ terezesinen iyir-iyir akbas tav poezben jarýsýp jöñkilip jattý. Osý bir basýna buyra bult konýp, atlas kök aspan men aymalasýp jatkan tav mýna kýzða körgen bir tüstey ýstýk, birak bulýñðýr. Nege ýstýk özi de bilmeydi. Osýnav tavsýlmas tavdýñ bir tükpirinde öziniñ þeþesi jürgendey körinedi de turadý. Al, tavý tüskir söylemeydi, tasý tüskir söylemeydi. Ulý jumbak. Osý ma, osý jer emes pe? Osýnday kölbeñdegen tav ma edi, saðým ba edi? Temir joldýñ boyý sýyaktý edi. Öytkeni, anasýnýñ arkasýnda uyýktap kele jatkanda parovozdýñ kýþkýrðan davsýnan þoþýp, jýlaðaný esinde. Þeþesiniñ özin köterip kele jatkaný anýk. Oný biledi. Onan keyin sol þeþesiniñ arkasýnda kele jatýp taðý uyýktap ketken boluvý kerek, aðrýsýn bilmeydi. Sodan soñ apatayýn körgen emes. Sodan beri talay jýl ötti. -Eke-þeþeñ bar ma, karaðým?- dedi Hadiyþa. -Bilmeymin.- Kýz, iyýðýn kýykañ etkizip külerkülmes ezüv tarttý. Bilmeygeni nesi? Deni sav ma öziniñ? - dedi iþinen Hadiyþa. Birak davýstan: -Bilmeyminiñ ne?- dedi.- öziñ kaydan kelesiñ? Üyiñ bar ma? Kýz tömen karap, terezeniñ jaktavýn savsaðýmen sürtkiley berdi. Hadiyþa sonda baykadý, kýzdýñ edemi -Oy vay canýmý alsan ne yapacaksýn, böyle baban ölmüþ gibi acele ediþin niye Hey Kültay, Jeken saðlýcakla kalýn, kurban olayým, dönerim yavrularým mühim deðil, sadakanýz olayým gözümün nurlarý, mühim deðil Keltesay ýn kýrmýzý kerpiçten yapýlmýþ garý bir gurup dalýn ardýnda kaldý. Hatice o anda Kültay ile Jeken in sesini duymadýðýný anladý. Kýzýna, kendi doðurmasa da doðurmuþ gibi kabullendiði damadýna kýyamayýp boðazýna bir þeyler düðümlendi, gözlerine parlayan yaþlar doldu. Kal, kal diye yalvardýklarý halde niçin kalmadým diye piþmanlýk duyduðunu fark etti. Hayýr, dedi kendi kendine. Geri dönmem daha doðru. Bir gün geçer. Ýl var, halk var, yalnýzlýðýmý hissetmem. -Ana, nereye gidiyorsunuz? Bu kýz Hatice nin tamamen aklýndan çýkmýþtý. Biraz önce elinden tutarak kendisini vagona çeken kýzý unutuvermiþti. Hatice, tanýmadýðý kýza samimiyetle teþekkür ederek: -Allah gönlünün muradýný versin, sen olmasaydýn binemeyecektim. Borandað a gidiyorum yavrum. Sen nereye gidiyorsun?, dedi. Kýz sanki nereye gideceðini yeni düþünüyormuþ gibi þaþkýn ve sýkýntýlý bir þekilde: -Ben mi? Dana-Ata ya gidiyorum ana. -Öyleyse Borandað dan ileri gidiyorsun demektir. Tren Borandað istasyonunda da yürür gider mi diye korkuyorum. Tanýmadýðý kýz gülerek: -Korkmayýn, yardým ederim, dedi. Yaþlý Hatice kadýn heybesini alýp yerine geçip oturdu. Ýkisi karþýlýklý oturuyorlardý. Vagonun penceresinden görülen eðri büðrü otlarla kaplý dað trenle yarýþa yarýþa kayboldu gitti. Þu tek baþýna yükselen, baþýna kývýrcýk bulut konmuþ atlas gibi gökyüzüyle kucaklaþan dað, bu kýza gördüðü bir rüya gibi sýcaktý fakat bulanýktý. Niçin bu kadar sýcak, kendisi de bilmiyor. Böyle