Gaziantep İklim Değişikliği Eylem Planı

Transkript

1 Gaziantep İklim Değişikliği Eylem Planı Enerji ve sera gazı emisyon profili Ön eylem planı ve Uygulama Stratejisi Final Rapor rev 2 20 Eylül 2011 INTERNATIONAL CONSEIL ENERGIE 27, rue de Vanves Boulogne-Billancourt Cedex Tél. : Fax : ice@iceconsultants.com

2 0 ÖZET İklim Değişikliği ve Gaziantep BirleĢmiĢ Milletler Ġklim DeğiĢikliği Çerçeve SözleĢmesi ne yapılan ilk ulusal tebliğde, iklim değiģikliğinin Ģimdiden artan yaz sıcaklıkları, batı illerde azalan kıģ yağıģları, yüzey sularının azalması, kuraklık sıklığının artması, toprak bozulması, kıyı erozyonları ve sel baskınları Ģeklinde kendisini gösterdiği belirtilmiģtir. Bu sonuçların, tarım için gerekli su ihtiyacına ve kırsal geliģmeye ciddi negatif etkileri vardır ve bu etkilerin Ģiddetinin artması beklenmektedir. Bu sonuçlar sadece biyoçeģitliliği değil, aynı zamanda yerli halkın ekonomisini de etkileyecektir. (BMĠDÇS, 2007). Türkiye nin iklimi değiģtikçe, yukarıda belirtilen doğal felaketlerin sıklığının artması beklenmektedir. Daha yüksek sıcaklıklar, daha fazla terleme/buharlaģma ve azalan yağıģlar, Türkiye nin hayvancılık kapasitesini de belirgin olarak azaltacaktır. Türkiye nin toplam alanının %85 i çölleģmeye çok açık olduğu için, otlaklar Ģimdiden ciddi bir baskı altındadır. Bu çalıģma, ICE, Mavi Consultants ve Gaziantep Üniversitesi tarafından yürütülmüģ olup, Fransız Kalkınma Ajansı (AFD) ve Gaziantep Büyükşehir Belediyesi tarafından finanse edilmiģtir. ÇalıĢmanın sonuçları, Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi için Bölgesel İklim Değişikliği Eylem Planı nın hazırlanmasında kullanılacaktır. Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi, çalıģma için gerekli bütün bilgileri, verileri ve iletiģimi sağlamıģtır. Gaziantep İklim Değişikliği Eylem Planı nın hazırlanması ile Gaziantep Büyükşehir Belediyesi, vatandaģlarının hayatlarını daha sürdürülebilir hale getirmeyi hedefleyen politika ve açılımlarla Türkiye de örnek teģkil etmektedir. Bu çalıģma ile Gaziantep, sera gazı emisyonlarının ve olası iklim değiģikliği azaltım ve uyum politikalarının geniģ çaplı analizinin yapılması sonucu, ülke çapında öncü konuma gelmiģtir. Metodoloji Kullanılan metodoloji, makroekonomik ve teknik değiģkenlerin küresel (toplam) dengesinin hesaplanmasına imkan tanıyan aşağıdan yukarıya analiz yöntemine (bottom-up analysis method) dayanmaktadır. Bu metodoloji Fransız ADEME kuruluģunun Bilan Carbone standardına dayanır. Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi nin kadastral alanını kapsayacak Ģekilde sektörel bir yaklaģım kullanılarak alt sektörlerdeki (konut, ticaret, endüstri, taģımacılık vb.) enerji tüketimine ve sera gazı emisyonlarına sebep olan temel ihtiyaç analizi (ısıtma, aydınlatma, ulaģım vs.) yöntemi uygulanmıģtır. Enerji ve Sera Gazı Dengesi Sonuçları Gaziantep in küresel enerji dengesi sadece yerel yük taģımacılığı göz önüne alındığında 960 ktoe ye denk gelmektedir (ithalat, ihracat ve ziyaretçilerin etkisini dıģarıda tutarak). Bu rakam, havaalanındaki kerosen satıģları ve yük taģıyan kamyonlara yapılan yakıt satıģları dahil edildiğinde 990 ktoe ye ulaģmaktadır. Bölgenin enerji tüketiminin %34 ini gerçekleģtirmesiyle sanayi sektörü en çok tüketimin gerçekleģtiği sektördür. Bu durum önemli endüstriyel bölgeleri ve artan sanayi kapasitesine bağlı olarak Gaziantep e özgü bir durumdur. Page 2

3 Konut sektörü %33 lük bir pay ile sanayi sektörüne neredeyse eģit bir tüketim sergilemektedir. TaĢımacılık sektörü %20 luk enerji tüketimiyle üçüncü sırada yer almaktadır. Bu ufak oran toplu taģımanın halkın ulaģımındaki rolüyle doğrudan iliģkilidir. Hizmet sektörü ise (genellikle küçük dükkanlar, ofisler ve kamu hizmetleri) bölgedeki enerji tüketiminin %13 sini oluģturmaktadır. Sera Gazı Emisyonları Küresel GHG emisyon dengesi (bölgenin ve konutların faaliyetlerini göz önünde bulundurarak) 4,560 ktco 2 e ye eģittir ve kişi başına düģen miktar 3.52 tco 2 e dolaylarındadır. Sera gazı emisyonlarının dağılımı aģağıdaki gibidir: Doğrudan kadastroya ait emisyonlar kiģi baģı 1,63 tco 2 e dir. Elektriğe bağlı dolaylı emisyonlar kwh elektrik baģına içerdikleri yüksek CO 2 oranından ötürü küresel dengeyi iki katına çıkarmaktadır. Bölgedeki doğrudan ve dolaylı emisyonların toplamı kiģi baģı 3.2 tco 2 e yi bulmaktadır. Enerji kaynaklı emisyonlar dıģındaki atıklarla ilgili emisyonların eklenmesi ile denge kiģi baģı 3.44 tco 2 e ye ulaģmaktadır. TaĢımacılık sektörü dikkate alındığında da bölgedeki denge kiģi baģı 3.52 tco 2 e ye yükselmektedir. Sera Gazı Emisyonu Azaltım Hedefleri Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı nın asıl hazırlanma amacı, Gaziantep ilinin mevcut görünümünü analiz edip değerlendirmek, yakın gelecekte ortaya çıkabilecek fırsat ve tehditlere hazırlanmak ve gerekli iklim değiģikliğini dindirme ve iklim değiģikliğine adaptasyon eylemlerini proaktif olarak almaktır. KiĢi baģına 3.00 tco 2 e hedefine ulaģmak için, 2023 e kadar kiģi baģına %15 CO 2 e azaltımı 2023 e kadar kiģi baģına %15 enerji tüketimi azaltımı Gaziantep in geliģme aktivitesi ve ekonomisi göz önüne alındığında, bu azaltım hedefi oldukça iddialıdır ve Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi nin iklim değiģikliğinin hafifletilmesi konusundaki bağlılığını göstermektedir. Page 3

4 Gaziantep için İklim Değişikliği Azaltım Faaliyetleri Sera gazı emisyon azaltımı hedeflerine ulaģmak ve Gaziantep sakinleri için daha sürdürülebilir bir kentsel yaģam sağlamak için aģağıdaki plan ve programlar Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı nın Eylem FiĢleri bölümünde belirlenmiģ ve tanımlanmıģtır. Bu Aksiyon FiĢleri 3 eksene gore iklim değiģikliği konusunu ele alacaktır: Kentsel yenileme yönetimi Kentsel geniģlemenin planlanması Dolaylı müdahele Diğerleri arasından aģağıdaki eylemler dikkate alınmalıdır: - Konut ve hizmet sektörlerinde, soğutma ve ısıtma sistemleri için enerji verimliliğine doğru ilerleme (bölgesel ısıtma yaklaģımı), - Eko-bölge oluģturulması, - Yerel sakinler için Enerji Bilgi Noktası ve kurumlar için Yerel Enerji Ajansı oluģturulması, - Organize Sanayi Bölgesi için sürdürülebilirliğin geliģtirilmesi, - OSB ve belediye tesisleri için önemli enerji geri kazanımları, - Mevcut ulaģım altyapısı kullanılarak toplu taģımanın geliģtirilmesi ve geliģmiģ yeģil teknolojilere geçiģ, - Enerji verimli araçlar kullanılması için teģvik ve destek, - Farkındalık yaratarak, kaynak ve ağ yönetimini geliģtirerek su tüketimini ve su kayıplarını azaltmak, - Kanalizasyon suyu arıtma tesisleri ve çamur arıtma projeleri için enerji verimliliğinin artırılması. Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı ön çalıģmasının hazırlanması, Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi ne, olası iklim değiģikliğine bağlı geliģmelere hazırlanma, riskleri değerlendirerek azaltma ve bu riskleri fırsatlara çevirme Ģansı vermiģtir. BüyükĢehir Belediyesi, sakinlerine daha sürdürülebilir bir yaģam sağlamak için, iklim değiģikliğine karģı önemli bir adım atmıģtır. İklim Değişikliği Eylem Planı Uygulaması Bu çalıģma, önemli ve geniģ çaplı bir programın verimli Ģekilde yönetilmesi için gereken uygulama stratejisini sağlamaktadır. ĠDEP, yılları arasında Belediye nin yeni stratejik eylem planına dahil edilecektir. ĠDEP in bütüncül uygulama stratejileri GBB nin politika ve yatırımlarıyla ilgili bütün faaliyetlerinin arasındaki bağı ve uyumluluğu ön plana çıkarmakta; programın etkisini azaltacak olası parçalı yaklaģımlardan kaçınmaktadır. Belediye BaĢkanlığı ve ĠDEP ekibi gözetiminde, 2023 yılı emisyon azaltım hedeflerine ulaģmak amacıyla, programın genel yönetimi yapılacak eğitimleri, geliģtirilecek bilgi iletiģim araçlarını ve iģbu faaliyetlerin sürekli geliģtirilmesini kapsamaktadır. Page 4

5 İçindekiler 0 ÖZET 2 ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ VE GAZĠANTEP... 2 METODOLOJĠ... 2 BÖLÜM 1 İKLIM PROFILI 9 1 GAZİANTEP BELEDYESI IÇIN PERSPEKTIFLER GAZĠANTEP BELEDĠYESĠ ĠÇĠN PERSPEKTĠFLER BELEDĠYE ORGANĠZASYONU Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı Fen İşleri Daire Başkanlığı Enerji ve Aydınlatma Şube Müdürlüğü Ulaşım Planlama ve Raylı Sistemler Daire Başkanlığı Mali Hizmetler Daire Başkanlığı Hukuk Müşavirliği Belediye İşletmeleri DĠĞER ÖNEMLĠ PAYDAġLAR Valilik: İlçe Belediyeleri: DĠĞER ÖZEL VE KAMUSAL PAYDAġLAR BÖLGESEL ENERJİ VE SERA GAZI DENGESİ METODOLOJI Metodoloji Kapsam Türkiye de Elektriğin CO 2 içeriği ENERJĠ VE SERA GAZI DENGESĠNĠN KÜRESEL SONUÇLARI Enerji Dengesi Sera Gazı Emisyonu Dengesi GBB Azaltım Hedefi: İSKAN ENERJĠ VE SERA GAZI DENGESĠ Temel Özellikler Enerji ve Sera Gazı Emisyonları Sonuçları MEVCUT POLITIKALAR VE ÇALISMALAR Büyükşehir Belediyesi Page 5

6 Diğer Kurumlar HİZMETLER ENERJĠ VE SERA GAZI EMĠSYONU DENGESĠ Temel Özellikler Enerji ve Sera Gazı Sonuçları MEVCUT POLĠTĠKALAR VE ÇALIġMALAR ENDÜSTRİ ENERJI VE SERA GAZI DENGESI Temel Özellikler Enerji ve Sera Gazı Sonuçları MEVCUT POLĠTĠKALAR VE ÇALIġMALAR TAŞIMACILIK VE ŞEHİRCİLİK ENERJĠ VE SERA GAZI DENGESĠ Temel Özellikler Enerji ve Sera Gazı Sonuçları MEVCUT POLĠTĠKA VE ÇALIġMALAR Belediye Diğer Kurumlar KATI ATIKLAR VE SU ENERJI VE SERA GAZI DENGESI Temel Özellikler Sera Gazı Sonuçları MEVCUT POLĠTĠKALAR VE ÇALIġMALAR Büyükşehir Belediyesi Other Institutions Atık Su Arıtma Tesisi BÖLÜM 2 ÖN EYLEM FİŞLERİ GENEL STRATEJİ TANI SEKTÖRLER-ARASI STRATEJĠ Eksen A - Kentsel Yenileme Yönetimi Eksen B - Kentsel Genişlemenin Planlanması Eksen C - Dolaylı Müdahaleler Page 6

7 9. EYLEMLER FİŞİNE GİRİŞ İSKAN 51 FĠġ 1.1 KONUT SEKTÖRÜNDE VERĠMLĠ ENERJĠ DÖNÜġÜMÜNE GEÇĠġ FĠġ R1.2 VE S1-2 KONUT VE HĠZMET SEKTÖRLERĠNDE KÖMÜRDEN GAZA GEÇĠġ FIS R2 TOPLUMSAL FARKINDALIGI ARTTIRMAK & TEKNĠK DESTEK SAĞLAMAK FĠġ R3 VE S4 ISITMA VE SOĞUTMADA ENERJĠ TASARRUFLARI FĠġ R4 VAR OLAN EN ĠYĠ TEKNOLOJĠLERĠN DESTEKLENMESĠ EKO-BÖLGE OLUġTURULMASI GENEL REÇETELER HİZMET 76 FĠġS1 ÜÇÜNCÜL SEKTÖRDE ENERJĠ DENETĠMLERĠNĠ VE ELEKTRĠK TASARRUFUNU ARTTIRMAK FĠġ S1-2 KÖMÜRDEN GAZA GEÇĠġ FĠġ S2 ÜÇÜNCÜL BĠNALARIN KAMU BĠNALARI ODAKLI REHABĠLĠTASYONU FĠġ S3 ISITMA VE SOĞUTMADA ENERJĠ TASARRUFU FĠġ S4 GENEL AYDINLATMADA GELĠġTĠRĠLMĠġ PERFORMANS VE KALĠTE HĠZMETĠ FĠġ S5 SÜRDÜRÜLEBĠLĠR HAVAALANI PROJESĠ FĠġ S6 VERĠMLĠ VE YENĠLENEBĠLĠR ENERJĠ KULLANAN YEREL ġġrketlerġn TEġVĠKĠ SANAYİ 88 FIS I1 ORGANIZE SANAYI BÖLGESI NDE (OSB) SÜRDÜRÜLEBILIRLIK GELISTIRMEK FĠġ I2 ORGANĠZE SANAYĠ BÖLGESĠ NDE ENERJĠ TASARRUFU SAĞLAYAN EYLEMLER GELĠġTĠRMEK ULAŞIM 95 FĠġ T1 SANAYĠ BÖLGELERĠNE GÜNLÜK SEYAHATLER ĠÇĠN MEVCUT DEMĠRYOLUNUN KULLANILMASI FĠġ T2 ALTERNATĠF YUMUġAK ULAġIM METOTLARININ GELĠġTĠRĠLMESĠ FĠġ T3 VERĠMLĠ ARAÇLARIN ALIMINI TEġVĠK ETME FĠġ T4 TRAFĠK SENKRONĠZASYONU FĠġ T5 HALEP E GĠDEN YÜKSEK HIZLI HAT YAPILMASI VE ġehġr ULAġIM PLANI NA ENTEGRE EDĠLMESĠ SU 105 FĠġ W1 VE W1B SU TÜKETĠMĠNĠN VE KAMU BĠNALARINDA SU TÜKETĠMĠNĠN AZALTILMASI FĠġ W2 : SU YÖNETĠMĠNDE KAYIPLARI ÖNLEMEK VE ENERJĠ TASARRUFU SAĞLAMAK FĠġ W3 ATIK SU TESĠSĠNĠN GELĠġTĠRĠLMĠġ ENERJĠ VERĠMLĠLĠĞĠ Page 7

8 FĠġ W4 KANALĠZASYON TESĠSĠ #1 ĠN GENĠġLETĠLMESĠNĠN VE KATI ATIK TESĠSĠ # 3 ÜN OLUġTURULMASININ ENERJĠ VERĠMLĠLĠĞĠ ÇEVRE 115 FĠġ SW1 SÜRDÜRÜLEBĠLĠR KATI ATIK YÖNETĠMĠ FĠġ SW2 ÇÖP SAHASINDA METAN GERĠ KAZANIMININ ENERJĠ VERĠMLĠLĠĞĠNĠN GÜÇLENDĠRĠLMESĠ FIS SW3 GIDA YAN ÜRÜNLERININ METAN DÖNÜSÜMLERI TARIM GAZĠANTEP BÖLGESĠ NDE TARIM GÖRÜLEN VE BEKLENEN ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠKLERĠ ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠNĠN TARIMDA BEKLENEN ETKĠLERĠ ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠNE KARġI ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER BÖLÜM 3 UYGULAMA STRATEJISI İDEP KURUMSAL ÇERÇEVESI NEDEN BELEDĠYE DÜZEYĠNDE BĠR ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ POLĠTĠKASI? Yerel Düzeyde Halk Katılımının Sağlanması İhtiyacı Enerji Verimliliğine Dair Engeller ve Diğer İklim Değişikliği Azaltım Çalışmaları GAZĠANTEP BÜYÜKġEHĠR BELEDĠYESĠ ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ EYLEM PLANI GAZĠANTEP ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ KURUMU NUN YAPILANMASI ĠÇĠN KILAVUZ İklim Değişikliği Kurumlarının Rolü ve Yapısı GBB İklim Değişikliği Kurumu nun Kurulması için Öneri İklim Değişikliği Birimi / Kurumu nun Görevleri : KURUMSAL DÜZEN SEÇENEKLERĠ İklim Değişikliği Kurumu İklim Değişikliği Birimi Önerilen Kurumsal Çerçeve: Sentez Seçeneklerin Değerlendirilmesi ĠDEP ĠLETĠġĠM FIRSATI Page 8

9 Bölüm 1 İklim Profili Page 9

10 1 GAZİANTEP BELEDYESİ İÇİN PERSPEKTİFLER 1.1. Gaziantep Belediyesi için Perspektifler BirleĢmiĢ Milletler Ġklim DeğiĢikliği Çerçeve SözleĢmesi ne yapılan ilk ulusal tebliğde, iklim değiģikliğinin Ģimdiden kendisini artan yaz sıcaklıkları, batı illerde azalan kıģ yağıģları, yüzey sularının azalması, kuraklık sıklığının artması, toprak bozulması, kıyı erozyonları ve sel baskınları Ģeklinde gösterdiği belirtilmiģtir. Bu sonuçların, tarım için gerekli su ihtiyacına ve kırsal geliģmeye ciddi negatif etkileri olup ve bu etkilerin Ģiddetinin artması beklenmektedir. Bu sonuçlar sadece biyoçeģitliliği değil, aynı zamanda yerli ekonomileri de etkileyecektir. (BMĠDÇS, 2007). Kuraklık, sel, toprak kayması gibi doğal felaketlerin sıklığı, Türkiye nin iklimi değiģtikçe artmaya yatkındır. Sel ve toprak kayması bakımından, GSYĠH ye oranla ekonomik kayıplar, diğer Avrupa ülkelerine ve Bağımsız Devletler Topluluğu na (BDT) kıyasla, tarihsel olarak en yüksek değerlerine ulaģtı1. Daha yüksek sıcaklıklar, daha fazla terleme/buharlaģma ve azalan yağıģlar, Türkiye nin hayvancılık kapasitesini de belirgin olarak azaltacaktır. Türkiye nin toplam alanının %85 i çölleģmeye çok açık olduğu için, otlaklar Ģimdiden ciddi bir baskı altındadır 2. Ulusal Ġklim DeğiĢikliği Stratejisi dahilinde Türkiye, kendisini karbon emisyonlarını azaltacak ve iklim değiģikliğinin bölgesel etkilerine uyum sağlayacak Ģekilde koordine etmektedir. Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı nın geliģtirilmesi, Gaziantep in Ulusal Ġklim DeğiĢikliği Planı nın ilgili önlemlerini uygulayan ilk belediye olması için bir fırsattır. Gaziantep Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı nın hazırlanması ile, Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi, vatandaģlarının hayatlarını daha sürdürülebilir hale getirmeyi hedefleyen politika ve açılımlarla Türkiye de örnek teģkil etmektedir. Bu çalıģma ile Gaziantep, sera gazı emisyonlarının ve olası azaltım ve uyum politikalarının geniģ çaplı analizinin yapılması sonucu, ülke çapında öncü konuma gelmiģtir. Bağlam Elemanları Türkiye nin desantralizasyona geçiģ konusundaki kararlılığı (2004), belediyelerin su ve sağlık, ulaģım, atık, kent planlama, sosyal hizmetler, spor ve kültürel tesisler, çevre koruma ve mirasın korunması gibi kamu hizmetlerinin yönetiminde güçlerini arttırmıģtır. Yine de, desantralizasyonda hala yapısal birçok eksiklik vardır: Belediyelerin düģük mali özerkliği (Devlet ten gelen kaynakların 2/3 ü) Sınırlı borç imkanı (borç, büyükģehir belediyelerinin toplam gelirinin %150 sini geçemez) Belediyeler için yeterince geliģmemiģ banka finansmanı Gaziantep Büyükşehir Belediyesi yetki alanları BüyükĢehir belediyelerinin öncelikli becerileri, altyapı, kentsel planlama ve çevre, hijyen ve sağlıktır. BüyükĢehir belediyeleri bu nedenle, kentsel master planlarının (ulaģım dahil) hazırlanmasından ve Ģehir genelinde kamu yatırımlarının koordinasyonundan sorumludur. Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi, 5216 sayılı BüyükĢehir Belediye Kanunu ve 5393 sayılı Belediye Kanunu ile tamalayıcı yönetmelik ve tüzüklerile yönetilir. Belediyenin toplam bütçesi 2011 yılında 335 M TL (163 M ) dir. Gelir kaynakları: yerel vergiler (~%3), hizmetler (~%24), devletten transferler (~%73) Page 10

11 1.2. Belediye Organizasyonu Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi, Genel Sekreter Yardımcısı baģkanlığında 3 ana bölüm etrafında örgütlenmiģtir. Her bir bölüm 5 ila 6 birimden oluģmaktadır. Organizasyon Ģemasındaki bazı bölümler iklim değiģikliği azaltım ve uyum eylemleri ile ilgili kaynakların kontrol yetkilileri olduklarından, söz konusu bölümler bu çalıģmaya doğrudan bağlıdırlar. Bu bölümler, politikalar hakkında bilgi toplanması, mevcut eylemler ve iklim değiģikliği ile ilgili gelecek planlar için belirlenmiģ ve mülakata tabi tutulmuģlardır. Mülakatlar sırasında, belediye bölümlerinin iklim değiģikliği konusu ile oldukça ilgili oldukları ve farkındalıklarının yüksek olduğu görülmüģtür. Ayrıca, gelecek eğitimler ile belediyeye daha derin bir teknik bilgi sağlanması konusunda istekli oldukları görülmüģtür. Belediyedeki asıl eylem merkezleri aģağıdaki gibi belirlenmiģtir: Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı geliģtirme çalıģmasının ana ortaklarındandır. Bölüm, Dr. Safak Tercan Hengirman tarafından yönetilmektedir. Bölümde 3 çevre mühendisi ve 5 farklı personel çalıģmaktadır. Bölüm, tehlikeli ve tıbbi atık ve hava kalitesi denetiminden sorumludur ve aynı zamanda belediye alanında kullanılan ambalaj atıkları ve bitkisel yağ konularını koordine eder. Bölüm ayrıca, Parklar ve Bahçeler Müdürlüğü tarafından toplanan organik atıkların toplanmasını ve metan gazı üretimi için atık su tesislerine transferini koordine eder. Bölüm aynı zamanda, BüyükĢehir Belediyesi adına Avrupa Enerji ġehirleri derneği ile iliģkileri yönetir İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı Ġmar ve ġehircilik Daire BaĢkanlığı, Sayın Sezer Cihan tarafından yönetilmektedir. Bölüm, kentsel alanların planlanması, belediye konut izinleri ve kontrolleri, Ģehrin yerleģim alanlarının haritalanması ve yerleģim alanlarının gelecekteki geniģlemelerinin planlanmasından sorumludur. Bölüm aynı zamanda, kentsel değiģim projelerini planlar ve yönetir. Sayın Sezer Cihan bölümün, belediye inģaatları ve binalarının inģaası ve ikameti için yetkili olduğu belirtmektedir. Hanelere konut ve inģaat izni ilçe belediyeleri tarafından verilmektedir. Yani, Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi nin bu bölümü, konut ve bina planlamasıyla doğrudan ilgili değildir, aksine bu sorumluluk ilçe belediyelerine verilmiģtir. Ancak Ġmar ve ġehircilik Daire BaĢkanlığı inģaat izni faktörü olan imar plan notlarının hazırlanması hakkını elinde tutmaktadır. Sayın Sezer Cihan, bölümün, enerji tasarruflu binalar ve doğal gaz dönüģümünün teģvik edilmesi için inģaat izinlerine imar plan notu koyulmasını planlandığını söylemiģtir. Eko-Bölge Kentsel Planlama Projesi Bölüm aynı zamanda, sürdürülebilir kentsel değiģim ve planlama konusunda dünyadaki en iyi uygulama (best practice) örneklerine dayalı yeni bir eko-bölge yerleģim planlanması projesi üzerindeçalıģmaktadır. Proje, sürdürülebilir kentsel planlamanın bütün kavramlarının dikkate alındığı ve uygulandığı yeni bir yerleģim alanıdır. ĠnĢaat izinleri, bu alandaki plana göre verilecektir. Eko-bölge projesinin birimleri, organik tarım ve organik hayvancılık, Ģehre kurulacak eko-çiftlikler, Gaziantep in olağanüstü mutfak kültürünün uluslararası alanda değerini arttıracağı gurme turizmi, Page 11

12 rüzgar, güneģ ve ülkenin ve bölgenin diğer sürdürülebilir kaynaklarını kullanarak elde edilen sürdürülebilir enerji, enerji verimlilği uygulamaları için gerekli bütün proaktif önlemlerin kullanıldığı enerji verimli pasif binalar, daha güzel bir Ģehir görünümü için yeģil çatılar, daha fazla organik gıda üretimi aktiviteleri ve diğer birçok benzersiz mikro projeden oluģmaktadır. Proje planlanan alanda sürdürülebilir eko-hayatı desteklemek amacıyla, projenin geliģtirilmesi ve bilinçlendirme aktiviteleri için, özel ve kamusal ortaklıkları değerlendirmeye almaktadır. Konut alanında 120,000 kiģinin ikamet etmesi ve hektar baģına 30 kiģinin yaģayacağı, Ģehirde hayat kalitesinin arttırılması adına bu alanın sürdürülebilirlik önlemlerine göre planlanması düģünülmektedir. Yeni konut alanının manzara ile uyumlu olması planlanmaktadır ve kentsel yaģamın görüntüsü, kırsal yaģamla ve köy yaģamıyla senkronize edilecektir. Plana göre, inģaat alanında bitki ve ağaçların korunması, inģaat izinlerine imar plan notu eklenerek belediye tarafından gerçekleģtirilecektir. Alanın yeģil altyapısı atıkların ve yağmur suyunun geri dönüģümünü dikkate alacaktır. Bütün evlere entegre edilmiģ sıvı atıkları toplayan bir sistem ve sıvı bazlı atıkların arıtma ve tekrar kullanımı için havuza toplandığı bir bina olacaktır. Sezer Cihan, global ortalama olarak kentlerde hektar baģına 600 kiģinin yaģadığını belirtmiģtir. Bu oran hektar baģına 400 kiģi ile Gaziantep te daha düģüktür, ancak yine de yüksek bir orandır. Yeni projenin hektar baģına 30 kiģi gibi, sakinlerine büyük alan ve özgürlük verecek ve eko-hayat konseptini Ģehirde en verimli Ģekilde kullanmalarını sağlayacak bir oranı olacaktır. Bu anlamda plan, alanda öncü pilot uygulamalar için yer tutmaktadır. Plan kentsel yaģamın bütün yönlerini sürdürülebilir bir biçimde içerdiği için, planlamacılar yeni eko-bölge ile Gaziantep Ģehri arasında günlük gidiģ geliģlerin yoğun olmayacağını ve dolayısıyla günlük ulaģım ihtiyacının azalmasıyla karbon salınımının düģeceğini beklemektedirler. Bu projenin, bölge sakinlerinin ve diğer Ģehirlerin dikkatini çekecek, sürdürülebilirlik odaklı kentsel planlamaya örnek olacak öncü bir proje olması planlanmaktadır. Daire BaĢkanı Sezer Cihan, Ģehrin mevcut bina yapısı için enerji verimliliği ya da düģük karbonlu ısıtma sistemleri ile ilgili parametreleri içeren izinlerin değiģtirilmesinin mümkün olmayacağını belirtmiģtir. Öte yandan, Gaziantep in yeni konut alanında sürdürülebilir kentsel yaģamın en iyi uygulamalarını planlayarak ve yeni kural ve teģviklerle, binalarda enerji verimliliği uygulamaları ve düģük karbonlu ısıtma sistemlerinin kullanımı teģvik edilebilir. Sezer Cihan ın, yüksek bir sürdürülebilirlik bilincine ve sürdürülebilir bir kentsel yaģama geçiģ için gerekli en önemli kaynağın teģvikler olduğunu belirtmesi, belediyenin sürdürülebilirlik ve iklim değiģikliğine karģı yaklaģımını ve tavrını göstermektedir. Aynı zamanda, yeni kentsel planlamaların tamamının iklim değiģikliğini azaltım ve uyum faaliyetlerinidikkate alan ekolojik önlemlere göre yapılacağını belirtmiģtir Fen İşleri Daire Başkanlığı Fen ĠĢleri Daire BaĢkanlığı, BüyükĢehir Belediyesinin baģlıca eylem merkezlerinden biridir. Bölüm, 11 alt bölümden oluģmaktadır ve görevlerin planlanan eylemlerin uygulanmasından sorumlu olduğu bütçenin büyük bir bölümünü elinde tutmaktadır. Bölüm, altyapı iģlerinin inģasından ve yeniden yapılandırılmasından, yolların yapımı, tamiri ve bakımından, hizmet binalarından, sosyal, kültürel ve sporla ilgili binalardan ve kavģakların bakımından; mevsimsel olaylara karģı önlemler alınmasından, ihaleye çıkan iģ ve operasyonların kontrolü ve denetlenmesinden, belediye alanındaki enerji kullanımı ve aydınlatmadan, yeģil alanların ve parkların oluģturulmasından, Ģehir park ve yolları için bitki dikilmesinden ve diğer birçok görev ve ihtiyaçtan sorumludur. Page 12

13 Enerji ve Aydınlatma Şube Müdürlüğü Enerji ve Aydınlatma ġube Müdürlüğü, Fen ĠĢleri Daire BaĢkanlığı na bağlı biralt bölümdür ve belediye birimlerinin belediye binalarında, hizmet binalarında, inģaat alanlarında, parklarda, bahçelerde, vb. deki enerji kullanımından (elektrik, gaz ve diğer enerji kaynakları) ve aydınlatma cihazlarının (ampuller, armatürler, vb.) bakım ve değiģiminden sorumludur. Belediye (binaları, inģaat alanları, parkları, diğer iģtirakleri ve sahip olduğu Ģirketleri) elektriği TEDAġ tan almaktadır. ġube Müdürü nden alınan bilgiye göre belediyenin enerji politikaları potansiyel enerji verimliliği eylemlerini göz önünde bulundurmaktadır. Belediye, ampulleri ve armatürleri daha enerji verimli ampullerle ve ampulden çıkan ıģığı daha iyi yansıtan, daha verimli ve daha uzun ömürlü armatürler iledeğiģtirmektedir. Henüz, değiģtirme maliyeti ve değiģimden kaynaklanan atık yüzünden, belediye alanındaki bütün ampuller daha enerji verimli olanlarıyla değiģtirilmemiģtir. Enerji verimli armatürlere geçiģ sadece mevcut cihaz bozulduğunda ya da bakım gerektirdiğinde gerçekleģmektedir. Ayrıca, yeni ampuller ve armatürler ile ıģıklandırma verimliliğinin artmasıyla, sokak lambaları arasındaki mesafeler, mümkün olan yerlerde 10 m den m ye çıkarılmıģtır, ki bu hem ekonomik tasarruf, hem de elektrik kullanımının azalmasına bağlı olarak sera gazı salınımının düģmesini sağlamıģtır. Bölüm aynı zamanda mevcut ampulleri LED ampullerle değiģtirmeyi düģünmektedir, ancak teknolojinin yüksek fiyatından kaynaklanan finansal maliyetin çok olması bu planı uygulanamaz kılmaktadır. Enerji tasarrufu için belediye, sokaklarda çok insan olmadığı ve daha az ıģığın herhangi bir güvenlik sorunu ya da rahatsızlık yaratmadığı bir saatten sonra (geceyarısı) parklardaki ıģık Ģiddetini %50 azaltmaktadır. GörüĢmelerde BüyükĢehir Belediyesi nin bağımsız elektrik kullanma lisansı na baģvurduğu belirtilmiģtir. Ayrıca, atık arıtma tesisinde bulunan 1.5 MW kapasiteli kojenerasyon tesisinin de kendi kullanımı için elektrik ürettiğini belirtmiģtir. Enerji maliyeti tasarrufu için yapılan bir diğer değerlendirme de içme suyu taģınması ile ilgilidir. Gaziantep te kullanılan içme suyu GASKĠ (Gaziantep Su ve Kanalizasyon Ġdaresi) tarafından komģu Ģehir KahramanmaraĢ tan taģınmaktadır. Su bir boru hattı ile taģınmaktadır ve evlere ve diğer kurumlara kentsel boru hatları ile dağıtılmaktadır. Suyun taģınması ciddi bir enerji kullanımı gerektirdiği için (boru hattındaki pompalar ve motorlar için), belediye suyu elektrik fiyatının daha az olduğu gece boyunca transfer etmektedir. Bu doğrudan bir enerji tasarrufu ya da sera gazı emisyonu azaltımı sağlamasa da mali tasarruftan elde edilen ekstra bütçenin doğru kullanımıyla iklim değiģikliğine karģı dolaylı bir etkisi olduğu düģünülebilir Ulaşım Planlama ve Raylı Sistemler Daire Başkanlığı UlaĢım Planlama ve Raylı Sistemler Daire BaĢkanlığı, trafik akıģını dikkate alarak yol ve sürüģ güvenliğini sağlamaktan, trafik güvenliği için dikey ve yatay yol yapımından, trafiğin koordinasyonundan, belediye sınırları içinde trafik akıģını verimli kılmak için istatistiki çalıģmaların hazırlanmasından, alan kullanım planlarına dahil edilecek ulaģım çalıģma ve projelerinden sorumludur. Page 13

14 Bölüm, Ģehrin ulaģım politikalarının diğer devlet ve sivil kurumlarıyla koordinasyon halinde belirlendiği UKOME yi (UlaĢım Koordinasyon Merkezi) yönetmektedir. Yakın zamanda, GBB nin bir iģtiraki olan Gaski Enerji ve Fransız otomobil üreticisi Renault-Nissan, Gaziantep te elektrikli araçların teģvik edilmesini ve kullanımasını amaçlayan bir sıfır emisyon ortaklığı geliģtirmek için bir mutabakat zaptı imzalamıģlardır. Bu ortaklık, Gaziantep sınırlarında 2011 de piyasada olacak Ģekilde, elektrikli araçlar için bir Ģarj istasyonu ağı kurulumunun uygulanmasına odaklanacaktır. Programın bir parçası olarak, hizmet Gaziantep Belediyesine hizmet eden filo için sağlanacak 50 elektrikli araç için geliģtirilecektir. Bu, Ġstanbul ve Ankara Belediyeleri nden sonra Türkiye de bir ortaklıkla imzalanan üçüncü mutabakat protokolüdür Mali Hizmetler Daire Başkanlığı Mali Hizmetler Daire BaĢkanlığı, GBB nin mali iģlemlerinden, gelir ve giderlerin kontrol ve yönetiminden, mali aktivitelerin ve strateji geliģmelerinin planlama için raporlanmasından ve kısa ve uzun vadeli planlar için bölüm bütçesinin hazırlanmasından sorumludur. Daire Rıdvan TurĢak tarafından yönetilmekte ve Daire BaĢkanlığı na rapor veren üç bölüm vardır. ġu anda, Mali Hizmetler Daire BaĢkanlığı belediyedeki diğer departmanların bütçe taleplerini göz önüne alarak yılları için 5 yıllık stratejik bütçe planını hazırlamaktadır.yukarıda bahsedilen bütçe planı, Belediye Meclisi ninonayına sunulmak üzere bitmeye yakındır. Stratejik bütçe planı Ģöyle iģlemektedir: (1) bölüm kapsamındaki amaç ve hedeflerin tanımı, (2) mali kaynakların performanslara göre bölüm bütçelerine tahsisi. Belediye 5 yıllık strateji planının amaç ve hedeflerini Mayıs 2011 de tanımlamayı planlamaktadır, ki bu iklim değiģikliğini dindirme stratejilerinin ve salınım azaltımı ile ilgili gelecekte uygulanacak eylemlerin yeni bütçeye sokulması için önemlidir. Eski stratejik plan iklim değiģikliğini dindirme ya da emisyon azaltımı ile ilgili aktiviteleri barındırmadığı için, yeni stratejik plana ve bütçeye odaklanılmalıdır. Bu bakımdan, ulaģım stratejileri iklim değiģikliğini dindirme ve iklim değiģikliğine adaptasyon dikkate alınarak belirlenmelidir Hukuk Müşavirliği GBB nin Hukuk MüĢavirliği avukat olan Fatih Kıran tarafından yönetilmektedir. Bölüm, kontratlarla, istimlakla ve devlet kanunlarının uygulanması ile ilgili her yasal durumdan sorumludur. Sayın Kıran büyükģehir belediyesinin hukuksal yapısını açıklamıģtır ve kendisiyle belediyenin kontrolünde olan ve iklim değiģikliği ile çevreyle ilgili uygulamaların yasal boyutlarıyla ilgili görüģülmüģtür. Sayın Kıran belediyenin 5216 Sayılı BüyükĢehir Belediye Kanunu 10/07/2004 ve 5393 Sayılı Belediye Kanunu 03/07/2005 ile yönetildiğini belirtmiģtir 3. Belediyenin yönetimle ilgili yönlerinin genel yapısı bu yasalarla tanımlanmıģtır ve kontrol etme, inģaat, çevresel eylemler, denetim, sosyal hizmet, vb. uygulamalar hükümet ya da belediyeler tarafından konulan tüzük ve yönetmeliklerle tanımlanmıģtır. Sayın Kıran bu yönetmeliklerin uygulamalarının, No lu Belediye Zabıta Yönetmeliği 11/04/2007 ile görev ve sorumlulukları tanımlanan zabıta tarafından yapıldığını Sayılı BüyükĢehir Belediye Kanunu 10/07/2004 ve 5393 Sayılı Belediye Kanunu 03/07/2005 Ek-3 te verilmiģtir. Page 14

15 söylemiģtir 4. Zabıtanın çevre yasalarının uygulanması ve iklim değiģikliğiyle alakalı eylemler ile ilgili görev ve sorumlulukları bu raporun Ek-3 ünde verilmiģtir Belediye İşletmeleri Ġç bölümler dıģında, Belediye 6 belediye iģletmesine (en büyüğü GASKĠ olan) sahiptir ve onları kontrol etmektedir. GASKĠ Su ve Sanitasyon 800 çalıģan 57M ciro GAZĠBEL ĠnĢaat 365 çalıģan 9M ciro GAZĠDANIġMANLIK DanıĢmanlık ve kontrol - 1M ciro Gaski ENERJĠ Enerji - 1M ciro GAZĠULA UlaĢım (Otobüs) 47 çalıģan 2M ciro ÖZBEL ĠnĢaat 65 çalıģan 3M ciro 1.3. Diğer Önemli Paydaşlar Valilik: Ġl yönetimi, belediye için yatırım projelerinin finanse edilmesinde önemlidir (devlet garantisi). Ġl yönetimleri merkezi hükümet tarafından doğrudan kontrol edilmektedir ve Ģehirdeki devlet otoritesi olarak davranmaktadır. Ġl yönetimlerinin ana sorumluluk alanları: Kamu ĠĢleri: Güvenlik: Su: Kamusal eğitim: Tarım hizmetleri: Sağlık: ġehir yollarının inģası ve bakımı (metropol hariç) Polis güçleriye vatandaģlar için güvenlik sağlamak Ġçme suyu sağlamak (metropol hariç) Ġlk ve orta okulları inģası ve bakımı Deneysel çiftlikler, tohum ve gübre temini Sağlık merkezlerinin, hastanelerin ve sosyal merkezlerin inģası ve bakımı No lu Belediye Zabıta Yönetmeliği 11/04/2007 Ek-3 te özetlenmiģtir. Page 15

16 Ekonomi: ĠĢ Odası oluģturulması İlçe Belediyeleri: Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi nin 3 ilçesi vardır. Bu belediyeler ġahinbey, ġehitkamil ve Oğuzeli Belediyeleridir. Bütün belediyeler No lu Belediye Kanunu ile yönetilmektedir. Ġlçe belediyelerinin ana sorumluluk alanları aģağıdaki gibidir: Kamusal iģler: Sıhhi: Arazi: Ġlçenin tali yollarının bakımı Çöp toplama Arazi yönetimi ve kamulaģtırma, kentsel geliģim kontrolü 1.4. Diğer Özel ve Kamusal Paydaşlar Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları TCDD Gaziantep Havalimanı Gaziantep teki ana otobüs istasyonu TEIAS GAZDAS Ġller Bankası Yapı Sektörü ÇalıĢanları Odası Odun ve Kömür Dağıtıcıları Odası Araç Sahipleri Odası Page 16

17 2. BÖLGESEL ENERJİ VE SERA GAZI DENGESİ 2.1. Metodoloji Metodoloji Kullanılan metodoloji makroekonomik ve teknik faktörlerin küresel dengesine izin veren tabandan tepeye analiz yöntemine (bottom-up analysis method) dayanmaktadır. Bu metodoloji Fransız ADEME kuruluģunun Bilan Carbone standartına dayanmaktadır. Sektörel bir yaklaģım kullanılarak alt baģlıklarda (konut, ticaret, endüstri, taģımacılık vb.) enerji tüketimine ve sera gazı salımına sebep olan temel ihtiyaç analizi (ısınma, aydınlanma, ulaģım vs.) uygulanmıģtır. Uygulanan metodolojide, her sektör için sektörün ihtiyaçlarını belirleyen çeģitli makroekonomik ve teknik etkenler toplanılarak kullanılmıģtır Kapsam Bir sera gazı salımı dengesi tanımlamak için öncelikle değerlendirilen salımın ölçek ve kapsamını belirlemek gereklidir. Küresel (toplam) sonucu etkileyen çeģitli aģamalar aģağıdaki Ģekilde tanımlanabilir: A. Ele alınan gazın özellikleri: 1. Birincil sera gazı emisyon kaynağı enerji ürünlerinin (petrol, gaz, kömür ve odun) yanması kaynaklıdır. Bu sera gazı salımı, enerji çeģidine göre belirlenen emisyonun oranına bakılarak enerji dengesinden doğrudan hesaplanmıģtır. Enerji kaynaklı salım, bir bölgenin sera gazı emisyonunun yaklaģık %75 ini oluģturmaktadır. 2. Ġkincil sera gazı emisyon kaynağı enerji üretimine dayalı olmayan salımlardır (küresel salımın % 25 i). Bunlar (i) endüstriyel süreçlerle, (ii) nitrojen ürünleri kaynaklı salımlarla (tarımda kullanılan gübreler veya hayvanlarda görülen bağırsak fermantasyonuna dayalı metan) ve (iii) soğuk hava üretimi için kullanılan soğutucu gazların sızmasna (klima ve buzdolapları) bağlantılıdır. B. Fiziksel sınırların tanımı 1. Kadastral Yaklaşım bir bölgenin coğrafi sınırları içinde salınan sera gazı miktarını dikkate alır. Bu sera gazı dengesinde sadece direkt salımlar hesaba katılır. Dolayısıyla kadastral yönteminde elektrik tüketimi kaynaklı salım sıfıra eģittir, çünkü salım tüketim yerinde değil üretimde yani ülkenin çeģitli yerlerindeki termik güç santrallerinde gerçekleģmiģtir. Öte yandan, fosil yakıt olarak odun kullanımı yüksek bir salım oranıyla hesaba katılmaktadır. (Ormanlarda yetiģen ağaçların CO 2 deposu olma özelliği göz ardı edilerek). 2. Kadastral yaklaģım ayrıca dolaylı emisyonları yani coğrafi sınırların dıģında gerçekleģen ve farklı enerji ürünleriyle iliģkili salımı da dikkate alarak geniģletilebilir. Özellikle: Elektrik üretimi kaynaklı salım Page 17

18 Fosil yakıt üretimi ve iģlemesine bağlı salım (ham petrolün çıkarılması ve iģlenmesi, gaz çıkarımı ve taģınması, vb.) Ağaç yetiģmesi süresince depolanan ters yönlü salım AĢağıdaki paragraflarda da açıklandığı gibi 1 kwh enerjinin içerdiği CO 2 miktarını dikkate almak Türkiye nin bölgesel dengesini önemli ölçüde etkilemektedir, çünkü ülkenin elektrik üretimi genel olarak fosil yakıtlı santrallere dayanmaktadır. 3. Sera gazı dengesine bütüncül bir yaklaģım, bölgedeki tüm birey ve kurumların faaliyetlerinden oluģan tüm emisyon kaynaklarını ele almaktır. Bu emisyon değeri bölgenin coğrafi sınırlarını aģarak ve bölgenin upstream (üretime dönük) ve downstream (satıģa dönük) emisyonlarını da kapsar. Farklı aktörlerin (vatandaģlar, kurumlar vs.) sorumluluğuna dayalı bu sera gazı dengesi yaklaģımı aģağıdakiler arasında bir ayrım yapmayı gerekli kılar: Bölgede yaģayan halka bağlı emisyon, Bölgeyi gelen ziyaretçilere bağlı emisyon (turizm veya iģ amaçlı), Bölgeden transit geçiģe bağlı emisyon (belediyenin kontrolünün yüksek olmadığı, bölgeden sadece geçen insanlara dayalı emisyon). Bu çeģit bir dengenin zorluklarından biri taģımacılık sektörünü analiz etmek için koyulan kısıtlamaları sabitlemektir. Bu sebeple çeģitli parametreler analize eklenmelidir: Bölge sakinlerinin bölge içindeki seyahatleri Bölge sakinlerinin bölge dıģına seyahatleri (turizm veya iģ amaçlı). Bu seyahatlerin özellikle de uzun mesafeli olup uçakla gerçekleģtirilenleri veri üzerinde önemli bir etkiye sebep olabilir. Ziyaretçilerin ve özellikle yakın bölgelerde yaģayanların bölgeye profesyonel, ekonomik veya kültürel amaçlı günlük gidiģ geliģleri. Havacılık yolu ile gelenler de bu kapsamda ele alınabilir. Yerel yük taģımacılığı (bölge içinde) Yerel birey ve kurumların tüketimi için yapılan upstream (üretime dönük) yük taģımacılığı (ithalat) Downstream (satıģa dönük) yük taģımacılığı (ihracat) Bu yöntem uluslararası bir düzeyde kullanılamamaktadır çünkü emisyonların iki kere üst üste sayılma ihtimali bulunmaktadır. Sonuçlar verinin sınırları ve kapsamıyla son derece iliģkili çıkmaktadır. Bu enerji ve emisyon denge çeģidi en zor elde edileni olmakla birlikte çeģitli sera gazı yayıcılarını tanımlamayı ve belediyenin, halkın ve özel sektörün emisyon miktarını düģürmek için uygulayabileceği/geliģtirebileceği politikaları/çalıģmaları belirleyerek analiz etmeyi mümkün kılmaktadır. Gaziantep enerji ve sera gazı emisyonu dengesi için, hem enerji kaynaklarına hem de atıklara bağlı oluģan emisyonlar ele alınmıģtır. Tarıma dayalı emisyon oranları güncel olarak analiz edilmiģtir, ancak endüstriyel süreçlere dayalı emisyonların incelenmesi (her sanayi tesisinin yöneticisiyle yakın iliģki içerisinde olmayı gerektirdiğinden) planlanmamaktadır. Page 18

19 Araştırmada ele alınan çeşitli aşamalar şunlardır: Gaziantep Belediyesi ne bağlı bölgenin yerleģime yerleģime bağlı (kadastral) doğrudan emisyonlar; Doğrudan ve dolaylı (elektriğe bağlı) emisyonları ele alan geniģletilmiģ kadastral emisyonlar, Bölgede yaģayanların günlük hareketliliğine bağlı emisyonlar Bölge içerisindeki yük taģımacılığına bağlı emisyonlar; Bölge dıģına bağlı yük taģımacılığı kaynaklı emisyonlar (ithalat ve ihracat) Transit trafikten ve ziyaretçilerden kaynaklanan emisyonlar dikkate alınmamıştır. Bu aģağıdaki nedenlerden dolayı klasik bir yaklaģımdır: Ne yerel otoriteler ve ne de yerel birey ve kurumların emisyonları değiģtirme ve etkiletme Ģansı vardır. Transit emisyonlar, nakledilen ürünleri kabul eden ve bu taģıma hizmetlerini satın alan alanın sera gazı emisyonu dengesine dahil edilmelidir Türkiye de Elektriğin CO 2 içeriği Türkiye deki enerji sistemi birbirine bağlı (interconnected) bir yapıdadır. Dolayısıyla, kwh baģına düģen CO 2 muhteviyatı da Türkiye deki üretim tesislerinin kurulum ve dağılımına bağlıdır. Özellikle de Gaziantep in enerji tüketiminin tamamen bölgede var olan barajlardan geldiğini iddia etmek mümkün değildir. Ancak Türkiye deki elektrik üretiminin çoğu alıģılmıģ bir yöntem olan termik enerji santrallerindeki fosil yakıttan üretime dayalıdır (Bkz.: aģağıdaki grafik). Buna göre 2007 de: %48 doğal gaz santrallerinden %38 kömür santrallerinden %4 akaryakıt santrallerinden %9 hidroelektrik barajlardan Kaynak : eurostat Fosil yakıt bazlı santrallerinin ortalama performansı sınırlıdır (%33 ila % 40 arası değiģir). Üretilen 1kWh enerjinin içerdiği CO 2 oranı ise oldukça yüksektir (yıllara gore and gc/kwh arasında değiģim gösterir). Detaylı bilgi ve karģılaģtırma için yandaki tablo Avrupa ve Amerika daki farklı ülkelerde 1kWh elektriğin CO 2 içeriğini göstermektedir: Kaynak : eurostat Page 19

20 Page 20

21 2.2. Enerji ve Sera Gazı Dengesinin Küresel Sonuçları Enerji Dengesi Gaziantep in küresel enerji dengesi sadece dahili yük taģımacılığı göz önüne alındığında 960 ktoe ye denk gelmektedir (ithalat, ihracat ve ziyaretçilerin etkisini dıģarıda tutarak). Bu rakam, havaalanındaki kerosen satıģları ve yük taģıyan kamyonlara yapılan yakıt satıģları dahil edildiğinde 990 ktoe ye ulaģmaktadır. Bölgenin enerji tüketiminin %34 ini gerçekleģtirmesiyle sanayi sektörü en çok tüketimin gerçekleģtiği sektördür, Bu durum iki önemli endüstriyel alana bağlı olarak Gaziantep e özgü bir durumdur. Konut sektörü ise % 33 ile neredeyse eģit bir tüketim sergilemektedir. UlaĢım sektörü de %20 luk enerji tüketimiyle üçüncü sırada yer almaktadır. Bu ufak oran toplu taģımanın halkın ulaģımındaki rolüyle doğrudan iliģkilidir. Servis sektörü ise (genellikle küçük dükkanlar, ofisler ve kamu hizmetleri) bölgedeki tüketimin %13 sini oluģturmaktadır. Kaynak: ICE Hesaplamaları Enerji ürünleri açısından bakıldığında petrol ürünlerinin (%30), elektriğin(%29) ve kömürün (%26) birbirine çok yakın oranları vardır. Bu üç ürün içerisinde doğal gaz halen geliģmektedir ve gelecekte kömürün yerini alacağı gözlemlenmektedir. Page 21

22 Kaynak: ICE Hesaplamaları Sera Gazı Emisyonu Dengesi Küresel GHG emisyon dengesi (bölgenin ve konutların faaliyetlerini göz önünde bulundurarak) 4,560 ktco 2 e ye eģittir ve kiģi baģına düģen miktar 3.55 tco 2 e dolaylarındadır. AĢağıdaki diyagram yerlere göre emisyon dağılımını göstermektedir: Doğrudan kadastral emisyonlar kiģi baģı 1,63 tco 2 e dir. Elektriğe bağlı dolaylı emisyonlar kwh elektrik baģına içerdikleri yüksek CO 2 oranından ötürü küresel dengeyi iki katına çıkarmaktadır. Bölgedeki doğrudan ve dolaylı emisyonların toplamı kiģi baģı 3.2 tco 2 e yi bulmaktadır. Enerji üretimine dayalı olmayan, atıklarla ilgili salımı eklediğimizde ise denge kiģi baģı 3.44 tco 2 e ye ulaģmaktadır. Upstream (üretime dönük) ve downstream (satıģa dönük) taģımacılık dikkate alındığında da bölgedeki denge kiģi baģı 3.52 tco 2 e ye yükselmektedir. Not: Yük taģımacılığı kaynaklı emisyonların halen düģük olduğunu gözlemlenmektedir. Bu sebeple gözlemlere kesinlik kazandıracak hesaplamalar oluģturulmaktadır GBB Azaltım Hedefi: Gaziantep BüyükĢehri nin nüfus artıģına göre, azaltım için daha doğru olan gösterge kiģi baģına emisyondur. Önerilen hedef aģağıdaki gibi olabilir: 2023 te kiģi baģına 3 tco 2 e seviyesine ulaģmak için kiģi baģına %15 CO 2 azaltımı 2023 te kiģi baģına %15 enerji tüketimi azaltımı Page 22

23 Güncel Durum: Yerleşime (kadastroya) bağlı emisyonlar: Kişi başı 3.44 tco 2e: Doğrudan enerji emisyonları: KiĢi baģı 1.63 tco 2e Dolaylı enerji emisyonları: KiĢi baģı 1.57 tco 2e Atık sektörü kaynaklı emisyonlar: KiĢi baģı 0.24 tco 2e Vatandaşlara ve bölgesel faaliyetlere dayalı emisyonlar: Kişi başı 3.52 tco 2e: YerleĢime (kadastroya) bağlı emisyonlar: KiĢi baģı 3.44 tco 2e TaĢımacılık kaynaklı emisyonlar (dıģ taģımacılık): KiĢi baģı 0.03 tco 2e Hava taģımacılığı kaynaklı emisyonlar: KiĢi baģı 0,05 tco 2e Kaynak: ICE veritabanı ve hesaplamaları Kömürün yerine tümüyle doğalgazı kullanmaya baģlamasına rağmen, sanayi sektörü hala bölgedeki en büyük sera gazı kaynağıdır. Bu emisyonların çoğu elektrik tüketimine bağlı olarak oluģmakta ve ilgili emisyonlar bölgenin dıģından gelerek Türkiye deki enerji santrallerinin yerleģimine göre dağılmaktadır. Konut sektörü de, evlerdeki ısınma amaçlı kömür kullanımı sebebiyle ikinci büyük sera gazı yayan sektördür. Konut sektörünü takiben taģımacılık sektörü, servis sektörü ve atık sektörü gelir. Page 23

24 Kaynak: ICE Hesaplamaları Page 24

25 3. İSKAN 3.1. Enerji ve Sera Gazı Dengesi Temel Özellikler İklim Gaziantep in iklimi, Akdeniz ılıman ikliminin etkisi altındadır ve aģağıdaki özelliklere sahiptir: Isınma ihtiyacının ve inģaat sektörünün gerekliliklerinin bir göstergesi olarak kullanılan günlük sıcaklık toplamı derece civarındadır. KarĢılaĢtırmalı olarak bakıldığında bu iklim Güney Fransa (Nimes Ģehri yöresi) iklimine benzer bir yapıdadır. Nüfus Gaziantep Belediyesi ne bağlı nüfus 2007 yılında yaklaģık olarak tahmin edilmiģtir. Yapı Stoku Yapı stokunun (ana evlerin) çoğu 1950 den sonra inģa edilmiģ adet konuttan oluģmaktadır. Apartman daireleri yapı stokunun %80 ila %86 sini oluģturmaktadır. Bunların da: o o %70 i 1950 ila 2000 yılları arasında %25 i 2000 yılından sonra inģa edilmiģtir. Müstakil evler ise yapı stokunun %15 ila %20 sini oluģturmaktadır. Müstakil evlerin: o o %25 i 1950 yılından önce %70 i ise yılları arasında inģa edilmiģtir. Referans yılı olarak 2000 in alınması anlamlıdır, çünkü Türkiye nin ısıtma ile ilgili ilk hukuksal düzenlemesi bu yılda yapılmıģtır. Konut doluluk oranı hane baģına ortalama 4.5 kiģiyle yüksek bir seviyededir (müstakil evlerde hane baģına 5.5; apartman dairelerinde ise hane baģına 4.3 kiģi düģmektedir). Bu oran hane halkı baģına düģen sıcak su tüketimini de doğrudan etkilemektedir. Page 25

26 Konut yoğunluğu yılda yaklaģık 10,000 yeni mesken (%90 ı toplu konut olmak üzere) büyümektedir. ile hızla Konutların ısı performansı Çoğu yapı, duvarlar ve çatı için harici ısı yalıtımı (bina çevre kaplaması) içermemektedir. AĢağıdaki tablo yapı tipolojisini ve ilgili yüzeyi göstermektedir (Apartmanlar için 100 ila 170 m², müstakil evler için 100 ila 150m²) yılları arasında inģa edilen yeni binaların sadece %10 u yalıtım unsurları içermektedir. Kaynak: Gaziantep Üniversitesi Isıtma için harcanan ortalama enerji tüketimi ev baģına 1 ila 1.5 ton kömür civarındadır ve apartman dairesi baģına 2 ton a yaklaģmaktadır. AĢağıdaki tablo binaların çeģidine ve yaģına göre m² baģına düģen tüketim oranlarını sergilemektedir: yılları arasında inģa edilmiģ apartman daireleri için yaklaģık 90 kwh/m² (ısıtma amaçlı toplam tüketim) Aynı dönemde inģa edilmiģ müstakil evler için 75 kwh/m² ye yaklaģan daha düģük bir tüketim seviyesi mevcuttur (ısınma amaçlı toplam tüketim). Bu düģük seviye binanın iyi ısı performansından ziyade düģük konfor düzeyini göstermektedir. Page 26

27 ĠnĢaat tarihini hesaba katarak Üniversite verilerine ve ICE hesaplamalarına göre KarĢılaĢtırmalı olarak bakıldığında bu tüketim seviyeleri Fransa nın iklim açısından büyük benzerlik gösteren bölgesine oranla %15 daha düģüktür. Bu durum konut konforunda aģağıdakilere bağlı farklılıklara iģaret eder: DüĢük iç sıcaklık (Fransa da 20 ila 21 C yi bulurken bu bölgede 18 C ye yakın) Kısa ısıtma süresi Bu sebeple, gelecekte Gaziantep te iyileģen yaģam koģullarıyla birlikte enerji tüketiminin de artması beklenmektedir. Isıtma donanımı Enerji Ģirketlerine göre 2007 de evlerin yaklaģık %70 i kömürle, %15 i elektrikli ısıtıcılarla, %6 sı doğal gazla, %5 i odun yakarak, %4 ü ise yakıt ısıtıcısıyla ısınmaktadır. Gaziantep teki doğal gaz ağının geliģimiyle kömürden doğal gaza geçiģler Ģimdiden baģlamıģ durumdadır. Sıcak su imkanları Neredeyse bütün konutların güneģ enerjisiyle çalıģan su ısıtıcılarının bulunduğu tahmin edilmektedir. Genel ısınma kullanım ortaklaģa olsa da, güneģ enerjisiyle çalıģan su ısıtıcıları bireysel olarak kullanılmaktadır. Bu sebeple binaların çatılarının güneģ enerjisi ısıtıcılarıyla son derece dolu olduğu gözlemlenmektedir. Klima tesisatı Klima tesisatı oranı (split sistemler) %15 civarında değerlendirilmektedir (uzman görüģüne göre). Page 27

28 Enerji ve Sera Gazı Emisyonları Sonuçları Enerji Dengesi Konut sektöründeki toplam enerji tüketimi 345 ktoe miktarındadır. Kömürün ısınmak için önemli miktarlarda tüketildiğini göz önüne alarak bu dengenin çoğunun kömür (%63 veya 200 ktep veya ton) ve elektrikten (%31 veya 68 ktoe) oluģtuğu belirtilmektedir. Bu tüketimin yaklaģık %80 i düģük bir konfor seviyesinde olmasına rağmen ısınmaya dayalıdır. Ev aletleri için tüketilen elektrik miktarı hane tüketiminin %13 ünü oluģturmasıyla oransal olarak düģüktür. Bu tüketim Ģekli ev aleti kullanımının Fransa yla da karģılaģtırıldığında oldukça düģük bir seviyede olduğunu göstermektedir. Enerji Kaynakları Tüketim Türleri Kaynak: ICE Hesaplamaları Sera Gazı Dengesi Sera gazı emisyon dengesi Ģu Ģekildedir: Doğrudan emisyonlar için 890 ktco 2 e (Gaziantep Belediyesi içerisinde) Gaziantep hanelerinde kullanılan upstream (üretime dönük) elektriğin emisyonu da eklendiğinde 1,370 ktco 2 e. Bu dolaylı emisyonlar tüm Türkiye ye yayılmıģ durumdadır ve var olan termik enerji santrallerine bağlıdır (gaz, kömür) Gaziantep te yaģayan bir birey de konutu dolayısıyla 1.05 tco 2 e sera gazı emisyonuna sebep olmaktadır. Kömür, sera gazı emisyonuna ek olarak partikül üretimiyle de Ģehrin hava kalitesinin düģmesine neden olmaktadır Mevcut politikalar ve çalışmalar Büyükşehir Belediyesi GBB, kentsel yönetim planlarını dizayn etme hakkını elinde tutmaktadır. Bu bağlamda, yeni alanların sürdürülebilirliğini arttırmak amacıyla, enerji verimliliği ve binaların eko-dizaynı için Yeni Kentsel Page 28

29 Yönetim Planı na destekleyici notlar dahil edebilirler. Ancak, GBB nin inģaatçıları belli standartlara göre bina yapmaları konusunda zorlama hakkı yoktur. Yukarıda açıklandığı gibi, Binalarda Isı Yalıtımı Yönetmeliği ve Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği için uygulama gücü, oturma izni çıkarma gücüne sahip olduklarından ilçe belediyelerine aittir. Ancak GBB, kendisinin inģa ettiği yeni yapılar için oturma izni verme gücüne sahiptir. ġehir Planlama Daire BaĢkanlığı Yöneticisi Sezer Cihan ın bahsettiği bir diğer önemli konu ise yeni standartların sadece yeni binalara uygulanabildiğidir. Ayrıca, Ulusal Ġklim Strateji Programı na dahil edildiği gibi, kullanım alanı 1,00 m 2 den büyük olan ve otel, hastane, yurt, spor merkezi, vb. gibi ev dıģında konaklama için kullanılacak yeni binaların merkezi ısıtmaları ve sıcak su sistemleri güneģ enerjisi kolektörleriyle desteklenecektir. Bire bir görüşmeler raporundan alıntı: ġehitkamil Ġlçe Belediyesi yle GörüĢme: 2011 yılı ocak ayında yürürlüğe giren Binalarda Isı Yalıtımı ve Enerji Performans Düzenlemesi ne göre her bina için bir enerji kimlik sertifikası düzenlenecektir ve binanın enerji verimliliğini ifade eden A dan D ye değiģen bir harfle sınıflandırılacaktır. Bu simge her binanın duvarında asılı bulunacaktır. Enerji kimlik sertifikasındaki değerlendirme E ye eģit veya daha düģük olan binalar ikamet izni alamayacaklardır. Düzenleme öncelikle önümüzdeki 10 yıl içinde inģa edilecek binaları kapsayacak, sonra da kademeli olarak hali hazırda inģa edilmiģ binalara uygulanacaktır. Binaların sertifikalanması lisanslı özel Ģirketlerce yürütülecektir, ki bu sektör ayrıca makine mühendislerine yeni bir istihdam olanağı da yaratacaktır. Bu düzenlemenin iyi bir Ģekilde uygulanabilmesi için belediye çok sayıda müteahhitle onların farkındalığını arttırma amaçlı gayriresmi toplantılar düzenlemiģtir. Gerçekten de çoğu müteahhitin uygulamanın düzgün bir Ģekilde yürütülmesiyle ilgili Ģüphe içinde olduğu görülmüģtür, ancak her binanın gerçek enerji performansı yerinde ölçülecektir ve müteahhitlerin bu yeni durumla baģ edebilmesi gerekmektedir. ġahinbey Ġlçe Belediyesi yle GörüĢme Yeni düzenlemenin bir parçası olarak ġahinbey Belediyesi, belediyeye önceden teslim edilen projelere yerinde yalıtım denetimi yapan denetçilerden oluģan 5 takım (her takım iki yetkiliden oluģmaktadır) görevlendirmiģtir. Ayrıca, ġahinbey Belediyesi binalardaki ısıtma sistemini fuel-oil kullanımından doğal gaz kullanımına çevirmeye baģlamıģtır. Page 29

30 Diğer Kurumlar Anket raporundan alıntı: Gaziantep ĠnĢaat Müteahhitleri Derneği Neredeyse tüm müteahhitler 2008 de oluģturulan binalar için Isıl Yalıtım Düzenlemesi nin varlığından haberdar, ancak çoğu, düzenlemenin içeriği hakkında ya bilgilendirilmemiģ ya da yetersiz bilgilendirilmiģ durumdalar. ĠnĢaat Müteahhitleri Derneği bu sebeple 2010 un baģlarında yeni düzenlemeyle ve onun içeriğiyle ilgili 75 ila 80 müteahhitin katıldığı bir seminer organize etti. Gaziantep Makine Mühendisleri Odası Makine Mühendisleri Odası bina inģaatlarının ısınmayla ve mekanik aygıtlarla ilgili (Ör.: asansör vb.) projelendirmelerini kontrol etmekle yükümlü bir kurumdur Odadan bir yetkili, baģkan tarafından geçtiğimiz senenin ısıtma sistemleri ve enerji kaynakları (doğal gaz, petrol, kömür vs.) denetlenmiģ bina projelerinin listesini yapıp göndermekle görevlendirildi, ancak bu liste henüz elimize ulaģmadı. Oda aynı zamanda hem doğal gaz hem kömür kazanlarında çalıģan kazancılara teknik eğitim programları ve seminerler düzenlemektedir. Kazancılar için benzer bir eğitim program ayrıca zabıta tarafından da yürütülmektedir. Bunların dıģında makine mühendisleri odası kitapçık, broģür ve basın bildirileri hazırlayarak enerji verimliliği, enerji tasarrufu ve farklı amaçlar için uygun enerji kaynağı seçimiyle ilgili bilgilendirme yapmaktadır.. Page 30

31 4. HİZMETLER 4.1. Enerji ve Sera Gazı Emisyonu Dengesi Temel Özellikler Çalışan Sayısı 5 YaklaĢık kiģi hizmet sektöründe (ofisler, mağazalar, eğitim, sağlık, oteller ve restoranlar vb.) çalıģmaktadır. ÇalıĢanların %25 ila %30 unun kamu sektöründe (yönetim, eğitim, sağlık), %70 ila %75 inin ise özel sektörde çalıģtığı tahmin edilmiģtir. Enerji Yoğunluğu 6 Gaziantep teki endüstriyel dallara göre tüketim ortalamalarını belirlemek veri yetersizliğinden dolayı zordur. Fakat, biz bu denge için Eurostat verisinden hesaplanan ulusal enerji yoğunluğu ortalamalarını dikkate aldık. Buna göre bir çalıģanın yıllık tüketeceği miktar yaklaģık 0.7 toe dir (Bu seviye Güney Fransa daki tüketim ortalamalarına yaklaģmaktadır). Isıtma Donanımı 7 Isı üretiminin %60 ı kömür kazanları tarafından, %25 i yakıt sistemleriyle (özellikle kamu binalarında) ve %15 i elektrik sistemleriyle gerçekleģtirilmektedir. Doğal gaz ise günümüzde geliģerek kömür kullanımının yerini almaktadır Enerji ve Sera Gazı Sonuçları Enerji Dengesi 2007 de, hizmet sektörünün son enerji dengesi yaklaģık 125 ktoe olmuģtur. Ülkenin enerji yoğunluğuna dayanarak yapılan bu tahmin, konut sektörü için daha fazla belirsizlik içermektedir. Ürünlere göre dağılım Ģunu gösterir: Isınma amaçlı kömür kullanımının %47 lik üstünlüğü 5 Kaynak Bölgesel veriler ve Gaziantep Üniversitesi 6 Kaynak Eurostat 7 Kaynak Bölgesel veriler ve Gaziantep Üniversitesi Page 31

32 Özel kullanımlara da bağlı olarak hizmet sektöründe elektriğin %34 lük önemli rolü (ıģıklandırma, soğutma ekipmanları, ofis otomasyonu, klima tesisatı) Petrol ürünlerinin önemli yeri (19%) Enerji Türleri Kaynak ICE Hesaplamaları Sera Gazı Dengesi Hizmet sektörü için sera gazı dengesi aģağıdakilere eģittir: Doğrudan emisyonlar için (Gaziantep Belediyesi içerisinde) 230 ktco 2 e Elektrik tüketimi ile ilgili upstream (üretime dönük) emisyonlar katıldığında 1,370 ktco 2 e Hizmet sektörü konut sektörünün emisyonlarının 35% ini yansıtmaktadır Mevcut Politikalar ve Çalışmalar Yasaya göre, GBB sadece sahip olduğu binaların ve parkların aydınlatmasından sorumludur. Sokak aydınlatması TEDAġ ın yönetimi altındadır. GASKĠ haricinde GBB nin kendi elektriğini üretme lisansı yoktur. Elektrik ulusal Ģebekeden alınmaktadır. GBB nin binalarında enerji verimliliği yönetimi yoktur. Binaların enerji performansları bilinmemektedir. Enerji ve Aydınlatma ġube Müdürlüğü BaĢkanı Atilla Bey ile olan görüģmemizde, mevcut ampullerin bozulmaları halinde enerji verimli olanlarıyla değiģtirildiklerini belirtmiģtir. An itibariyle aldıkları tek önlem budur ve henüz iklim değiģikliğine karģı stratejik planları yoktur. Ancak, eylem planına katkı sağlamak adına ilgi göstermiģtir. Page 32

33 5. ENDÜSTRİ 5.1. Enerji ve sera gazı dengesi Temel Özellikler Personel Sayısı Endüstriyel sektör, 105,000 civarı çalıģanla Gaziantep için için oldukça önemlidir. Sanayi Ģirketleri genellikle iki alanda yoğunlaģmıģtır: Gaziantep in kuzeyi (OSB) ve kuzeydoğusu (Küsget). AĢağıdaki tablo çeģitli endüstrilerin yerleģimlerini göstermektedir. Kaynak: Gaziantep Üniversitesi Enerji Yoğunluğu Endüstriyel sektörlerin enerji yoğunluğu Eurostat milli verilerinden hesaplanmıģtır yılından baģlamak üzere sanayi Ģirketlerinin enerji performansında %35 e varan enerji tasarrufuyla önemli bir iyileģme tarafımızca gözlemlendi. Bu baģarıyı çeģitli faktörler açıklayabilir: Yakıt fiyatlarının artmasına bağlı olarak enerji tasarrufuna verilen önemin artması; Enerji verimli teknolojilerin Türkiye deki yeni endüstriyel geliģmeleri destekleyici niteliği Değerlendirilen enerji yoğunlukları Ģunlardır: Page 33

