İÇİNDEKİLER 1. COĞRAFİ KONUM 4 2. ULAŞIM 4 3. SOSYAL YAPI 6 4. EKONOMİK YAPI MADEN ve ENERJİ KAYNAKLARI TURİZM 23

Transkript

1 1 TEMMUZ 2014

2 İÇİNDEKİLER 1. COĞRAFİ KONUM 4 2. ULAŞIM 4 3. SOSYAL YAPI NÜFUS EĞİTİM SAĞLIK 8 4. EKONOMİK YAPI TARIM VE HAYVANCILIK SANAYİ VE TİCARET İlin Sanayi Yapısı İlin Ticaret Yapısı İHRACAT İTHALAT ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ POTANSİYELİ DEĞERLENDİRMEYE YÖNELİK YATIRIMLAR MADEN ve ENERJİ KAYNAKLARI GÜNEŞ ENERJİSİ TURİZM YENİ TEŞVİK SİSTEMİNDE KİLİS YENİ TEŞVİK SİSTEMİ UYGULAMALARI KAYNAKÇA 28

3 TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1. Kilis İli Ulaşım Verileri 5 Tablo 2. İlçelere Göre Merkez ve İlçe / Köy Nüfus Toplamları Tablo 3. Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus Tablo 4. Kilis İli Sağlık Göstergeleri 8 Tablo 5. Kilis te Yetiştiriciliği Yapılan Önemli Tarım Ürünleri 9 Tablo 6. Kilis İli Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Sayıları (Adet) 10 Tablo 7. Kilis te Tarımsal Yatırım İçin Uygun Sektörler ve Alanlar 10 Tablo 8. Kilis İline Ait İhracat Bilgileri 12 Tablo 9. İl ve ISIC Sınıflamasına Göre İhracat Değerleri (USD) 16 Tablo 10. Kilis ten İhracat Yapılan Başlıca Ülkeler (USD) 17 Tablo 11. Kilis İline Ait İthalat Bilgileri 18 Tablo 12. İl ve ISIC Sınıflamasına Göre İthalat Değerleri (USD) 19 Tablo 13. Yeni Teşvik Sistemi Uygulamaları 24 Tablo 14. Kilis te Bölgesel Teşviklerden Yararlanacak Sektörler ve Tutarları 25 Tablo 15. Bölgesel Teşvik Uygulamalarında Sağlanan Destek Unsurları 26 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1. Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası 22 GRAFİKLER DİZİNİ Grafik 1. İl, Yaş Gruplarına ve Cinsiyete Göre Nüfus Grafik 2. Kilis İli Arazi Dağılımı (2012) 9 Grafik 3. Kilis İli Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Varlığı 10 Grafik 4. Kilis İhracat Değerleri (USD) 13 Grafik 5. Kilis İhracatçı Firma Sayısı 13 Grafik 6. Kilis İthalat Değerleri (USD) 18 Grafik 7. Kilis İthalatçı Firma Sayıları 18 Grafik 8. Kilis Organize Sanayi Bölgesindeki Firmaların Sektörel Dağılımı 20 Grafik 9. Kilis Güneşlenme Süreleri (Saat) 22

4 4 İPEKYOLU KALKINMA AJANSI VİZYON Bölgeyi geleceğe taşıyacak düşünce ve politikalar üreten, uygulayan, sürdürülebilir kalkınmada öncü, yeniliklere açık, etkin ve çağdaş bir kurum olmak. MİSYON Etkin insan kaynakları politikası ile nitelikli beşeri sermayesini verimli şekilde kullanarak; bölgesel potansiyeli, dinamikleri ve özgünlükleri ortaya çıkaracak politika ve stratejiler üretmek, kurumlar arası koordinasyon ve işbirliği kültürünü yaygınlaştırmak, yenilikçi ve rekabete dayalı destek mekanizması ile bölge plan ve programlarını hedeflerine ulaştıracak projelere destek olmak, uygulama süreçlerini izlemek, değerlendirmek ve uygulama kapasitesini geliştirmek, yatırım ortamının iyileştirilmesi ve yatırım imkanlarının tanıtılması yoluyla bölgenin rekabet gücünü artırmak, tüm kesimlerde kalkınma bilinci ve ivmesi oluşturmaktır. İPEKYOLU KALKINMA AJANSI KİLİS YATIRIM DESTEK OFİSİ Kilis Yatırım Destek Ofisi (KİYDO), Kilis teki iş ve yatırım ortamının yerli ve yabancı yatırımcılara tanıtımı ve teşvikiyle ilgilenen birimdir. KİYDO tarafından verilen tüm yatırım destek hizmetleri ücretsiz olup KİYDO nun görev ve yetkileri şunlardır: Yatırımcıların başvurularını kabul ve takip etmek, Yatırımcıların izin ve/veya ruhsat işlemlerini yahut diğer idari iş ve işlemleri, ilgili makam veya makamlara intikal ettirmek ve gerekli takip işlemlerini yapmak, Kilis in iş ve yatırım imkanlarının, ilgili kuruluşlarla işbirliği halinde ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtımını yapmak veya yaptırmak, Genel teşvik uygulamaları kapsamında yer alan ve sabit yatırım tutarı on milyon Türk Lirasını aşmayan, tebliğle belirlenen yatırımlar için müracaatları kabul etmek, Teşvik belgelerinin 6 aylık izleme raporlarını hazırlamak ve bakanlığa sunmak.