yok olmayacak büyüklükte bir daðýn herhangi bir köþesinde annesi yaþýyormuþ gibi geliyordu. Ýþte, daðý batasýca, taþý batasýca söylemiyordu. Büyük bilmece. Burasý mý, burasý deðil mi? Böyle salýnarak geçip giden dað mýydý, bir akis miydi? Demiryolunun boyu gibiydi. Çünkü, annesinin arkasýnda uyukladýðýnda lokomotifin feryat eden sesinden korkup aðladýðý hatýrýndaydý. Annesinin kucaklayýþý da. Bunu biliyor. Daha sonra annesinin sýrtýnda uyumuþ olsa gerek ki, gerisini hatýrlamýyor. Daha sonra da anneciðini görmedi. Aradan yýllar geçti. Hatice: -Anan baban var mý, yavrum?, dedi. Kýz inatçý bir tavýrla çenesini kaldýrýp gülmekle gülmemek arasýnda tebessüm etti: -Bilmiyorum. Hatice içinden Bilmiyorum da ne demek? Aklý baþýnda mý ki bunun? derken, dýþýndan: -Bilmiyorum da ne demek? Sen nereden geliyorsun, evin var mý?, dedi. Kýz baþýný önüne eðdi, parmaðýyla pencerenin kenarýný temizledi. Hatice o anda kýzýn erik aðacý

3 moyýl közine jas tolýp, þüpildep tur eken. Kuv basým, karap otýrmay, bayðustýñ jarasýn kasýp aldým ba? -Men petdomda östim, apa, - dedi kýz endi ezüv tartpak bolýp. -E, bayðus-ay,- dedi Hadiyþa köñiline keledi-av dep oylap jatpay. Sodan soñ esine birdene tüskendey, lezde katkýl ünmen, julýp alðanday: -Kay jerdiñ jetimhanasý?- dedi. -O, apa, köp. Dana-Atada da boldým, Jasýlkentte de boldým, Mevelide de boldým. Köp Hadiyþa endi mýna kýzdý jaña körgendey, ejireye karap: -Atýñ kim? dedi. - Kýz bul surakka javap bergisi kelmegendey, kasýn köterip, sýzdañkýrap kaldý ma, ülken kisiniñ savalýn javapsýz kaldýrmastan: -Valya,- dedi. -Tek, Belesi nesi! - Bele emes, Valya,- dep küldi kýz. -Jetimhanada orýsþa bop ketkensiñ ðoy, eytpese eke-þeþeñ koyðan kazakþa atýñ bar þýðar? Þiybarkýttý üstine kabattap kiye bergen mýna kempir endi Valyaða unamay kaldý. Elginde men bolmasam, poezða ilinbey de kalar edi, endi öktem-öktem söylevin,- dedi iþinen. Al, Hadiyþa kýzða suktana karaðanýn koymadý. Valya munýsýn unatpay terezege burýldý. Basýna þaraday ak þañkan kündik oraðan mýna kempir kadalýp karay bergen soñ: esi durýs pa öziniñ? degen küdik te keldi. Valya þýday almay ornýnan turýp ketti. Vagonnýñ karsý jak terezesine barýp, eynekke betin basýp Þakapaktav jotasýnan arý aspanða nayzaday þanþýlðan Alatavða karadý. Jüregi dir etti. Poezd Þakpaktavdýñ biyiginen eñiske karay eñirey jöneldi. Hadiyþa þiybarkýt beþpetiniñ kaltasýnan papiros alýp, koridorða þýktý. Þýlýmdý tutatýp, söngen þýrþýný þýyþakpaktýñ kýrabýna kayta salýp koydý. Kempir basýmen temeki þegüvin - dedi Valya teris aynalýp. Hadiyþa kýzdý iyýðýnan tartýp özine karatýp aldý. -Ey, Bele! -Bele emes, Valya. Uveliya bolsañ bola ðoy. Kempir basýmen þýlýmý nesi dep tursýñ ba? German soðýsýnan beri tapkan öner ðoy. Kazir Borantavða kelemiz. Bizdiñ Öjette Zuvayda degen kempirdiñ bayaðýda jetimhanaða ötkizgen kýzý joðalýp ketip edi. Sen so emes pe ekensiñ dep kelemin. Birak onýñ atý baska siyaktý edi. -Meniñ þýn atým belgisiz,- dedi kýz julýp alðanday. Valya dep detdomda koyðan. Zuvayda, Zuvayda Estimegen siyaktýmýn. -Zuvayda bayðus anav bir jýlý kýzýn Dana-Atadaðý jetimhanaða aparýp ötkizgen eken, kaytýp barsa baska kalaða avýstýrýp jiberipti. Sodan köz jazýp kaldý ðoy. Tiri bolsa sen siyaktý boy jetken þýðar. rengindeki güzel gözlerinden yaþlar aktýðýný fark etti. Kuruyasý baþým. Çenemi tutmayýp da bahtsýzýn yarasýný mý deþtim? Kýz gülümseyecekmiþ gibi: -Ana ben yetimhanede büyüdüm, dedi. Hatice hiç düþünmeden gönlüne geleni söyleyiverdi: -Ey bahtsýz, ey. Daha sonra birden aklýna gelmiþ gibi sert bir sesle yolup alacakmýþçasýna: -Nerenin yetimhanesi?, dedi. -Ohooo! Dana-Ata da da bulundum, Jasýlkent te de, Meveli de de Çoook Hatice kýzý yeni görmüþ gibi inceleye inceleye bakýp: -Adýn ne?, dedi. Kýz bu soruyu cevaplamak istemez bir tavýrla kaþýný kaldýrýp sýzlanýr gibi baktý, kendinden büyüðüne ayýp olmamasý için: -Valya, dedi. -Ýyi de, Belâ sý nesi! Kýz gülerek: - Belâ deðil, Valya, dedi. -Yetimhanede Ruslara dönmüþsün be, yoksa ananýn babanýn koyduðu Kazakça bir adýn yok mu? Kadifelerle kat kat giyinen bu yaþlý kadýn, o anda Valya yý beðenmedi. Kýz içinden Biraz önce ben olmasam vagona binemez kalýrdý. Þimdi boþ boþ konuþmuyor olurdu. dedi. Yine de Hatice kýza gözlerini dikip bakmaktan vazgeçmedi. Valya bundan hoþlanmadý, pencereye döndü. Baþýnda kocaman günlük bir beyaz örtü olan bu yaþlý kadýn, gözünü dikip bakarken: aklý yerinde mi ki bunun gibi bir þüphe de içine düþtü. Valya dayanamayýp yerinden kalktý gitti. Vagonun karþý taraftaki penceresinde yüzünü cama dayayarak durdu. Çakmakdað tepesinden ötelerdeki gökyüzüne mýzrak gibi saplanan Aladað a baktý, yüreði titredi. Tren Çakmakdað belinden iniþe geçtiðinde aðlamaya baþladý. O arada Hatice kadife ceketinin cebinden bir sigara alýp koridora çýktý. Sigarasýný yaktý, söndürdüðü kibriti tekrar kibrit kutusuna koydu. Valya ters ters bakýp Yaþlý baþýyla sigara içiyor, dedi. Hatice kýzý omzundan tutup kendisine doðru çevirdi. -Ey, Belâ! -Belâ deðil, Valya. -Evliya olacaksan oluver be. Yaþlý baþlý sigarayý niye içiyor ki diyor musun? Bu Alman savaþýndan beri edindiðim hüner. Biraz sonra Borandað a geleceðiz. Bizim Öcet te Zuvayda adlý bir kadýnýn çok eskiden yetimhaneye verilen bir kýzý vardý, kayboldu. Acaba sen o musun, diye düþündüm. Fakat onun adý baþkaydý. Kýz sinirle: -Gerçek adýmý bilmiyorum. Valya adýný yetimhanede koymuþlar. Zuvayda, Zuvayda Ýþitmemiþ gibiyim. -Zuvayda garip bir kadýncaðýz. Bir yýl kýzýný Dana- Ata da ki yetimhaneye göndermiþ, yanýna gittiðinde baþka bir þehre gönderildiðini öðrenmiþ. Eðer yaþýyorsa senin yaþlarýnda olacak.