34 Kaynak: Eurostat Enerji ve Sera Gazı Sonuçları Enerji Denetimi Endüstriyel sektör yaklaģık 340 ktoe tüketmektedir. Bu tüketim seviyesi konut sektöründekinden (320 ktoe) daha yüksektir ve endüstrinin Gaziantep teki önemli yerini gösterir. Endüstriyel sektörde enerji dağılımı yaklaģık olarak değerlendirilmiģtir (sektöre göre çalıģanları ve Ģirket sayısını içeren verinin sağlamlaģtırılması için beklenmektedir). Kaynak: ICE Hesaplamaları Enerji türüne göre dağılım Ģunu yansıtır: Elektriğin önemi (185 ktoe, veya endüstriyel sektörün tüketiminin %55 i); Doğal gazın büyük bölümü (100 million m 3 e denk gelen 100 ktoe, veya toplam tüketimin %30 u); Gaziantep in iki sanayi parkına doğal gaza bağlanmıģtır. Page 34

35 Petrol ürünlerinin önemli miktarda tüketimi (47 ktoe). Sera Gazı Denetimi Endüstriyel sektörün sera gazı emisyon değerlendirmesi sadece enerji emisyonlarını (üretim sürecinde oluģan emisyonlar göz ardı edilmektedir) dikkate almaktadır. Denetim raporu Ģöyledir: Doğrudan emisyonlar için yaklaģık 400 CO 2 ktoe (Gaziantep sanayi parklarının içerisinde); Elektrik üretimi için gerçekleģen upstream (üretime dönük) emisyonlar katıldığında 1700 CO 2 ktoe (Salımı Gaziantep bölgesinde gerçekleģmemiģ, ancak ülkede kurulu olan termik santrallere bağlı sera gazı değerleri) Doğrudan ve dolaylı emisyonlar arasındaki bu fark, Türkiye de üretilen birim kwh elektriğin içerdiği CO 2 seviyesini vurgulamaktadır Mevcut Politikalar ve Çalışmalar Ekten alıntı: Organize Sanayi Bölgesi (OSB) 2008 de EN-VER projesini özellikle de kendi elektrik dağıtım departmanında uygulamaya baģlayan Gaziantep teki sayılı organizasyonlardandır. OSB nin elektrik dağıtım departmanı kendi üyeleri tarafından kullanılan tüm elektriği temin eder. EN- VER projesinin bir parçası olarak teknik kadrosunun bazı üyelerini Ankara daki Elektrik ĠĢleri Etüt Dairesi nin açtığı kurslara göndermiģlerdir. Departmandaki kurslar ve eğitim programı daha çok kazan çalıģtırma tekniklerine ve enerji yönetimine yöneliktir. Japonların yardımıyla yürütülen bir haftalık pratik eğitim öğretilen konuları ele alan bir testle sürdürülmüģtür. Ayrıca, Organize Sanayi Bölgesi yönetim departmanı SCADA otomasyon sistemini kullanarak elektrik kesintilerini ve kayıplarını azaltmaya yönelik çalıģmalar yapmaktadır ve bina enerji verimliliği sağlayan aydınlatma kullanımına yönelmiģtir. Page 35

36 6. TAŞIMACILIK VE ŞEHİRCİLİK 6.1. Enerji ve Sera Gazı Dengesi Temel Özellikler Şehircilik Gaziantep Ģehri kompakt ve tek merkezli bir yapıya sahiptir. ġehrin yoğunluk profilini oluģturmak için sokak ölçülerine dayalı yoğunluk bildiren veriler halen iģlenmektedir. Gaziantep in toplam istihdamının üçte birinden fazlasını oluģturan iki endüstriyel bölge, OIZ ve Küsget, Ģehrin kuzey ve kuzeydoğu bölümünde bulunmaktadır. Bu bölgeler günlük iģ ve ev arası ulaģımın iki ana menzilidir. ÇeĢitli hizmetler (mağazalar, ofisler, eğitim), Ģehir içinde belli özel alanlar üretilmeden küçük mağazaların varlığına dayalı bir sistemle iyi bir Ģekilde dağılmıģtır. Page 36

37 Gaziantep Sakinlerinin Hareketliliği 8 15 ila 75 yaģ arası nüfus günlük ortalama 1.2 seyahat gerçekleģtirmektedir (Bu değer, günlük yolculuğa karģılık gelen bir hareketlilik ifade etmektedir). Bu hareketlilik Gaziantep e eģit büyüklükte olan Fransız kenti Lyon a oranla üç kat daha küçüktür. Bu yolculukların çoğunun mesafesi kısadır. Böylelikle yüksek oranı (%58 i) yürüyüģle gerçekleģtirilebilmektedir. Geriye kalan % 42 lik kısım ise taģıt kullanılarak gerçekleģtirilmektedir. YürüyüĢün bu önemli rolünün altı çizilmelidir, örneğin Lyon da yürüyüģ ulaģımın sadece %33 ünü oluģturmaktadır. Bu durum, kültürel bir alıģkanlığın sonucu olarak ve yaģama ile çalıģma yerlerinin önemli karıģımından ötürü böyle ĢekillenmiĢtir. TaĢıt kullanılarak yapılan yolculuklarda, Gaziantep teki uygulamalar daha çok (%75) toplu taģıma yöntemlerine iģaret etmektedir. Özel araba kullanımının sadece %20 civarı olması son derece dikkat çekici bir özelliktir. KarĢılaĢtırmalı olarak bakıldığında Lyon kentinde binek arabaları taģıt kullanılarak yapılan ulaģımın 2/3 ünü, toplu taģıma ise %21 ini oluģturmaktadır. Kaynak: ICE Hesaplamaları Taşıt Filosu Hane baģına düģen taģıt sayısı ortalama 0.5 araba ve 0.35 motorsikletle oldukça düģüktür 9. Enerji ve sera gazı dengesi için, özel taģıt baģına yıllık 7500 km mesafeden oluģan bir ortalama kullandık Kaynak: Belediye UlaĢım Ana Planı 9 Eurostat Page 37

38 Bu taģıt filosu çok sayıda, ancak nispeten az yolcu taģıyan toplu taģıma çeģitlerinden oluģmaktadır: Minibüsler, sanayi alanlarına taģıma yapan özel otobüs Ģirketleri, öğrenci servisleri vs. Kaynak: Bölgesel Veriler Toplu Taşıma Toplu taģımanın altyapısı 11 km uzunluktaki bir tramvay hattıyla sınırlıdır. Ġki endüstri bölgesinden geçerek onları Ģehir merkezine bağlayan bir demiryolu hizmeti henüz sunulmamıģtır. Her gün Ģehir merkezinden Organize Sanayi Bölgesi ne (OSB) 65,000, Küsget bölgesine ise çalıģan yolculuk gerçekleģtirmektedir 11. Hafif Ulaşım Yöntemi Bisiklete binmek Gaziantep te pek yaygın bir ulaģım biçimi değildir (yolculukların sadece %1 i). Hava koģullarının elveriģli olmasına rağmen Ģehrin engebeli yapısı dezavantaj teģkil etmektedir. 10 ICE varsayımları 11 Kaynak: Belediye UlaĢım Ana Planı Page 38

39 İç Nakliye Gaziantep te yaklaģık taģıt (kamyon ve kamyonetler) kayıtlı olarak bulunmaktadır 12. Enerji tüketimi dengesini değerlendirirken taģıt baģına günlük 30 km lik bir ortalama kullandık 13. Dış Nakliye Gaziantep bölgesinin upstream (üretime dönük) ve downstream (satıģa dönük) nakliyesi günlük yaklaģık 110 adet kamyon yolculuğuna sahne olmaktadır. AĢağıdaki tablo kamyon sayılarını ve amaçlanan istikametlere göre tahmin edilen mesafeleri göstermektedir. 14 Günlük Kamyon yolculukları Günlük Günlük Ġstikamet Yolculuk sayısı Mesafe (tek yön) GAZĠANTEP-ĠSTANBUL km GAZĠANTEP-ANKARA km GAZĠANTEP-ĠZMĠR km GAZĠANTEP-ANTALYA km GAZĠANTEP-D. ġehġrler 30 Kesin bilgi bulunmamakta GAZĠANTEP-YURTDIġI 13 (Genellikle Almanya ya) Gen. Toplam 108 yolculuk/gün Hava Yolculuğu Gaziantep Havaalanı ndan geçiģler Ankara, Ġzmir, Ercan ve Stuttgart havaalanlarından gelen ve bu yönlere giden haftalık 76 uçuģu temsil eder. Yıllık kerosen tüketimi ise yaklaģık tona denk gelmektedir Enerji ve Sera Gazı Sonuçları Enerji Dengesi TaĢımacılık sektörünün tüketimi yaklaģık 210 ktoe dir: Birey ulaģımı için 140 ktoe; 12 Bölgesel veriler 13 ICE varsayımı 14 Bölgesel veriler 15 Gaziantep Havaalanı verileri Page 39

40 Ġç nakliye için 36 ktoe (Gaziantep bölgesi içerisinde); DıĢ nakliye için 14 ktoe (bölgenin büyük ilçelerine ve ilçelerinden dıģarı); Hava taģımacılığı için 20 ktoe. Bunlara bağlı sera gazı (GHG) emisyonları 690 ktéqco 2 dir: Ġnsanların ulaģımı için 470 ktco 2 e (kiģi baģı 0.36 ktco 2 e); Ġç nakliye için 120 ktco 2 e (Gaziantep bölgesi içerisinde) (kiģi baģı 0.09 ktco 2 e); DıĢ nakliye için 45 ktco 2 e (kiģi baģı 0.03 ktco 2 e); Hava taģımacılığı için 60 ktco 2 e (kiģi baģı 0.05 ktco2e) Mevcut Politika ve Çalışmalar Belediye Anket raporlarından alıntı: Belediyenin üstlendiği çalıģmalar: Belediye doğal gazla çalıģan üç otobüs satın almayı planlamaktadır. UlaĢım Departmanı BaĢkanı bunun özel sektöre gaz emisyonlarını düģürmek ve daha düģük ücretlere çalıģmak için iyi bir örnek oluģturacağını düģünmektedir. ġehir içi raylı sistemin kuruluģu (tramvay) 2010 yılının ortalarında sona ermiģtir. Tramvay, enerji verimliliğini sağlayan ve CO 2 miktarını azaltıcı bir proje olarak ele alınabilir çünkü tramvayın çalıģması otobüs, minibüs ve özel araç sayısını ve bunlara bağlı CO 2 emisyonlarını düģürecektir. ġehrin trafik ıģıklarının birbirine bağlılığı (%50 si 2010 yılında birbirine bağlanmıģtır.) kavģaklarda daha az beklemeye sebep olarak yolların enerji verimli bir Ģekilde kullanılmasına yardımcı olmuģtur. BaĢka bir avantaj da trafikte kaybedilen vaktin geri kazanılmasıdır. Hizmet otobüslerine konulan yaģ sınırlaması (ÇalıĢan servisleri için 20 yıl, öğrenci servisleri için 12 yıl) çok yaģlı taģıtları trafikten uzak tutarak hem daha güvenli sürüģ olanağını, hem de CO 2 emisyonlarının azalmasını mümkün kılmıģtır Diğer Kurumlar Anket raporlarından alıntı: Gaziantep ġoförler ve Otomobilciler Odası Gaziantep ġoförler ve Otomobilciler Odası, üyelerine güvenli ve enerji tasarrufu sağlayan sürüģ teknikleri veya motor ve taģıt bakımıyla ilgili konularda kurs ve seminerler vermektedir. Gaziantep Havaalanı Page 40

41 Havaalanı yönetimi uçakların enerji verimliliğine veya CO 2 salımının azaltılmasına dair herhangi bir çalıģma yürütmemiģtir. Fakat havaalanı yönetiminin havaalanında enerji tüketimini düģürmeye ve enerji verimliliğini arttırmaya yönelik geçtiğimiz yıllarda yaptığı bazı çalıģmalar bulunmaktadır: Geçtiğimiz yıllarda çoğu elektrik ampulü enerji verimli çeģitleriyle değiģtirilmiģtir. Ayrıca havaalanı aydınlatması hava trafiği olmayan zamanlarda iki bölü üç oranında azaltılmaktadır. Ofislerin kapalı olduğu saatlerde ıģıkların otomatik kapanmasını sağlayan bir sistem tasarlanmıģtır. Enerji verimliliğinin anlamı ve kullanım alanları hakkında bir bildiri yayımlanmıģ ve havaalanı çalıģanlarına dağıtılmıģtır. Bunlara ek olarak, havaalanı binasının gerekli yerlerine ısı yalıtımı yapılmıģtır. Böylelikle 2008 ile 2009 yılları karģılaģtırıldığında enerji (elektrik) tüketiminde belli bir azalma gözlemlenmektedir. CO 2 emisyonlarının azaltılması için 2010 un ekim ayında havaalanı yönetimine ait tüm araçlara uygulanacak rutin egzoz testlerinin (MOT) haricinde özel bir çalıģma bulunmamaktadır. Gaziantep Devlet Demiryolları ġubesi Demiryolları sisteminde enerji verimliliği sağlamak için eski motorlar sırasıyla yenileriyle değiģtirilmektedir (model 33000). Yeni motorlar eskilere göre yolcu veya yük baģına daha az enerji kullanıyorlar. Belediye ve Devlet Demiryolları arasında Ģehir merkeziyle Organize Sanayi Bölgesi arasında çalıģacak banliyö treni hattı kurma amaçlı görüģmeler sürmektedir. Page 41

42 7. KATI ATIKLAR VE SU 7.1. Enerji ve Sera Gazı Dengesi Temel Özellikler Bkz. Ekler Sera Gazı Sonuçları Atık üretimi, atık su ve ilgili arıtmaları yılda yaklaģık 320 kt CO 2 e salınım (kiģi baģına 0.25 t CO 2 e) üretmektedir. Bu denge çöp sahasına gelen günlük girdiye bağlıdır. ĠĢletmelerden ve evlerden gelen günlük ortalama 1,000 tonluk çöp gelir (Kaynak: Katı Atık Depolama Sahası). Bu denge Gaziantep in toplam nüfusuyla ve Türkiye deki kiģi baģına ortalama atıkla ( kg/yıl) uyumludur. Çöp sahasında gerçekleģtirilen metanizasyon faaliyetlerinden kaynaklı emisyon azaltımları sera gazı dengesine dahil edilmemiģtir. Doğru veriler elde edilirse, ikinci aģamadaki denge güncellenebilir. Hesaplanan değer çöp sahasındaki toplan salınımın %10 15 azaltımıdır. GASKĠ, belediye sınırlarındaki içme ve kullanma suyunun dağıtımından sorumludur. ġehirde yeterli su kaynağı olmadığı için, su GASKĠ tarafından KahramanmaraĢ tan iletilir. Su bir boru hattı ile taģınmaktadır ve evlere ve diğer kurumlara kent boru hatları ile dağıtılmaktadır. Suyun taģınması ciddi bir enerji kullanımı gerektirdiği için (boru hattındaki pompalar ve motorlar için), belediye suyu elektrik fiyatının daha az olduğu gece boyunca transfer etmektedir. Bu doğrudan bir enerji tasarrufu ya da sera gazı emisyonu azaltımı sağlamaz, ancak mali tasarruftan elde edilen ekstra bütçenin doğru kullanımıyla iklim değiģikliğine karģı dolaylı bir etkisi olduğu düģünülebilir. Page 42

43 7.2. Mevcut Politikalar ve Çalışmalar Büyükşehir Belediyesi 5216 Sayılı BüyükĢehir Belediye Kanunu 10/07/2004 nun maddesine göre ilçe belediyeleri ve ilk kademe belediyeler büyükģehrin sınırları içindeki katı atıkģarın toplanmasından sorumludur. Aynı zamanda, 5393 Sayılı Belediye Kanunu 03/07/2005 in 14. maddesine göre aynı Ģartlar konulmuģtur. Sonuç olarak, büyükģehir belediyeleri, büyükģehir katı atık yönetim planı hazırlamakla yükümlüdür. Yasal olarak GBB nin, ilçe ve ilk kademe belediyelerin sorumlulukları aģağıdaki gibi belirlenmiģ ve ayrılmıģtır. BüyükĢehir Belediyesi nin sorumlulukları Ģunlardır: Sıhhi çöp alanlarına tehlikeli atık, tıbbi atık ve ambalaj atıklarının girmesini engellemek için önlemler alma. Ġlçe ve ilk kademe belediyeler tarafından yönetilen operasyonların koordinasyonu. Ġlçe ve ilk kademe belediyelerinin atık yönetimi planları altında yapılan operasyonların desteklenmesi Sayılı Belediye Kanunu 03/07/2005 e göre belediyenin sorumlulukları Ģunlardır: Katı atıkların toplanması, ulaģımı, ayrıģtırılması, sirkülasyonu, ortadan kaldırılması ve saklanması ile ilgili bütün hizmetlerin sağlanması. Atık yönetimi dahilinde, mevzuata göre diğer sorumlu taraflarla birlikte bilgilendirici eğitim aktiviteleri düzenlenmesi. Atık ayrılması / toplanması / yok edilmesi ile ilgili lisansları ya da geçici çalıģma izinleri olan kurumlarla birlikte atık yönetim planı hazırlanması. Atık yönetimi planına göre denetim, önlem alınması ve atık ayırmanın çoktan baģladığı yerlerde kendi atıklarını ayırarak toplamayan atık üreticilerine idari yaptırım uygulanması. Atık toplama / ayırma iģinin atık toplama aletleri alımıyla ve lisansı ya da geçici çalıģma izni olan iģletmelere personel alınmasıyla desteklenmesi. Sıhhi çöp alanlarına tehlikeli atık, tıbbi atık ve amabalaj atığı atılmasını engellemek için önlemler alma. Belediyenin inģaat planında atık ayırma ve geri dönüģüm tesislerinin belirlenmesi ve altyapı hizmetlerinin sağlanmasında öncelik verilmesi Sayılı BüyükĢehir Belediye Kanunu 10/07/2004 ve 5393 Sayılı Belediye Kanunu 03/07/2005 eklerde verilmiģtir. Page 43

44 Other Institutions Karbon danışma şirketinden alıntı (Mavi Consultants): Gaziantep ġehir Çöp Sahası 1992 de belediye tarafından inģa edilmiģtir ve operasyona 1993 te baģlamıģtır. ġehrin güneybatısında yer almaktadır. Çöp sahası 2009 yılında bir belediye ihalesini takiben özelleģtirilmiģtir. CEV Enerji Üretim Sanayi ve Tic. Ltd. ġti. (Türk - Kore ortak giriģimi) çöp sahasını 29 sene boyunca iģletme hakkını kazanmıģtır (bu süre boyunca belediye tarafından baģka bir çöp sahası daha inģa edilmeyeceği hükmüne göre). CEV Enerji ilçe belediyeler tarafından toplanan atıkları ücretsiz olarak, atıkları ve atıklardan elde edilecek enerjiyi kullanma hakkı karģılığında kabul etmektedir. ġirket ve belediye arasında yapılan anlaģmaya göre, Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi çöp sahasındaki haklarını iģletmeci firmaya devretmiģ ve sadece atık yönetimi ve metan yok edilmesi konularında denetleyen otorite olarak bulunmaktadır. Çöp sahası ve kabul edilen atıkla ilgili özel haklar çöp gazının çöp sahasındaki bir tesiste elektrik üretmek ve elektriği Ģebekeye göndermek amacıyla toplanması ve yakılmasını içermektedir. YaklaĢık olarak günde 1,000 ton atık tesise girer (evlerden ve ticari iģletmelerden). Moloz ve tıbbi atıkları hariç bütün atıklar çöp sahasına atılmaktadır. Westmed adındaki diğer bir Ģirket tıbbi atıkların toplanmasından sorumludur. CEV Enerji çöp gazının toplanmasını dikey ve yatay borularla sağlamaktadır. Bu gazın bir jeneratör seti eģliğinde yakılması 5.6 MW kurulum kapasitesine eriģmektedir ve üretilen enerji Ģebekeye satılmaktadır. ġirketin çöp sahasında metanın yakılmasıyla elde edilen enerjinin üretimi ve satılması için lisansı vardır. Çöp sahasından çıkarılan metanın elektrik üretimi için kullanılması iklim değiģikliğini dindirme aksiyonu olarak sayılabilir. Global Isınma Potansiyeli karbondioksit e oranla 21 kat fazla 17 olan metanın çıkarılması ve enerjiye çevrilmesi, projenin enerji üretimi ve diğer sosyal yönlerinin haricinde, çöp sahasından çıkan karbon dioksit miktarının azalmasına etkisi vardır. Son zamanlarda, Türkiye Cumhuriyeti Meclisi 6094 Sayılı Yenilenebilir Enerji Kanunu u yasamıģtır 18. Yenilenebilir enerji yasasının revizyonuna göre, yenilenebilir enerjilerin teģvik edilmesi adına biyokütle / çöp gazından üretilen enerjinin garanti edilen satın alma fiyatı % 82 artarak 13.3 sent/kwh olmuģtur. Gold Standard Gönüllü Emisyon Azaltımı Projesi Gaziantep Çöp Gazından Enerji Projesi, Türkiye : Proje sahibi, CEV Enerji Üretim Sanayi ve Tic. Ltd. ġti., projenin emisyon azaltımlarını ve sürdürülebilir geliģme faydalarını birçok uluslararası STK ile desteklenen Ġsviçre kaynaklı bir kuruluģ olan Gold Standard ile sertifikalandırmayı planlamaktadır. 17 Global ısınma potansiyeli belirli bir kütledeki sera gazının küresel ısınmaya ne kadar katkı yaptığı ile ilgili bir ölçümdür. - UNFCCC GHG Global Warming Potentials Sayılı Yenilenebilir Enerji Kanunu Page 44

45 Gaziantep Çöp Gazından Enerji Projesi, karbon danıģmanı olan Mavi Consultants tarafından Gold Standard altında bir gönüllü karbon azaltım projesi olarak geliģtirilmiģtir. Bu projenin karbon emisyon azaltımı yılda 90,896 ton CO 2 e olarak hesaplanmıģtır. Proje Ģu anda validasyon aģamasındadır. Proje Türkiye deki ilk atıktan enerji projelerinden biri olarak, öncü ve yenilikçi bir rol oynamaktadır. Projenin aģağıdaki etkileri yapması beklenmektedir: Çöp sahasının örtülmesinin sonucu, görüntü kirliliği, kötü koku, halk sağlığı ve hijyene dair iyileģtirmeler, Metanın atmosfere kaçmasının engellenmesi ve çöp gazının jeneratör seti eģliğinde yakılması, böylece doğrudan global ısınmaya karģı savaģma, Fosil yakıtların ikamesi; böylece dolaylı olarak global ısınmaya karģı savaģma, Katı atıklarda bulunan çöp gazı birikimini minimuma indirerek çöp sahasında patlama ya da yangın riskinin azaltılması, Projede yerel halkın istihdam edilmesi; böylece bölgede yaģam standardının arttırılması ve yeni iģ imkanları yaratılması Anketör raporlarından alıntı: Ġller Bankası, Gaziantep Bölge ġubesi Bankanın enerji verimliliğini sağlayacak veya CO 2 salımını düģürmeye yardımcı olacak projeleri finanse etmek veya özelleģtirme amaçlı bir teģvik veya politikası bulunmamaktadır. Örneğin, belediye bankanın musluk suyu veya atık su ile ilgili bir projesini hayata geçirmek isterse banka bunun %50 sini finanse etmektedir. Fakat Ģu an banka katı atık yönetimiyle (çöp toplama ve atık alanları) ilgili herhangi bir proje finanse etmemektedir, sadece proje tasarımları ve teknik yardım sunmaktadır Atık Su Arıtma Tesisi GASKĠ Merkezi Atık Su Arıtma Tesisi Gaziantep te biri Ģehrin merkezi arıtma tesisi olmak üzere üç adet atık su arıtma tesisi bulunmaktadır. Merkezi atık su arıtma tesisi (200 akr) 1998 de Fransız firma Degremont tarafından kurulmuģtur. Tesis yakın zamanda özelleģtirilmiģtir ve Adana bölgesinde de atık su tesisi iģletmelerini yürüten MASS Ģirketi tarafından iģletilmektedir. GASKĠ nin tesis üzerinde teknik ve idari kontrolü bulunmakta ve MASS Ģirketinin ise 2 yıllık kontratı bulunmaktadır. ġirket yetkilisi, Adana daki kojenerasyon tesislerinin masraflarını 2 sene içinde amortize ettiğini bildirmektedir. Atıktan elde edilen biyogazla birleģik üretilen enerji miktarı: kwh/gün 2006 da baģlayan birleģik üretimle düģen elektrik masraflarına bağlı tasarruf: aylık 150,000 TL Ayrıca atık su arıtma tesisinde biriken çamurun kurutulması ve yakılmasını içeren bir proje ihalesi hazırlanmaktadır. Böylece katı atık miktarı önemli ölçüde azalacaktır. Gaziantep teki diğer iki atık su arıtma tesisinden biri m3/gün kapasiteli geliģmiģ biyolojik arıtma teknolojisi ile Ģehrin güneybatı kısmına hizmet vermektedir. Bu tesis Kızılcahisar da bulunmakta iken, diğeri ise yakın zamanda Oğuzeli nde (ġehrin güneydoğu kısmına hizmet verecektir) çalıģmaya baģlayacaktır. Ancak bunların ikisi de merkezi tesisten çok daha küçük ebatlardadır. Page 45

46 Bölüm 2 Ön Eylem Fişleri Page 46

47 8. GENEL STRATEJİ 8.1. Tanı Gaziantep in iklim profili çeliģkili bir durum doğurmaktadır. Analiz sonuçları, özellikle ulaģım sektöründeki düģük emisyon oranları ile iklim değiģikliği bakımından brüt olarak yüksek bir performansı iģaret etmektedir. Toplam emisyon sonucu (kiģi baģına 3.55 t CO 2 e) Türkiye ortalamasından ve Avrupa da benzer büyüklükteki Ģehirlerin ortalamasından (Lyon gibi) daha iyidir. Sanayi sektörü en fazla enerji tüketen ve sera gazı salınımı yapan (%35) sektör olurken bunu iskan sektörü (%33), hizmet sektörü (%20) ve son olarak da ulaģım sektörü (%19) takip eder. Gaziantep Ģehrinin dinamiklerini de hesaba katarak bu sonuçların detaylı bir analizi yapılmıģtır. Bu çalıģma aynı zamanda, baģta GBB deki Çevre Koruma Daire BaĢkanlığı ve Ģehrin iklim profili bölümünde detaylandırılan (raporun birinci bölümü) iklim değiģikliği ile ilgili diğer aktörler olmak üzere, ana paydaģlar ile çok sayıda değiģimi de içermektedir. Bu çalıģma, Ģehir düzeyinde iklim değiģikliğine karģı savaģmakla ilgili ana sorunlara vurgu yapmaktadır: UlaĢım sektörünün toplam emisyonlara olan düģük etkisi, bireylerin yürüme alıģkanlığından, özel geçiģlere izin veren karıģık ve yoğun kentleģmeden ve iģ alananlarının merkezileģmesinden (OSB Küsget) kaynaklanmaktadır. ġehir, konut ve sanayi aktiviteleri ve eğlence/dinlenme hizmetleri için yeni alanların oluģturulmasını gerektirecek güçlü bir nüfus artıģı yaģamaktadır. Konut sektörü Ģimdiden ciddi değiģimler geçirmektedir (kömürden gaza geçiģ gibi). Nüfus artıģı da gereken ev sayısını ve kent sakinlerinin hayat standartlarını yükseltme isteklerini arttırmaktadır (Benzer Ģehirlerde olduğu gibi). Bütün aktörler tarafından güçlü ve proaktif eylemler uygulanmazsa, bu geliģmeler Ģehrin iklim profilinin hızlı bir Ģekilde bozulmasına neden olabilir: Dağınık bir kentleģme (konut, hizmet, vb.) ve mahalli kutupların yok olması ve kentsel dokunun geniģlemesi, araçla seyahat etme ihtiyacını arttırır. Konutların ve hizmet binalarının çevre performanslarını dikkate almadan hızlı yapılaģması. Atıkların artan üretime bağlı olarak aynı oranda artması. Bu zorlukları aģmak için, GBB için iki bölümden oluģan bir Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı (ĠDEP) çalıģması yapılmıģtır. Bölüm-1 de açıklanan ve yukarıda özetlenen zorluklara ve risklere cevap olarak, Gaziantep kentinde kamu politikasının farklı alanlarına karģılık gelen Eylem FiĢleri (EF) hazırlanmıģtır. EF nin yapısı aģağıdaki bölümde açıklanmıģtır ve bu eylem önerileri, GBB tarafından seçilecek ve onaylanacak olan her tema için bir proje yönetimi temeli oluģturacaktır. Projelerin uygulanması için gerekli bu sektörel yaklaģımlar, Belediye ve diğer tüm paydaģlar tarafından her zaman ĠDEP in genel perspektifine uygun Ģekilde geliģtirilmelidir. Page 47

48 8.2. Sektörler-arası Strateji Gaziantep teki iklim değiģikliğine karģı en önemli cevap, Ģehrin kamu politikasının iskeleti olarak kabul edilen kentsel planlamaya dayalıdır. Ġklim değiģikliğinin bütün sorunlarını içeren sürdürülebilir bir kentsel planlamanın oluģturulması, ĠDEP in bütün hedeflerini karģılayabilmektedir: Eksen A - Kentsel Yenileme Yönetimi Kentsel yenilemenin yönetilmesi, bireylerin daha yüksek kalitede yenilenmiģ konutlara sahip olmalarını sağlamakta ve geliģen sürdürülebilir enerji kullanımını teģvik etmektedir. Diğer alanlarda olduğu gibi, burada da kamu politikası örneklerinin rolü ve örnek uygulamalar önemli yer tutmaktadır. Kamu binalarının yenilenmesi gibi örnek projeler enerji performansı prensiplerine göre yapılmalı ve kaydedilmelidir ve sonrasında özel sektöre (konut ve hizmet sektörü) uygulanmalıdır. Bu eksen aģağıdaki eylemlerde görülebilir: Eylem R1-1 : Konut sektöründe enerji verimliliğine geçiģ o o Yeterli mali destek sağlayarak konutların global ısı performanslarının geliģtirilmesi ve böylece enerji verimliliği yasalarının daha iyi uygulanmasına katkıda bulunma, Halkın katılım oranının desteklenmesi Eylem R 1-2 ve S 1-2: Konut ve hizmet sektörlerinde kömürün doğalgaz ile ikamesi Eylem S2 : Kamu binalarına odaklı üçüncü derece binaların rehabilitasyonu Eylem S4 : Kentsel aydınlatma hizmetlerinde daha iyi performans ve hizmet kalitesi Eksen B - Kentsel Genişlemenin Planlanması Kentsel geniģlemenin planlanması, hem Ģehrin sürdürülebilir büyümesini, hem de sakinlere konut, kamu hizmeti, perakende ve mevcut toplu taģıma ile bağlantı imkanı sağlanarak karıģık alanların muhafaza edilmesini sağlar. Bu planlama bölgesel ısınma, su sistemleri ve temizliği ve verimli toplu taģıma (tramvay / otobüs, vb.) gibi sürdürülebilir alt yapıların verimli enerji tüketimi ve sera gazı emisyonu bakımlarından geliģmesine izin verir. Bu eksen aģağıdaki eylemlerde görülebilir: Eylem R3 ve S3 : Toplu ısıtma ve soğutma sistemlerinin teģvik edilmesi Eylem T1: Sanayi bölgelerine günlük seyahatler için mevcut demiryolunun kullanılması Eylem T2 : Alternatif yumuģak ulaģım metotlarının geliģtirilmesi Eylem T3: Verimli araç alımının teģvik edilmesi Eylem W1: Kamu binaları ve bireysel kullanım için su tüketiminin azaltılması Eylem W2: Su kayıplarının azaltılması ve su yönetiminde enerji tasarrufu Eylem W3: Kanalizasyon suyu arıtma tesislerinde enerji verimliliğinin arttırılması Eylem SW1: Sürdürülebilir atık yönetimi o Katı atık üretiminin azaltılması o Kamusal aktivitelerin özel olarak azaltılması o Çöp ayrıģtırmanın geliģtirilmesi Eylem T5: Halep e giden yüksek hızlı hat yapılması ve ġehir ulaģım planına entegre edilmesi Page 48

49 Eksen C - Dolaylı Müdahaleler GBB nin dolaylı müdahale alanı bilgi sistemlerinin geliģtirilmesi ve konu ile iliģkili eğitimlerin düzenlenmesinin yanında kentsel geliģimin diğer kamusal (özellikle valilik ve ilçe belediyeler) ve özel sektör (sanayi, banka ve ticaret) aktörleriyle ortaklık kurmayı kapsar. Bu eksen aģağıdaki eylemlerde görülebilir: Eylem R2: Enerji Bilgi Noktaları nın kurulması Eylem R4: Var olan en iyi teknolojilerin desteklenmesi Eylem S1-1: ĠĢletmelere denetim ve teknik bilgi sağlayan yerel bir enerji kurumunun oluģturulması Eylem S5: Sürdürülebilir Havaalanı Projesi Eylem S6: Verimli ve yenilenebilir enerji kullanan yerel Ģirketlerin teģviki Eylem I1: Organize Sanayi Bölgesi nde (OSB) sürdürülebilirlik geliģtirilmesi Eylem T5: Gaziantep Halep arası yüksek hızlı tren hattı Eylem I2: Organize Sanayi Bölgesi nde (OSB) enerji tasarrufu eylemleri geliģtirilmesi Eylem SW2: Çöp Sahasında Metan Geri Kazanımının Enerji Verimliliğinin Güçlendirilmesi Page 49

50 9. EYLEMLER FİŞİNE GİRİŞ Eylem fiģlerinin çerçevesi, Gaziantep Ģehrinde iklim değiģikliği ile olan mücadelede belirlenen eylemlerin tanımlanmasını ve bu aģamada ĠDEP in belirlenmesini sağlayan bir araçtır. Eylemlerin tanımlanması, projenin ileriki aģamalarında değiģtirilecek ve tamamlanacaktır (onaylama, uygulama, güncelleme vb.). AĢağıda eylem fiģlerinin çevçevesi belirtilmiģtir: Eylem # AltbaĢlık Bağlam BaĢlık Sorunlar & Eylem ya da bu eylemin kısmen veya tamamen yönelttiği zorluklar zorluklar konusunda açıklama Yapılanlar GBB ya da diğer kiģiler tarafından yapılan ya da yapılmakta olan eylemlerin açıklaması Eylem tanımı Amaç Eylemin iklim değiģikliği mücadelesi özelindeki amacı Hedef Eylemler tarafından hedeflenen nüfus, dernekler, kiģiler, müteahhitler vb. nin açıklaması İçerik Eylem planı hazırlanması aģamasında, eylemlerin olabildiğince detaylı açıklaması. Bu bölüm, ĠDEP onaylandığında ve uygulandığında, değiģtirilmeli ve geliģtirilmelidir. Eylem fizibilitesi Önerilen program ĠDEP önceliklendirilmesi öncesinde öngörülen program. GBB den gelen Eylemlerin uygulanması için gerekli tahmini bütçe ve ihtiyaçlar. finansal ve beşeri kaynaklar Uygulama ve takibi Pilot(kişi veya Eylemin doğrudan yönetiminden sorumlu GBB ya da ortakları. kurumlar) Ortaklar (kişi veya kurumlar) Projeye katılan GBB nin ortakları (kamu veya özel). Bu ortaklar eylemi finanse edebilir, ya da uygulamaya, iletiģime vb. katılabilirler. İç takip Eylemin takibinden sorumlu GBB kiģileri. (Pilot ile aynı olabilir ya da Pilot ortaksa veya GBB kiģileri özel bir eylemin uygulanması ile uğraģıyorlarsa baģka kiģiler olabilir.) Takip indikatörleri Eylemin içeriğine göre eylemin uygulama sürecinin takibi. Performans Amaca göre eylemin sonuçlarının takibi. indikatörleri Hava kalitesine etkisi ĠDEP in ve Gaziantep in hava kalitesi hedefinin uyumluluğunun temin edilmesi için, eylemin, Ģehrin hava kalitesine etkisinin ön tanımlaması Page 50