5 5 1. COĞRAFİ KONUM Kilis, Asya dan Avrupa ya kadar uzanan, en önemli kültür ve ticaret yollarından biri olan tarihi İpek Yolu üzerinde bulunmaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde yer alan Kilis ili km 2 yüzölçümüne sahiptir ve rakımı 643 metredir yılında il statüsüne kavuşan ve Polateli, Musabeyli ve Elbeyli ilçeleri olan Kilis in sınırları, güneyden Türkiye-Suriye sınırı, batı ve kuzey batıdan İslahiye, kuzey ve kuzeydoğudan Gaziantep merkez ve doğudan Oğuzeli ilçeleriyle çevrilidir. İklim olarak Akdeniz ve karasal iklimin özelliklerinin görüldüğü ilin merkezi doğudan batıya doğru uzanan Resul Osman Dağı eteklerinde kurulu olup güneye doğru inildikçe düz arazilere inen fazla engebeli olmayan bir sahada yer almaktadır. 2.ULAŞIM Kilis ilinde ulaşım karayolu ve havayolu ile sağlanmaktadır. Meydanekbez ve Nusaybin den sonra 3. demiryolu hudut kapısı olan Çobanbey Tren İstasyonu il sınırları içinde yer almaktadır. Bu demiryolu sınır kapısı ile sadece Türkiye ve Suriye ya da Irak arasında değil, Avrupa ile Ortadoğu arasında demiryolu taşımacılığı daha etkin hale gelmiştir. Yıllık yaklaşık olarak 4 milyon yolcuya hizmet verme kapasitesine sahip olan Gaziantep Havalimanı Kilis şehir merkezine 47 km mesafededir. En önemli ulaşım ağı karayolu olan Kilis özellikle son dönemde imza atılan projelerle bölgedeki lojistik potansiyelini arttırmaktadır. İlin Ortadoğu ya açılan biri demiryolu ve diğeri karayolu gümrük kapısına sahip olması lojistik alanda yapılacak yatırımlar için önemli potansiyel taşımaktadır. Uzaklıklar Sınır Kapıları Limanlar Kilis Öncüpınar 5 km Hatay (İskenderun) 149 km Kilis Çobanbey 36 km Mersin 312 km Hatay Cilvegözü 152 km Şırnak Habur 570 km Tablo 1. Kilis İli Ulaşım Verileri Kaynak:

6 6 3. SOSYAL YAPI 3.1. NÜFUS 2013 yılında yapılan Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi uygulaması geçici sonuçlarına göre ilin toplam nüfusu kişi ve nüfus yoğunluğu 87 kişi/km 2 olarak tespit edilmiştir. İlde nüfusun yerleşim yerlerine göre dağılımı Tablo 2 de gösterilmektedir. Tablo 2 den de görüleceği gibi nüfusun %71 i il merkezi ve ilçelerde ve %29 u ise kırsal kesimde yaşamaktadır. Toplam nüfusu olan TRC1 Bölgesi (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) nüfusunun ise %5 i Kilis te yaşamaktadır. İlçe Adı Şehir Nüfusu Oran % Köy Nüfusu Oran % Toplam Nüfus Köy Sayısı Mahalle Sayısı Merkez , , Elbeyli Musabeyli Polateli Toplam Tablo 2. İlçelere Göre Merkez ve İlçe / Köy Nüfus Toplamları Kaynak: TÜİK, 2014 Yaş gruplarının yer aldığı Tablo 3 ten de görüldüğü gibi toplam nüfusun yaklaşık olarak %58 ini 30 yaşın altındaki (0-29 yaş grubu) gençler oluşturmaktadır. Sürdürülebilir büyüme ve kalkınma için özellikle bu genç nüfusun işgücüne katılımını sağlamaya yönelik olarak mesleki eğitim faaliyetlerinin artırılması önem arz etmektedir. Yine aynı tabloda yer alan cinsiyete göre nüfus verilerine bakıldığında erkek ve kadın nüfusunun birbirlerine çok yakın oldukları görülmektedir (Erkek toplam nüfusu ve kadın toplam nüfusu ). Cinsiyet açısından kadın erkek nüfusu hemen hemen eşit bir durumda olan ilde, kadınların istihdam edilmesinde bu eşitlik görülmemekte; bu da sosyal kalkınmanın başarılı bir şekilde sürdürülemeyeceğini göstermektedir.