4 -A, sizdiñ avýl kayda? -Bizdiñ Öjet pe? Mýna tavdýñ etegi ðoy. Borantavdan rovnay on þakýrým. Osý sen bizdiñ Zuvayda belege uksaytýn siyaktýsýñ-ey! Kuday-av, - dedi kýz,- þýnýmen osýnýñ sandýraðý ketseþi. -Ey, Uveliya,- dedi kempir papirostan soñ davsý aþýlðanday sañkýldap.- Osý sen þaytan bizdiñ Zuvaydaða uksap bara jatkan siyaktýsýñ. O da jas kezinde sendey kara domalak edi. Kazir urýskak kara kempir boldý ðoy. Sen edirisiñdi jazýp berseñþi, Zuvayda seni özi izdep barsýn. Mojit bit sonýñ joðalýp ketken kýzý þýðarsýñ. Birak onýñ atý baska siyaktý edi Kýz taðý da tav jakka karadý. Tanýs siyaktý. Kaþan körip edim? dedi. Elde jay eles þýðar. Eþ uvakýtta munday tav körmegen þýðar. Kýyalda körmeysiñ, kýyalda budan da biyik tavlar boladý. Al, anasý maska kiygen adam siyaktý. Bet-avýzý ak javlýkpen þanduvlý ma edi eþ belgi esþnde jok. -Ana, men sizben birge baramýn Öjetke,- dedi Valya. Hadiyþa senerin de senbesin de bilmey, kýzdýñ betine baðjýyya karap sel turdý. Sonan soñ: -Alda aynalayýn-ay, saðýnðan ekensiñ ðoy,- dedi. *** Olar Borantav raz yezinen tüsip, Öjetke baratýn kölik karastýrýp edi, eþteñe tabýlmadý. -Ana, on kilometr degen ne, jayav kete bereyik, korjýndý maðan beriñiz,- dedi Valya. -Alda aynalayýn-ay! Tüñilmegen ekensiñ ðoy. Soðýs basýlðalý kanþa jýl men de tüñilgen jokpýn. Bizdiñ üydiñ kojayýný ketkeli kaþan! Aldakaþan süyegi kurap kaldý ma deyip deseñ köz körgen jok, köñil suvýðan jok. Mojet být, tiri þýðar Raz yezdiñ kýzýl üyi aydarlý eteþ siyaktý. Aynalasýn korþap þoðýrlana kalðan alasa ak üyler ak mekiyender artta kaldý. Öjetke karay buralañdap, sayða tüsip, saydan þýðýp kara jol jattý. Saylardýñ betegeli Bulýmdarý bir jeri takýr, bir jeri aþañ jasýl tozðan dokabaday. Beyþeþek jumýrtka jarýp þýkkan balapanday kaydan, kayda kelgenin bile almay, añ-tañ kalýp turðan siyaktý. Kartañ-kulaktýñ japýraðý týrbýyýp-týrbýyýp, ölermenþe týrýsýp, özge þöptiñ örisin tarýltýp, jayýlýp baradý eken. Aspanda boztorðaylar, töskeyde traktorlar bir-birimen aytýsýp tuðran kez eken. Köktemniñ savmvl avasý týnýsýp kernep ketkendey, Valya tüþkirip-tüþkirip jiberdi. -Akkuþ jerekim-alla! dedi Hadiyþa. Korjýn davay, sen þarþaðan, kýzýmke. Liymon tüstes sarý köbelek bulardan ozýp ta ketpey, kalýp ta koymay, kaytaylasýp, kalt-kult etip uþtý da otýrdý. Anasýn izdep, adamða jol körsetip, Serik bolðýsý kelgendey. Saydýñ kabaðýnda karýndarý þeñbirek atýp, jelinderi jer sýzýp, sýyýrlar jayýlýp jür eken. Jüni eli tüspegen jüdev -Eee, sizin köy nerede? -Bizim Öcet mi? Þu daðýn eteklerinde. Borandað - dan ovaya doðru on kilometre