51 10. İSKAN Etiket Konut Sektöründe Eylemler Fişleri Eksen R1 Konut Sektöründe Verimli Enerji Dönüşümüne Geçiş R1-1 Konut sektöründe enerji verimliliği için mali destek sağlanması A R1-2 Konut ve hizmet sektörlerinde kömürün gazla değiģtirilmesi A R2 Enerji bilgi noktalarının kurulması C R3 Isıtma ve soğutmada enerji tasarrufları B R4 Var olan en iyi teknolojilerin desteklenmesi C Page 51

52 Fiş 1.1 Konut Sektöründe verimli enerji dönüşümüne geçiş Eylem R1-1 Konut sektöründe verimli enerji dönüģümüne geçiģ Konut sektöründe enerji verimliliği için mali destek sağlanması Bağlam Sorunlar zorluklar & Konut sektörü, toplam alanın %33 ünü temsil etmektedir. Türkiye de yakın zamanda iki yönetmelik oylanarak yürürlüğe girmiģtir: 2008 de Binalarda Isı Yalıtımı Yönetmeliği ve Ocak 2011 de uygulanmaya baģlanan Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği. Ġlki bina izolasyonlarının sahip olması gereken standartları tanımlarken, ikincisi de yeni binalar için ve zamanla da var olan binalar için enerji performansı sertifikaları düzenler. Hatırlatma olarak, Gaziantep teki yapı stoğunun büyük bölümü 1950 den sonra inģa edilmiģtir. Hala, yılda 10,000 konut hızıyla büyümektedir (%90 ı kolektiftir). Birçok bina, duvarlar ve çatı ısı izolasyonu (binanın dıģ cephesi) içermemektedir. Var olan binaların %1 inin ve yeni binaların (2000 ve 2010 yılları arasında inģa edilen) sadece %10 unun Binalarda Isı Yalıtımı Yönetmeliği nde belirtilen izolasyon standartlarını karģıladığı bulunmuģtur. Bu zayıf rakamlar çeģitli nedenlerle açıklanabilir: Müteahhitler kanun içeriğiyle ilgili yeterince bilgilendiri değildirler (Bu engeli aģmak için gerekli önerileri okumak için Eylem S1-1 fiģine bakınız). Son tüketicilerin enerji tasarrufu konularında farkındalıkları düģüktür ve bu konu ile ilgili konutlarında ne yapabilecekleri konusunda bilgi eksikleri vardır. Bu engeli aģmak için gerekli önerileri okumak için Eylem R2 fiģine bakınız). Tek engel bu olmasa da, verimli ekipmanın yüksek ilk maliyeti, finansmanın elde edilmesi zorluğu ve bazı hatalı uygulamar sebepli düģük geri dönüģ, tüketicileri enerji verimliliğine yatırım yapmaktan caydırabilir. Mali teģvikler enerji verimliliğine yatırımları daha cazip hale getirebilmektedir. Aynı zamanda, mali teģvikler, tüketicinin dikkatini çekme, yarar farkındalığını arttırma ve GBB nin enerji verimliliğini arttırma konusundaki kararlılığına gösterme açılarından caziptirler. Ancak Gaziantep Belediyesi, Türkiye deki diğer birçok belediye gibi, sınırlı finansal olanağa ve özerkliğe sahiptir. Bir önceki raporda belirtildiği gibi, bütçenin %73 ü Devlet tarafından sağlanır ve GBB nin sınırlı borçlanma olanağı vardır (borç, büyükģehir belediyelerinin toplam gelirlerinin %150 sini geçemez). Eğer GBB enerji verimliliği yatırımlarını desteklemek isterse, yeni finansman kaynakları bulmalı ve yenilikçi bir finansman sistemi geliştirmelidir. Bu eylemin amacı, CO 2 emisyonlarının azaltılmasına katkı sağlayan yerel yatırımların finanse edilmesinde, finans sektörünün GBB nin yanında bulunmasını sağlamaktır. Bu tip planların geri bildirimleri çok sayıda mevcuttur. Ulusal düzeyde, Almanya, Bank of Reconstruction (KfW), Avusturya, Ġspanya ya da enerji verimliliği için kredi hattı (REECL) ile Bulgaristan ortaklığında binaların rehabilitasyonu için yapılan CO 2 programında, binaların enerji verimliliği yükseltilerek yenilenmesi ile ilgili, yenilenebilir enerji sistemlerinin kurulması veya pasif ya da oldukça enerji verimli binaların inģaatı için, ilgi çekici Ģartları olan krediler önermektedir. Fransa da yerel düzeyde, Centre, Picardie ve Nord Pas de Calais bölgelerinde yaģayan ve evlerinin ısı izolasyonuna yatırım yapmak isteyen bireyler, yerel yönetimler (bu bölgelerdeki bölge kurulları) ve bankalar tarafından ortak finanse edilen sıfır Page 52

53 faizli kredilerden faydalanabilmektedirler. Yapılanlar Henüz, GBB, yeģil binalar için herhangi bir mali destek sağlamamaktadır. Türkiye de, ġekerbank (Bakınız Eylem R1-2 Kömürün gaz ile değiģtirilmesi, aynı bankanın doğal gaza geçiģ için verdiği krediler) ve Vakıfbank gibi bazı bankalar, konutların izolasyonu ve enerji verimliliği etkileri için sıfır faizli krediler sağlamaktadırlar. ġekerbank ın Ekokredi tipleri Ģöyledir: çatı ve pencere izolasyonu, dıģ duvar izolasyonu, güneģ enerji kullanımı, doğal gaza geçiģ ve A-sınıfı enerji kullanımı kredileri. Öte yandan TURSEFF, özel konut olarak 75,000 USD borç alabilen konut sektörü için enerji verimliliği kredileri hazırlamak adına, ortak bankalar olarak Akbank, Denizbank, Garanti Bankası ve Vakıfbank ile hareket etmektedir. Eylem Tanımı Amaç Hedef İçerik Yeterli mali destek sağlanarak ve dolayısıyla enerji verimliliği yasasının daha güçlü Ģekilde uygulanmasıyla, konutların global ısı performansının artırılması. Kamu müdahalesi kaldıracı geliģtirilmesi. Gaziantep te yaģayan tüm hane halkı bireyleri, sahibi tarafından kullanılan ya da kiralanan konutlara yatırım yapan kamusal ve özel kurumlar. Enerji verimliliği için özel yerel fon Bu eylem, yerel enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji yatırımlarına özel, doğrudan yatırım yardımları ya da sıfır faizli geri ödenebilir krediler (geri ödenmeme riskini yönetim taģıdığından bir bakıma sübvansiyon gibi) öneren bir fon yaratılmasını içerir. Fon, GBB ve diğer kamusal ve özel yatırımcılar (bölge bankaları, Devlet, ilçeler vb.) tarafından finanse edilecektir. Eğer bu planın uygulanması kolay ise, free-rider ları (yani, teģvik olmadan yatırımı yapacak olan tüketicileri) çekme sıkıntısı ortaya çıkabilir ve yönetim üstünde büyük bir yük olabilir. Diğer kamu harcama öncelikleriyle her zaman uyumlu değildir. Ayrıca yatırım getirisi olmadığından (sadece imajda olumlu bir getiri olacaktır), özel sektörü katmak da zor olacaktır. Düşük faizli ve geri ödeme şartları elverişli krediler Tanım GBB, mali ortaklarla birlikte, konutlarının enerji durumlarını iyileģtirmek isteyen ev sahiplerine düģük ya da sıfır faizli krediler önerebilir: GBB, mali kurumlarla birlikte, faizlerin düģürülmesini, sübvanse edebilir. Sübvansiyonlardan daha kolay uygulanabilen düģük faizli krediler, GBB ile anlaģma imzalayabilecek çok sayıda bankacılık dairesi tarafından önerilip dağıtıldığı için, daha çok tüketiciye ulaģabilir. ÇalıĢma Yöntemi 1) Finansal ortakların tanımlanması Gaziantep teki Ġller Bankası nın bölgesel Ģubesinin plana katkı sağlamak isteyip istemediklerinin görülmesi için görüģmelere baģlanacaktır. ġimdilik Banka nın, CO 2 emisyonlarının azaltılmasını hedefleyen projelerin finanse edilmesi ya da öncelikli olarak değerlendirilmesi için gerekli özel teģvikleri veya politikaları yoktur. Bu nedenle, Ġller bankasındaki bu konudaki yetkili kiģiler, projenin özellikleri ve ekonomik getirileriyle ilgili bilgilendirilmelilerdir. YurtdıĢı tecrübelerinden gelen geri bildirimler faydalı olabilir. Gaziantep te faaliyet gösteren ticari bankalara yapılacak konu ile ilgili bir niyet beyanı çağrısı ile gerekli bilgilendirme yapılabilir. Son olarak, GBB çalıģanları, plana dahil olmak isteyecek diğer kamu kurumlarıyla (ilçe Page 53

54 Eylem fizibilitesi belediyeleri ve il yönetimleri) görüģmelidirler. 2) Mali teşvik elde etmek için uygunluk kriterlerinin tanımlanması Mümkünse bir danıģmanlık Ģirketinin yardımıyla, GBB ve ortakları, düģük faizli krediler almak için gerekli uygunluk kriterlerini belirleyeceklerdir. ġimdilik bu kriterler Ģöyledir: En az Binaların Isı Ġzolasyonu Yönetmeliği nin ihtiyaçlarına ulaģılması. Sertifikalı bir denetçi tarafından çevre ve enerji denetlemesinin gerçekleģtirilmesi (bakınız Eylem S1-1). Uygun çalıģmalar: ısı ayarlama sisteminin yenilenmesi, çatıların ve duvarların ısı izolasyonu, pencerelere çift cam yapılması, kömür yakıtlı ısıtma sistemlerinin gaz yakıtlı sistemlerle değiģtirilmesi (Eylem R1-1 ile bağlantılı olarak), vb. 3) Ortaklarla anlaşarak kredilerin hüküm ve koşullarının belirlenmesi Çekici olması amacıyla (klasik ev ve tüketim kredilerine kıyasla), düģük faizli kredilerin avantajlı Ģartları olmalıdır: düģük ve sabit faiz oranları, uzun vadeli krediler, herhangi bir zamanda herhangi bir ekstra ücret olmadan ödenmemiģ kredi miktarı kadar ön ödeme imkanı, yüksek limitli kredi (mümkünse yatırımın %100 ü), taahhüt ücreti olmadan, kredileri diğer kamu fonları ile birleģtirmek için sınırsız imkanlar, vb. Bu koģullar mali ortaklarla birlikte belirlenecektir. 4) Uygulama koşullarının tanımlanması Ortaklar, tüketicinin krediye nasıl baģvurabileceği konusu ile ilgili anlaģmalıdırlar. Daha büyük bir etki yaratmak için, krediler Gaziantep teki tüm bankalarda mevcut olmalıdır. Kredi baģvurusu yapılırken, baģvuran kiģi, enerji uzmanından aldığı ve gerekli enerji tasarrufunu sağlayacağını gösteren sertifikayı baģvuruya dahil etmelidir. Bu, Eylem S1-1 ile bağlantılı olarak, Gaziantep te konut peformansı ile ilgili değerlendirme yapacak ve yapılacak yatırım hakkında önerilerde bulunacak, eğitimli ve kalifiye enerji denetçileri ağının varlığını gerektirir. Ayrıca, yatırımların gerçekleģip gerçekleģmediğini ve kriterlerin karģılanıp karģılanmadığını kontrol edecek kiģilerle daha verimli bir plan elde edilir. Bu kontroller enerji denetleyicileri tarafından yapılabilir. Enerji sağlayıcılarıyla işbirliği geliştirme Elektrik ve gaz kamu hizmeti Ģirketlerinin müģterilerine evlerinin enerji verimliliğiyle ilgili tavsiye vermek için genellikle ayrıcalıklı bir pozisyonu vardır: faturalar ve sayaçlar aracılığıyla müģterileriyle düzenli ve bireysel olarak temasa geçerler; müģterilerinin enerji kullanım trendlerini bilirler; enerji kullanımı konusunda teknik uzmanlıkları kabul görmektedir. Aynı zamanda, kömürden gaza geçmek gibi enerji verimliliği önlemleri için mali teģvik sağlayabilirler. Eylem S1-1 ile bağlantılı olarak, bu konuyu inceleyebilecek, Gaziantep in iki büyük enerji sağlayıcısı GAZDAġ ve TEDAġ ile daha çok görüģme yapılması gerekecektir. Önerilen program 2011 sonu: Bu planın uygulanması için fizibilite çalıģması. 2012: Potansiyel kurumları, özel yatırımcıları ve diğerlerini ikna etmek için görüģme yapma ve gerekirse önerilen Ģemayı düzeltme. Planın kurulması için dahili değiģimler. Yerel bankaların ilgilenip ilgilenmediklerini öğrenmek için çağrı yapılması Gerekli görüldüğü takdirde, bir danıģmanlık Ģirketi, görüģmelerin yapılmasında, uygun mali ortakların belirlenmesinde, Bankaların seçimi için taslak hazırlanmasında, takip ve değerlendirme için bir protokol oluģturulmasında, değerlendirme raporu hazırlanmasında vb. Page 54

55 GBB ye yardımcı olabilir sonu: Uygulamanın baģlatılması GBB den gelen finansal ve beşeri kaynaklar GBB için kesin bir bütçe belirlenmesi için henüz çok erkendir. YurtdıĢından gelen geri bildirimlere göre, fizibilite çalıģmaları ve yardım etme misyonu 50, ,000 arasında değiģmektedir. Uygulama ve takibi Pilot (kişi ve bölüm) Ortaklar İç takip Takip indikatörleri Performans indikatörleri Hava kalitesine etkisi Ġmar ve ġehircilik Daire BaĢkanlığı GBB içinde: GBB nin Mali Hizmetler Bölümü Mali ortaklar: Ġller Bankası, Gaziantep teki yerel ticari bankalar, ilçe belediyeleri, Ġl, Devlet Teknik ortaklar: Müteahhitler birliği, inģaat sektörü profesyonelleri odası, enerji sağlayıcıları Katılan bankalar: en azından iki yılda bir, Pilot kiģi yada kuruma, uygulanan ve kabul edilen proje sayısını, türünü ve miktarını raporlayan bir belge sunmalılardır. Pilot, etkileri enerji tasarrufu ve azaltılan CO 2 emisyonu cinsinden değerlendirecektir. TeĢvik planına ayrılmıģ GBB bütçesi Mali ortakların teģvik planına ayrılmıģ bütçeleri & ilgili bankaların sayısı Kredi sayısı (ya da teģvik türleri). Para tasarrufu, enerji tasarrufu ve azaltılan CO 2 emisyonu cinsinden etkiler. DüĢük verimli ekipmanın değiģtirilmesi, harcamada azalma ve yenilenebilir enerji (biyokütle hariç) kullanımından ötürü hava kalitesinin artması beklenmektedir. Page 55

56 Fiş R1.2 ve S1-2 Konut ve Hizmet Sektörlerinde Kömürden Gaza Geçiş Eylem R1-2 ve S1-2 Konut ve Hizmet Sektörlerinde Kömürden Gaza GeçiĢ Konut sektöründe kömür kullanımından doğal gaza geçiģ Bağlam Sorunlar zorluklar & Gaziantep teki yapı stoku yaklaģık 290,000 konuttan oluģmaktadır ve bu sayı nüfusa parallel olarak artmaktadır. Belediye alanında esas ısınma kaynağı, yaygın olarak satılan, ulaģılması kolay olan, ancak verimsiz ve pahalı olan ve yüksek sera gazı salınımına neden olan kömürdür. Yılda 400,000 ton kömür Ģehre girmektedir ve yaklaģık 336,000 tonu konutlarda ısınma amacıyla yakılmaktadır. Ayrıca, doğal gaz kazanlarının termal verimliliği %70-74 civarında iken, kömür kazanlarında bu sayı yaklaģık %40-45 tir. Kömürün ısınmada kullanımı, Gaziantep te ciddi bir problem olan hava kirliliğini de arttırmaktadır. Bu nedenlerden dolayı, kömürden gaza geçiģ en öncelikli eylemlerden biridir. Kömürden gaza geçiģ GAZDAġ, Gaziantep Mühendisler Odası ve Gaziantep BüyükĢehir Belediyesinin iģbirliğiyle yapılmalıdır. Gaz ağının nasıl geniģletilebileceği düģünülmeli ve binaların yenilenmesi buna göre yapılmalıdır (Yenileme opsiyonları için Eylem R1-1 e bakınız). Yapılanlar Kömürden gaza geçişi hedefleyen belediye için zorluklar: Kömürden gaza geçiģ, konutların yenilenmesi ile el ele gitmelidir. Bu yüzden, bu değiģim için tanıtım ve yatırım gereklidir (Bakınız Eylem R1-1). Kömürün özellikle kötü kalitede kömürün- fiyatı düģük olduğu gerçeği onu daha popular yapmaktadır. Kömür Gaziantep te kolay ulaģılabilirdir ve hatta yoksullara yardım amacıyla bedavaya dağıtılmaktadır. Bu durumda zorluk, halkın, evlerde doğal gaz kullanımının kömüre göre daha pahalı olduğuyla ilgili algısını değiģtirmektir. Halk aynı zamanda ısı sistemlerini değiģtirmekten kaynaklanacak yatırım maliyetinden de çekinmektedir. GBB, esas kaynağı ısınmada kullanılan yakıtlar olan hava kirliliği ve sera gazı salınımlarını kontrol etmelidir. Aynı Ģekilde, belediye, SO 2 ve PM10 seviyelerini de, 06/06/2008 de yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde belirtilen sınırların altında tutmalıdır. Bu geçiģi desteklemek için birçok teģvik mekanizması tanımlanmalıdır ve kömür kazanları kolayca değiģtirilirken, var olan en iyi teknolojilerin kurulumunu sağlanmalıdır. Kömürden gaza geçiģ için herhangi bir yasal zorunluluk yoktur. Bu yüzden, bireyler bu geçiģe katılmakta tereddüt etmektedirler. Bu nedenle, zorluklara ve zorlukları aģma metotlarına odaklanılırsa, geçiģ hızı daha fazla olacaktır. GAZDAġ konut sektörü ve Organize Sanayi Bölgesi için çoktan bir plan hazırlamıģtır. Bu yüzden, toplam nüfusa oranla az olsa da, toplu konutlarda ya da müstakil evlerde doğal gaz sistemi kullananların sayısı 2008 den 2010 a ciddi Ģekilde artmıģtır. GAZDAġ, doğal gaz dağıtım ağını Ģehrin bütün konutlarına ulaģmasını hedefleyecek Ģekilde geniģletmektedir un ilk Page 56

57 yarısında, Gaziantep te toplam kullanımları 8,921,010 m 3 olan doğal gaza abone toplam 6,020 kiģi vardı. Buna göre, abone sayısının geçen seneye göre ikiye katlanması beklenmektedir. Diğer bir geliģme ise Oragnize Sanayi Bölgesi nde doğal gaza geçiģin tamamlanmıģ olmasıdır (Bakınız Eylem S1-1). Eylem Tanımı Amaç Hedef İçerik Gaz ağını geniģleterek ve konutları yenileyerek kömürden gaza kapsamlı bir geçiģ sağlanması Mayıs 2007 de yürürlüğe giren Enerji Verimliliği Yasası no ye göre en iyi uygulamalara ve yüksek verimliliğe ulaģmak için standartların teģvik edilmesi Kömürle ısınmanın verimsizliğiyle ve doğal gaza geçiģ nedenleriyle ilgili iletiģim aktiviteleri aracılığıyla farkındalık yaratılması Konutlar: ev sahipleri, müteahhitler ve özel yatırımcılar aracılığıyla müstakil evler, daireler, apartmanlar vb. Kamu binaları: Eylem S2 ile bağlantılı olarak okullar, hastaneler, yönetim binaları vb. Madde 1: Kömürden gaza geçişin desteklenmesi ġu anda, zabıtadan ve Gaziantep Kömür ve Odun Dağıtımı Odası ndan alınan bilgiye göre, yoksullara yapılan 17,000 tonluk yardım da sayılırsa, Ģehirde yıllık 336,000 ton kömür yakılmıģtır. 1 Ocak 2011 de yürürlüğe giren Binaların Enerji Performansı Yasası na göre, yeni inģa edilen bütün binalar, enerji verimliliği gerekliliklerine göre düzenlenmiģlerdir. Buna bağlı olarak, düģük verimlilikte ve yüksek çevresel zararı olan kömür kullanımına izin verilmemektedir. Gaziantep belediye sınırlarındaki var olan kömür kullanımı için, yerli ve ithal edilen kömürlerle ilgili, minimum kalori, maksimum sülfür, kül, partikül vb. değerlerini kapsayan standart Ģartlar vardır. GeçiĢ maliyetini azaltmak ve halkın geçiģe isteğini azaltmamak adına, konut sektöründe ısınma için kurallar ve standartlar, yenileme çalıģmalarıyla paralel olarak yürütülmelidir. GBB, geçiģi desteklemek için teģvik mekanizmaları belirlemelidir. Madde 2: Kamu binası örnekleri (S1-2) Kamu binaları, Ģehrin gaza geçiģinde en iyi uygulama olarak örnek olmalı ve doğal gazın uygun izolasyon metotlarıyla kullanıldığında ne kadar verimli olduğuyla ilgili halkı ikna etmelidir. Gaziantep teki yerel gazetelere göre, Gaziantep Üniversitesi, Kredi ve Yurtlar Kurumu, ġahinbey Belediyesi, Metro AlıĢveriĢ Merkezi ve Sanko Park AlıĢveriĢ Merkezi aktif Ģekilde doğal gaz kullanımına öncülük etmektedir. Bu uygulamalar arttırılmalı ve Ģehrin geneline yayılmalıdır. Mali tasarruflar ve verimlilik artıģı halka gösterilmelidir. Madde 3: Konutları, evlerin yenilenmesi kolaylaştırarak ve doğal gaza geçişi teşvik ederek destekleme GAZDAġ a abone olmak için bir katılım ücreti ve aylık taksitlere bölünebilen bir güvenlik depozitosu önceden ödenmelidir. Doğal gaza geçiģ ve yenileme tesisleri için teģvik kredileri, sıfır faizli krediler vb. kullanımında bankalarla iģ birliği önerilmektedir (Bakınız Eylem R1-1). Örneğin ġekerbank, doğal gaza bireysel geçiģi de içeren enerji tasarrufunu hedefleyen aktiviteler için EkoKredi sağlamaktadır. IZODER (Isı, Su, Ses ve Yangın Yalıtımcıları Derneği), 15 Aralık 2009 da, EKOkrediler hakkında ġekerbank ile ortaklaģa bir bilgilendirme amaçlı toplantı Page 57

58 düzenlemiģtir ve hala izolasyon için teknik danıģmanlık sağlamaktadır. IZODER ve Gaziantep Mühendisler Odası, konutların kararlarını etkileyecek olan teģvik seviyesini arttırmak için birbirleriyle ve diğer bankalarla iģ birliği yapabilirler (Bakınız Eylem R1-1). Eylem fizibilitesi Madde 4: Bilinçlendirme aktiviteleri çok önemlidir. Gaziantep Mühendisler Odası, GBB ve GAZDAġ ın iģ birliği, Gaziantep sakinlerini kömürün yan etkileri konusunda bilgilendirmek için gereklidir. Örneğin, 03/05/2011 tarihinde Gaziantep te bir ilkokulda (Özel Emine Nakıboğlu Ġlköğretim Okulu), GAZDAġ, öğrencilere ve ailelerine, doğal gaz ve doğal gazın hava kalitesi ve çevreye etkisi hakkında bir eğitim vermiģtir. Bu tür eğitimler ve toplantılar özellikle okullarda arttırılmalıdır. Gaziantep Hava Kalitesi Değerlendirme ve Geri DönüĢümlü Ambalaj Atıkları Raporu, 2011 de, vatandaģların ısıtmada kullanılan yakıtların sağlığa etkileri hakkında bilgilendirilmeleri gerektiği belirtilmiģtir. VatandaĢlar seçimlerini sadece mali kriterlerle değil, aynı zamanda sağlık etkileri ve çevresel faktörleri dikkate alacak Ģekilde eğitilmelilerdir. Halka, kömür kullanımının verimsizliği ve verimli ekipman ile geliģtirilmiģ izolasyon sayesinde elde edeceği olası tasarruflar hakkında bilinçlendirme kampanyaları ve istatistiki bilgiler sağlanmalıdır. Dikkat çekmek adına, daha çok ilan panosu kullanımı ve farklı reklam yöntemlerinin kullanılması etkili olabilir. Doğal gaza geçiģten kaynaklanan maliyet azaltımı tahminleri GAZDAġ tarafından yapılmalıdır. Gaziantep te her yıl düzenlenen uluslararası inģaat malzemeleri fuarları, ör. 2-6 Haziran 2011 tarihleri arasında düzenlenen ve 4. Uluslararası KomĢu Ülkeler Yapı ve ĠnĢaaat Fuarı nın düzenlendiği Expo Gateway to Middle East 2011, 29 Mart ve 1 Nisan 2012 tarihlerinde yer alacak Gaziantep Yapı ve ĠnĢaat Malzemeleri Fuarı 2012, izolasyon ve doğal gaz kullanımıyla enerji verimliliği bakımından en iyi uygulamaları teģvik etmek için kullanılmalılardır (Bakınız Eylem S6) Enerji Bilgi Noktaları nın uygulanmasıyla (Bakınız Eylem R2), her vatandaģ kendi konutunu nasıl daha enerji verimli yapabileceği konusunda bilgilenme Ģansına sahip olacaktır (var olan en iyi teknolojiler ve malzemeler hakkında geri bildirim ve bunlara sahip olma yolları). Bunun sonucunda, Gaziantep sakinleri kömürden gaza geçmeye teģvik edilmiģ olacaklardır. Mayıs ta yürülüğe giren Enerji Verimliliği Yasası no ye göre, Eğitim Bakanlığı, TÜBĠTAK, Meslek Odaları ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği nin ortak çalıģmasıyla her yıl Ocak ın ikinci haftasında Enerji Verimlilği Haftası aktiviteleri düzenlenecektir. GBB, bütün sakinlere yayılması için bu aktivitelerin Gaziantep te düzenlenmesinde rol oynayabilir. Önerilen Program GBB den gelen finansal ve beşeri kaynaklar Kömürden gaza geçiģ süreci 2007 den beri sürmektedir.gazdaġ a göre 2011 in sonuna kadar doğal gaz altyapısı ilin bütün imar alanlarına yayılacaktır. Bilinçlendirme aktiviteleri, sonbahar/kıģ mevsimlerini hedefleyecek Ģekilde, yazın sonuna doğru arttırılmalıdır. Middle East Expo 2011 için hazırlıklar ve eylemler hemen baģlatılmalıdır. GeniĢleme planının yıllık takibi GAZDAġ tarafından yapılamlıdır. GAZDAġ ile ortak eylem düģünülmelidir. Bilinçlendirme faaliyetleri için gerekli mali bütçe ayrılmalıdır. Page 58

59 Uygulama ve takibi Pilot (kişi ve bölüm) Ortaklar İç takip Takip indikatörleri Performans indikatörleri Hava kalitesine etkisi GAZDAġ Ġlçe belediyeleri Zabıta Gaziantep Makina Mühendisleri Odası Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi o o Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi BaĢkanlığı Medya ve ĠletiĢim Müdürlüğü Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi (hava kalitesi) Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü (hava kalitesi) Hava kalitesi raporu Kömürden doğal gaza geçiģi tamamlamıģ konut sayısı Gaziantep in kömür tüketiminde azalma miktarı Doğal gaza geçiģ, sera gazı emisyonlarının azaltılmasını ve hava kalitesinin düzeltilmesini sağlar. Kömürün Ģehirlerde yaygın kullanımıyla artan sağlık problemleri (kalp, soluma, vb.) hava kalite indeksine bağlıdır. Aziantep, yakıt tüketiminin hava kalitesine bariz etkisi olduğu büyük Ģehirlerden biridir. Gaziantep Hava Kalitesi Değerlendirme ve Geri DönüĢümlü Ambalaj Atıkları Raporu, 2011, Ģehirdeki aylık SO 2 ve PM10 seviyelerinin hesaplanmasını içermektedir ve ısınma amaçlı kullanılan yakıtları (özellikle kıģın kullanılan) hava kirliliğinin ana sebebi olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca bu rapora göre, yılları arasında hesaplanmıģ olan SO 2 seviyeleri, 06/ de yürürlüğe girmiģ olan Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği nde belirtilen sınırların altında kalmıģtır ve Avrupa Birliği standartlarına uygundur. Öte yandan, PM10 seviyesi 2010 yılında 7 gün boyunca bu sınırın üstünde kalmıģtır. Aynı zamanda, Gaziantep Hava Kalitesi Değerlendirme ve Geri DönüĢümlü Ambalaj Atıkları Raporu, 2011 de Hava Kalitesi Ölçüm Ġstasyonları sayısının arttırılması ve daha gerçekçi hesaplamalar yapmak için var olanların mobil hale getirilmesi gerektiği belirtilmiģtir. Bu Ģekilde, doğal gaza geçiģte hava kalitesinin ölçülmesi ve takibi daha kolay ve güvenilir olacaktır. Page 59

60 Fiş R2 Toplumsal Farkındalığı Arttırmak & Teknik Destek Sağlamak Eylem R2 Toplumsal farkındalığı arttırmak & teknik destek sağlamak Enerji Bilgi Noktaları Kurulması Bağlam Sorunlar zorluklar Yapılanlar & Genel halk, enerji verimliliğine ve yerli yenilenebilir enerjiye yatırım yapmak konularında farkında ve motive değilse, inģaat profesyonellerinin farkındalığı ve uzmanlığı artsa da, bu konularda önemli bir geliģme sağlanamaz. Röportajda müteahhitler derneği tarafından vurgulandığı üzere, pazar, talebe göre yönetilmektedir. Bu yüzden ilk adım olarak, iklim değiģikliği ve enerji tasarrufu gibi konularda genel bilgiler verilerek Gaziantep sakinlerinin farkındalıkları arttırılmalıdır. Ancak geçmiģte görüldüğü gibi, teknik broģürler ve medya kampanyaları gibi genel bilgilendirme aktiviteleri, özellikle kampanyalar son bulduktan sonar, ilgili tüketici kitlesinin büyük çoğunluğuna ulaģamayabilir. Aynı zamanda, tanımı gereği, genel bilgilendirme aktiviteleri, tüketicinin özel sorularına ve kaygılarına yanıt vermekte baģarısızdırlar. Farkındalıkta belli bir seviyeye ulaģıldığında, iyi niyetin gerçek yatırıma dönüģmesi için tüketiciye bireysel danıģmanlık yapılmalıdır. Bir proje kapsamında, hangi teknik çözümü seçmeleri, hangi ürünü kullanmaları, hangi markayı, hangi teknik özelliklerle ve hangi Ģirketle seçmeleri ve hangi finansal desteği kullanmaları gerektiğini bilmeleri gerekir. Bu eylem, Avrupa da birkaç ülkede yapıldığı gibi, herbirinde bir veya birkaç danıģman bulunan enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji danıģma merkezlerinin (Enerji Bilgi Noktaları) kurulmasını içerir. Fransa daki Espace Info Energie ağından alınan geri bildirime gore, bir danıģman yılda ortalama toplam 1.3 milyon Euro değerinde proje üretmektedir. Dolayısı ile böyle bir hizmet, Gaziantep teki enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji pazarının geliģmesi için çok değerlidir. Elektrik ĠĢleri Etüt Ġdaresi Genel Müdürlüğü nün KuruluĢ Kanunu nun (EIE) No:2819 ikinci maddesine göre, yönetim, proje ile ilgili kiģilerin doğru ve en güncel bilgilere en hızlı Ģekilde ulaģmalarından, ulusal enerji envanterinin hazırlanmasından ve güncel tutulmasından ve çalıģmaları planlamak, takip etmek ve değerlendirmek için Ulusal Enerji Bilgi Yönetim Merkezi nin (UEBYM) kurulmasından ve yönetilmesinden sorumludur. Bu maddeye uygun olarak yönetim, 2010 yılında, enerji politikaları hakkında farkındalığı arttırmak, enerji sektörü için yerli teknolojileri geliģtirirken yabancı teknolojileri uygulanmak ve içselleģtirilmek adına Enerji Bilgi ve Teknoloji Yönetim Merkezi adlı bir proje baģlatmıģtır. Amacı, yeni enerji uygulamalarını ve enerji verimliliğini herkes için yazılı ve çevrimiçi medyada teģvik ederken, yerli ve yabancı uzmanları eğitim ve toplantılar için çağırmaktır. ġimdiye kadar GBB, enerji yönetimi ve iklim değiģikliği konularında vatandaģları için farkındalık arttırıcı ya da teģvik edici herhangi bir eylem uygulamamıģtır. Bu konularda eylemler geliģtiren tanımlı tek kurum Makina Mühendisleri Odası dır. Bu kurum, enerji verimliliği, enerji tasarrufu ve doğru enerji kaynağı seçimi hakkında, farklı amaçlara hizmet eden kitapçıklar, broģürler, basın açıklamaları hazırlamaktadır. Ancak Ģu anda bu eylemlerin geniģ çapta teģvik edilmesi için gereken hukuksal, finansal ve örgütsel Page 60

61 Eylem Tanımı araçlar eksiktir. Yine de bu kurum, CO 2 azaltımını ya da enerji verimliliğini hedefleyen projeler için ilgili bir ortak olarak görülebilir. Amaç Hedef İçerik Amaç: Farkındalığı arttırmak ve halkı enerji verimliliği ve yenilenebilir kaynaklar konusunda bilgilendirmek ve yatırım yapma noktasına gelindiğinde teknik destek sağlamak. Yeni düzenleme ile gelen binaların ısı yalıtımının uygulanma düzeyini arttırmak için yardım etmek. Bireysel katılım Konutsal sektörde ev sahipleri ve kiracılar. AĢağıdakilere dikkat edilmelidir: o o Türkiye de evlerde, ev yatırımları ile ilgili kararları alan kadınlar Az gelirli haneler: Gaziantep teki binaların vasat enerji performanslarına rağmen, evlerin (genellikle eski Ģehir evleri ve gecekondu) bireysel harcamaları binalara göre çok daha azdır. Bu, düģük konfor düzeyi ve yaģam kalitesini gösterir ve yakıt yoksulluğunu vurgular. Genç halk: öğrenciler Daha az bir ölçüde, kamusal yönetimler ve küçük ve orta iģletmeler (bakınız Eylem S1-1). Öncelik sırasına gore, Enerji Bilgi Noktalarının (EBN) 4 ana aktivitesi vardır: Madde 1: Konutların enerji yönetiminde bireysel ve serbest danıģmanlık Bu maddenin amacı, oturdukları yerin enerji ve çevre performansını arttırmak için enerji verimliliğine ve yenilenebilir enerjiye yatırım yapmak isteyen ev sahiplerine teknik yardım sağlamaktır. DanıĢmanlık, ön tanı konulacak veya tavsiyelerde bulunulacak Ģekilde, telefon görüģmeleri, EBN nin ofisinde ikili görüģmeler ya da saha ziyaretleri olarak yapılır. DanıĢman: MüĢterinin, enerji ve çevre performansı bakımından en iyi teknolojiyi bulmasına yardım etmeli ve evin özelliklerine adapte etmelidir. Gaziantep te bu konuda çalıģan profesyonellerin bir listesini sağlamalıdır. Uygun finansal teģvikler konusunda bilgi vermelidir. Gerekli olduğunda, enerji teknolojilerinin kurulumu ile ilgili yasal prosedürler konusunda yardım etmelidir. Hava kalitesi ve enerji verimliliği bakımından verimli ısıtma ve soğutma sistemlerinin seçiminde yardım etmelidir. Özellikle, EBN danıģmanları, Eylem R3 ile bağlantılı olarak, soğutma ve ısıtma sıcaklıklarıyla ilgili düzenlemeler hakkında bilgi sağlayacaklardır (hatırlatma olarak, 1 C lik ısıtma ya da soğutma derecesi farkı, enerji tüketimini %7 etkilemektedir). Madde 2: Farkındalık arttırma and iletiģim eylemleri Madde 2 nin amacı, enerji ve iklim konularında farkındalığı arttırmak ve konut sektöründe yapılan baģarılı uygulamalarla bilgiyi en yüksek düzeyde yaymaktır. DanıĢman: Çevre ve enerji konularında fuarlara, gösterilere ve sergilere katılacaktır. Bu konuda konferanslar ve çalıģtaylar düzenleyecek ya da konferans ve çalıģtaylara katılacaktır. Page 61