7 7 Yaş grubu Toplam Erkek Oran % Kadın Oran % , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,14 Toplam Tablo 3. Yaş Grubu ve Cinsiyete Göre Nüfus Kaynak: TÜİK, Erkek Kadın Grafi k 1. İl, Yaş Gruplarına ve Cinsiyete Göre Nüfus Kaynak: TÜİK, 2014

8 EĞİTİM öğretim yılı itibariyle ilde ilk ve orta öğretim düzeyinde toplam 177 okul ile sınıfta eğitim-öğretim hizmeti verilmektedir. Bu okullarda okul öncesi eğitim dahil öğrenci, öğretmen bulunmaktadır. Derslik başına ilköğretimde 25, ortaöğretimde 26 ve mesleki ve teknik eğitimde 27 öğrenci düşmektedir. 28 Mayıs 2007 tarihinde kurulan Kilis 7 Aralık Üniversitesi nde Eğitim Fakültesi, Fen Edebiyat Fakültesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi ve İlahiyat Fakültesi olmak üzere 5 fakülte; Sosyal Bilimler Enstitüsü, Fen Bilimleri Enstitüsü olmak üzere 2 Enstitü ve 4 Yüksek Okul bulunmaktadır Aralık itibariyle Kilis 7 Aralık Üniversitesinde toplam 223 öğretim elemanı, 164 idari personel görev yapmakta olup, öğrenci öğrenim görmektedir. Üniversite ilin kalifi ye işgücü talebini karşılamada önemli bir aktördür SAĞLIK Kilis ilinde 2007 yılında hizmete açılan bir devlet hastanesi ve ilçe, belde ve köylerde toplam 14 Aile Sağlığı Merkezi ve 26 sağlık evi bulunmaktadır. İl Sağlık Müdürlüğü verilerine göre il merkezinde Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi, Halk Sağlığı Laboratuarı, Verem Savaş Dispanseri ve Ana Çocuk Sağlığı-Aile Planlaması Merkezi vatandaşlara sağlık hizmeti sunmaktadır. İlde toplam 1 adet yedek olmak üzere 9 adet ambulans bulunmakta olup bu ambulansların 1 tanesi hastanede, 3 tanesi merkez istasyonlarda, 3 tanesi ilçe istasyonlarında, 1 adet ise evde bakım hizmetlerinde kullanılmaktadır. Ayrıca 1 adet motosiklet ambulans ile hizmet verilmektedir Yılı Uzman Hekim Pratisyen Hekim Diş Hekimi Hemşire ve Ebe Yatak Başına Düşen Hasta Sayısı Aile Hekimi Başına Düşen Hasta Sayısı Uzman Hekim Başına Düşen Hasta Sayısı Kilis Türkiye Tablo 4. Kilis İli Sağlık Göstergeleri Kaynak: Sağlık Bakanlığı, 2013

9 9 4. EKONOMİK YAPI 4.1. TARIM VE HAYVANCILIK Kilis ili ekonomisi büyük ölçüde tarıma ve hayvancılığa dayanmaktadır. Kilis ili arazi dağılımına bakıldığında toplam alan hektar olup; bu toprakların % 67,8 ini ( hektar) tarım arazileri, %12,3 ünü ( hektar) orman arazileri, %7,8 ini ( hektar) çayır ve mera alanı, %10,6 sını ( hektar) ise tarıma elverişsiz toprak oluşturmaktadır. Toplam hektar sulanabilir alana sahip olan ilin fi ilen sulanan alanı hektardır. Tarım arazilerinin %50 lik kısmında tahıllar ve diğer bitkisel ürünler, %2,6 lık kısmında sebze bahçeleri, %46,3 lük kısmında meyve ve baharat bitkileri üretimi yapılmaktadır (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2013). Kilis İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 2013 yılı verilerine göre ilde toplam olarak kayıtlı çiftçi bulunmaktadır. %8 %12 %2 %11 Tarım Arazisi Orman Arazisi Çayır ve Mera Arazisi %68 Grafi k 2. Kilis İli Arazi Dağılımı (2012) Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2013 Kilis Türkiye Ürün Adı Ekilen Alan Üretim (ton) Ekilen Alan Üretim (ton) Buğday Zeytin Üzüm Arpa Antepfıstığı Tablo 5. Kilis te Yetiştiriciliği Yapılan Önemli Tarım Ürünleri Kaynak: TÜİK, 2013

10 Kilis Rumi Üzümü 10 Hayvan Türü Sığır Koyun Keçi Tablo 6. Kilis İli Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Sayıları (Adet) Grafik 3. Kilis İli Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Varlığı Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 2013 SEKTÖR ADI Zeytinyağı Ürünleri İşleme ve Paketleme Meyve Suyu Üretimi ve Paketleme Organik Tarım ve İyi Tarım Yenilenebilir Enerji Kaynağı ve Tarım Un ve Unlu Mamuller AÇIKLAMA Kilis bölge zeytin üretiminde ilk sırada yer almaktadır ve organik zeytin üretimi yapılmaktadır. İl, Zeytinyağı yanında sabun üretimi gibi talebi fazla fakat üretimi az olan ürünlerin üretimi için uygundur. İlde zeytinyağı üretimi yanı sıra bağcılık da ön sıralardadır. Ancak ilde bu potansiyeli değerlendirecek işletmelerin olmayışı yapılacak olan yatırımların verimliliğini yükseltmektedir. Kilis organik zeytin, antepfıstığı, süt ve yumurta üretiminin artış gösterdiği bir il konumundadır. Ayrıca bu ürünlere yönelik üretim ve tüketim bilinci giderek artmaktadır. Kilis te özellikle güneş enerjisi kullanılarak sulama yapılması veya seraların ısıtılması iklimin de etkisi ile mümkün olmaktadır. İlde bu tür ürünleri tüketme eğilimi fazladır. Kalifiye eleman bulma kolaylığının yanı sıra hammadde ihtiyacının kolaylıkla sağlanabildiği bir il konumundadır. Tablo 7. Kilis te Tarımsal Yatırım İçin Uygun Sektörler ve Alanlar Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı,2013