var. Biliyor musun, sen þu bizim Zuvayda nýn belâsýna benziyor gibisin! Kýz Allah ým kadýnýn dedikleri gerçekten doðru olsa ya, dedi. Yaþlý kadýn sigaradan sonra sesi açýlmýþçasýna baðýrarak: -Ey Evliya, hakikaten sen bizim þu þeytan Zuvayda ya benziyorsun. Gençliðinde o da senin gibi kapkara yuvarlak biriydi. Þimdi kapkara, kavgacý, yaþlý bir ihtiyar oldu. Sen adresini yazýp versene, Zuvayda seni arasýn. Belli mi olur, belki onun kaybettiði kýzý sensindir. Fakat onun adý baþkaydý. Kýz tekrar daða doðru baktý. Tanýyor gibiydi. Ne zaman görmüþtüm?, dedi. Yine de buralar onun için bir sis bulutunun ardýndaydý. Hiçbir zaman böyle bir dað görmemiþ de olabilirsin. Hayalde görmek mümkün deðil, hayalde bundan büyük daðlar da olur. Annesi maske takmýþ bir insan gibi. Yüzü, aðzý ak örtüyle baðlý mýydý, hafýzasýnda hiçbir iz yok. Valya: -Ana, ben sizinle birlikte Öcet e geliyorum, dedi. Hatice inansýn mý inanmasýn mý bilemeden kýzýn yüzüne dimdik bakarak bir müddet durdu. Sonra: -Kurban olayým, iyi düþündün mü, dedi. *** Onlar Borandað istasyonunda inip Öcet e giden bir vasýta araþtýrdýlar. Hiç vasýta yoktu. Valya: -Ana, on kilometre dediðiniz ne ki, yaya gidiverelim. Heybeyi bana verin. -Kurban olayým ümitlisin deðil mi? Savaþ bittiðinden beri kaç yýl geçti. Ben de ümitsiz deðilim. Bizim evin ahalisi gideli ne zaman oldu! Acaba çoktan kemikleri kuruyup kaldý mý dersen, görmedim, ama gönül ümidini kesmedi. -Ýnþallah saðdýrlar Ýstasyonun kýzýl binasý, ibikli horoz gibi. Çevresini kuþatan alçak beyaz evler, beyaz kuþlar arkada kaldý. Öcet e doðru burulan ovaya inen kara bir yol uzanýyor. Ovalarýn ayrýk otlu tepecikleri bazý yerleri boþ, bazý yerleri azýcýk yeþil, eskimiþ kadife gibi. Laleler yumurtadan yeni çýkan yavrular gibi, nereden nereye geldiklerini anlamadan þaþkýn þaþkýn bakýyorlar. Patateslerin yapraklarý cesurca mücadele ederek yayýla yayýla diðer otlarýn yerini daraltýyor. Gökyüzündeki boz turgaylarla tepenin yamacýndaki traktörlerin birbirleriyle atýþtýðý zaman. Ýlkbaharýn serin havasý sükûnet içinde seviniyor gibi. Valya ardarda hapþýrdý. Hatice; -Çok þükür ya Rahim Allah! Heybe aðýr, sen de yorgunsun kýzým, dedi. Limon rengindeki sarý kelebek ne bunlarý geçip gitti ne de durdu. Çevrelerinde tekrar tekrar titreye titreye uçtu. Sanki anasýný arayan birine yol gösteren bir yoldaþ gibiydi. Ovanýn üst tarafýnda karýnlarý daire gibi yayýlmýþ, memeleri yerlere deðen sýðýrlar yayýlýyordu. Hâlâ tüylenmemiþ, zayýf, boz renkli eþeðine binmiþ bakýcý,