62 Kitlesel iletiģim eylemleri (ortaklarla tanımlanacak olan) düzenleyecektir (yerel TV, gazete, radio, posta, internet, vb. yoluyla). Madde 3: Teknik termal denetçiler ağının canlandırılması Eylem S1-2 ile bağlantılı olarak bakılmalı. Madde 4: Yakıt yoksulluğu Madde 4 aģağıdakileri içerir: Belediye nin politikası ile bağlantılı olarak, düģük gelirlilerin kömür almasına yardım edilmesi ve Gaziantep te yakıt yoksulu olarak tanımlanabilecek hanelerin belirlenmesi: düzenli olarak güncellenecek bir veri tabanının tamamlanması ya da yaratılması; Sosyal merkezler ya da kurumlarla yardımlaģarak bu amaç için özel çalıģtayların düzenlenmesi: çalıģtaylar, yaģam konforlarını sabit tutarken ya da arttırırken, enerji faturalarını azaltmak için temel tavsiyeler verecektir ve var olan finansal yardımların ve bunların elde edilmesi konularında bilgi sağlayacaktır; Bu hanelere: 1)bireysel saha ziyaretleri yaparak, enerji ön tanı taslakları hazırlayarak ve amaca özel tavsiyelerde bulunarak; 2) finansal yardım bulmalarına yardım ederek; 3) yatırımları (kontrol ziyaretleri) ve profesyonellerle iliģkileri kontrol ederek; bireysel destek sağlanması. Çalışma modu 1) EBN nin kurulması Diğer ülkelerdeki tecrübe (özellikle Fransa daki) göstermektedir ki, verimli olmak için, EBN ağı her 50,000 sakin için bir danıģman sağlayacak Ģekilde alanı kaplamalıdır (bu yoğunluk Fransa ya da Avrupa daki birçok yerde sağlanamamıģtır). Bu Gaziantep e, bütün alan için toplam 26 danıģman demektir. Bu iddialı rakam uzun vadeli amaç olabilir. Ġlçe baģına, herbiri 3 danıģmandan oluģan bir EBN kurulması iyi bir baģlangıç olabilir. Bu Ģekilde, 143,000 sakin baģına 1 danıģman sağlanmıģ olur, ki bu sayı Fransa nın Ģimdiki durumuna yakındır. Yeni pozisyonların nasıl bir yapıda oluģturulacağı sorusu hala yanıtlanmamıģtır. Basit olarak seçim, yeni bağımsız yapıların oluģturulması, GBB ya da ilçe belediyeleri tarafından ev sahipliği yapılması veya Fransa da olduğu gibi enerji ve/veya çevre konularında özelleģmiģ var olan kurumlarda yeni pozisyonlar açılması arasındadır. Bu konu, GBB ve ortakları arasında daha çok görüģmeyi gerektirmektedir. 2) DanıĢmanların tanımlanması ve eğitilmesi EBN pozisyonu için danıģman profili, termal ve/veya mekanik tekniklerinden mezun olmuģ mühendis ya da teknisyen (minimum 3 yıl yüksek eğitim veya buna denk profesyonel altyapı) ve iletiģim konularında temel bilgidir. DanıĢmanların enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji konularında uzman olmaları gerekmesine rağmen, teknik bilgilerini güncellemek, teknoloji geliģimlerini entegre etmek ve yerel ve ulusal düzeydeki politik değiģikliklerden haberdar edilmek (ör. Yeni finansal teģviklerin varlığı) için teknik ve finansal konularda düzenli eğitime (yılda en az bir kez) ihtiyaçları vardır. Aynı zamanda danıģmanlar, değerlendirme metotları ve araçları ve gerekli olduğunda iletiģim teknikleri konularında eğitilmelidir. 3) Uygulama planının & birkaç yıllık eylem programının hazırlanması Uygulama planı, EBN danıģmanları için ana hatları verecektir: genel amaçlar, esas hedefler, misyonlar, geliģtirilecek ortaklıklar, operasyon modu, vb. Bu dokümana bir iletiģim uygulama planı eklenmelidir. Bu, herbir EBN nin aynı iletiģim modunu Page 62

63 kullanmalarını ve ağa, halk gözünde daha güçlü bir görünürlük vermesini sağlayacaktır. Birkaç yıllık eylem planı, her yıl için geliģtirilmesi beklenen eylemleri, ilgili maliyetleri, finansman kaynaklarını, finansal ve teknik ortakları, performans hedeflerini (sağlanan danıģmanlık sayısı, ulaģılan insan sayısı vb.) tanımlayacaktır. 4) Gerekli operasyonel araçların geliģtirilmesi Hanelerin konut performanslarını değerlendirmeye yardım etmek için teknik araçlar. Öncelikle, binalar için, ağ tarafından, enerji ve çevre tanılama yazılımı edinilmelidir. Amacı, enerji korunumu ve iklim değiģikliği ile ilgili farkındalığı arttırmak, yapılacak somut eylemler ile ilgili bilgi sağlamak, EBN tarafından verilen hizmeti açıklamak olan iletişim araçları: enerji sektörü tarafından dosyalar, geniģ çaplı bilgi sağlayan paneller ve posterler, kakemono, sergi standı için araçlar, web siteleri, gazete makaleleri vb. Her topluma özel geliģtirilen ve eriģim yollarına göre adapte edilen iletiģim araçları. Fransız EIE Ağı tarafından geliģtirilen örnek araçlar: Poster Fuarda sergi standı EBN nin aktivitelerinden geri bildirim alması, verimlilik ve etkilerini değerlendirmesi (ulaģılan insan sayısı, eylemleri takiben gerçekleģtirilen denetimler veya yatırımlar vb. cinsinden) ve gerekli olduğunda adapte etmesi için takip ve değerlendirme araçları. 5) Yabancı ağlar ile değiģimler Yerel ve ulusal düzeyde benzer bir ağ yaratmıģ ülkelerin geri bildirimi yararlı olabilir. Fransız bilgi ve danıģmanlık ağı enerji merkezi ( Espace Info Energie ) 2001 yılında, yerel toplulukların yakın ortaklığı ile Fransız Çevre ve Enerji Yönetimi Kurumu (ADEME) tarafından kurulmuģtur. GeçmiĢ 10 yılın geri bildirimleri GBB için değerlidir: geliģtirilecek eylemler, nelerin iģe yaradığı, nelerden kaçınılması gerektiği, iletiģim ve takip araçları, danıģmanları eğitme ve koordine etme metotları, vb. Ağın ulusal düzeydeki direktörü Patrick Alfano dur. patrick.alfano@ademe.fr. Eylem fizibilitesi Önerilen program Kısa vadeli: 2012: Herbirinde bir danıģman olan 3 EBN nin kurulması 2013: 6 tane daha pozisyon yaratılması (herbir EBN de 2 tane) Orta uzun vadeli: Page 63

64 2015 ve sonrasında: her 50,000 sakin için bir pozisyon yaratılması GBB den gelen finansa l ve beşeri kaynak lar Fransa nın kamusal kurumlarında bir EIE danıģmanının memuriyetinin maliyeti 31,000 dur. Yakında yukarı doğru revise edilecektir. Basit bir tahmin ile Türkiye de bir danıģmanın maliyeti 8,000 olarak hesaplanmıģtır 19. Bu Ģartlarda, GBB ve ortakları, 2012 de 25,000 ile baģlayıp 2013 te 72,000 luk kaynağı aktarmalılardır. Uygulama ve takibi Pilot (kişi ve bölüm) Ġmar ve ġehircilik Daire BaĢkanlığı nın tam desteğiyle Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı Ortaklar İç takip Teknik ortaklar: Enerji / çevre kurumları vb., ġahinbey, ġehitkamil, Oğuzeli Belediyeleri, müteahhitler birliği, makina mühendisleri odası. Finansal ortaklar: Devlet, bölgesel yönetimler, ilçe belediyeleri, AFD, Avrupa Komisyonu Her danıģman, uyguladığı eylemlerle ilgili bilgileri ve sonuçlarını takip aracına kaydetmekten sorumludur. GBB de belirlenen bir kiģi, ağı koordine edecek, herbir danıģmandan gelen bilgileri her ay bir araya toplayacak ve konsolide edecektir. Bu kiģi, departmanın direktörüne ve Gaziantep in seçilmiģ yetkililerine iletilmek üzere yıllık değerlendirmeler hazırlayacaktır. Takip indikatörl eri Performans indikatörl eri Eylemin hava kalitesine etkisi Kurulan Enerji Bilgi Noktası sayısı. UlaĢılan insane sayısı (sürekli takip) DanıĢmanlığı takiben haneler tarafından yapılan yatırımın sayısı, türü, etkisi (azaltılan CO 2 salınımı ve enerji tasarrufu) ve miktarı (anket ile) Hanelerin memnuniyet seviyesi (anket ile) Hedeflenen halk tipi (anket ile) Verimli (temiz) ekipman teģviki bakımından olumlu etki deki Fransız asgari maaģı, Türk asgari maaģının 4 katıdır. Page 64

65 Fiş R3 ve S4 Isıtma ve Soğutmada Enerji Tasarrufları Eylem R3 & S4 Isıtma ve soğutmada enerji tasarrufları Toplu ısıtma ve soğutma sistemlerini teģvik etme Bağlam Sorunlar zorluklar & Kömür-yakıtlı ısıtma sistemlerinin baskın olmasından ötürü, ısıtma hizmetinde ve konut sektöründe yapılan enerji tüketimi Gaziantep in enerji dengesinde ağır bir yüktür. Konut sektöründe, düģün konfor seviyesine rağmen, tüketilen enerjinin yaklaģık %80 i ısıtmadan kaynaklanmaktadır. Isıtma için gerekli ortalama enerji tüketimi evlerde ton kömür, apartmanlarda ise 2 ton kömür kadardır. Bu, toplu konutlarda daha iyi bir yaģam standardı için ciddi bir potansiyel olduğunu göstermektedir. Sıcaklığın genellikle 26 C yi geçtiği yaz boyunca konutlarda ve ofislerde soğutma henüz ciddi bir enerji tüketim nedeni olmasa da, ileride, Türkiye nin ekonomisi büyüdükçe önemli bir rol oynayacağı düģünülmektedir. Su ısıtması göz önüne alındığında, neredeyse bütün evlere sıcak su üretimi için güneģ enerjili su ısıtıcıları kurulmuģtur. Isıtma sistemleri genellikle toplu olsa da, su ısıtma sistemleri bireyseldir. Bu durum, çatıların güneģ enerjili su ısıtma sistemleriyle doyurulmasına neden olmuģtur. Toplu sistem opsiyonları incelenmelidir. Gelecekte, Gaziantep teki yaģam standartlarının yükselmesine bağlı olarak enerji tüketiminde artıģ beklenmektedir. Bu yüzden, üretim sonrası (upstream) enerji verimli ve düģük/sıfır karbon ısıtma ve soğutma sistemlerinin kullanılma zamanı Ģimdidir. Ancak, enerji verimli ve düģük/sıfır karbon ısıtma ve soğutma teknolojileriyle ilgili bilinçli kararlar almak için gerekli bilgi tamamlanmamıģ, eksik, bulunması zor ve/veya pahalıdır. Güvenilir, karģılaģtırılabilir ve tarafsız bilginin eksikliği, bu teknolojilerin alımında ciddi bir engeldir. Kamu yönetimlerinin, halka güvenilir ve tarafsız bilginin sağlanmasında ve bu teknolojilerin fizibilite ve verimliliğinin kanıtlanmasında önemli bir rolü vardır. Enerji verimli ve düģük/sıfır karbon teknolojilerin geniģ çaplı kanıtlanmaları, performanslarının değerlendirilmesi için sağlam veriler sağlayarak, teknik ve pazar engellerinin azaltılmasında gereklidir. Kamu alımları sözleģmesinde önemli bir sözleģme fırsatı vardır. Kamu yönetimleri: Verimli ve düģük/sıfır karbon ısıtma ve soğutma teknolojilerinin kamu ihalelerinin teģvik edilmesi ve görevlendirilmesi için sözleģme sağlar. Olanaklı olduğunda, geniģ çaplı projeler geliģtirir: enerji verimli ve düģük/sıfır karbon talebe dayalı bölgesel ısıtma (BI) sistemleri, kömürden gaza geçiģe paralel olarak teģvik edilmelidir (Eylem R1-1 ve S1-1). BI birçok fayda sağlar: Bireysel ısıtıcılara göre yatırım, çalıģma ve bakım masrafları, üretilen birim ısıya göre daha azdır ve termal verimlilikleri daha fazladır, Alternatiflerine göre daha az kirlilik yarattığından, kentsel hava kalitesi iyileģtirilir. Gaz ya da yenilenebilir kaynaklarla çalıģtırıldığı takdirde, doğal gaz görece olarak daha az CO 2 salınımına neden olduğundan ve ne SO 2 ne de toz ürettiğinden, çevresel etkileri azaltır. BirleĢik ısı ve güç (BIG) ile birlikte, fosil yakıtlardan yüksek verimlilikte elektrik Page 65

66 üretimi fırsatı verir. BIG de toplam verimlilik %80 ve %90 arasındadır, oysa bu sayı yalnız elektrik üreten sistemlerde %30 ve %50 arasında değiģir. Aynı zamanda BIG, yakındaki ofis / yönetim binaları için yüksek verimlilikte merkezi ısıtma fırsatı verir. Yapılanlar Kömürden doğal gaza geçiģ, Gaziantep te doğal gaz ağının geliģtirilmesi sonucu çoktan baģlamıģtır ve Eylem R1-1 ve S1-1 in uygulanması ile daha da hızlanacaktır. Ulusal Ġklim Strateji Programında belirtildiği üzere, kullanım alanı m 2 den büyük ve otel, hastane, yurt, spor merkezi vb. harici konaklama amacıyla kullanılan yeni binaların, merkezi ısıtma ve sıcak su sistemlerinin güneģ enerji kolektörleri tarafından sağlanacaktır. Eylem tanımı Amaç Hedef İçerik Alan ve su ısıtması, ısı depolama ve soğutma için verimli teknolojileri teģvik etme: Kolektif güneģ sistemleri ve aktif GüneĢ Termal (AGT): Hem alan ve su ısıtması, hem de soğutma sağlar. Bölgesel ısıtmada da kullanılabilir. Bina ölçeğinde (1kWe 1MWe) ve kampüs ölçeğinde (1Mwe 5MWe), gaz yakıtlı birleģik ısı ve güç sistemleri (konut sektöründe kömürden doğal gaza geçiģe yardım eden Eylem R1-1 ile bağlantılı) ya da biyokütle (CO 2 siz hidrojen kullanan yakıt pili sistemleri demonstrasyon projesi olarak teģvik edilebilir). Alan ve su ısıtması ve soğutma için verimli ısı pompaları: yüzey ve yer altı suyunun zengin olduğu alanlarda su kaynaklı ısı pompaları kullanarak ısıtma ve soğutma; zemin kuplajlı ısı pompaları (jeotermal ısı pompaları) kullanarak ısıtma ve soğutma, kanalizasyon kaynaklı ısı pompaları kullanarak ısıtma ve soğutma. Kömürden daha temiz yakıtlarla (gaz, atık ısı, jeotermal ısı, biyoyakıt) kullanılan BIG ile bölgesel ısıtma (BI). Isı depolama ve ısı kontrol sistemleri Günümüzde bağımsız soğutma sistemleri için ısı pompaları standartken, soğutma için, aktif güneģ termal ve BIG sistemleri ısı güdümlü soğutucu gerektirir. Konut sektöründe ev sahipleri ve kiracılar. Özel hizmet iģletmeleri: ofisler, mağazalar, yiyecek-içecek firmaları, oteller vb. Kamu kurumları: yönetimler, okullar, sağlık tesisleri Madde 1: Isıtma ve soğutmada en iyi uygulamaları destekleme UyarlanmıĢ davranıģları teģvik etme Üçüncül sektörde olduğu gibi, konut sektöründe de ısıtmada +1 C, enerji tüketiminde %7 lik artıģa sebep olmaktadır. Bu, konfor tavsiyeleri için bir hatırlatma gerektirir: KıĢın ısıtma için standart 19 C ve yazın soğutma için standart 26 C (binanın çeģidine ve kullanımına göre ayarlanacak Ģekilde). ġu anda, Gaziantep teki haneler bu sınırlara uymaktadır. Örneğin kıģın, ortalama sıcaklık Fransa da C iken Gaziantep te 18 C dir. Ancak, artan yaģam standardıyla, ısıtma sıcaklığı için eģik değerinin artması, soğutma sıcaklığı için ise azalması beklenmektedir. Önleyici tedbir olarak, haneler, bina yöneticileri ve teknik servisler, doğru adımları atmaları için teģvik edilmeliler ve ısıtma ve soğutma alıģkanlıklarını değiģtirerek nasıl enerji ve para- tasarrufu sağlayacakları konusunda bilgilendirilmeliler. Page 66

67 DüĢük karbon ısıtma ve soğutma teknolojilerinin yaygınlaģtırılmasını destekleme Üretim sonrası (upstream) çalışmalar Binalarda ısıtma ve soğutma sistemleri için var olan politika ve önlemlerin gözden geçirilmesi (güvenlik, standartlar, enerji verimliliği, iklim, enerji yoksulluğu dahil). Enerji verimli ve düģük/sıfır karbon ısıtma ve soğutma teknolojilerinin daha yaygın kullanımı için Gaziantep in pazar potansiyelinin incelenmesi. Isıtma ve soğutma sistemlerinde karar merciilerin seçimlerini nelerin etkilediği (mimarlar, mühendisler, tüketiciler, yükleyiciler vb.): hangi bilginin, ne zaman ve ne Ģekilde karar vermede en büyük etkiyi yaptığının belirlenmesi. Dağıtım ve tasarruf bakımından amaçların belirlenmesi. İletişim, bilgi ve eğitim aktiviteleri Halka: periyodik raporlar, devam etmekte olan skor kartları ve en iyi uygulama ve ortaya çıkan sorunlar (sorunların aģılması dahil) için raporlar yayınlayarak var olan en iyi teknolojilerin yaygınlaģtırılmasının desteklenmesi. Son tüketicilere: tüketicilerin enerji verimli ve düģük/sıfır karbon ısıtma ve soğutma teknolojilerinin yararlarını anlamalarına ve onları almaları için ilgilerini arttırmaya yardım etmekte gerekli sosyal yardım ve bilgi programlarının geliģtirilmesi. Isıtma ve soğutma teknolojilerinin yaģam döngüsü maliyetleri ve yararları için standart bilgi, ekipman alımı sırasında karar merciilere, yeni bina projeleri yapanlara ve yeni veya var olan bina alımı yapanlara ulaģtırılmalıdır. Isıtma ve soğutma sistemi profesyonellerine (mimarlar, mühendisler, üreticiler ve yükleyiciler): eğitim oturumları & çalıģtaylarla ve yüksek eğitim kurumlarıyla bağlantılı standart eğitimlerle, ısıtma ve soğutma sistemlerinde ve kurulum ve bakım metodolojilerinde bilgi ve yetkinliğin arttırılması. Konutsal ve küçük boyutlu ticari ısıtma ve soğutma sistemlerinin büyütülmesi uygulamalarındaki sorunları çözmek önemli olacaktır. Bina profesyonelleri: enerji maliyeti ve kiracıların gelecek iģletme maliyetlerinin öneminin farkında olmaları sağlanmalıdır. Finansal destek Bu tür teknolojilerin kurulumlarının desteklenmesi için geliģmekte olan yenilikçi finansal plan olasılıklarının incelenmesi: o o o o Faturalar aracılığıyla ek yatırımların ödenmesi, Eylem R1-2 ile bağlanılı olarak düģük faizli krediler (ġekerbank Ekokredi, güneģ enerjisi uygulamalarında eko-kredi sağlamaktadır. GBB, diğer enerji verimli ısıtma ve soğutma uygulamalarına doğru geliģme olasılığını bu banka ile çalıģabilir), Konut ve hizmet sektöründe, sermaye ve iģlem maliyetini azaltmaya yarayacak olan, müģterilerin küçük boyutlu ve daha büyük yatırım kararlarının oylamasının organize edilmesi, vb. Bölgesel ve ulusal yönetim için lobi faaliyetleri Bu tür teknolojilere desteği arttırmak için: ısıtma ve soğutma ekipmanı için minimum enerji performans standartı tanıtımı (en kötü ürünleri elemek için), bütün konut ve hizmet sektörü ısıtma ve soğutma sistemleri için verimlilik etiketleme planı tanıtımı, hibeler, tarifeler, bonus-malus sistemleri, mali teģvikler, Ar-Ge aktiviteleri, vb. Kent formunu ve binaların dıģ yapılarını, ısıtma ve soğutma ihtiyacını azaltacak Ģekilde Page 67

68 değiģtirme Kent formunun ve binaların dıģ yapılarının, ısıtma ve soğutma için tüketilen enerjiye doğrudan etkisi vardır. Bu etkiyi azaltmak için eylemler uygulanmalıdır: örneğin, klima ya da normal veya aģağı doğru kapanan panjur teçhizatlarının kullanımını azaltmak için Ģehrin havalandırılması. Gaziantep sakinleri için uygulanacak eylemler, Eylem R2 ile bağlantılı olarak EIE danıģmanları tarafından yapılmalı ve küçük iģletmeler ile kamu yönetimleri için uygulanacak eylemler, Eylem S1-1 ile bağlantılı olarak Yerek Kurumlar tarafından yapılmalıdır. Madde 2: Enerji verimli BI sistemlerinin uygulanmasını teşvik Belediye, bölgesel ısıtmanın (BI) geliģtirilmesini birçok Ģekilde etkileyebilir: Şehir planlaması, ısı yükü yoğunluğunu etkiler. Yüksek yoğunluk, BI ekonomisi için önemli bir faktördür ve Ģehir planlaması yoğunluğun yüksek olduğu yerlerde ve bireysel ısınma modları yoğunluğun düģük olduğu yerlerde BI desteklenir (Bakınız Kentleşmeye bağlı Eylemler); BI sistemine katılmak ve ısıtma hizmetlerine karģılık ödeme yapmak için belediye ve bağlı ortaklıkları tarafından sahip olunan yapı stokunu yönetme; Kurulu kapasite, kalite ve ısıtma maliyetini göz önüne alarak BI nın geliģmesi için stratejik hedefler belirleme; BI geliģmesinin finanse edilmesi için garanti temin etme; Operasyonel bağımsızlık vererek, yönetim performansını düzenli olarak denetleyerek ve diğer BI operatörleri ve ekipman üreticileri ile iģbirliğini teģvik ederek BI operatörlerinin desteklenmesi. Sıfırdan baģlayarak, Gaziantep teki BI sistemlerinin dağıtımı için atılacak adımlar: 1. Gaziantep te BI nın potansiyelinin, alanların, projelerin teknik, ekonomik ve finansal fizibilitesinin tanımlanması için çalıģma baģlatılması: Genellikle BI, ısı yükü yoğunluğu 0.5 MW/m BI ağı uzunluğundan fazla olduğunda uygun bir seçenek olarak değerlendirilir. Yine de, ancak detaylı bir ekonomik analizle bunun en düģük maliyetli seçenek olup olmadığı belirlenir. 2. Kamu binalarının toplandığı ve BI nın verimliliğini ve fizibilitesini kanıtlayabileceği bir alanda proje baģlatmak ve yeni bağlantılar için olasılık yaratmasını sağlamak. 3. Kamu binalarının böyle olanaklar verdiği alanlarda kademeli olarak BI sistemleri geliģtirmek. 4. MüĢterilere, BI ağının kullanılabildiği alanlarda BI ağına katılmaları için yol göstermek. Rehberlik, BI alanına, BI ağına bağlanması amacıyla yeni binalar inģa edilmesi ve BI alanında var olan özel binalara, BI sistemine katılmaları için gereken yatırım için mali destek yapılması (krediler, Eylem R1-2 ile bağlantılı garantiler) gibi önlemleri kapsayabilir. 5. Uzun vadede, BI nın konut ve özel sektörde geliģtirilmesinin desteklenmesi. Yeni konutsal alanlar öncelikli olarak hedeflenmelidir. Hatırlatma olarak, Gaziantep teki yapı stoğu, BI sisteminin geliģmesine elveriģli bir Ģekilde, yılda 10,000 yeni konut (%90 ı toplu) hızıyla büyümektedir. Aynı zamanda BI nın, OSB ve Küsget teki sanayii bölgelerinde kullanımı da dikkate alınmalıdır. Page 68

69 Eylem fizibilitesi Önerilen program Madde 1 için, bu eylem EIP danıģmanları ve Yerel Enerji Kurumu çalıģanları tarafından uygulanacağından, Eylem R1-2 ve Eylem S1-1 in uygulanma programına bağlıdır. Madde 2 için, BI potansiyeli ve proje fizibilitesi ile igili çalıģma 2011 in sonunda baģlatılabilir. GBB den gelen finansal ve beşeri kaynaklar ġu an için değerlendirme yapılamaz. Uygulama ve takibi Pilot (kişi ve bölüm) Ortaklar İç takip Takip indikatörle ri Performans indikatörle Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı ile Ġmar ve ġehircilik Daire BaĢkanlığı nın yakın iģbirliği. Finansal ortaklar: Ġlçe belediyeleri Madde 2 nin bazı hedeflerinde resmi atıfta bulunulduğu için il yönetimleri: ilkokul ve ortaokulların, sağlık merkezlerinin, hastanelerin ve sosyal merkezlerin inģası ve bakımından sorumludur. Ġki esas enerji sağlayıcısı: GAZDAS ve TEDAS OSB yönetimi mevcudiyeti Teknik ortaklar: Enerji operatörleri GAZDAS ve TEDAS, ısıtma ve asansör gibi mekanik parçalar vb. yle ilgili bina inģasının dizayn projesinden sorumlu oldukları için Makina Mühendisleri Odası, vb. Madde 1: Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı ile bağlantılı olarak Kurum ve EIPler, Madde 2: Pilot ile aynı Enerji verimli ve düģük/sıfır karbon ısıtma ve soğutma sistemlerinin teģviki için EIPlere ve Kuruma ayrılmıģ bütçe. BI çalıģmalarına ayrılmıģ bütçe. Tanıtılan enerji verimli ve düģük/sıfır karbon soğutma ve ısıtma sistemlerinin sayısı, enerji tasarrufu ve azaltılan sera gazı emisyonu bakımından etki. Page 69

70 ri Hava kalitesine etkisi Daha uzun vadede, BI/BIG kurulu kapasite, BI ağı metresi, BI/BIG ısıtma ve elektrik üretimi, son tüketicilerin türü ve sayısı, kullanılan teknolojilere kıyasla CO 2 emisyon azaltımı. Daha az CO 2, SO 2 ve toz emisyonuna neden olduğundan, kömür yakıtlı ısıtma ve soğutma sistemlerinin kiģisel ve toplu enerji verimli sistemlerle değiģtirilmesi, hava kalitesini yükseltecektir. Page 70

71 Fiş R4 Var Olan En İyi Teknolojilerin Desteklenmesi Eylem R4 Var olan en iyi teknolojilerin desteklenmesi Cihazlar üzerine Bilgi Bağlam Sorunlar & zorluklar Yapılanlar Elektrik, konut sektöründeki son enerji tüketiminin %31 ini (68 ktoe) temsil etmektedir. Ancak, Gaziantep te ekipmanların düģük bir oranı olduğu için (Batı Avrupa ülkelerine göre) bu rakamın sadece %13 ü yerel cihazların enerji tüketiminde kullanılmaktadır. Bununla birlikte, kwh elektrik baģına yüksek miktarda CO 2 salınımı yapıldığından, doğrudan olmayan elektrik kaynaklı salınımlar global dengeyi ikiye katlamaktadır (Türkiye de elektrik üretimi çoğunlukla fosil yakıt kaynaklı geleneksel termik santrallerden sağlanmaktadır). Ayrıca, elektrikle çalıģan cihazların kullanımının gelecek yıllarda ciddi Ģekilde artması beklenmektedir. Binaların elektrik kullanımıyla ilgili bazı önlemler alınsa da, cihazların elektrik kullanımı sürekli olarak artmaktadır. Isınmadaki enerji tasarruflarına ek olarak, öngörülebilen elektrik tüketimi artıģının azaltımı üstünde çalıģmak da önemlidir. Konutlar; toptancılar, perakendeciler ve distribütörler, yeterli etiketleme ve bazen mali desteği de iöeren bilgilendirme kampanyaları ile, cihazlarının alımında yeģil olmaya teģvik edilmelilerdir. Yerli cihazların enerji verimliliği hakkında GBB tarafından uygulanan doğrudan bir eylem yoktur. Öte yandan, ulusal enerji verimliliği uygulamaları ve geliģiminde yetki sahibi olan EIE (Elektrik ĠĢleri Etüt Ġdaresi), enerji verimli yerel cihaz kullanımı ve bunların teģvikyle ilgili düzenleme çalıģmaları, bilinçlendirme faaliyetleri ve istatistik araģtırmaları yapmaktadır. Türkiye de Türk ve yabancı bütün ev cihazı üreticileri, elektrikli ev aletleri enerji etiketleme Avrupa direktifine uymaktadırlar. Üreticiler bütün cihazların yüzeyine (buzdolabı, derin dondurucu, çamaģır makineleri, bulaģık makineleri, kurutucular, vb.) AB Direktifi 94/2/EC ile uyumlu ve Türkiye deki Enerji Verimliliği Yasası nın bir parçası olan Ev Tipi Buzdolapları, Derin Dondurucular ve Bunların Kombinasyonlarının Enerji Etiketleme Yönetmeliği No: de belirtilen enerji verimliliği etiketi yapıģtırmaktadırlar. Etiket yukarıdaki sekilde görülebilir. Üreticilerin global satıģ politikaları nedeniyle direktifler yürürlüktedir ve bu yüzden esas pazarları olarak AB kuralları ve yönetmeliklerine uymak zorundadır. Öte yandan, enerji verimliliği ile tasarruf yapmak için ve enerji verimli yerel cihazların pazarlanması nedeniyle, yeni cihazarın alımında enerji verimli ürünlere yönelik artan bir ilgi ve bilinç söz konusudur. Eylem tanımı Amaç Konut sektöründe enerji tüketiminin azaltılması Page 71

72 Hedef İçerik Halk, distribütörler İletişim & bilinçlendirme çalışmaları GBB, Enerji Bilgi Noktaları ile birlikte ya da aracılığıyla (Eylem R2) elektrik tüketimini azaltmak için bilinçlendirme kampanyaları düzenlemelidir. Bu, bilgi ve iletiģim teknolojileri kullanılarak yapılmalıdır. Var olan Avrupa sitelerindeki bilgileri ve geri bildirimleri kullanarak en iyi teknolojiler ile ilgili özel bir web sitesi yaratılması önerilmektedir. Örneğin, Topten amacı tüketicilerin en verimli ürünleri (beyaz eģya ve arabalar) bulmalarına yardım etmek olan bir internet portalıdır: Topten web sitesinde yer almak için, ürünlerin bazı enerji, su harcama, güç, ses, pazar bulunabilirliği vb. standartlara uymaları gerekmektedir. Bütün Topten cihazları A, A+, A++ sertifikalıdır. Benzer Ģekilde, Danimarka kaynaklı web sitesi de tüketicilerin en enerji verimli beyaz eģyaları seçmelerine yardım etmektedir. En son Pazar değiģikliklerini hesaba katmak için web siteleri düzenli olarak güncellenmektedir. Böyle bir web sitesi oluģturmak için, GBB nin ilk aģamada beyaz eģyalar, klimalar, televizyonlar, fırınlar, DVD oynatıcıları, elektrikli süpürgeler, bilgisyarlar, cep telefonarı vb. arasından önce hangi ürünleri hedefleyeceğine karar vermesi gerekmektedir. Ayrıca, özellikle Türkiye de dağıtımın zayıf ve fiyatların yüksek olduğu küçük illerde ev cihazlarının internetten satıģları popülerleģmektedir. Sadece büyük Ģehirlerden bulunan ürünlerin alınabildiği, daha verimli ve tüketiciler arasında popüler olan vb. gibi büyük internet alıģveriģ siteleri vardır. Bu ulusal düzeyde popüler web siteleri ile daha küçük yerel olanlar, GBB nin hazırlayacağı ve ev aletlerinin enerji verimliliklerine göre değerlendirileceği internet sitesinde birlikte yer alabilir. Bu, alıcılara, ev aletlerinin enerji verimliliği ve tüketim yönleri hakkında tarafsız yorumlar bulunan belediyenin internet sitesi aracılığıyla ürünler arasında kıyas yapma imkanı verecektir. Web sitesindeki bilgiler Türkiye deki pazarla, ve hatta Gaziantepteki pazarla tutarlı olmalıdır. Bu kampanyaların mesajı sadece elektrik verimliliği (teknoloji odaklı) ile ilgili değil, aynı zamanda elektrik tutumluluğu (davranış odaklı) hakkında olmalıdır. Avrupa da 1990 ve 2004 arasında büyük beyaz eģyaların enerji verimliliği %20 arttıysa da, bu ürünlerin evde kullanımlarda tükettikleri enerji, daha yaygın eriģimden dolayı sadece %2 azalmıģtır. Sonuç olarak, teknik geliģmeyle elde edilen enerji verimliliği kazancının yaklaģık %90 ı davranıģ kaynaklı nedenlerden dolayı kaybedilmiģtir. Türkiye nüfusu en hızlı artan ülkelerden biri olduğundan (2010 da %9.2) ve dinamik bir yerel talebe sahip olduğundan, davranıģ odaklı kampanyalar özellikle önemlidir. Mali teşvikler Yüksek verimli cihazlarla ilgili bilgiler, bu cihazların geleneksel cihazlardan genellikle daha pahalı olduklarını göstermektedir. Bu nedenle, GBB, olası kamusal mali ortaklarla birlikte, ekonomik engelleri azaltmak amacıyla halkla iliģkilerle birleģtirilmiģ mali teģvikler geliģtirmelidir. GBB, A++ etiketli cihazlarda, düģük tüketimli ampullerde ya da TV nin beklemede (stand-by) kalmasını engelleyen multi-grip barlarında ve hi-fi da indirim önerebilir. Yine de, küçük miktarda alımlar için bu tür bir teģvik yaratmanın zor olabileceği bilinmelidir. Toplu alımlar teģvik edilebilir (örneğin üçüncül sektörler için). Ürün distribütörlerini dahil etme GBB, ürün distribütörlerinin tüketicileri daha yeģil ürünler almakta teģvik etmeleri için, onları kapsayan eylemler baģlatmalıdır. Bu, distribütörlerin perakendecilerle bağlantılı olarak anlaģmaya vardığı gönüllü anlaşmalarla yapılabilir: Page 72