11 SANAYİ VE TİCARET İlin Sanayi Yapısı Ekonomisi ağırlıklı olarak tarıma dayalı olan Kilis te gıda ve tarıma dayalı sanayi, tekstil ile genel imalat sanayisine yönelik yatırımlarda sanayileşme eğilimi görünmektedir. İlin en önemli yerel ürünleri olan zeytin, zeytinyağı ve üzüm gibi ürünlere dayalı ve yine bu ürünlere yönelik sanayileşme faaliyetlerinde gözle görülür bir artış olduğunu belirtmek gerekmektedir (Sanayi Genel Müdürlüğü, 2012). Bölgenin diğer illeri ile karşılaştırıldığında sanayileşmenin arzu edilen seviyede olmadığı gözlemlenen Kilis te Yeni Teşvik Sistemi ile birlikte gerek Organize Sanayi Bölgesi nde gerekse il genelinde yeni yatırımların gerçekleştiği görülmektedir. Önümüzdeki yıllarda yatırımlar açısından ilin bir cazibe merkezi haline gelmesi beklenmektedir (Sanayi Genel Müdürlüğü, 2012) İlin Ticaret Yapısı Kilis te Suriye ile sınır komşusu olunması ve coğrafi k konumu nedeni ile ticari hayatın oldukça canlı olduğu görülmektedir. Tarihi İpek Yolu üzerinde bulunması nedeniyle geçmişe dayanan köklü bir sınır ticareti geleneği bulunmaktadır yılı ortalarına kadar sınır ticaretinin de etkisi ile yoğun bir ticari faaliyet görülmektedir. Ancak, bu tarihten sonra uzun yıllar sınır ticareti yapılamamış, sadece normal ithalat veya ihracat yoluyla Öncüpınar Gümrük Müdürlüğü sınır kapısından ticaret yapılmaktadır (Sanayi Genel Müdürlüğü, 2012) yılı Haziran ayı içerisinde Bakanlar Kurulu Kararı ile sınır ticareti yeniden başlatılmış fakat Dış Ticaret Müsteşarlığınca önemli ve ihtiyaç duyulan ürünlere ve yeterli miktarda izin verilmediği için ticaretle iştigal eden şahıs ve fi rmalar tarafından ilgi görmemiştir. (Sanayi Genel Müdürlüğü, 2012). Kilis Ticaret ve Sanayi Odası 2013 yılı kayıtlarına göre, ilde 55 adet A.Ş, 397 adet Ltd.Şti., 32 adet Kooperatifl er ve 601 adet gerçek kişi bulunmaktadır. Kilis Zeytini ve Kilis Zeytinyağı

12 İHRACAT Ekonomik istikrarın devamı ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması bakımından ihracatımızın konjonktürel değişimlerden etkilenmemesi, küresel tehditlerin fırsata dönüştürülmesi, ülkemizin ve özelde Kilis ilinin dünya ihracatından aldığı payın potansiyelini yansıtacak şekilde artırılması ve ihracatımızda son yıllarda sağlanan yüksek artışın kalıcı ve sürdürülebilir bir hale getirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu amaç doğrultusunda, Kilis te ihracatın gelişmesi için öncelikli olarak katma değeri yüksek markalı ürünlerin üretilmesi, Ar-Ge çalışmalarının desteklenerek ürün çeşitliliğinin geliştirilmesi ve bu ürünlerin ihracat içerisindeki paylarının artırılması, kaliteli ve markalı Türk ürünlerinin, başta Orta Doğu ülkeleri olmak üzere, dış pazarlarda müşteri odaklı ve dinamik tekniklerle tanıtımının yapılması ve pazarlanması, tüm bu alanların desteklenmesi önem arz etmektedir. TRC1 Bölgesi ihracat rakamları karşılaştırıldığında Kilis ilinin en düşük değerlere sahip olduğu görülmektedir yılları verilerinin yer aldığı Tablo 8 den de görüldüğü gibi oldukça dalgalı bir seyir izlemektedir yılında 30,5 milyon USD ile son 6 yılın en yüksek değerine ulaşan ihracatın 2012 de 11,6 milyon USD ye düştüğü ve 2013 te tekrar yükseliş trendine girerek 20,8 milyon USD ye çıktığı görülmektedir. Bu dalgalı seyir için birkaç neden ileri sürülebilir. Bunlardan birisi olarak özellikle son üç yıldır Suriye deki siyasal krizin ildeki sınır kapısının tam kapasite olarak çalışmasını olumsuz yönde etkilediği söylenebilir. Bir diğer neden olarak il sanayisinin küresel rekabet düzeyinde ürün çeşitliliğinin olmaması ve sanayinin yeterince dış pazarlara açılamaması olarak belirtilebilir. Yine aynı tablodan yukarıdaki nedenlerden dolayı son 5 yıl içinde ihracatçı fi rma sayılarında da düşüş yönlü bir seyir görülmektedir. Yıl İhracatçı Firma Sayısı İhracat Değeri (USD) Tablo 8. Kilis İline Ait İhracat Bilgileri Kaynak: TÜİK, 2014