5 kök esekke mingen baktaþý raz yezden jayav kele jatkan eki eyelge közin kolýmen kölegeylep köp karadý. Osýnýñ berin men bir kezde körip em,- dedi kýz özine-özi. Mýna þarbý bulttý kögildir aspandý, mýnarlý biyik tavdý, kýltýyðan beyþeþekti, mañkýyðan sýyýrlardý, tereñ saylardý burýn bir körgen siyaktý. Sire, tüsinde þýðar. Kýzdýñ kevdvsi dürsildeðp, elgi Öjetke tezirek jetkisi keldi. -Ov, Hadiyþamýsýñ? At-kölik aman ba? dedi. kök sýyýrdýñ bügin-erteñ boþalaydý-av, sire. Kasýñdaðý kay bala? -Bul bayaðý Zuvaydanýñ joðalýp ketken kýzý körinedi. --O, aynalayýn,- dedi,- tiri bar ekensiñ ðoy. Kayran, Membet jekemnen kalðan jediger ekensiñ ðoy. Men bir kezde bu þaldý da körgenmin,- dedi Valya. -Zuvaydanýñ bayaðýda joðalýp ketken kýzý tabýlýptý, Hadiyþa alýp kele jatýr eken,-degen habar Öjetke lezde jetip, tarap ketti. Zuvaydanýñ ünine kempirler men tolýp kaldý. Zuvayda kýzýn körmey jatýp añýradý-ay deysiñ. -Ölgenim tirilip, öþkenim jandý ma, jurtým-av. Köz jasýmdý kuday kördi me, jurtým-av! Aynalayýn, Þemþiyaav, adasýp kalðan anañdý akýrý taptýñ ba, kulýným. -E, bayðus, kaytsin,- dedi kempirler. -Oybay-ay, kýzýnýñ atý Þemþiya ma edi? -Apýr-ay, umýtýp ta kalðan eken ðoy. Valya özine kuþak jaya, közin tars jumýp alýp, añýrap kele jatkan ak kiymeþekti kiþkentay kara kempirge karay sostýyýñkýrap kaldý. Kempir kelip, bas salýp, kos iyýðýnan aykara kuþaktap, betine-betin takap, teñselip bir turdý dersiñ. Onýñ közinen domalaðan jas moynýna tamðanda, Valyanýñ da köñili bosap, öksip-öksip jiberdi. Hadiyþa maktanýp, papiros alýp tutattý. -Kudaytaðalanýñ anasý-av, kaydan taptýñ bul kýzdý? dep abýsýndarý jabýla surap jatýr. Hadiyþa kalay tapkanýn kaytalap þýkkan. Bul kezde köziniñ jasýn sürtip, jýlavýn koyðan Zuvayda bir set Valyaða ünsiz tüyile karap turdý da, jügirip barýp kýzdýñ basýndaðý jasýl ala üþkil oramaldý julýp aldý. Adamdar añtañ. Valya da sasýp kalðan. Zuvayda onýñ kýrkýlðan tolkýn kara þaþýn savsaðýmen arý-beri aþýp körip, basýnan küdikti birdeñe izdegendey tiytkiledi. Zuvayda selden soñ kolýn kiymeþeginiñ astýna jasýrýp, yömen karap, kiybijiktep kaldý. -Bese, kaydan bolsýn,- dedi kamseñdep. -Ey, bayðus-av, munýñ ne? dedi Hadiyþa. -Meniñ Þemþiyamnýñ töbesiniñ oymaktay jeri eki jasýnda otka küyip kalýp edi-av -O, tukýmýñ kurýmasýn, tukýmýñ kurýmaðýr. Jurt balþýktan bala jasap ala almay jürse, bavýrýña kelip týðýlðan kýzdý kevdesinen iytergeniñ ne, sorlý! Ey, Uveliya, jür beri, þeþe bolmay kalsýn, bul þeþek alðýr Zuvayda! Hadiyþa Valyaný kolýnan jetektep, kýstay kulýntavlý tuðran öz üyine karay asýða adýmdadý. Asýkpasa, adasýp barýp tapkanýnan ayrýlýp kalatýnday. ˆ Latin Harflerine