73 Eylem fizibilitesi En az enerji verimli ürünlerin raflardan kaldırılması (anlaģma sadece 1 ürünle baģlayabilir) A+ cihazları proaktif olarak teģvik etme. SatoĢ, model verimliliği ve değerlendirme bilgilerinin paylaģımı SatıĢ çalıģanlarına eğitim materyeli sağlanması Bilinçlendirmeyi arttıracak pazarlama ve halkla iliģkiler çalıģmaları yapılması. Bağlılıklarının karģılığı olarak distribütörler, bu mesajı tüketicilere ulaģtımak için pazarlama desteği, satıģ çalıģanlarına enerji tasarrufunun yararlarını yaymakta yardım etmek için ise eğitim araçları ve rehberleri alacaklar. Bu eylem, Yerel Enerji Kurum nun iģ birliğiyle (Eylem S1-1, madde 3) EBNler tarafından uygulanmalıdır (Eylem R2, madde 2). Program GBB den gelen finansal ve beşeri kaynaklar Eylem R2 ve Eylem S1-2 programına bakınız. ĠletiĢim araçlarının (cihazların enerji verimliliği ile ilgili web sitesi, satıģ görevlilerine eğitim materyeli) oluģturulması ile ilgili maliyetler ve denetim programları. Yüksek verimli cihazların alımı için gerekli mali teģvikler: hedeflenen ürünlerin türüne, indirim seviyesine, pazar kapsama hedefine bağlıdır. Uygulama ve takibi Pilot Ortaklar İç takip Takip indikatörl eri Performans indikatörl eri Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı Finansal ortak: GBB içinde, Mali Hizmetler Bölümü Teknik ortaklar: EBNler (Eylem R2 ile bağlantılı olarak), yerel distribütörler (Eylem S1-1 ile bağlantılı olarak): Arçelik, BEKO, Vestel en büyük Türk yerel üreticilerdir ve hem Avrupa da hem de global düzeyde öncü Ģirketlerdir. Aynı zamanda Bosch, Siemens ve Samsung da diğer popüler markalardır. Bütün bu markaların (özellikle Türk olanların) Gaziantep te büyük dağıtım ağı vardır. Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı. Eğer Eylem R2 uygulanırsa, EBN bilgi aktivitelerinin (web sitesi, perakendeciler ile gönüllü anlaģmalar) takibinden sorumlu olabilir. Bu eyleme ayrılmıģ bütçe Ġlgili distribütör sayısı Hedeflenen ürün sayısı ve türü Planın olmadığı bir seneryoya kıyasla bu plan altında satılan A+ cihaz sayısı ve bununla berbaber gelen enerji tasarrufu. Page 73

74 Eko-bölge Oluşturulması Genel Reçeteler Sürdürülebilir bölgeler yaratmak global bir soruna yerel bir cevap vermektir: global ısınma, fosik yakıt tüketimi, biyoçeģitlilik kaybı, ekonomik delokasyon, toprak tüketimi vb. YeĢil bölge ya da eko-bölge, kentsel yapı, alan, su ya da enerji kullanımı gibi özelliklerle nitelenir: Yoğunluk ve çarpık kentleģme kontrolü: planlama ve ulaģım arasındaki bağlantı, verimli kentsel yapı, vb. Bölgelere ayırma yerine karıģık kullanım: bölgelere ayırma, konutları ticari alanlardan, ticari alanları perakendecilerden, perakendecileri gezme/dinlenme alanlarından ayırır ve yerel toplulukların dinamizmini bozarak ulaģım ihtiyacını arttırır. Kentsel yapı polarite ve çekici alanların etrafında tasarlanabilir. Sürdürülebilir Kentsel Drenaj Sistemleri (SKDS) Sıfır enerjiye doğru: Verimli binalar ve yenilenebilir enerjiler Doğa ile yeniden bağ kurma: biyoçeģitlilik, kapsamlı açık alanlar yönetimi, kentsel tarım, vb. Araba sınırlaması: toplu otopark, araba paylaģımı, ortak alanlar, toplu taģıma araçlarına bağlantı, yürünebilir bölgeler, vb. Yeni proje, toplu taģıma araçlarının alan kullanımıyla birlikte dizayn edilmesi Ģansını yaratmaktadır. Proje destekçilerinin eko-bölge yaratmasına yardım edecek farklı metotlar ve markalar vardır. Bir tarafta markalar, bölgelerin üretim sonrası (upstream) dizaynının çevre dostu olmasını garanti edemiyorsa, bağımsız ve üçüncül Ģahıslar tarafından yapılan, geliģim bölgesi ve dizaynının yüksek derecede çevreye karģı sorumlu, sürdürülebilir, vb. olduğuyla ilgili doğrulama sağlar. Örnek olarak Fransız HQE-Amenagement, uluslararası BREEAM Communities, ABD den LEED for Neighborhood Development gibi markalardan bahsedilebilir. Öte yandan, bazı kurumlar dizayndan uygulamaya eksiksiz bir metot sağlayabilirler: diğerleri arasında, ADEME (Fransız Çevre ve Enerji Yönetimi Kurumu) tarafından geliģtirilmiģ Fransız metot AEU (Kent Dizaynına Çevresel BakıĢ) ya da BioRegional tarafından geliģtirilmiģ One Planet Living giriģimi ve WWF. Page 74

75 GBB de, Ģehrin diğer bölgelerine örnek olarak standartlaģacak ve Ģehri ileriye götürecek olan, ekobölge yaratacak bir proje vardır. Bunu gerçekleģtirmek için GBB nin aģağıdaki tavsiyelere uyması gerekmektedir: 1- Referans (baseline) analizi yapmak için zaman ayırmak: çevreciler site ve topraklara tanı koyma Ģansı bulamadan birçok kent projesi baģlatılmıģtır. 2-Konulara öncelik vermek: bütün sorunlar proje tarafından ele alınmayacaktır, bazıları diğerlerinden daha önemlidir, bazılarının ise ele alınması daha kolaydır. 3-Dizaynı yönlendirecek hedefleri belirlemek: yazın doğal soğutma, gıdada kendine yeterlilik, suyun yeniden kullanımı etc. Dizayndan uygulamaya eko-bölge oluģturulmasının adımları aģağıda özetlenmiģtir: Page 75

76 11. HİZMET Etiket Hizmet sektöründe Eylem Fişleri Eksen S1 S1-1 Verimli Enerji Dönüşümüne doğru geçiş ĠĢletmelere denetim ve teknik bilgi sağlayan yerel bir enerji kurumunun oluģturulması C S1-2 --> R1-2 Kömürden gaza geçiģ A S2 S3 --> R3 Kamu binalarına odaklanarak üçüncül binalara rehabilitasyon Isıtma ve soğutmada enerji tasarrufu (konut planı ile) ve nihayetinde buna uygun altyapı B B S4 Genel aydınlatmada daha iyi performans ve hizmet kalitesi A S5 Sürdürülebilir havaalanı projesi C S6 Fuarlar: İşletmeler ve perakendeciler için enerji verimliliğine ve yenilenebilir enerjiye adanmış bir fuar düzenlemek ve Gaziantep Ana Orta Doğu Fuarı için alan vermek C Page 76

77 FişS1 Üçüncül Sektörde Enerji Denetimlerini ve Elektrik Tasarrufunu Arttırmak Eylem S1-1 Üçüncül Sektörde Enerji Denetimlerini ve Elektrik Tasarrufunu Arttırmak Hizmet sektörü için Yerel Enerji Kurumlarının kurulması Context Sorunlar & zorluklar Yapılanlar Gaziantep te %25 ila %30 u kamu kurumlarında çalıģan yaklaģık 180,000 kiģi üçüncül sektörde (ofisler, mağazalar, eğitim, sağlık, oteller, restoranlar vb.) çalıģmaktadır. Sektör, alandaki son enerji tüketiminin yaklaģık %20 sinin sahibidir. Bu sektörde iki ana hedefe dikkat edilmelidir: En azından Binalarda Isı Yalıtımı Yönetmeliği nde (2008) ve yeni Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği nde (2011) belirlenen hedeflere ulaģan binalar. Ekipman ve cihazların tüketimi: enerji dengesinde kömür enerji tüketiminin %47 sine hakim olursa, tüketimi arttığı için (ıģıklandırma, soğutma ekipmanı, ofis otomasyonu, klima) %34 te olan elektrik tüketimi gün geçtikçe daha büyük bir problem haline gelecektir. Kamusal ve özel Ģirketlerin, enerji verimliliği eylemlerini tanımlamak ve uygulamak için yardıma ihtiyaçları vardır. Bu eylemin amacı, hizmet sektörüne bu yardımı yapacak yerel bir enerji kurumunun kurulmasıdır. Kurum, özel hizmet sektörüne yol göstermesi için, üçüncül sektördeki yüksek paylarını hesaba katarak kamu sektörüne daha çok önem verecektir. Kamu kurumları büyük alıcılardır ve genel ilginin korunmasından sorumludurlar: enerji verimliliği politikasında örnek olmalılardır. Özel sektör de, kamu sektöründe uygulananan en iyi uygulamalar ın ıģığında hareket etmelidir. Kamu sektöründe, iddialı enerji verimliliği eylemlerin uygulanıp uygulanmadığı yeni bir çalıģmayla değerlendirilmelidir. GörüĢmelerimizden, GBB de herhangi bir eylem uygulanmadığı sonucu çıkarılmıģtır. Binaların enerji performansı hala bilinmemektedir. Eylem tanımı Amaç Hedef İçerik Enerji tasarrufu potansiyeli ve hizmet sektöründe bu konuda yapılabilecek eylemler hakkında bilginin arttırılması Elektrik tüketiminin azaltılması Özel hizmet iģletmeleri: ofisler, mağazalar, yiyecek-içecek Ģirketleri, oteller, vb. Kamu kurumları: Eylem S3 ile bağlantılı olarak yönetimler, okullar, sağlık tesisleri, vb. Misyonlar Madde 1: Hizmet sektörü için karar alma destek programı tanımlama Madde 1, ofislerde, restoranlarda, otellerde, kamu yönetimlerinde, vb. enerji tasarrufu potansiyeli ve uygulanabilecek eylemler hakkında bilinçlendirmeyi hedefler. Kurum,bir karar alma destek programı tanımlayacaktır: EBN ile bağlantılı olarak (Eylem R2) denetimciler ağı (danıģmanlık Ģirketleri) Page 77

78 baģlatmak ve koordine etmek. Bu, aģağıdaki maddeleri gerektirir: o Enerji denetlemesi için standart teklif tanımlama: 1/ Denetlemelerin içeriği: kurum tarafından denetlemelerden ne beklendiğiyle ilgili reçete dokümanı; 2/ Adayların Ģartları: bu tür denetlemeler sağlamak için gerekli teknik referanslar ve beceriler; 3/ Denetlemelerin öncelikli hedefi: Kurum, GBB ile bağlantılı olarak, hangi binaların önce denetleneceğini tanımlayacak (minimum alan, branģ, kullanılan enerji türü vb.). o Sertifikalı ağın bir parçası olması amacıyla, denetlemelerden ve gerekliliklerden ne beklendiğinin profesyonellere sunulması için danışma şirketlerine eğitim oturumları önerilmesi (aģağıya bakınız). Önceki tanılarda müteahhitlerin binalarla ilgili yasalar hakkında detaylı bilgiye sahip olmadıkları görüldüğü için, bu oturumlarda yasaların içeriğiyle ilgili detaylı bilgiler verilecektir. o Profesyonellere / danıģmanlık Ģirketlerine gereklilikleri karģılamaya ve belirlenmelerini kolaylaģtırmaya yardım edecek sertifika prosedürleri. Özel sektörün ne kadarının enerji denetimlerine tabi tutulacağı ile ilgili hedef belirleme Madde 2: KOBĠlere ve kamu kurumlarına bireysel yardım sağlama Kamusal ve özel kurumlarda enerji yönetiminden sorumlu bir kiģinin atanmasının teģvik edilmesi. Bu kiģi Kurumun ana muhatabı olacaktır. Enerji tasarrufu eylem planı hazırlamalarına yardım etme: enerji tasarrufu veya CO 2 salınımı azaltım hedeflerinin tanımı, uygulanabilecek olası eylemlerin tanımı ve ilgili maliyetler. Kurumları içinde kapasite oluģturmaları için bireysel eğitimler önerilmesi: enerji tüketimini azaltmak için tanımlama, uygulama, değerlendirme ve eylem planlarını güncelleme metotları. Bu eğitimler herbir hizmet branģına uygun adapte edilecektir. Eğitimler, her Ģubenin özelliğini iyi bildiğinden Ticaret Odası iģ birliğiyle hazırlanacaktır. Olabildiğince çok iģletmeye ulaģmak için, bu madde için internet yaygın Ģekilde kullanılmalıdır. Enerji verimliliği önlemleri için çevrimiçi tavsiyeler yapılabilir. Madde 3: Bilinçlendirme ve iletiģim eylemleri Madde 2 ile bağlantılı olarak, enerji verimliliği ile ilgili en iyi uygulama rehberlerinin yayılması: EN normunun yürülüğe sokulmasında Ģirketlere yardım rehberi, teknik bilgilerin kamu ve özel iģletmeleri arasında paylaģılması rehberi, Avrupa BAT a (Var Olan En iyi Teknikler) eriģim notları, vb. EBNlerin (bakınız Eylem R2) iģ birliği ile, hem halkı hem de profesyonelleri hedefleyerek büyük etkinliklere katılma (bakınız Eylem S6). Eylem S1-2 ile bağlantılı olarak Doğal gaza geçiģ kampanyaları düzenlemek ve organize etmek. Energies-cités birliğinin 2004 ten beri yaptıklarıyla ve Ocak 2011 de yürürlüğe Page 78

79 giren Enerji Performansı Yönetmeliği ile bağlantılı olarak kamusal ve özel binaların çevre ve enerji performanslarının görüntülenmesinin teģvik edilmesi (görüntüleme kampanyası). Madde 4: Elektrik tasarrufu amaçlı eylemler baģlatmak Madde 4 elektriğin özel kullanımlarına odaklanmaktadır: iç aydınlatma, ofis ekipmanı (bilgisayar, yazıcı, faks ve fotokopi makineleri, yiyecek veya içecek otomatları, vb.), soğutma sistemleri (klima, buzdolabı). Eylem R4 ile uyumlu olarak yüksek performanslı ekipmanların nüfuzunun teģvik edilmesini hedeflemektedir. Kurum, iki ana hedefi arasında sürdürülebilir satın alma stratejilerini teģvik edecektir. Ġddialı elektrik verimliliği ve çevresel koģulları içeren satın alma özelliklerinin tanımlanmasında kurumlara yardım edecektir. Daha büyük bir etkisi olması için, kurum, elektrik verimli ekipman ve sistem alımı için toplu satın alım, toplama, aynı branģtan kurumları (örneğin okullar ve restoranlar) koordine etme organize edebilir. Çalışma modu Durum Kuruma GBB tarafından ev sahipliği yapılabilir ancak bağımsız bir iliģkisel yapı kurulması önerilmektedir. Kurum, uzmanlığın özel danıģmanlık Ģirketlerinden ya da enerji verimliliği uzmanlarından geldiği bir ÖKO (özel kamu ortaklığı) olarak da kurulabilir. Bu iki avantaj sunmaktadır: Ġmtiyaz ve menfaat sahipleri arasında nötr ve tarafsız bir imajın korunması; Kurumun çalıģmalarından doğrudan etkilenen diğer kamu kuruluģlarının finansal katılımına izin verilmesi. Ġnsan kaynakları BaĢlangıç olarak, Kurum 4 kiģiyi iģe alabilir: her madde için 1 kiģi ve bir sekreter. Eylem fizibilitesi Program 2012: 1. Olası mali ve teknik ortaklarla görüģmelerin baģlatılması: önerilen hedefin ortakların amaç ve ilgilerine göre adapte edilmesi 2. 2 ila 4 kiģilik iģe alımla Kurumun kurulması 3. 3 maddenin uygulanması için araçların alımı ve metodolojinin tanımlanması: hangi araçların ve metodolojilerin kullanıldığıyla ilgili yararlı geri bildirimler almak için Avrupa daki diğer yerel enerji kurumlarıyla ortaklık kurulması. 2013: Kurum 3 maddesiyle tam olarak çalıģır durumda olacaktır. GBB den gelen finansal ve beşeri kaynaklar Yabancıların tecrübesine göre ve yukarıda önerilen Ģartlarla (4 çalıģan), böyle bir kurumun maliyeti 100,000 ila 250,000 arasında, destekçilerin, Kurumun araçları ve operasyonel bütçesi için hangi finansal araçları kullandığına göre değiģir. GBB ile mali ortakları arasındaki pay daha sonra tartıģılmalıdır. Uygulama ve takibi Pilot (Kişi ve bölüm) Ortaklar Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı ya da Ġmar ve ġehircilik Daire BaĢkanlığı. Finansal ortaklar: Ġlçe belediyeleri Eylemin bazı hedeflerine dair resmi bağlılığı bulunduğu için Ġl Ġdaresi: ilk ve orta Page 79

80 dereceli okullar, sağlık merkezleri, hastaneler ve sosyal merkezler gibi binaların inģası ve bakımı bu kurumun sorumluluğu altındadır. Ġki temel enerji tedarikçisi: GAZDAġ ve TEDAġ Teknik ortaklar: ĠnĢaat Mühendisleri ve Sanatkarları Odaları ve dernekler (ĠZODER, ENVERDER, Isı Yalıtımı Sanayicileri Derneği vb.), Ticaret Odası, enerji tedarikçileri vs. İç takip Takip indikatörl eri Performans indikatörl eri Hava kalitesine etkisi Yerel Enerji Birimi Birime ayrılan bütçe: sabit giderler (maaģlar, kamu hizmetleri, taģıt ödemeleri, sabit iletiģim araçları, yazılım programları vb.) ve değiģen maliyetler (özel etkinliklerin organizasyonundan kaynaklanan maliyetler, ara sıra kullanılan dıģarıdan alınan uzman hizmetleri vs.). Denetimlere ayrılacak mali yardımlar GerçekleĢtirilen denetimlerin sayısı ve hizmet dalına göre sektörün ne kadarını kapsadığı Enerji eylem planı sayısı ve hizmet dalına göre sektörün ne kadarını kapsadığı Ġlgili yatırımlar (çeģidi ve miktarı) Enerji tasarrufu ısıtma sistemlerinin genel emisyonunu azaltacak ve hava kalitesini artıracaktır. Fiş S1-2 Kömürden Gaza Geçiş S1-2 ile birleģtirilmiģ R1-2 Eylem FiĢine bakınız. Fiş S2 Üçüncül Binaların Kamu Binaları Odaklı Rehabilitasyonu Amaç Ġlk etapta kamu binalarına odaklanarak, üçüncül binaların enerji ve çevre performanslarının arttırılması İçerik Ortaklar Yeni Yerel Enerji Kurumları ile bağlantılı olarak (bakınız Eylem S1-1): Gaziantep in kamu kurumlarına ait BÜTÜN yönetim ve hizmet binalarında enerji denetlemeleri baģlatmak (okullar, hastaneler, vb.). Enerji operatörleriyle bağlantılı olarak, kamu binalarının havuzunda tüm iģlerin üstlenilmesi için Enerji Performansı SözleĢmesi ve Üçüncü parti finansmanının teģvik edilmesi. BaĢarılı olunursa bu metotun özel üçüncül binalara yayılması Ġlçe belediyeleri Eylemin bazı hedefleriyle ilgili resmi atıfları olduğu için il yönetimi: ilk ve orta okulların, sağlık merkezlerinin, hastanelerin ve sosyal merkezlerin inģasından ve bakımından sorumludur. Ġki ana enerji sağlayıcısı: GAZDAġ ve TEDAġ Teknik ortaklar: ĠnĢaat Sektörü Profesyonelleri Odası, IZODER, Ticaret Odası, enerji sağlayıcıları, vb. Page 80

81 Bu eylem, projenin Fizibilite çalışması mevcut olduğunda iklim değişikliği uygulama planının daha çok adımıyla detaylandırılabilir. Fiş S3 Isıtma ve Soğutmada Enerji Tasarrufu Eylem FiĢi S3 ile birleģtirilmiģ R3 e bakınız. Fiş S4 Genel Aydınlatmada Geliştirilmiş Performans ve Kalite Hizmeti Eylem S4 Genel aydınlatmada geliģtirmiģ performans ve kalite hizmeti Enerji verimli cihazlarla genel aydınlatma kalitesinin yükseltilmesi Bağlam Sorunlar & zorluklar Gaziantep büyüklüğünde ve yüksek ekonomik ve sosyal aktivite içeren bir Ģehir, sokakların, parkların, bahçelerin, inģaat alanlarının ve kamu hizmeti binalarının aydınlatması için yüksek miktarda elektrik üretir. Verilen kamu hizmetine göre, tüketilen enerji miktarı kamu yetkilileri (belediyeler, Devlet, bakanlıklar, diğer kamu kurumları, vb.) tarafından minimuma indirilmelidir. Mayıs 2007 de yürürlüğe giren Enerji Verimliliği Kanunu No ye göre, belediyeler ve meslek odaları mevcut ampullerini kendi sorumluluklarıyla enerji verimli ampullerle değiģtirmelilerdir. Türkiye de ve Dünya nın diğer bölgelerinde aydınlatma, verimsizliğe bağlı enerji kayıplarının en çok olduğu alandır. Türkiye de elektriğin çok büyük bir bölümünün aydınlatmada kullanıldığı düģünüldüğünde, bu kayıplar ve verimsizlikler engellenmelidir. Binalarda ya da sokaklarda yaygın olarak kullanılan akkor flamanlı lambalar (ampuller) elektrik enerjisinin %95 ini ısıya çevirirken, yalnızca enerjinin küçük bir bölümünü ıģığa çevirir. Bu enerji verimsizliği yüksek maliyetler oluģturur. Ayrıca, ampullerin kısa ekonomik ömürleri daha çok atığa sebebiyet verir, maliyet, zaman kaybı ve ikincil enerji kullanımına neden olur ve çevreye zarar verir. Aksine, kompakt floresan lambalar gereksiz ısınmaya neden olmaz ve beģ kata kadar daha verimli aydınlatma sağlar. 20-Watt lık enerji verimli bir lamba, 100-Watt lık akkor flamanlı bir ampul kadar ıģık sağlar. Verimli lambaların diğer bir yararı ise, ekonomik ömürlerinin akkor lambalara göre daha uzun olmasıdır. Klasik bir ampulun 6 aylık bir ekonomik ömrü varken, kompakt bir floresan lambanın beklenen ömrü 5-6 yıl kadardır, ki bu 10 kat daha uzun ömür ve 10 kat daha az bakım maliyeti demektir. Ancak, bu lambaların yararlarına rağmen (düģük enerji tüketimi, daha az bakım eforu ve çevreye daha çok katkı), sistematik bir geçiģ için engeller vardır: Normal ampuller çok ucuzdur, ancak enerji verimli kompakt floresan lambaların fiyatları yaklaģık on kat fazladır. Halkın satın alma alıģkanlıkları maliyetle belirlenmektedir: kısa vadeli bütçe planlamasından dolayı eğilim en ucuz olana gitmektir. Temmuz 2008 de yürürlüğe giren Elektrik Piyasası Kanunu na göre, sokak lambalarının faturakarının ödenmesi, tamiri ve bakımı 2015 e kadar Hazine ye verilmiģtir. Bu yasanın uygulanmasından dolayı, belediyeler sorumlu oldukları alandaki sokak lambalarının harcadığı elektrikten sorumlu değillerdir; yani Page 81

82 sokak lambalarının enerji verimliliği ile ilgili herhangi bir teģvik yoktur.. Klasik ampullerin ekonomiye ve çevreye etkisi ve enerji verimli alternatiflerin faydaları hakkında bilinç düģüktür. Yapılanlar Belediyenin Bilim ĠĢleri Bölümü, binaların, inģaat alanlarının, parkların ve belediyeye bağlı diğer ortaklık ve Ģirketlerin genel aydınlatma kurulumlarından, bakımından ve hizmetinden sorumludur. Sokak aydınlatması Karayolları Genel Müdürlüğünün sorumluluğu ve kontrolü altındadır. Belediye sorumluluk alanındaki (parklar ve bahçeler) aydınlatmaları, enerji verimli kompakt floresan lambalara ve ampulden çıkan ıģığı daha yüksek parlaklıkla yansıtan enerji verimli montaj aletlerine çevirmeye baģlamıģtır. Bu geçiģ, kullanılmıģ ampullerden kaynaklanan atık ve ampullerin değiģtirilmesi sonucu oluģan mali yük nedeniyle adım adım gerçekleģmektedir.enerji verimli aletlere geçiģ, mevcut ampuller ya da montaj aletleri bozulduğunda veya bakımları gerektiğinde gerçekleģir. Ayrıca, yeni ampuller ve montaj parçaları ile ıģıklandırma verimliliğinin artmasıyla, sokak lambaları arasındaki mesafeler, mümkün olan yerlerde 10 m den m ye çıkarılmıģtır, ki bu hem ekonomik tasarruf, hem de elektrik kullanımının azalmasına bağlı olarak sera gazı salınımının düģmesini sağlamıģtır. Aynı zamanda belediye halkın parklardaki güvenliğini sağlayacak Ģekilde, gece geç saatlerde parklardaki aydınlatma gücünü kapasitesinin %50 sine düģürmektedir. Eylem tanımı Amaç Hedef İçerik Aydınlatma lambalarını enerji verimli kompakt floresan lambalara çevirerek enerji tüketiminin azaltılması. o o o o Enerji kayıplarının ve verimsizliğinin azaltılması Enerji, tamir ve bakım maliyetlerinin azaltılması Enerji & doğal kaynak korunumu Atık azaltımı Enerji verimli aydınlatma konusunda bilinçlendirme Genel aydınlatma kalitesinin arttırılması Parklar Kamu hizmeti binaları (belediye, GAZDAġ, GASKĠ, ilçe belediyeleri ve diğer kamu binaları) Karayolları Genel Müdürlüğü nün iģ birliği ile sokak aydınlatması Aydınlatma ana planının hazırlanması Avrupa da BirleĢik Krallık (UK), Ġspanya, Ġtalya, Hollanda ve Belçika gibi ülkelerde Aydınlatma Ana Planları hazırlanmakta ve uygulanmaktadır. Bunun gibi planlar ekonomik ve finansal bütçe, çevresel etkiler, ulaģım, mimari olasılıklar, güvenlik & emniyet, teknolojide gelecek geliģmeler ve Ģehrin statükosu gibi değiģkenleri hesaba katarak Ģehrin aydınlatmasını daha geniģ bir açıyla inceler. Aydınlatma Ana Planı nın amacı, Ģehirlerdeki aydınlatma ihtiyacını her yönüyle anlamak, Ģehrin aydınlatma sisteminin enerji kullanımını ihtiyaca göre optimize eden kriterleri belirlemek ve Ģimdiki aydınlatma planını gelecek görüģmelere göre uyarlamaktr. Örneğin Fransa da, Lyon, Paris ve Bordeaux dahil birçok Ģehir, genel aydınlatmanın bütün yönlerini inceleyen Aydınlatma Ana Planları nı yapmaya baģlamıģtır. Bu planlar genel aydınlatmayı gelecek yıllık bir süre boyunca düzene koymak amaçlı rehberlerdir. Page 82

83 Eylem fizibilitesi Parklarda ve kamu binalarında kullanılan lambaları enerji verimli lambalara çevirme Belediye parklardaki ampullerin enerji verimli lambalara çevrilmesine çok tan baģlamıģtır. GeçiĢ dönemi yavaģ devam etmektedir çünkü değiģim yalnızca ampul kırıldığında ya da tamir edilmesi gerektiğinde gerçekleģmektedir. Bu süreç, sokak lambalarının elektrik faturaları 2015 e kadar Hazine nin sorumluluğunda olsa da, Ģimdiki uygulamanın devamı halindeki maliyet ve değiģim maliyetleri hesaplanarak uzun vadeli ekonomik tasarrufun bulunması ile hazırlanan bir plan kapsamında en kısa sürede tamamlanmalıdır. Kamu hizmet binalarında kullanılan ampullerin enerji verimli floresanlarla değiģtirilmesi hemen tamamlanmalıdır. Kamu yetkilileri (örneğin bakanlıklar) tarafından 2008 de BaĢbakanlık Genelgesi sonrası uygulanan değiģim eylemi, kamu bütçesine 41 milyon TL lik enerji tasarrufu katkısı yapmıģtır. Bu tür sonuçlar bilinçlendirmeyi arttırmak için halkla paylaģılmalıdır. Aydınlatma cihazı üreticileriyle / enerji şirketleriyle ortaklık geliştirilmesi Belediye ve bölümleri, özellikle aydınlatma sektöründeki özel Ģirketlerle ve enerji operatörleriyle, bilinçlendirme programları uygulamak için ortaklık geliģtirmelidir. Bu eylemler enerji verimli lambaların hediye edilmesi ve enerji verimli lambalara geçiģ sonucu oluģan yıllık ekonomik tasarrufu, çevresel yararları, düģük bakım maliyetleri, vb. hakkında istatistiki bilgiler veren iletiģim kampanyaları düzenlenmesini içerir. Bu iletiģim kampanyaları evde ailelerine daha yüksek enerjili ampullerin kullanım yararlarını anlatacak ve karar vermelerinde etkili olacak öğrencileri de kapsayabilir. Önerilen program GBB den gelen finansal ve beşeri kaynaklar Bir plan olmadan ve Ģu anki durumla ilgili bilgi sahibi olmadan eylemlere Ģimdiden baģlanmıģtır. Gelecek eylemler plana göre hemen baģlatılmalıdır. Gerekli finansal kaynak, ampul sayısına ve belediye tarafından gelecek plana göre dönüģtürülen aydınlatma cihazı sayısına bağlıdır. Uygulama ve takibi Pilot (kişi ve bölüm) Ortaklar İç takip Takip indikatörl eri Performans Fen ĠĢleri Bölümü - Enerji ve Aydınlatma ġube Müdürlüğü Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü Özel Sektör Aydınlatma Malzemesi Üreticileri Özel Sektör Sponsorları Pilot CO 2 salınımı azaltımının ve enerji tasarrufunun etkilerini değerlendirmeli ve bu bilgiyi Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı dahil diğer bölümlerle de paylaģmalıdır. DüĢük enerjili ampul envanteri ve enerji verimli kompakt floresan ampul envanteri Enerji verimli aydınlatmaya geçiģ hızı Parklarda ve kamu binalarında enerji verimli kompakt floresan lambalarla Page 83

84 indikatörl eri Hava kalitesine etkisi değiģtirilen ampul sayısı kwh cinsinden enerji tasarrufu ve enerji & bakım maliyeti azaltımından kaynaklanan ekonomik tasarruf Enerji tasarrufu ile azaltılan CO 2 salınımı miktarı Bu eylemin Gaziantep e doğrudan bir etkisi yoktur, ancak düģük verimli ampullerin değiģtirilmesi sonucu genellikle fosil yakıtlarla üretilen enerjinin azalması nedeniyle dolaylı olarak hava kalitesinin artması beklenmektedir. Fiş S5 Sürdürülebilir Havaalanı Projesi Amaç Gaziantep Havaalanı nı örnek bir eko-havaalanı yapma İçerik Gaziantep e gelen ve Gaziantep ten giden uçakların enerji verimliliği ve CO 2 salınımlarının azaltımı ile ilgili bir çalıģma yapılması. Havaalanı yönetimini havaalanı binasında yapılmıģ eylemleri takip etmesi için teģvik etme: aydınlatma ihtiyaçlarının azaltılması, verimli ampullerin kurulumu, çalıģanların eğitimi, ısı izolasyonu. Ortaklar Gaziantep Havaalanı Bu eylem, projenin Fizibilite çalışması mevcut olduğunda iklim değişikliği uygulama planının daha çok adımıyla detaylandırılabilir. Page 84

85 Fiş S6 Verimli ve Yenilenebilir Enerji Kullanan Yerel Şirketlerin Teşviki Eylem S6 Verimli ve yenilenebilir enerji kullanan yerel Ģirketlerin teģviki Yerel iģletmeler ve perakendeciler için enerji verimliliğine ve yenilenebilir enerjiye yönelik bir fuar organize etmek ve Gaziantep te halihazırdaki fuarlarda konuya yönelik alan ayırmak Bağlam Sorunlar & zorlukla r Yapılanlar Tüketiciler ve iģletmeler arasında bağlayıcı rol oynayan yerler olarak fuarlar ve sergiler bir Ģirketin ürününü, bilgisini ve uzmanlığını tanıtması için dört dörtlük yerlerdir. Bu eylemin amacı fuar gibi bir iletiģim yöntemiyle enerji verimliliği, yenilenebilir enerji ve sürdürülebilir binalar konusunda ürünler ve hizmet veren yerel Ģirketlerin tanıtılmasını sağlamak, aynı zamanda da Gaziantep in gelecek Ġklim Planı hakkında bilgilendirme yapmaktır. Gaziantep te yakın zamanda iklim değiģikliğiyle ilgisi olan iki fuar gerçekleģtirilecektir: 6. Expo Gateway to Middle East 2011, 2-6 Haziran 2011 tarihlerinde gerçekleģtirilmiģtir. Fuar Orta Doğu bölgesinde üretim ve satıģ yapan Ģirketleri sergileyecektir (Türkiye, Irak, Suriye, Filistin Bölgesi, Ürdün, Ġran). Sergilenecek ürünler yapı ve inģaat malzemelerinden tarım, yiyecek malzemeleri ve makinelere geniģ bir çeģitliliğe sahiptir. Geçtiğimiz sene Expo 377 sergi sahibini ve 20 den fazla ülkeyi bir araya getirmiģtir, ayrıca fuara ziyaretçi katılmıģtır. Gaziantep ĠnĢaat ve Yapı Malzemeleri Fuarı 2012, 29 Mart-1 Nisan 2012 tarihleri arasında Gaziantep te gerçekleģecektir. Eylem tanımı Amaç Hedef İçerik Yerel enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji konulu çalıģan Ģirketleri ve bilgilerini tanıtmak ve değer belirlemek GBB nin iklim değiģikliğiyle mücadelesi hakkında bilgi vermek Halk ve Ģirketler Madde 1: Enerji verimliliği ve yenilenebilir enerjiyle ilgili çalışan şirketlerin ve Gaziantep İklim Değişikliği Planı nın Gaziantep teki fuarlar aracılığıyla tanıtımı 6. Expo Gateway to Middle East 2011 Sergi sahibi olarak son kayıt olma tarihi 24 Mayıs 2011 dir. Dolayısıyla fuara stand sahibi olarak katılım fırsatı geride kalmıģtır. Ancak, Expo Orta Doğu bölgesinde önemli bir etkinlik olduğundan 2012 yılı için katılımı organize etmek Ģiddetle tavsiye edilmektedir. 7. Expo da haziran ayında düzenlenecektir. Bu zaman çizelgesi GBB ye Ġklim Planı nı geliģtirme ve sürdürdüğü daha olgunlaģmıģ çalıģmalar ve baģarılar hakkında halkı ve iģletmeleri bilgilendirme fırsatını verecektir. GBB nin Expo ya katılımı iki Ģekilde olabilir: ĠletiĢim etkinlikleriyle ve sponsor olarak yerel enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji konulu çalıģan Ģirketlerin katılımını teģvik etmek; Stand sahibi olarak seçilen paydaģlar ve iģletmelerle sergi alanı paylaģmak. Gelecek yıl için, çok sayıda standı barındırabilecek geniģ bir fuar alanı ayırtılmalıdır. GBB, Page 85