13 Kilis İhracat Değerleri (USD) Grafi k 4. Kilis İhracat Değerleri (USD) Kaynak: TÜİK, Kilis İhracatçı Firma Sayısı Grafi k 5. Kilis İhracatçı Firma Sayısı Kaynak: TÜİK, yılında yapılan ihraç ürünlerin yer aldığı Tablo 9 dan görüleceği gibi, ihracatın büyük bir kısmını sırasıyla mobilya ve başka yerde sınıfl andırılmamış diğer ürünler, metalik olmayan diğer metalik ürünler, gıda ürünleri ve içecek, kağıt ve kağıt ürünleri ve plastik ve kauçuk ürünleri kalemleri oluşturmaktadır. Potansiyeli oldukça yüksek olan tarım ve hayvancılık ve gıda ürünleri ihracatının özellikle Orta Doğu ülkelerine yapıldığını belirtmekte fayda vardır. Çünkü söz konusu ülkelerin net gıda ithalatçısı oldukları düşünüldüğünde ekonomisi tarıma dayalı olan ve il sınırları içerisinde bir kara ve bir de demiryolu sınır kapısı olan Kilis te bu sektörlere daha fazla yatırım yapılması düşünülmektedir. 20

14 14

15 15

16 16 Sektör Tarım ve hayvancılık Metal cevheri Taşocakçılığı ve diğer madencilik Gıda ürünleri ve içecek Tekstil ürünleri Giyim eşyası Dabaklanmış deri, bavul, el çantası, saraciye ve ayakkabı Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler Kağıt ve kağıt ürünleri Basım ve yayım; plak, kaset vb Kimyasal madde ve ürünler Plastik ve kauçuk ürünleri Metalik olmayan diğer metalik ürünler Ana metal sanayi Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makine ve cihazlar Tıbbi aletler; hassas optik aletler ve saat Motorlu kara taşıtı ve römorklar Diğer ulaşım araçları Mobilya ve başka yerde sınıfl andırılmamış diğer ürünler Toplam Tablo 9. İl ve ISIC Sınıflamasına Göre İhracat Değerleri (USD) Kaynak: TÜİK, 2013

17 17 Tablo 10 daki verilere bakıldığında, Kilis ile komşu ülkeler arasındaki özellikle Suriye ve Irak dışındaki diğer ülkelerle olan ticaretimiz yok denecek azdır, hatta bazı Ortadoğu ülkeleriyle (BAE, Katar, Kuveyt, Ürdün gibi) maalesef hiçbir ticari faaliyet görülmemektedir. Suriye deki mevcut siyasi krizden oldukça fazla etkilenen Kilis ekonomisi için özellikle Ortadoğu ülkelerinde (S.Arabistan, BAE, Katar gibi) yaşanan ekonomik gelişmelere paralel olarak bu ülkelerle ticaret faaliyetlerinin bir an evvel başlatılması ve var olan ticaret hacminin artırılması hayati durumdadır. Ülke Suriye Irak Polonya Almanya Hollanda Çin Suudi Arabistan İtalya Ukrayna Rusya Federasyonu Romanya Gürcistan Cezayir Toplam Tablo 10. Kilis ten İhracat Yapılan Başlıca Ülkeler (USD) Kaynak: TÜİK, 2013

18 İTHALAT Kilis iline ait ithalat verilerinin yer aldığı Tablo 11 den görüldüğü gibi, ithalat dalgalı bir seyir izlemektedir. Bunun nedeni olarak küresel ekonomik krizin ve cari açığın kapatılmasına yönelik çalışmaların etkili olduğu düşünülmektedir. Yine aynı tablodan Kilis ilinde, 2012 yılında ihracata paralel olarak ithalat rakamlarının da bir önceki yıla göre %61,01 düştüğü ve 2013 yılında ise bir önceki yıla göre %49 arttığı görülmektedir. İthalatçı fi rma sayısında da yılları arasında aşağı yönlü bir seyir görülmektedir. Yıl İthalatçı Firma Sayısı İthalat Değeri (USD) Tablo 11. Kilis İline Ait İthalat Bilgileri Kaynak: TÜİK, Kilis İthalat Değeri (USD) Grafi k 6. Kilis İthalat Değerleri (USD) / Kaynak: TÜİK, 2014 Kilis İthalatçı Firma Sayıları Grafi k 7. Kilis İthalatçı Firma Sayıları Kaynak: TÜİK, 2014