ve Türkiye Türkçesine aktaran : Doç. Dr. Nergis Biray elleriyle gözüne gölge yaparak istasyon tarafýndan yaya olarak gelen iki kadýna uzun uzun baktý. Kýz kendi kendine sanki bütün bunlarý bir kere görmüþtüm, dedi. Þu alev alev gökyüzünü, sisli büyük daðý, ufacýk lâleyi, umursamaz tavýrlarla otlayan sýðýrlarý, uçsuz bucaksýz ovayý, çok eskiden bir defa görmüþ gibiyim. Her halde rüyada. Kýz titredi. Demin adý geçen Öcet e hemen ulaþasý geldi. -Hey Hatice, sen misin? Atlar, hayvanlar sað salim mi? Gök sýðýrýn bugün yarýn doðurur herhalde. Yanýndaki kýz kim? -Bu, Zuvayda nýn kaybolan kýzýna benziyor. -Ov, kurban olayým, yaþýyorsun ha! Hayret! Membet aðamdan kalan yadigârsýn. Valya, Bir de þu yaþlýyý göreyim, diye düþündü. Zuvayda nýn yýllar önce kaybolan kýzý bulunmuþ, Hatice getiriyor. haberi, Öcet e anýnda ulaþtý ve yayýldý. Zuvayda nýn evi yaþlý kadýnlar ve çocuklarla doldu. Zuvayda kýzýný görmeden baðýrdý çaðýrdý mý, ne dersin? -Ölenim dirilip sönenim yandý mý ey insanlar. Allah göz yaþlarýmý gördü mü? Kurban olayým Þemsiya, yolunu kaybetmiþ ananý sonunda buldun mu yavrum? Yaþlý kadýnlar Eee, gariban, ne yapsýn?, dedi. -Ey, kýzýnýn adý Þemsiya mýydý? -Hey ki hey, unutmuþuz. Valya baðýra baðýra, gözlerini sýkýca yumup aðlayarak gelen beyaz giyimli, kapkara, küçücük ihtiyar kadýna ürkerek bakakaldý. Ýhtiyar kadýn geldi, birden Valya yý kendine çekip iki yanaðýndan öptü, kucakladý, yüzünü yüzüne sürtüp öyle bir sendeledi ki, göresin. Gözlerindeki yaþlar boynuna damladýðýnda Valya nýn da gönlü doldu, içini çeke çeke aðladý. Hatice gururla bir sigara daha yaktý. Eltileri üstü kapalý olarak: -Ey Kültay ýn anasý, bu kýzý nereden buldun?, diye sordular. Hatice kýzý nasýl bulduðunu tekrar tekrar anlattý. Bu arada gözünün yaþýný silip aðlamayý býrakan Zuvayda, kýzýn kýsa kesilmiþ dalgalý kara saçlarýný parmaklarýyla öteye beriye açarak bakmaya baþladý. Baþýnda þüpheli bir þey arýyormuþ gibi yokluyordu. Zuvayda bir müddet sonra elini beline soktu, yere bakarak isteksiz isteksiz durdu. Aðlamaya baþlayarak: -Ah nerden benim kýzým olsun?, dedi. Hatice: -Ey bahtsýz, bu ne demek?, dedi. -Benim Þemsiya mýn tepesinde yüksük kadar yeri iki yaþýndayken yanmýþtý ya -Of neslin kurumasýn, nesli kurumayasýca. Halk balçýktan çocuk yapýp alamazken gelip baðrýna yamanan kýzý itmene ne demeli, bahtsýz! Hey Evliya, gel buraya, annen olmayýversin bu hasta akýllý Zuvayda! Hatice, Valya yý elinden tutup çekerek kýþ boyu kapalý kalan evine doðru acele acele yürüdü. Acele etmezse yolunu kaybedip daha yeni bulduðundan ayrýlacak gibiydi.