86 Ġklim Planı nın amaçlarını ve geliģimini yansıtan, ayrıca uygulanmaya baģlanan özel eylemlerle (Örn.: YeĢil Filo Planı, Eylem T3 / Enerji Bilgi Noktaları, Eylem R2 / OSB nin iklim değiģikliğiyle mücadeleye katılımı, Eylem I4, vb.) ilgili bilgi veren posterler hazırlamalıdır. Sergi alanı, sürdürülebilir bina alanında yenilikçi ve verimli çözümler öneren Gaziantep sanayicileriyle ve Yerel Enerji Birimi veya Enerji Bilgi Noktaları gibi potansiyel yeni aktörlerle paylaģılabilir. Etkinliğin yayılışı ve etkisi GBB nin katılımını gerekli gösterirse, çeşitli sanayi dallarından şirketlerin sergisi ziyaretçileri kafa karışıklığına sürükleyebilir ve GBB nin mesajının anlaşılırlığını azaltabilir. Gaziantep ĠnĢaat ve Yapı Malzemeleri Fuarı 2012 Fuarın katılımcı profili bir yenilenebilir enerji ve sürdürülebilir bina fuarına katılması beklenen profile çok yakındır ancak biraz daha geniģtir ve çevre dostu ile enerji verimli teknolojilere odaklanma daha azdır. 7. Expo Gateway to Middle East 2012 için, Belediye kendi organizasyonu için özel bir alan ayırmalıdır ve kendi seçtiği paydaģlar ve iģletmelerle bunu paylaģmalıdır. Etkinlik sponsoru olarak GBB katılım ücreti ödemek zorunda da kalmayacaktır. Madde 2 : Yenilenebilir enerji ve sürdürülebilir bina fuarı Amaç Bu eylemin amacı Türkiye de tercihen Gaziantep te yer alan ve sadece enerji ve çevre konulu çalıģan Ģirket ve organizasyonlara yönelik bir fuar oluģturmaktır. Gaziantep ĠnĢaat ve Yapı Malzemeleri Fuarı na kıyasla daha göz önünde olmayı sağlayacak, böylece ziyaretçilerde küresel çevre korunmasına katkıda bulunacak en yeni ürünler, teknolojiler, servisler ve çevre aygıtları hakkında daha fazla bilgi vererek daha büyük bir etki uyandıracaktır. Ġçerik Ana etkinlik: Sergi Ana salonda üç sergi kategorisinin standları sergilenecektir: Enerji ve çevre alanında söz sahibi olan karar vericiler ve kulis faaliyeti yürüten kurumlar: GBB nin büyük bir alanı olmak üzere yerel yönetimler, STKlar ve kar amacı gütmeyen kuruluģlar, enerji tutumluluğuna yönelik kurumlar vb. Sürdürülebilir inģaat ve donanımın iyileģtirilmesi konusunda çalıģan uzmanlar: düģük enerjili mimari, eko-malzemeler ve yalıtım malzemesi tedarikçileri, enerji denetçileri, ısı düzenleme tedarikçileri vb. Yenilenebilir enerji uzmanları (üreticiler, tesisatçılar, perakendeciler vb.): Fotovoltaik, ısıl güneģ enerji sistemleri, biyokütle kullanımı ve dönüģtürülmesi, hidrojen ve yakıt hücresi, ısı pompası, enerji depolama sistemleri, kojenerasyon vs. Yan etkinlikler: Konferanslar, atölyeler, akademik galeri, dinlendirici aktiviteler Konferanslar: Bir açılıģ ve kapanıģ paneli düzenlenerek prestijli konuģmacıların veya ünlü kiģilerin iklim değiģikliği konularıyla ilgili son bilgileri ve Türkiye nin ya da Gaziantep in bu konudaki çalıģmalarını sunması sağlanmalıdır. Atölyeler: Her gün çeģitli bir saatlik seminerlerle teknolojilerini ve çalıģmalarını daha detaylı anlatmak isteyen sergi sahiplerine özel seminer yeri ve gerekli ekipman temin edilerek imkan verilmelidir. Akademik Galeri: Gaziantep Üniversitesi nin araģtırma merkezleri enerji yöntemleri ila inģaat malzemeleriyle ilgili son teknolojilerini ve bilgilerini açıklayacaktır ve sanayi sektörüyle üniversite iģbirliği sağlanacaktır. Fuara güzel bir hava katacak eğlendirici aktiviteler de uzmanlar, ziyaretçiler ve Page 86

87 Eylem fizibilitesi iģletmeciler arasındaki alıģveriģi teģvik edecektir: Fuarın baģında ya da sonunda bir gala gecesi ya da farklı kategorilerdeki en iyi standa ödül içeren bir stand yarıģması düzenlenebilir. Örn.: en yaratıcı stand, en bilgilendirici veya sempatik stand vb. Önerilen süre: 3 gün. Katılım ücreti: Fuar ziyaretçilere ücretsiz olarak gerçekleģtirilmelidir. Sergi sahipleri içinse belediyenin maruz kaldığı giderleri karģılayacak makul bir fiyat belirlenmelidir. ĠĢletme yöntemi: Fuar yöneticisi ve organizatörü seçmek için ihale açılması. Reklam faaliyetleri: Fuar yöneticisi katılımcılara basın bildirisinden web sayfasıyla sergi sahiplerinin tanıtımına geniģ çapta halkla iletiģim amaçlı etkinlikler sunacaktır. Fuar organizasyonu ve yönetimi için baģvuranlar bu tarz hizmetler sunmaları için teģvik edilmelidir. Önerilen program GBB den gelen finansal ve beşeri kaynaklar 29 Mart 1 Nisan 2012: Gaziantep ĠnĢaat ve Yapı Malzemeleri Fuarı Haziran 2012: 7. Expo Gateway to Middle East Ekim/Kasım 2012: Yenilenebilir enerji ve sürdürülebilir binalara yönelik fuar GBB nin Ģu anki fuarlara sponsor olarak olsa bile katılım için ücret ödemesinin gerekip gerekmediği araģtırılmalıdır. Bir fuar organizasyonunun maliyeti büyüklüğüne (öngörülen serge sahibi sayısı), yerine, fuar yönetiminin kalitesine, organize edilen etkinliklere ve süresine vb. bağlıdır. GBB her Ģartta yerel ve ulusal aģamada sponsor arayacaktır. Uygulama ve takibi Pilot Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı Ortaklar Finansal ortak: Elektrik ĠĢleri Etüt Ġdaresi Genel Müdürlüğü (EĠE), Sanayi Bakanlığı, büyük enerji operatörleri vs. Teknik ortak: Ticaret Odası, Elektrik ĠĢleri Etüt Ġdaresi Genel Müdürlüğü (EĠE), kurulduğu takdirde Enerji Bilgi Noktaları (Eylem R2) ve Yerel Enerji Birimi (Eylem S1-2) İç takip Takip indikatörleri Performans indikatörleri Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı Fuar ın hazırlanmasına ve organizasyonuna ayrılan bütçe ve buna iģtirak eden çalıģan sayısı Fuara giden ziyaretçilerin sayısı Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi nin standına uğrayan ziyaretçilerin sayısı Page 87

88 12. SANAYİ Etiket Sanayi sektöründe Eylem Fişleri Eksen I1 Küçük işletmeler için enerji verimliliği desteği / Organize Sanayi Bölgesi nde (OSB) ürdürülebilirlik geliştirmek C I2 Organize Sanayi Bölgesi nde (OSB) enerji tasarrufu sağlayan eylemler gerçekleştirmek C I2 Elektrik tasarrufu C I2 «Önemli Enerji» geri kazanımı C I2 Kojenerasyon geliģtirme C Fiş I1 Organize Sanayi Bölgesi nde (OSB) Sürdürülebilirlik Geliştirmek Eylem I1 Organize Sanayi Bölgesi nde (OSB) Sürdürülebilirlik GeliĢtirmek Bağlam Sorunlar& zorluklar Gaziantep in kuzeyinde yer alan ve Ģehrin iskan edilen kısmının neredeyse yarısına eģit bir alan kaplayan Organize Sanayi Bölgesi, Türkiye nin en eskilerindendir. Bölgede çoğu KOBĠ olmak üzere 690 iģletme yer almaktadır. Bunların da büyük kısmı gıda (un ve makarna, Ģehriye vs. gibi diğer buğday ürünleri) ve tekstil (iplik, lif, giysi, kilim vb.) üzerine çalıģmaktadır. Organize Sanayi Bölgesi çeģitli paydaģlardan (devlet, belediye, sanayi) oluģan bir birim tarafından yönetilmektedir. Bu birimin tüm sanayi bölgesi için belirli yönetim ve planlama yetkisi bulunmaktadır. Tüm endüstrilerin toplam maliyetinin yaklaģık %20-30 u enerji (doğal gaz veya elektrik) kaynaklıdır, ki bu yüzde aylık 700 milyar TL ye denk gelmektedir. Yakıt fiyatlarındaki artıģ ve enerji verimliliği sağlayan teknolojilerin yaygınlaģmasıyla endüstriyel Ģirketlerin enerji performanslarında kayda değer geliģmeler gözlemlenmiģtir. Ancak, bu durum daha çok büyük ve enerji yoğunlukları fazla sanayileri kapsamaktadır. Diğer yandan, KOBĠlerin özel dikkat gerektiren birtakım nitelikleri bulunmaktadır: Genellikle sınırlı bilgi eriģimleri vardır, harcamalarındaki enerji payı onları enerji tasarrufuna yönelik önlemler almaya teģvik edecek derecede yüksek değildir ve son olarak da ölçeklerine bağlı olarak enerji tasarrufu önlemleri alabilmeleri için fon arayıģı iģlem maliyeti sebebiyle onlara pahalıya mal olabilmektedir. Dolayısıyla bu Ģirketler enerji konusunda daha geliģmiģ firmalarla yapılacak alıģveriģlerden Page 88

89 karlı çıkabilecektir. Ancak bölgede iklim ve enerji konularında firmalar arasında çok az koordinasyon görülmektedir. Örneğin, enerji dağıtımı dikkate alındığında bir sanayide üretilen ısı komģu endüstrilerle paylaģılmamaktadır: Her tesis kendi kazanını kullanmaktadır. Benzer olarak, çöp toplanması ve ayrılmasına dair ya da çalıģanların bu doğrultudaki hareketlerinin yönetimiyle ilgili kolektif eylemlerde bulunulmamaktadır. Bu eylemin temel amacı OSB yönetim birimini iklim değiģikliğine karģı mücadeleye katmak ve çevre ile enerji koruma konusunda ona daha fazla sorumluluk vermektir. Yapılanlar OSB, 2008 deki EN-VER projesine özellikle elektrik dağıtım departmanında alınan ciddi önlemlerle katılan Gaziantep teki az sayıda organizasyondan biridir. OSB nin elektrik dağıtım departmanı üyelerinin tükettiği tüm elektriği sunan birimdir. EN-VER projesinin bir üyesi olarak departman bazı teknik elemanlarını Ankara ya Elektrik ĠĢleri Etüt Dairesi ne eğitime yollamıģtır. Belirtilen kurs ve eğitimler daha çok kazan iģletme tekniklerine ve enerji yönetimine yöneliktir. Ayrıca, OSB yönetimi bir SCADA otomasyon sistemi uygulayarak elektrik kesintilerini ve kayıplarını azaltmayı ve enerji verimli ıģıklandırma gerçekleģtirmeyi hedeflemiģtir. Eylem tanımı Amaç Hedef İçerik KOBĠ lerin bilgiye ulaģımını arttırmak Sanayi bölgesinde çevre ve enerjiyle ilgili ortak eylemler baģlatmak KOBĠ lere odaklanmak suretiyle OSB de yer alan firmalar OSB yönetim birimi iklim değiģikliğiyle mücadelede daha aktif bir rol alabilir: Çevre koruma ve enerji konusundaki olumlu örnekleri bilgi ve iletiģim ağları aracılığıyla yaymak; OSB endüstrilerini ve KOBĠ leri ortak eylemler çerçevesinde birleģtirmek. 1. Kısım: En iyi uygulamaları yaymak Ġyi örneklerin yayılması iki temel eylemle gerçekleģtirilecektir: ĠletiĢim eylemleri: TartıĢma forumları, kılavuz dağıtımı, kahvaltı fikir alıģveriģleri, gazeteler, internet sitesi, çevre ve enerji verimliliği konusunda projeler geliģtirmiģ Ģirketlere eğitim gezileri vb. Bireysel destek: OSB yönetimi Ģu Ģekilde operasyonel amaçlar belirlemeye çalıģan Ģirketlere yardım etmelidir: Enerji denetimi gerçekleģtirilmesi, çalıģanlar için iletiģim ve eğitim çalıģmalarının teģviki, tüketim ve yatırım politikalarına enerji verimliliğinin dahil edilmesi, lojistik enerji performansının iyileģtirilmesi, yenilenebilir enerji kullanımı. Bu eylem kurulabilecek Yerel Enerji Ajansı (Bkz. Eylem S1-2) ve Ticaret Odası tarafından ele alınacaktır. 2. Kısım: Bölgede ortak eylemler ve projeler organize etmek Ortak eylemler ve projeler, kaynakların birleģtirilmesinin, ortak araçlar yaratılması ve kullanılmasının ve önlem ile çözümlerin paylaģılmasının yararlarını sergilemektedir. OBS de bunun gibi çeģitli projeler gerçekleģtirilebilir. Bunların yapısını belirlemek firmaların gerekli Page 89

90 Eylem fizibilitesi danıģmanlığa ve bölgesel ihtiyaç değerlendirmesine sahip olduğunu varsaymayı gerektirir. ġu an için üç adet ortak eyleme giriģilmesini öneriyoruz. 1) Enerji ve materyal değiģiminin teģvik edilmesi OSB, enerji ve malzeme değiģ tokuģunu sağlayacak bir platformun oluģturulmasını teģvik edebilir. Böylece bölgedeki 690 Ģirket diğerlerini kendi ihtiyaçları veya fazladan güç ve materyal durumları hakkında haberdar edebilir. Bu geliģim Ģirketler arası diyaloğu mümkün kılan, baģlangıçta da güvenilir olup bağlayıcılığı olmayan bir alan yaratacaktır. Böylelikle ürün geri dönüģümü, iki yönlü enerji satıģı ve toplu alımlar vb. mümkün kılınabilir. 2) Ortak atık yönetimi Sanayi bölgesi zararlı olmayan endüstriyel atıklar ve (karton, hurda, ambalaj artığı, ahģap, tekstil, plastik, metal vb. gibi tek malzemeli imalat kalıntısı) ve zararlı hatta zehirli olma ihtimali taģıyan endüstriyel atıklar (iģleme sıvıları, vernik, boya, mürekkep, çözücüler, yapıģkan maddeler, civalı veya sodyumlu lambalar, pil, aerosol kaplar, floresan lambalar, kimyasal maddeler, tarım ilaçları vs.) üretmektedir. OSB yönetimi toplu atık toplamayla atık yönetimini organize edebilir ve bölgedeki atık ayrıģtırma iģini kolaylaģtırabilir. Böylece Ģirketlerin de atık toplamadan yararlanması sağlanabilir. Bu eylem atık önleme ve ayrıģtırma konularındaki bilgi arttırıcı eylemlerle desteklenebilir. 3) ġirket içi ulaģım planı OSB temel ulaģım menzillerinden biridir. Günlük çalıģan Gaziantep merkezinden Organize Sanayi Bölgesi ne yolculuk yapmaktadır. Araba kullanımını ve kirliliği azaltmak için OSB yönetimi Ģirket içi ulaģım planı geliģtirilmesini koordine edebilir. Bu plan çalıģanların hareketliliğini özel araçtan farklı ulaģım yöntemleri (toplu taģıma, bisiklet kullanımı, yürüyüģ) kullanmalarını teģvik edecek Ģekilde çeģitli önlemleri belirleyecektir. Böylece Ģirket içi ulaģım planı, on-line yazılım programları oluģturarak ortak araç kullanımını (Bkz. ), uygun park alanlarının ayarlanmasını, hafif ulaģım metodlarını (Eylem T2 ile iliģkili olarak bisiklet kullanımı ve yaya ulaģımını), toplu taģımayı (Halen Belediye ve Devlet Demiryolları arasında Ģehir merkeziyle OSB arası ulaģımı sağlayacak banliyö hattıyla ilgili görüģmeler sürmektedir.) ve farklı ulaģım organizasyonlarını (elektronik toplantıları, uzaktan çalıģmayı ve uygun zaman çizelgesini tercih edecek bir Ģekilde) özendirecektir. Böyle bir planın tanımlanması için OSB yönetimi önce bölgedeki ulaģım alıģkanlıklarını teģhis etmeli, sonra da Ģirketler arası tartıģma forumları ve kahvaltılarla birleģtirilen fikir alıģveriģleriyle baģka bölgelerin deneyim, fikir, beklenti ve ihtiyaçlarını sunmalıdır. Eylemin başarılı olması halinde operasyon Gaziantep in kuzeydoğusundaki sanayi bölgesinde yani Küşget te de gerçekleştirilebilir. Önerilen program GBB den gelen finansal ve beşeri kaynaklar OSB yönetim birimine önerilen iki yeni görev birimin kendisi tarafından kabul görmelidir sonuna kadar çeģitli tartıģmalar gerçekleģtirilerek Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi ve OSB yönetimi arasında OSB nin yeni nitelik ve amaçları hakkında antlaşma taslağı yaratılabilir. OSB yönetiminin yeni görevi uygulaması ek insan kaynaklarına ihtiyaç doğuracaktır. Birimin çevre danıģmanı pozisyonu için en az 2 ya da 3 kiģiyi iģe alması gerekmektedir. Belediye bu yeni pozisyonların finansmanına katkıda bulunabilir. Uygulama ve takibi Page 90

91 Pilot Ortaklar İç takip Takip indikatörleri Performans indikatörleri OSB yönetimi Teknik ortak: Ticaret Odası ve kurulabildiği takdirde Yerel Enerji Birimi OSB yönetimi ve GBB Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı OSB yönetim birimi tarafından kapasite geliģtirmeye yönelik ayrılan bütçe OSB yönetimi tarafından üstlenilen yeni görevlerin sayısı ve yapısı Sera gazı emisyon azaltımı konusundaki eylemlerin etkisi Page 91

92 Fiş I2 Organize Sanayi Bölgesi nde Enerji Tasarrufu Sağlayan Eylemler Geliştirmek Eylem I2 Organize Sanayi Bölgesi nde (OSB) enerji tasarrufu sağlayan eylemler geliģtirmek Bağlam Sorunlar zorluklar Yapılanlar & Gaziantep in kuzeyinde yer alan ve Ģehrin iskan edilen kısmının neredeyse yarısına eģit bir alan kaplayan Organize Sanayi Bölgesi, Türkiye nin en eskilerindendir. Bölgede çoğu KOBĠ olmak üzere 690 iģletme yer almaktadır. Bunların da büyük kısmı gıda (un ve makarna, Ģehriye vs. gibi diğer buğday ürünleri) ve tekstil (iplik, lif, giysi, kilim vb.) üzerine çalıģmaktadır. Organize Sanayi Bölgesi çeģitli paydaģlardan (devlet, belediye, sanayi) oluģan bir birim tarafından yönetilmektedir. Bu birimin tüm sanayi bölgesi için belirli yönetim ve planlama yetkisi bulunmaktadır. Tüm endüstrilerin toplam maliyetinin yaklaģık %20-30 u enerji (doğal gaz veya elektrik) kaynaklıdır, ki bu yüzde aylık 700 milyar TL ye denk gelmektedir. Yakıt fiyatlarındaki artıģ ve enerji verimliliği sağlayan teknolojilerin yaygınlaģmasıyla endüstriyel Ģirketlerin enerji performanslarında kayda değer geliģmeler gözlemlenmiģtir. Ancak, bu durum daha çok büyük ve enerji yoğunlukları fazla sanayileri kapsamaktadır. Diğer yandan, KOBĠlerin özel dikkat gerektiren birtakım nitelikleri bulunmaktadır: Genellikle sınırlı bilgi eriģimleri vardır, harcamalarındaki enerji payı onları enerji tasarrufuna yönelik önlemler almaya teģvik edecek derecede yüksek değildir ve son olarak da ölçeklerine bağlı olarak enerji tasarrufu önlemleri alabilmeleri için fon arayıģı iģlem maliyeti sebebiyle onlara pahalıya mal olabilmektedir. Dolayısıyla bu Ģirketler enerji konusunda daha geliģmiģ firmalarla yapılacak alıģveriģlerden karlı çıkabilecektir. Ancak bölgede iklim ve enerji konularında firmalar arasında çok az koordinasyon görülmektedir. Örneğin, enerji dağıtımı dikkate alındığında bir sanayide üretilen ısı komģu endüstrilerle paylaģılmamaktadır. Her tesis kendi kazanını kullanmaktadır. Benzer olarak, çöp toplanması ve ayrılmasına dair ya da çalıģanların bu doğrultudaki hareketlerinin yönetimiyle ilgili kolektif eylemlerde bulunulmamaktadır. Bu eylemin temel amacı OSB yönetim birimini iklim değiģikliğine karģı mücadeleye katmak ve çevre ile enerji koruma konusunda ona daha fazla sorumluluk vermektir. Her endüstriyel kurumun kendi bünyesinde büyük ihtimalle çeģitli enerji tasarrufu amaçlı eylemler gerçekleģtirilmiģtir, ancak bunlar iletiģim eksikliği ve etkilerin yeterli ölçülememesi sebebiyle ufak ölçekli kalmıģtır. Eylem tanımı Amaç Hedef İçerik Elektrik tasarrufu için gerekli teknolojinin teģvik edilmesi Kaçınılmaz enerji ıslahının gerçekleģtirilmesi Kojenerasyon geliģtirilmesi KOBĠ lere odaklanmak suretiyle OSB de yer alan firmalar ġirket tarafından doğrudan gerçekleģtirilen teģhis ve kontrole dayalı olarak ve/veya OSB deki sürdürülebilirlik geliģtirme programı (bkz. Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı, Eylem I1) tarafından desteklenen 3 önemli azaltım konusu birbirine bağlı yürütülmelidir: Herbir süreç için esas tüketim noktaları özeldir ve ancak dikkatli bir denetleme ile enerji tasarrufu fırsatları ve seçim önceliği belirlenebilir: Page 92

93 Enerji verimliliği ve enerji tasarrufu denetimi ve yönetimi iģletmeler için Enerji Yönetiminin yeni EN16001 / ISO50001 standartına göre yapılabilir. Örnek vermek gerekirse, ĠDEP raporu, bu eylemin fırsatlarını vurgulamak için baģka yerlerde benzer sanayilere / proseslere uygulanan genel eylemleri belirtmektedir. Madde 1: Elektrik tasarrufunun teşviki Eski Motor tüketiminin yüksek verimli motorlarla değiģtirilmesi (3-10% tasarruf) Sık baģlatma / durdurma için frekanslı tahrik kullanımı (3-5% tasarruf) Isıtma iģlemleri için elektrik yerine buhar ya da sıcak su / sıcak hava kullanımı Yüksek verimli aydınlatma kullanma (bakınız Eylem S5) Madde 2: Önemli enerji geri kazanımı geliştirme Önemli enerji fabrikada mevcut olan, ancak üretim için faydasız görüldüğünden geri kazanılmayan enerjinin bütünüdür. Örneğin: Bina ısıtması için sıkıģtırılmıģ havadaki enerjinin geri kazanılması: o Hava kompresöründen çıkan sıcak havanın içindeki enerjidir (genellikle havanın sıcaklığı değil sadece basıncı kullanılır). DüĢük basınç düģmesine neden olan bir ısı eģanjörü eklenebilir ve geri kazanılan enerji binaların ya da proseslerin ısıtılmasında kullanılabilir. Atık sudan enerjinin geri kazanımı o Proseslerden ve ofislerden gelen atık su kanalizasyon tesisine gönderilir, ancak öncesinde atık su genellikle C de sabittir, hatta bazı endüstrilerde C yi bulabilir. Bu sıcaklığa göre ısı pompası ya da kirli suya adapte edilmiģ özel bir ısı eģanjörü eklenebilir ve elde edilen enerji bina ve proseslerin ısıtma / soğutmasında kullanılabilir. UOB nin (Uçucu Organik BileĢen) toplanması ve enerji geri kazanımı o Kimyasal prosesler, boyama iģlemleri, print etme, paketleme, vb. den çıkan UOB ürünleri hava kalitesi için sorun yaratırlar. Toplanırlarsa, hava kalitesi iyileģir ve enerji üretimi (elektrik, buhar, vb.) sağlanır. Madde 3: Kojenerasyon prosesleri geliştirme Birçok proses ve fabrika buhar veya sıcak su ve hatta elektrik için enerji üretimiyle donatılmıģtır. Ancak birçok durumda, bu ekipman tek enerji üretim sistemidir. Kojenerasyon sisteminin geliģtirilmesi, enerji üretiminin verimini %50-70 ten %70-90 a çıkarmak için bir fırsattır. Ġkincil enerji üretimi (elektrik ise) tarifelere göre elektrik Ģebekesine gönderilir ya da sahada (ısıtma/soğutma) kullanılır veya yakındaki fabrikalara satılır (bakınız Eylem Fişi I1) Page 93

94 Eylem fizibilitesi Önerilen Program GBB den gelen finansal ve beşeri kaynaklar Özel fırsatların sayısı ve boyutunun ve Sanayi Bölgesi ndeki tesislerin tasarruf miktarının belirlenmesi için OSB düzeyinde bir fizibilite çalıģması baģlatılmalıdır. - Uygulama ve takibi Pilot Ortaklar İç takip Takip indikatörleri Performans indikatörleri Hava kalitesine etkisi OSB yönetimi Teknik ortaklar: Ticaret Odası, uygulanırsa Yerel Enerji Kurumu OSB yönetimi ve Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı OSB yönetim kuruluģu ile kapasite geliģtirilmesi için bütçe ayrılması Yeni misyonu kapsamında OSB yöneticisi tarafından uygulanan eylemlerin türü ve sayısı Eylemlerin sera gazı emisyonu azaltılması bakımından etkisi Bazı eylemlerin hava kalitesine çok olumlu etkisi olabilir (UOB toplanması ve geri kazanım). Diğer eylemler (kojenerasyon, vb.) hava kalitesini etkileyecek yan ürün (NO x, toz, vb.) üretmemeleri için dikkatlice değerlendirilebilir. Page 94

95 13. ULAŞIM Etiket Gaziantep Eylem Fişleri Eksen T1 Sanayi bölgelerine günlük seyahatler için mevcut demiryolunun kullanılması B T2 Topografya uygun olduğunda alternatif yumuģak ulaģım metotlarının geliģtirilmesi B T3 Verimli araçların alımı için TeĢvik / destek B T4 Trafik senkronizasyonu B T5 Halep e giden yüksek hızlı hat yapılması ve ġehir ulaģım planına entegre edilmesi B Page 95

96 Fiş T1 Sanayi Bölgelerine Günlük Seyahatler için Mevcut Demiryolunun Kullanılması Amaç İçerik Ortaklar Önemli iç geçiģ akslarında verimli ulaģım sistemleri ile toplu taģımanın kullanımını güçlendirme. Gaziantep Merkez Ġstasyonundan OSB ye tren hattı oluģturulması Bu tren hattının diğer toplu taģıma sistemlerine bağlanması Devlet TCDD Ġlçe belediyeleri Araç sahipleri derneği OSB Bu eylem, projenin Fizibilite çalışması mevcut olduğunda iklim değişikliği uygulama planının daha çok adımıyla detaylandırılabilir. Fiş T2 Alternatif Yumuşak Ulaşım Metotlarının Geliştirilmesi Eylem T2 Alternatif YumuĢak UlaĢım Metotlarının GeliĢtirilmesi Bisiklet UlaĢım Planı Hazırlamak Bağlam Sorunlar zorluklar & Gaziantep halkı günde ortalama 1.2 seyahat yapmaktadır. Bu seyahatlerin mesafesi yürümeye büyük bir pay (%58) bırakacak Ģekilde kısadır. Araç kullanarak yapılan seyahatlerin (%52) %75 i toplu taģıma ile yapılmaktadır. Özel araçla seyahatin sadece %20 lik bir bölümü temsil ettiği bu durum oldukça dikkat çekicidir. Yine de bu yüzde, bisiklet gibi alternatif ulaģımlar geliģtirilerek düģürülebilir. Birçok insan hala çok kısa mesafelerde bile, çok yüksekte olan ya da hiç var olmayan kaldırımları ve çamurlu ya da tozlu yolları kullanmaktan kaçınmak için araba ya da motosikletlerini kullanmaktadır. Bisiklete binmek Gaziantep te çok yaygın değildir: seyahatlerin sadece %1 ini temsil eder. Dağlık topografya bu düģük rakamı kısmen açıklayabilir. ġehir ana bir tepe üzerine kuruludur. TaĢlıi kurak, boģ ve çölleģmiģ iki alan Ģehir merkezini diğer kentleģmiģ tepelerden ayırmaktadır. Topografyanın dıģında baģka nedenler de bisiklet kullanımını sınırlamaktadır: Olası yerlerde uygun altyapının eksikliği, emniyetli olmayan yollar, Ģehir kirliliği. Ancak, Ģehrin kentleģmiģ Ģekli yerel bisiklet yolları için potansiyel yaratmaktadır: Gaziantep, aktivitelerin ve fonksiyonel hizmetlerin (hastaneler, okullar, ofisler ve mağazalar) yoğun olarak bulunduğu birçok mahalleyi barındıran çok merkezli, kompakt ve yoğun bir Ģehirdir. Bu kent morfolojisi, ev ile özel ve kamu aktivite merkezleri arasındaki mesafe bisiklete uygun olduğundan, bisiklet altyapısının geliģtirilmesine uygundur. Trafik sıkıģıklığı, hava kirliliği, obezite ve enerji masrafları daha ciddi birer problem haline geldikçe, bisiklete binme pratik bir alternatif ulaģım metodu olmuģtur. Kapsamlı bir planlama, bisikletin iģe gidip gelirken, alıģveriģte ve boģ zaman aktivitelerinde bütün potansiyeli ile kullanılmasına yardımcı olacaktır. Page 96

97 Yapılanlar An itibariyle Gaziantep te bisiklet yolu yoktur. Ancak, GBB tarafından 2011 de bitmesi planlanan 19 km uzunluğunda bir bisiklet yolu 100. Yıl Parkı na yapılacaktır. Bu bisiklet yolunun park ile birlikte eğlence ve spor aktivitelerinde kullanılması amaçlanmaktadır. Aynı zamanda, merkezden KarataĢ Mahallesi ne (güney bölümü mahallesi) bir bisiklet yolu yapılması gündemdedir. Bu bisiklet yolu Ģehir merkezini Ģehrin güney bölümüne bağlayacaktır. Eylem Tanımı Amaç Gaziantep te gelecekte bisiklet altyapısının oluģturulması için amaçların, politikaların ve uygulama programlarının belirlenmesi. Hedef İçerik Gaziantep te yaģayan bireyler Öncelikli amaçlar: Tanı Gidip gelenler: belli bir hedefe, alıģveriģ, taģıma, iģe, okula ya da etkinliğe gidip gelme gibi pratik nedenlerle olabildiğince çabuk ve doğrudan gidip gelen vatandaģlar. Öğrenciler: genç nüfus bu tür araçları kullanma konusunda daha bilinçli ve istekli olabilir ve bu alıģkanlığı nüfusun geneline yayabilir. Nüfusun ihtiyaçları değerlendirmesi Bireysel araç kullanımından bisiklete geçiģ konusunda halkın görüģünün değerlendirilmesi: niceliksel bir araģtırma baģlatmak, toplum bireylerinin yorum ve önerilerini almak için halka açık toplantılar düzenlemek. GidiĢ-geliĢ yöntemlerinin analiz edilmesi (kullanılan araç türü, iģe seyahat süresi, hedef, vb.) ve gidiģ geliģ seyahatlerinin model ayrılıklarının güncellenmesi Ġlgili teģviklerin sunulması için psikolojik, sosyolojik ve kente dair engellerin daha geniģ Ģekilde tanımlanması. Topografya & Ģimdiki altyapının değerlendirilmesi Topografyanın bisiklet kullanımına izin verdiği yolların tanımlanması Yüksek yoğunluklu ve yüksek talepli yerlerin belirlenmesi Sıkça uğranan en popüler hedeflerin belirlenmesi: popüler parklar ve kamu binaları, alıģveriģ merkezleri, okullar ve turist mekanlar: Gaziantep Arkeoloji Müzesi, Gaziantep Kalesi, Bakırcılar ÇarĢısı, Zeugma Antik ġehri, Gaziantep Hayvanat Bahçesi, Kendilli Kilisesi, vb. Diğer politikaların ve poansiyel sinerjilerin değerlendirilmesi Page 97

98 Eylem fizibilitesi Bisiklet Planı, Küresel Kent Programı ile tutarlı olmalıdır: yeşil alanların geliştirilmesine ve bisiklet yollarının kenarlarına ağaç dikilerek kentsel sıcak bölgelerin azaltılmasına katkı sağlamalıdır. Bu üç değerlendirme, amaçların belirlenmesine ve yeni bisiklet yollarının geliģtirilmesinin önceliklendirilmesine yardımcı olacaktır. Hedef tanımları Genel amaç: o o Bisiklet kullanılıcığını arttırmak, motor seyahatlerini bisiklet seyahatleri ile değiģtirmek ve 2020 ye kadar Ģehir genelinde %5 hedefine ulaģmak (bugün %1). ġimdiki ve gelecek planlama belgelerinde bisiklet tesislerine yer vermek. Altyapı: yeni bisiklet altyapısını korumak o o o Konut alanlarını büyük aktivite merkezlerine (istihdam, eğitim, sivil, vb.) bağlama. Önemli halka açık eriģim noktalarında, ticaret bölgelerinde ve uygun mahalle eriģim merkezlerinde kullanımı kolay ve güvenli bisiklet tesisleri sağlama. ĠnĢa edildikten sonra, bisiklet tesislerinin düzenli bakım ve temizleme ile kullanılabilir durumda kalmasını sağlama. Güvenlik: emniyetli ve verimli bir bisiklet yolu sistemi oluģturmak o o Araba/bisiklet kazalarının en fazla yaģanabileceği yol/kavģak/yerlerin belirlenmesi. Sürücü eğitimi veren kurumların bisiklet kullananların hakları, sorumlulukları ve yol paylaģımları ile ilgili dersleri müfredatlarına dahil etmeleri. Birden çok taģıma türü kullanımı: Bisiklet kullanımının diğer ulaģım araçlarıyla birleģtirilmesi. Örneğin: diğer ulaģım türlerinin (otobüs, tren, vb.) içlerinde bisiklet taģınması için yer sağlamak. Ortaklıklar: sivil toplumun katılımını arttırmak, özellikle: o o Kamu yönetimi: GBB nin diğer kamu yönetimlerinin araç filosuna olabildiğince çok bisiklet ekleme, ve mümkün olduğunda baģka araçlarla yapılan seyahatleri bisiklet seyahatleriyle değiģtirme. Bu Ģekilde hem izlenecek yol gösterilmiģ, hem de Ģehrin iklim değiģikliğine savaģma azmi kanıtlanmıģ olur. İş sektörü: ĠĢe arabayla gidip gelmek yerine bisiklet kullanan çalıģanlara teģvik önerilmesinin ve bisiklet parkları, duģ, kilitli dolap ve diğer tesislerin sağlanmasının desteklenmesi. Üniversiteler: Öğrencilere teģvik sağlanması için Gaziantep Devlet Üniversitesi ve diğer iki özel Üniversite (Zirve ve Gazikent) ile birlikte çalıģılması. Birkaç yıllık yatırım programının belirlenmesi. Doğal gaz ağının geliģtirilmesi (önemli yol çalıģmalarını beraberinde getirecek) korunaklı bisiklet yollarının yapılması için bir fırsat olabilir. Potansiyel teşviklerin ve finansman kaynaklarının belirlenmesi. Altyapı için finansman ĠĢe arabayla gitmeyenler için teģvikler. TeĢvikler maddi, bisiklet tesisi, indirimli geçiģ, sıfır faizli bisiklet kredileri ve acil durum eve taģıma hizmeti olarak sağlanabilir. Önerilen 2011 sonu: Ġhtiyaç analizlerinin yapılması Page 98