19 19 İthalat verilerinin yer aldığı Tablo 12 den de görüldüğü gibi en fazla ithal edilen kalemlerin başında sırasıyla ana metal sanayi, tarım ve hayvancılık, gıda ürünleri ve içecek, metalik olmayan diğer mineral ürünler, giyim eşyası ve kimyasal madde ve ürünler yer almaktadır. Ekonomisi tarıma dayalı olan Kilis te tarım ve hayvancılık ürünleri ithalatının bu kadar yüksek olması politika yapıcıların stratejik yatırımların daha fazla desteklenmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Tarım ve hayvancılık ithalat kalemi içinde tahıl ve başka yerde sınıfl andırılmamış bitkisel ürünler, metalik olmayan diğer mineral ürünler kalemi içinde ise cam ve cam ürünleri yer almaktadır. Sektör Tarım ve hayvancılık Taşocakçılığı ve diğer madencilik 900 Gıda ürünleri ve içecek Tekstil ürünleri Giyim eşyası Dabaklanmış deri, bavul, el çantası, saraciye ve ayakkabı Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler Kağıt ve kağıt ürünleri Kimyasal madde ve ürünler Plastik ve kauçuk ürünleri Metalik olmayan diğer mineral ürünler Ana metal sanayi Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makine ve cihazlar Tıbbi aletler; hassas optik aletler ve saat Motorlu kara taşıtı ve römorklar Diğer ulaşım araçları Mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler Toplam Tablo 12. İl ve ISIC Sınıflamasına Göre İthalat Değerleri (USD) Kaynak: TUİK, 2013

20 ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ Kilis Organize Sanayi Bölgesi 90 hektar büyüklüğünde olup 2000 yılında tamamlanmıştır. Kilis Organize Sanayi Bölgesinde toplam 36 adet sanayi parseli bulunmaktadır. Bu parsellerde 23 adeti faal, 10 adeti gayri faal, 2 adet inşaat halinde, 1 adeti de tadilatı yapılan yatırımlar mevcuttur. Üretime geçen parsellerde yaklaşık 750 kişi istihdam edilmektedir. Kilis OSB de yer alan fabrikalarda; pekmez imalatı, baharat imalatı, şekerleme ve çikolata, meyan çayı imalatı, zeytinyağı, margarin yağı imalatı, ambalajlama, kadife döşemelik kumaş, seccade, plastik ambalaj, tel, et sucuğu, pamuk ipliği, sentetik çuval, hayvansal yem ürünleri imalatı, halı imalatı, mobilya dekorasyon, porselen imalatı, biyodizel imalatı yapılmaktadır. Grafi k 8. Kilis Organize Sanayi Bölgesindeki Firmaların Sektörel Dağılımı Kaynak: Kilis OSB Müdürlüğü, Aralık 2013 Kilis Organize Sanayi Bölgesi nde bulunan fi rmaların sektörel dağılımını gösteren Grafi k 6 ya bakıldığında gıda sanayinin %35 lik pay ile ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Gıda sektörünü, %26 lık pay ile tekstil sanayi takip etmektedir. Mobilya ve dekorasyon sanayi, faaliyet gösteren fi rmalar arasında %13 lük pay ile 3. sırada yer almaktadır. Plastik sektöründe faaliyet gösteren fi rmalar, Kilis OSB nin %9 unu oluşturmaktadır. Kilis Organize Sanayi Bölgesi dışında faaliyet gösteren imalat tesislerinde; pekmez, zeytinyağı, bulgur, döğme, biber, tahin-helva, suma (saf alkol), plastik çantaları, sabun, yorgan ve hazır yemek üretilmekte ayrıca 39 adet zeytinyağı fabrikası bulunmaktadır. 300 hektar büyüklüğündeki bir alanın OSB tevsi alanı olarak gerçekleştirilmesi için yer seçimi işlemleri tamamlanmış ve sonraki aşamalar için çalışmalar sürdürülmektedir. Ayrıca hektar büyüklüğündeki Kilis-Polateli Şahinbey Tekstil İhtisas OSB nin kuruluş ve altyapı hazırlık çalışmaları devam etmektedir. Bunun yanında, Kilis Merkez KSS (Küçük Sanayi Sitesi) de toplam 250 iş yeri mevcut olmakla birlikte doluluk oranı %100 dür. Kilis Merkez KSS ye ek olarak inşa edilen ikinci bölümde ise 38 iş yeri faal durumda olup ek bölgenin tamamlanmasıyla bu sayının 150 ye çıkması planlanmaktadır. Kilis te bulunan söz konusu KSS lerde toplam 900 kişi istihdam edilmektedir.

21 4.6. POTANSİYELİ DEĞERLENDİRMEYE YÖNELİK YATIRIMLAR Organik zeytin ve zeytinyağı imalatı, Organik üzüm üretimi, Organik tarım yatırımları, Yenilenebilir enerji yatırımları, Gıda ve tarıma dayalı sanayi yatırımları, Kümes hayvanları etlerinin işlenmesi ve saklanmasına yönelik yatırımlar, Ambalajlanmış biber salçası ve paketlenmiş toz biber imalatı, Un, bulgur ve makarna gibi buğdaya dayalı ürünler imalatı, Konservecilik imalatı, Pekmez, sirke imalatı, Alkollü içecekler ve meşrubat imalatı, Kuruyemiş ve kurutulmuş meyve imalatı, Yaş sebze ve meyve işleme imalatı, Halı, iplik ve battaniye imalatı, Yorgan, nakış ve çeyiz gibi el sanatları ürünleri olarak sıralamak mümkündür. 21

22 22 5. MADEN ve ENERJİ KAYNAKLARI Kilis ili yeraltı maden kaynakları bakımından oldukça fakir durumdadır. İl Bilim, Sanayi ve Teknoloji Müdürlüğü verilerine göre ilde merkeze bağlı Yanan Köy civarında TPAO (Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı) tarafından günde 10 varil petrol üretimi yapılmaktadır. Ayrıca Musabeyli ilçesinde fosfat, manganez ve oluşumlarına rastlanmış olup yataklar üretimi yapılmaktadır. Bunun yanında, ilde kil, kaolin ve taş ocaklarında mucur üretimi yapılmaktadır GÜNEŞ ENERJİSİ Güneş enerjisi, sahip olduğu potansiyel ve kullanım kolaylığı ile diğer yenilenebilir enerji kaynaklarına kıyasla daha kolay bir şekilde yaygınlaşabilecek bir fırsata sahiptir. Yıllık yaklaşık olarak ortalama saat güneşlenme süresine sahip olan Kilis bu potansiyeli ile Türkiye de önde gelen iller arasında yer almaktadır ( 2014). Güneş enerjisi, güneşin çekirdeğinde yer alan füzyon süreci ile açığa çıkan ışıma enerjisidir. Özellikle 1970 lerden sonra gelişen güneş enerjisini kullanabilme teknolojisi sayesinde güneş enerjisi sistemleri maliyet açısından düşme göstermiş ve bugün yaygın olarak kullanılabilmektedir. Bugün güneş enerjisinden su ısıtma yönteminin olmasının yanında fotovoltaik pillerle güneş enerjisinden elektrik üretimi de oldukça yaygınlaşmıştır ( 2014). Şekil 1. Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası Kaynak: Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü, Grafi k 9. Kilis Güneşlenme Süreleri (Saat) Kaynak: Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü,

23 23 6. TURİZM Anadolu ve Mezopotamya gibi dünyanın en eski uygarlıklarının kesiştiği geçiş bölgelerinden biri olan Kilis ve yöresindeki tarihsel yapıda Babil, Hitit, Arami, Asur gibi yerel ve bölgesel uygarlıklar yanında; yöreyi kontrol etmek isteyen Pers, Makedon, Bizans, Arap, Selçuklu, Memluk, Osmanlı gibi büyük uygarlıkların da izlerine rastlamak mümkündür. Kilis İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü kaynaklarına göre ilde biri arkeolojik diğeri kentsel olmak üzere iki adet Sit alanı ve toplam 292 adet tescilli taşınmaz kültür varlığı bulunmaktadır. Bu kültür varlıklarından başlıcaları şunlardır: Ravanda Kalesi, Oylum Höyük, Ulu Camii, Tekke Camii, Tekke Mevlevihanesi, Adliye Sarayı, Akıncı Konağı, Neşet Efendi Konağı, Paşa Hamamı, İpşir Paşa Kasteli (Çeşmesi). Akıncı Konağı Ravanda Kalesi Tekke Camii

24 24 7.YENİ TEŞVİK SİSTEMİNDE KİLİS Yeni teşvik paketi olarak da bilinen Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkındaki Bakanlar Kurulu kararı, Resmi Gazete nin tarihli sayısında yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yeni teşvik sisteminde teşvik uygulamaları; Genel Teşvik Uygulamaları, Bölgesel Teşvik Uygulamaları, Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki ve Stratejik Yatırımların Teşviki olarak dört kategoriye ayrılmıştır. Yeni teşvik uygulamasında, illerin sosyoekonomik gelişmişlik endekslerine (SEGE 2011) göre altı ayrı bölge belirlenmiş olup Kilis ili 5. bölgede yer almaktadır YENİ TEŞVİK SİSTEMİ UYGULAMALARI tarih ve 2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren yeni teşvik sistemi 4 farklı uygulamadan oluşmaktadır: Genel Teşvik Uygulamaları Bölgesel Teşvik Uygulamaları Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki Stratejik Yatırımların Teşviki Bu uygulamalar kapsamında sağlanacak destek unsurları aşağıdaki Tablo 13 te gösterilmiştir. Destek Unsurları Genel Teşvik Uygulamaları Bölgesel Teşvik Uygulamaları Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki Stratejik Yatırımların Teşviki KDV İstisnası Gümrük Vergisi Muafi yeti Vergi İndirimi Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Gelir Vergisi Stopajı Desteği* Sigorta Primi Desteği* Faiz Desteği ** Yatırım Yeri Tahsisi KDV İadesi*** Tablo 13. Yeni Teşvik Sistemi Uygulamaları Kapsamındaki Destek Unsurları * Yatırımın 6. bölgede gerçekleştirilmesi halinde sağlanır ** Bölgesel teşvik uygulamalarında, yatırımın 3.,4., 5. veya 6. bölgelerde gerçekleştirilmesi halinde sağlanır. *** Sabit yatırım tutarı 500 Milyon TL üzerinde olan stratejik yatırımlara sağlanır.

25 25 Bölgesel Teşvik Uygulamaları kapsamında 5. bölgede yer alan Kilis te Bölgesel Desteklerden yararlanacak sektörler ve asgari yatırım tutarları veya kapasiteleri Tablo 14 te verilmiştir. Bölgesel Teşviklerden Yararlanacak Sektörler Minimum Yatırım Miktarı Entegre damızlık hayvancılık yatırımları dahil olmak üzere entegre hayvancılık yatırımları 500 Bin TL Su ürünleri yetiştiriciliği (balık yavrusu ve yumurtası üretimi dahil) 500 Bin TL Gıda ürünleri ve içecek imalatı 1 Milyon TL Tekstil ürünleri imalatı 1 Milyon TL Giyim eşyası imalatı 500 Bin TL Bavul, el çantası, saraciye, ayakkabı vb imalatı 500 Bin TL Ağaç ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç), hasır ve buna benzer örülerek yapılan maddelerin imalatı 1 Milyon TL Kağıt ve kağıt ürünleri imalatı 10 Milyon TL Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı 1 Milyon TL Metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 1 Milyon TL Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi, metal döküm sanayi 1 Milyon TL Metal eşya 1 Milyon TL Makine ve teçhizat imalatı 1 Milyon TL Büro, muhasebe ve bilgi işlem makineleri imalatı 1 Milyon TL Elektrikli makine ve cihazları imalatı 1 Milyon TL Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları imalatı 1 Milyon TL Tıbbi aletler hassas ve optik aletler imalatı 500 Bin TL Motorlu kara taşıtı ve yan sanayi Motosiklet ve bisiklet üretimi Mobilya imalatı (sadece plastikten imal edilenler hariç) Oteller Öğrenci yurtları Soğuk hava deposu hizmetleri Lisanslı depoculuk Eğitim hizmetleri (okul öncesi eğitim hizmetleri dahil, yetişkinlerin eğitilmesi ve diğer eğitim faaliyetleri hariç) Hastane yatırımı, huzurevi Akıllı çok fonksiyonlu teknik tekstil Atık geri kazanım veya bertaraf tesisleri Seracılık Tablo 14. Kilis te Bölgesel Teşviklerden Yararlanacak Sektörler ve Tutarları Motorlu kara taşıtlarında yatırım tutarı 50 Milyon TL; Motorlu kara taşıtları yan sanayinde yatırım tutarı 1 Milyon TL 1 Milyon TL 1 Milyon TL 3 yıldız ve üzeri 100 öğrenci 500 metrekare 1 Milyon TL 500 Bin TL Hastane: 500 Bin TL Huzurevi: 100 kişi 500 Bin TL 500 Bin TL 10 dekar

26 26 Destek Unsurları BÖLGELER I II III IV V VI KDV İstisnası VAR VAR VAR VAR VAR VAR Gümrük Vergisi Muafiyeti VAR VAR VAR VAR VAR VAR Vergi İndirimi Yatırıma Katkı Oranı (%) OSB Dışı OSB İçi Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği Destek Süresi OSB Dışı 2 yıl 3 yıl 5 yıl 6 yıl 7 yıl 10 yıl OSB İçi 3 yıl 5 yıl 6 yıl 7 yıl 10 yıl 12 yıl Yatırım Yeri Tahsisi VAR VAR VAR VAR VAR VAR Faiz Desteği İç Kredi 3 Puan 4 Puan 5 Puan 7 Puan YOK YOK Döviz / Dövize Endeksli Kredi 1 Puan 1 Puan 2 Puan 2 Puan Sigorta Primi Desteği YOK YOK YOK YOK YOK 10 yıl Gelir Vergisi Stopajı Desteği YOK YOK YOK YOK YOK 10 yıl Tablo 15. Bölgesel Teşvik Uygulamalarında Sağlanan Destek Unsurları

27 27

28 28 8. KAYNAKÇA Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Genel Müdürlüğü, 81 İl Durum Raporu, Mayıs Ekonomi Bakanlığı, İl İl Dış Ticaret Raporu, Ankara, Gaziantep Meslek Yüksekokulu, TRC1 Bölgesi Enerji Sektörü Analizi, Gıda Tarım Ve Hayvancılık Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Kilis İli Tarımsal Yatırım Rehberi, Kasım Kaya, T. (2010), GAP Yatırım Fırsatları ve Sağlanan Destekler, Ada Ofset Matbaacılık, İstanbul. Kilis Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Kilis Kültür ve Turizm Envanteri, v=0&isicrev=0&sayac=581, erişim Aralık erişim Aralık erişim Aralık erişim Aralık erişim Ocak erişim Ocak 2014