99 Program GBB den gelen finansal ve beşeri kaynaklar 2012: Bisiklet UlaĢım Planı nın taslağının hazırlanması BaĢka bir Ģirkete taģeronluk verilirse tanı ve bisiklet ulaģım planı maliyeti. Altyapı maliyetleri bu seviyede değerlendirilemez. Uygulama ve takibi Pilot (kişi ve bölüm) Ortaklar İç takip Takip indikatörleri Performans indikatörleri Hava kalitesine etkisi Bisiklet geliģtirme projelerinin verimliliğini ve düģük maliyetini sağlamak için Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı ve UlaĢım Planlama ve Raylı Sistemler Daire BaĢkanlığı ile iģ birliği. Mali ortaklar: Ġl yönetimleri, ilçelerindeki tali yolların bakımından sorunlu oldukları için ġahinbey, ġehitkamil, Oğuzeli Belediyeleri. Teknik ortaklar: GBB nin UlaĢım Planlama ve Raylı Sistemler Daire BaĢkanlığı tarafından yönetilen UKOME UlaĢım Koordinasyon Merkezi. Hatırlatma olarak, UKOME ulaģım politikalarını koordine etmektedir ve diğer devlet ve sivil toplum kuruluģları ile Ģehri planlamaktadır. Parklar ve YeĢil Alanlar Bölümü Firmaların teģvik düzenleyerek çalıģanlarının bisiklet kullanmasına destek olmasını sağlamak için Ticaret Odası. Gaziantep Üniversitesi ve diğer iki üniversite (Zirve ve Gazikent). The University of Gaziantep and other two universities (Zirve and Gazikent) Pilot tarafından yürütülecektir Bisiklet yolunun uzunluğu (km) ve ilgili bütçe. Plana göre kurulan bisiklet tesislerinin sayısı. Arabadan bisiklete geçiģ. Sera gazı salınımı azaltımı ve hava kalitesi bakımından etkiler. Alternatif çözümlerin geliģtirilmesi, araçlardan kaynaklanan salınımların azalmasıyla doğrudan olumlu bir etki yaratacaktır. Page 99

100 Fiş T3 Verimli Araçların Alımını Teşvik Etme Eylem T3 Verimli araçların alımını teģvik etme YeĢil bir filo planı hazırlama Bağlam Sorunlar & zorluklar Yapılanlar Gaziantep teki seyahatlerde belediye otobüslerinin kullanımı %7 dir. GBB nin filosu 124 otobüs (GBB tarafından iģletilen ya da taģeronlara kiralanan), 58 inģaat/mühendislik aracı, Gaziantep Ġtfaiye Bölümüne ait 35 araç ve farklı amaçlar için kullanılan 150 (farklı türde) araçtan oluģmaktadır. ġu an filoyu yeģilleģtirmek için iyi bir zamandır çünkü çok çeģitli ürün ve araçlar piyasadadır ve maliyet primleri hızla düģmektedir. Bu eylemin amacı, çevresel bakımdan daha sürdürülebilir araçlar, yakıtlar ve uygulamalar ile ilgili rehber olacak ve fr önümüzdeki dört ya da beģ sene boyunca filonun yeģilleģmesini hızlandıracak olan Gaziantep ġehri için YeĢil Filo Planı nı tanımlamaktır. Plan GBB nin merkezdeki filosuna odaklanacaktır, ancak özel sektöre örnek teģkil etmesinin yanında, özel filolar için teģvik ve rehberlik de verecektir. Özel sektördeki potansiyel çok büyüktür. Hatırlatma olarak, Gaziantep te Ģu anda 330 özel otobüs, 487 özel minibüs, sanayi bölgesi ile Ģehir merkezi arasında 1,400 hizmet otobüsü ve 1,000 okul servis otobüsü vardır. GBB çok eksi otobüslerin kullanımından kaynaklanan CO 2 salınımlarını engellemek için hizmet otobüslerine yaģ limiti (çalıģan taģıyan servisler için 20 yıl, okul servisleri için 12 yıl) koymuģtur. GBB kendi filosunun yeģilleģmesi ve geliģtirilmesi için, Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi nden birkaç ay içinde gelmesi beklenen SDG (sıkıģtırılmıģ doğal gaz) motorlu 3 otobüs ısmarlamıģtır. Gaski Enerji, Gaziantep in belediye su ve kanalizasyon Ģirketi, ve Renault-Nissan Gaziantep te elektrikli araçların teģvik edilmesi ve kullanılması için bir mutabakat zaptı imzalamıģlardır. Bu ortaklık programı 2011 yılında ticarileģecek bir elektrikli araçlar için Ģarj etme noktaları ağının oluģturulmasına odaklanacaktır. BaĢlangıç olarak, 50 araba GBB nin kendi filosuna kiralanacaktır. Taksi kooperatifleri de bu programa katılmayı düģünmektedirler. Gaziantep Araç Sahipleri ve Sürücüleri Odası, üyelerine daha güvenli ve verimli sürüģ ya da motor ve araç bakımı ile ilgili dersler ve seminerler vermektedir. Son olarak, yakın zamanda Sanayi Bakanlığı, elektrikli arabaların ülkede üretimleri ve kullanımları için ve Ģehirlerarası yollardaki Ģarj etme istasyonları için mali teģvikleri duyurmuģtur. Bakan Nihat Ergün e göre, elektrikli araçların kullanımını ve ulusal üretimini devletin stratejik planları arasına koyacak olan ulusal otomotiv endüstrisi stratejik planı geliģtirilme aģamasındadır. Aynı zamanda, ġubat ayında Maliye Bakanı, 2011 den itibaren vergilendirme sisteminin elektrikli araçların kullanılmasını destekleyecek Ģekilde değiģtirildiğini duyurmuģtur. Buna göre, motoru 85 kw tan (<115 HP) küçük olan elektrikli araçlar için alıcı %3 lük bir özel tüketim vergisi ödeyecektir, oysa ki bu rakam normal yakıtlı, benzer boyuta ve motora sahip bir araç için %37 dir. Eylem Tanımı Amaç Yakıt kullanımı, yakıt masrafı, sera gazı ve duman emisyonunun azaltılmasına Page 100

101 katkı sağlama ve filonun çevresel etkisini azaltma. Gaziantep te yeģil araçların alımını standart hale getirme Hedef İçerik Öncelikli amaç: GBB filosu (Otobüsler, arabalar, teknik servis ekipmanı, yönetici arabaları). Ġkincil hedef: özel toplu taģıma. Sonrasında, Gaziantep te kayıtlı 2,280 taksi için eylemler uygulanabilir. Global strateji: Madde 1: GBB filosu ġehrin filosu için sera gazı emisyonu azaltımı için hedef belirlenmesi. Gerekli filo sayısını ve kat edilen kilometre miktarını azaltmak için, GBB ye bağlı bölümler ve yan kuruluģlar ile birlikte çalıģarak filo büyüklüğünü sınırlama. Araçlar için temiz enerji kaynakları kullanma. Eylem T2 ile bağlantılı olarak filoya bisikletlerin katılması. Eski araçların yavaģ yavaģ terkedilmesi: araçların yaģından çok performanslarına bağlı olarak. Bilgi paylaģımı için konferans aramaları, tarayıcılar, vb. nin kullanımını arttırarak filo hizmetleri çalıģanları tarafından iģle bağlantılı yapılan seyahatlerin sayısını azaltmak için araģtırma yapma ve uygulama. Gelecek araç alımı: Genel amaç: En temiz teknolojilere öncelik vererek GBB araçlarını yeşil araçlarla değiştirme. Bütün araç alımı spesifikasyonlarına (GBB bütün bölümleri ve yan kuruluģlarında) yakıt verimliliği, düşük emisyon ve uygun ağırlık gibi yeģil araç özelliklerinin eklenmesi: o o Doğal gazla çalıģan araçların yararlarının ve uygulanabilirliklerinin gözden geçirilmeye devam edilmesi, Operasyonel ihtiyaçlar için küçük araçlar kullanılması. GBB araçlarından kaynaklanan yakıt tüketimini, hava kirliliği yaratan salınımları ve rölantide çalıģmayı azaltan ekipman ve uygulamaların belirlenmesi ve entegre edilmesi. ĠĢe gelmek için aracına ihtiyacı olan çalıģanlar için yeģil araç filosu yapımının yapılabilirliğinin araģtırılması için Bölümlerle çalıģma. Pilot çalıģmalar: Genel amaç: Türkiye de geniş çaplı alım yapmak ve gelişmeyi hızlandırmak için sanayi ile çalışma ve gelecek vadeden yeşil teknoloji araçlar. Otomobil endüstrisi (Renault gibi) ile iģ birliği halinde, daha çok elektrikli araç test eden ve elektriğe talebin az olduğu gece zamanı Ģarj edilmeyi sağlayan pilot çalıģmalar yapmak. Tam elektrikli araçları ve Ģarj etme istasyonları teknolojileri ile diğer opsiyonları test eden pilot çalıģmalar. Elektrikli araçların çevresel yarar sağlaması için Gaziantep te elektrikli araçların teşvik edilmesi, yenilenebilir kaynaklara bağlı sürdürülebilir elektriğin artması ve kömür yakıtlı elektriğin gittikçe azalmasının desteklenmesiyle el ele gitmelidir. Hidrojen-yakıtlı araçların pilot testlerinin yapılması Ġlçe belediyeleri ile iģ birliği halinde, rölantide çalıģan teslimat ve çöp kamyonları Page 101

102 gibi ve bilgileri belediye ve özel filo yöneticieriyle paylaģan, hafif, orta ve ağır araçları da içine alan yeşil kamyonları test eden pilot çalıģmaların yapılması. Ġlçe belediyeleri ile iģ birliği halinde, eski yol süpürme araçlarının tamamının, küçük partikül kirlerini yakalayan ve daha temiz dizel motorları olan rejeneratif-hava tozsuz yol süpürme araçları ile değiģtirilmesi. Madde 2: Özel sektöre genişleme Bu örnek yaklaģıma bağlı olarak, Belediye, diğer belediyeleri (3 ilçe belediyesi) ve özel Ģirketleri araç filolarını modernize etmeye teģvik edebilir: Özel müteahhitler tarafından yapılan iģler için yakıt verimli araç kullanımı gerekliliği gibi yeģil filo uygulamaları ekleme ve bu bilgiyi seçim sürecinde dikkate alma. Yakıt verimli ve düģük emisyonlu araçlar ile ilgili bilgilerin paylaģımı ve yayılması: o o Eylem S6 ile bağlantılı olarak fuarlarda sergilenmek üzere yeģil belediye filosu ve YeĢil Filo Planı hakkında posterler hazırlanabilir. GBB; Gaziantep UlaĢım Koordinasyon Merkezi, UKOME ve Gaziantep Araç Sahipleri ve Sürücüleri Odası gibi profesyonel ulaģım temsilcilerinden oluģan ulaģım sektörünün ana paydaģlarını biraraya toplayan bir Ticari Filoları Yeşillendirme Eylem Çalışma Grubu oluģturulmasını önerebilir. Özel toplu taģıma araç sahipleri, taksi sahipleri ve sürücülerine yönelik kampanya baģlatılması: enerji verimli ve hafif araçların ekonomik ve ekolojik yararları konusunda bilgilendirilmeleri; elektrikli arabalarla ilgili teknik, mali, yasal ve emniyet yönleriyle ilgili bilgi verilmesi; eko-sürüģ ile ilgili eğitim programlarını takip etmeleri için teģvik edilmeleri, vb. Eylem fizibilitesi Önerilen Program GBB den gelen finansal ve beşeri kaynaklar 2011 Sonu: Plan tanımlanmasının baģlatılması Gerekli olduğunda, Plan ın hazırlanması için kullanılan dıģ yardımla ilgili maliyet. YeĢil araçların alımı ile ilgili ek maliyet. Uygulama ve takibi Pilot (kişi ve bölüm) Ortaklar UlaĢım Planlama ve Demiryolları Bölümü ile koordineli olarak Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı Mali ortaklar: Eylem T2 ile aynı + Sanayi Bakanlığı Teknik ortaklar: Gaziantep Araç Sahipleri ve Sürücüleri Odası, Gaziantep UlaĢım Koordinasyon Merkezi Page 102

103 İç takip Takip indikatörleri Performans indikatörleri Hava kalitesine etkisi Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı GBB tarafından alınan yeģil araç sayısı. Klasik araçların alımına kıyasla ek maliyet. Sera gazları ve hava kirleten gazların azaltımı bakımından etkisi Verimli araçların teģvik edilmesinin havanın kalitesi üzerinde doğrudan ve etkili bir etkisi olacaktır (Toz, NO x, SO 2, vb.) Page 103

104 Fiş T4 Trafik Senkronizasyonu Amaç İçerik Ortaklar Trafik senkronizasyonu, trafik sıkıģıklığını düģük maliyetle gidermek için kullanılan en etkili stratejilerden biri olarak kabul görmektedir. Bu eylemin amaçları: Araç gruplarının trafik lambalarından minimum gecikmeyle ya da hiç durmadan geçmeleri için ıģıkların senkronize edilmesi. Yakıt tüketimini ve zararlı salınımları azaltmak için sinyal zamanlamalarının ve trafik akıģı koordinasyonunun optimize edilmesi. Mevcut kaynakların daha etkili Ģekilde kullanılmasıyla geliģmiģ trafik akıģı sağlayarak maliyetli inģaatların ertelenmesi ya da elenmesi. Arter yollarda trafiğin yönetilmesi için bazı araçların kullanımını geliģtirme: o o o o Araç detektörleri Trafik lambaları Yolcu bilgilendirme sistemleri Adaptif ve geliģmiģ (merkezi) sinyal kontrol sistemleri Bilgi ve hizmetlerin koordinasyonu için birçok BiliĢim Teknolojisi Hizmetleri (BTH) uygulamasını entegre eden bir ulaģım yönetimi merkezinin oluģturulması / geliģtirilmesi. Eylem T2 ile aynı Bu eylem, projenin Fizibilite çalışması mevcut olduğunda iklim değişikliği uygulama planının daha çok adımıyla detaylandırılabilir. Fiş T5 Halep e Giden Yüksek Hızlı Hat Yapılması ve Şehir Ulaşım Planı na Entegre Edilmesi Amaç Toplu taģıma sisteminin entegrasyonuna katkı sağlaması ve ulaģım boģluklarında kaçınılması İçerik Ortaklar Ana istasyon ile Halep e giden hızlı hat için yapılacak yeni istasyonun birbirine bağlanması. Yeni istasyonla mevcut toplu taģıma ağının birbirine bağlanması Devlet TCDD Ġlçe belediyeleri Bu eylem, projenin Fizibilite çalışması mevcut olduğunda iklim değişikliği uygulama planının daha çok adımıyla detaylandırılabilir. Page 104

105 14. SU Etiket Gaziantep Eylem Fişleri Eksen W1 Su tüketiminin azaltılması A W1b Kamu binalarında su tüketiminin azaltılması A W2 Su Yönetiminde Kayıpları Önlemek ve Enerji Tasarrufu Sağlamak B W3 Kanalizasyon suyu arıtma planlarının ve çamur arıtma projelerinin enerji verimliliklerinin arttırılması B W4 Kanalizasyon tesisi n 1 in uzantısının enerji verimliliği B Fiş W1 ve W1B Su Tüketiminin ve Kamu Binalarında Su Tüketiminin Azaltılması Amaç İçerik Ortaklar Su israfını azaltarak genel su sisteminin enerji tüketiminin azaltılması Su kaynakları üzerindeki baskıya adaptasyon Ġyi uygulama ve kontrolü teģvik etme (özellikle çocuklar olmak üzere toplun bilinci, evlerde bireysel ölçüm aletlerinin teģvik edilmesi, vb.) Verimli teknolojilerin teģvik edilmesi (otomatik kapanan valfler, yağmur suyunun toplanması ve geri dönüģtürülmesi, vb.) Doğru zamanda sulama GASKĠ Ġlçe belediyeleri Okullar Bu eylem, projenin Fizibilite çalışması mevcut olduğunda iklim değişikliği uygulama planının daha çok adımıyla detaylandırılabilir. Page 105

106 Fiş W2 : Su Yönetiminde Kayıpları Önlemek ve Enerji Tasarrufu Sağlamak Eylem W2 Su Yönetiminde Kayıpları Önlemek ve Enerji Tasarrufu Sağlamak Su ġebeke Yönetimi ve ĠyileĢtirmeler Bağlam Sorunlar zorluklar & 1,7 milyon yaģayanı ve artan nüfus oranı ile Gaziantep, her geçen gün artan miktarda içme ve kullanma suyuna ihtiyaç duymaktadır. Coğrafik konumu nedeniyle Ģehirde doğrudan içme suyu temin edilebilecek bir kaynak bulunmamakta ve su, komģu il KahramanmaraĢ tan sağlanmaktadır. KahramanmaraĢ ın Pazarcık ilçesinde yer alan Kartalkaya Barajı 53,7 km uzunluğunda iki isale hattı ile Gaziantep e içme suyu sağlamaktadır. Söz konusu isale hattı boyunca konumlanmıģ 3 pompa istasyonu ile sular 296 m yüksekliğe basılmakta ve 4 m3/sn debi ile 3 kademeden oluģan içme suyu arıtma tesisine ulaģmaktadır. Olası susuzluk problemlerinin yaģanması, kontaminasyon ( bulaģma ) riski, suyun transferi esnasında güvenliğin sağlanması konuları, suyun transferi için gerekli bakım ve yatırım maliyetleri, transfer için gereken yüksek enerji maliyetleri, transfer esnasındaki sızıntılar nedeniyle oluģan kayıplar, ve sınırlı su kaynaklarına bağımlılık nedeniyle Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi açısından suyun uzak bir kaynaktan transferi önemli konulardan biri haline gelebilir. Kaçak su kullanımı, borulardaki sızıntılar ve verimli dağıtımın kontrolündeki problemler nedeniyle kentsel alanlardaki su Ģebeke sistemleri su ve enerji kayıpları göz önünde bulundurulduğunda öngörüldüğü kadar verimli olmamaktadır. Kentsel alanlarda yer alan su altyapılarının bakım-onarımı yapılmalı, yüksek verimlilik ve düģük kayıp oranları ile hizmet verecek Ģekilde kontrolden geçirilmelidir. Su Ģebeke sistemlerinin denetimi; yüksek teknolojili denetim sitemleri kullanılmadığı taktirde maliyetli ve verimsizdir. GASKĠ ye göre 2004 yılı su kayıp %70 oranındaydı ki bu rakam, altyapının eski olduğunu, fiziksel sızıntıların çok yüksek olduğunu, ekonomik kayıpları ve kayıt dıģı kullanımı gözler önüne sermektedir.su kayıplarının büyüklüğüne paralel olarak suyun transferi için kullanılan enerjide ekonomik açıdan ve çevre maliyeti açısından ele alındığında önem arz etmektedir. Su kayıpları ile kullanılan yüksek enerji, dolayısıyla elektrik üretimi-tüketimi nedeniyle oluģan GHG (Sera Gazı) emisyonu arttırmaktadır. Page 106

107 Yapılanlar GASKĠ; kaçak su kullanımı, büyük miktarlardaki su kayıpları v.b problemlerin yaģandığı; su Ģebeke alt yapısını geliģtirme amacıyla birçok giriģimde bulunmuģtur yılında GASKĠ Ģehir su Ģebekesi için SCADA ( Kontrol ve Veri Sağlama Denetim Sistemi ) sistemi ihalesine çıkmıģtır. Proje 2009 yılı sonlarında uygulanmıģ ve iģletilmeye baģlanmıģtır. SCADA sistemi Gaziantep e benzerleri arasında en büyüğü olarak değerlendirilebilecek 12 milyon TL tutarında bir yatırım yapılarak kurulmuģtur. SCADA sisteminin 2 temel amacı vardır. Birincisi GASKĠ su Ģebekesine ait su kayıplarının önlenmesi, diğeri ise Ģehirdeki su sistemini merkezi olarak kontrol altına alabilmektir. SCADA sistemi ve Uzaktan Kontrol Ünitesi, Ģehir su sistemindeki bütün basınç, akıģ oranı, valflerin sıvı seviye dataları, pompa istasyonları ve trafoları izlemeye ve kontrole olanak sağlanmaktadır. Aynı zamanda zaman-enerji tüketimi ve insan kaynağında maliyet tasarrufu sağlanacaktır. Bu tasarrufların dıģında bir diğer önemli husus ise kaçak-illegal su kullanımı kaynaklı ekonomik ve fiziksel kayıpların ve altyapıdaki sistematik problemlerden kaynaklanan kayıpların azaltılacak olmasıdır. GASKĠ Genel Müdürü tarafından yapılan bir basın açıklamasına göre, Ģehirdeki fiziksel ve ekonomik su kayıplarının önlenmesi ile yatırım maliyetlerinin bir buçuk yıl içinde kendini amorti etmesi beklenmektedir. GASKĠ nin diğer bir önemli yatırımı ise Ekim 2009 yılında iģletmeye alınan su deposudur. Kartalkaya Barajından gelen içme suları toplam kapasitesi m3 olan bu depoda toplanmakta ve sonra Gaziantep Ģehir Ģebeke hattına iletilmektedir. Bu yatırımın amacı günlük ücretlendirme periyoduna göre ücretlendirmenin en düģük olduğu gece saatlerinde suyu toplayarak baraj ve diğer kaynaklardan gelen suyu Ģehre transfer etmek için harcanan enerjiyi düģürmektir. Pompalar gece tarifesine kıyasla ücretlendirmenin yüksek olduğu gün içinde çalıģmamakta ve Ģehrin su ihtiyacı bu depo aracılığıyla sağlanmaktadır. GASKĠ ye göre, Aralık 2009 da deponun kullanımı ile kurum % 30 oranında enerji tasarrufu sağlamıģtır ki bu rakam 765,000 TL ( 320,000 ) ye tekabül etmektedir. Eylem tanımı Amaç Hedef İçerik Ekonomik ve fiziksel su kayıplarını önlemek adına su Ģebekesini geliģtirmek. Suyun transferi konusunda enerji tüketimini azaltmak Gaziantep e sağlanan suyun kalitesini arttırmak ġehir su Ģebekesinde mümkün olduğu ölçüde iyileģtirmeler yapmak Uluslararası Standartlar ile Su Denetim Metodları Avrupa ülkelerinde Ģehir suyu Ģebekesindeki su kayıpları ile ilgili detaylı araģtırmalar ve operasyonel uygulamakların geliģtirilmesi Uluslar arası Su Birliği ( IWA) ne katılımları ile gerçekleģtirilebilir. Uluslararası Su Birliği ( IWA) IWA Tanı/Denetim Metotları olarak adlandırılan, su denetim /tanı metodolojileri ve su kayıpları performans indikatörleri ( belirleyicileri ) geliģtiren bir birlik olarak faaliyet göstermektedir. IWA tanı/denetim metodlarından; daha önce gerçekleģmiģ en iyi uygulamaları ve Gaziantep su Ģebeke sistemindeki iyileģtirmeleri takip etmek adına faydalanabilir. Bu denetim sistemi ile evlerde ve Ģebekede sızıntı kaynaklı fiziksel su kayıpları önlenebilir. Page 107

108 Ölçülemeyen Tüketim Sonucu Oluşan İdari Kapsamda Değerlendirilebilecek Su Kayıpları: Yangın söndürme, sokak temizliği, arazöz, kanal inģaatı v.b. bazı kamu hizmetlerinde kullanılan su Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi tarafından ücretsiz olarak sağlanmaktadır. Ġdari kullanım kapsamda değerlendirilen ölçülemeyen su sarfiyatındaki verimsiz kullanımdan kaynaklanan su kayıpları, su ve enerji tasarrufu konusunda taahhütler ve farkındalığın arttırılması ile önlenebilir. Alternatif Bir Su Kaynağı Olarak Göksu Barajı KahramanmaraĢ ın Düzbağ (Helete) Beldesi nde Göksu nehri üzerine planlanan baraj yatırımı Gaziantep e içme suyu temin etmek ve Ģehre kesintisiz su sağlamak adına hayata geçirilebilir. Belediye söz konusu barajdan suyu herhangi bir pompa istasyonu kurmadan yüksek rakımdan cazibe ile temin etmeye yönelmekte, bu da suyun transferinde minimum elektrik enerjisi sarfiyatı anlamına gelmektedir. Projenin 3-4 yılda tamamlanması öngörülmektedir. Proje tamamlandıktan sonra 4 milyon kiģiye içme suyu temin etmek mümkün olacaktır ki bu da Gaziantep ile ilgili demografik öngörüler göz önünde bulundurulduğunda 50 yıldan önce ulaģılması beklenmeyen bir rakamı iģaret etmektedir. GASKĠ çalıģanları ile yapılan görüģmelere göre toplam proje maliyetinin 650 milyon $ ı( TL) bulması beklenmektedir ki Kartalkaya Barajı ndan içme suyu temininin yıllık maliyetinin 15 milyon $ olduğu göz önünde bulundurulduğunda bu yeni proje yatırımı büyük bir birikim anlamına gelmektedir. Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi proje yatırımını uzun dönemli kredi kullanarak hayata geçirmeyi istemektedir. Böylece proje kapsamında enerji kullanımının minimum düzeylere inmesi ile yatırım maliyeti tazmin edilecektir. Gaziantep Su Şebeke Haritası ġehre su teminini kontrol ve izlemek amacıyla su Ģebekesi üzerine kurulu olan SCADA sisteminden faydalanarak bir an önce Gaziantep in su haritası hazırlanmalıdır. Bu su haritasını kullanarak ve küçük bölümler halinde Ģehre odaklanarak sistemdeki zayıflıklar, muhtemel iyileģtirmeler belirlenebilir ve gerekli faaliyetler tanımlanabilir. SCADA sisteminin kurulumuyla sağlanan teknik yeterlilikle problemler düģük maliyetlerle belirlenip, konumlandırılıp, onarılabilir. Ecozone ( Ekolojik kuşak/bölge ) Projesinde GASKİ nin yeri Belediye tarafından yürütülen faaliyetlerde gerekli kanalizasyon altyapısını oluģturmak, atık suyun tekrar kullanımını sağlamak, çatılarda toplanan yağmur sularının kullanılabilirliğinin sağlanması v.b. konuları hayata geçirebilmek adına GASKĠ Ekozone Projesi nde (Ģehrin güneyinde 3000 hektarlık bir alanı kaplayacaktır ) yer almak zorundadır. Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi su yönetimi konusundaki en iyi uygulamalar göz önünde bulundurularak tamamlanacak olan altyapı planlarının tüm süreçlerinde GASKĠ yi projeye dahil etmelidir. Böylece GASKĠ nin Ecozone projesi üzerine yapılan yatırımları teģvik etmek için Ģu Ģebeke haritasını ve su denetim yöntemlerini geliģtirmesi gerekecektir. Eylem fizibilitesi Önerilen program Su temin Ģebekesi üzerinde SCADA sisteminin ilgili alanını geniģleterek mevcut iģlerin devamlılığı Page 108

109 GBB den gelen finansal ve beşeri kaynaklar GASKĠ çalıģanlarından alınan bilgiye göre Göksu Baraj yatırımı 650 milyon $ ( TL) civarındadır Uygulama ve takibi Pilot (kişi ve bölüm) Ortaklar Su hizmetleri ile ilgili yönetim, operasyonlar, dağıtım, bakım ve onarım belediye yetki alanı dahilinde su ve atıksu ile ilgili konulardan sorumlu özerk bir yapı olarak faaliyet gösteren GASKĠ tarafından gerçekleģtirilmektedir. Gaziantep teki su temini ile ilgili yönetim, dağıtım ve transfer konuları tamamıyla GASKĠ kontrolündedir İç takip GASKĠ & Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi ġehir ve Bölge Planlama Daire BaĢkanlığı Takip indikatörleri Performans indikatörleri SCADA sistemi alanı üzerindeki kontrol noktalarının geniģlemesi Göksu Barajı Projesinin mobilizasyonu-hayata geçirilmesi üzerine somut adımlar atılması Su temin sistemindeki su kayıplarının azalması Suyun taģınması esnasındaki enerji sarfiyatındaki düģüģ Hava etkisi kalitesine Hava kalitesi üzerine doğrudan bir etkisi söz konusu değildir. Ancak enerji tasarrufu açısından bakıldığında Türkiye de elektrik enerjisi üretim sisteminin kömüre dayalı olduğu göz önünde bulundurulursa değerlendirmeye alınabilecek ölçüde hava kalitesi üzerinde bir etkisi olacaktır.. Page 109

110 Fiş W3 Atık Su Tesisinin Geliştirilmiş Enerji Verimliliği Eylem W3 Atık su tesisinin ve çamur arıtma projesinin geliģtirilmiģ enerji verimliliği Bağlam Sorunlar & zorluklar Günümüzde büyükģehirlerin karģılaģtığı en önemli sorunlardan birisi, kent nüfusundaki artıģ ve sanayileģmeye paralel olarak atık su arıtma olanaklarına olan ihtiyaçtır. Su ve su yönetiminde yetkili olan belediyelerin, bölgelerindeki potansiyel nüfus artıģını dikkate alarak, bu sorunları aģmak için kapsamlı çözümlere ihtiyaçları vardır ve verimli ve güvenli Ģekilde kanalizasyon suyunun arıtma ve tasfiyesi için modern teknoloji ve ekipmanların sağlanması gerekmektedir. Genel bir çevre yaklaģımı açısından, AB Yönergelerine göre atık üretiminden olabildiğince kaçınılmalıdır. Belli bir dereceye kadar ev atığından (katı atık) kaçınılabilir, ancak belediye kanalizasyon çamuru ndan kaçınılamaz. Eğer atıklar ve yan ürünlerinden kaçınılamıyorsa, ilk opsiyon bu atıkların kullanılması olmalıdır. Belediye kanalizasyon çamuru pratikte, tarım sektöründe toprağı ve yeniden ekimi geliģtirmek için organik gübre olarak kullanılabilir. Eğer bu materyel kullanımı ekonomik olarak uygulanabilir değilse ya da teknolojik olarak mümkün değilse, AB mevzuatı kanalizasyon çamurunun termal kullanımı nı gerektirmektedir. Bu, organik atığın yakıp atılması (insinerasyon) anlamına değil, katı yakıt haline getirilmesi ve sonrasında birincil enerji kaynağı olarak kullanılması anlamına gelmektedir. Bu AB düzenlemesi enerji üretimi için gerekli fosil yakıtların azaltılarak CO 2 salınımının düģürülmesini hedeflemektedir. Modern kanalizasyon suyu arıtma tesisleri, sudan çıkarılan organik ve kirlenmeye neden olan elemanların çoğunu içeren yan ürünler ve çamur üreten bir biyolojik arıtma prosesiyle donatılmıģlardır. Belediye atık suyunun tam arıtması için, çamur için iki ana iģlem hattı vardır: kanalizasyon suyundan elde edilen biyogazdaki enerjinin kullanılması ve çamurun termal olarak kurutulması. Çamurun kurutulmadan sıvı ya da hala %70 85 su içerecek Ģekilde suyu alınmıģ olarak taģınması çok pahalıdır. Çamur taģınması çok yakıt tüketmektedir ve CO 2 emisyonu sebebiyle global ısınmaya ve iklim değiģikliğine katkıda bulunur. UlaĢım mesafesi ne kadar uzun olursa, maliyet de o kadar fazla olur ve sera gazı emisyonları gibi çevresel zararlar o kadar büyük olur. Yapılanlar GASKİ atık su arıtma tesisi GASKĠ atık su arıtma tesisi projesine 1990 da, Ģehrin kanalizasyon sistemine tamamlayıcı olması amacıyla baģlamıģtır. Proje, Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası ndan alınan 56 milyon USD lik kredi ile finanse edilerek, 2022 yılında 2.5 milyon vatandaģlık bir nüfus tarafından üretilecek atık suyun arıtılması hedefiyle 2 aģamada planlanmıģtır. Tesisin inģası, Degremont (Fransa) ve Günal ĠnĢaat ın (Türkiye) iģbirliğiyle yapılmıģtır. Tesis 1999 dan beri operasyondadır ve Ģu anda Avrupa standartları biyolojik arıtma Page 110

111 prensibine bağlı olarak 215,000 m 3 /gün arıtma kapasitesi ile çalıģmaktadır. Tesis 4 üniteden oluģmaktadır: organik tortunun elendiği fiziksel ve biyolojik arıtma tesisi, çamur arıtma tesisi, çamurun suyunun alınması ve kojenerasyon üniteleri. Kojenerasyon ünitesi Atık su arıtma tesisinin elektrik ihtiyacını karģılamak için 1.8 MW kapasiteli bir kojenerasyon tesisi kurulmuģtur den beri, kojenerasyon ünitesinde tesisin elektrik ihtiyacını karģılamak adına 5,272,000 kwh elektrik üretilmiģtir de kojenerasyon ünitesi elektrik üreterek 1,192,000 TL lik (550,000 ) tasarruf sağlamıģtır ve çamur çürütme tankı için gerekli ısı, kojenerasyon ünitesinde üretilen termal enerjiyle karģılanmıģtır. Ayrıca, yan ürün olarak, çamur çürütme tanklarının ısıtılmasında kullanılan ve kalanı da atmosfere zarar vermemesi için biyogaz meģalesinde yakılan biyogaz da üretilmektedir. Biyogazdan elektrik enerjisi üretilmesi durumunda tesisin elektrik ihtiyacının tamamı karģılanabilir. Atık su arıtmasının sonucu olarak, çamur yok etme ünitesinde biyokütle üretilir. Bu yan ürün gübre olarak ve yararlı besinler içerdiğinden tarımda toprak kalitesini arttırmak amacıyla kullanılabilir. (Analiz biyokütlede toksik maddenin bulunmadığını göstermiģtir.) Eylem Tanımı Amaç Hedef İçerik Kanalizasyon suyu arıtma tesisinde ve çamur arıtma tesisinde geliģtirilmiģ enerji verimliliği Kanalizasyon çamurunda arttırılmıģ kalorifik değer Çamur hacminin maksimum azaltılması HoĢ olmayan koku riski olmadankurutulmuģ çamurun güvenli ve uzun vadeli saklanması CO 2 emisyonları azaltılarak çevresel sürdürülebilirlik Su arıtma tesisinin arttırılmıģ kapasitesi Pis su arıtma tesisi kurmak ve GASKĠ nin yeni çamur arıtma projesinin hayata geçirilmesi. Çamur kurutma için atık kaynaklı ısıyı kullanmak Biyogaz genellikle enerji ve ısının kojenerasyonunda kullanılmaktadır. Ancak kojenerasyona uğramıģ ısı tamamen verimli ve maliyeti düģürücü bir Ģekilde kullanılamamaktadır. Biyogazın kojenerasyonu esnasında enerji içeriğinin %30 ila 35 i elektrik enerjisine ve %55 ila 60 ı kullanılabilir ısıya dönüģtürülmektedir. Ortaya çıkan ısının bir kısmı biyogaz üretiminde çamur çürütücüleri/digester ları ısıtmak için gereklidir, fakat geri kalanı farklı kullanımlar için elveriģlidir. Fosil veya yenilenebilir, herhangi bir yakıtın en verimli kullanımı enerji ve ısının kojenerasyonuyla mümkündür. Bu özellikler kojenerasyonu enerji tüketimini ve sera gazı salımını azaltmanın kolay ve tercih edilecek bir yöntemi haline getirmektedir. GASKĠ nin atık su arıtma tesisinde ortaya çıkan çamur, enerji üretimi için arıtma tesisinin kendi ihtiyacını karģılayabilecek yenilenebilir bir kaynaktır. Çamur kurutma bu atık ısısını kullanmak için dört dörtlük bir yöntemdir. GASKĠ nin Atıksu Arıtma Tesisi nde günde 120m3 kanalizasyon atığı üretilmektedir/arıtılmaktadır. Bu atığın kurutulmasıyla kalorik değeri linyit kömürününküne eģit tanecikli bir ürün meydana gelmektedir. Suyu arıtılmıģ çamurun katı içeriğine bağlı olarak kurutma %60 ila 90 lık bir Page 111

112 Eylem fizibilitesi hacim küçülmesi sağlar. An itibariyle GASKĠ yeni bir çamur kurutucuyla kanalizasyon atığı arıtma projesi baģlatmıģtır. Kojenerasyon ünitesi tarafından enerji üretimi esnasında üretilen fazladan ısı, çamur kurutma ünitesine gönderilecek ve orada birincil enerji kaynağı ihtiyacı için verimliliği yüksek, enerji tasarrufu gerçekleģtirilmiģ kapalı bir sistem kurulmuģ olacaktır. KurutulmuĢ çamur projelendirilen yanma ünitesinde yakılacak ve tanecikli bir alt ürün elde edilerek onun da çimento fabrikalarında birincil enerji kaynağı olarak linyit kömürüne yakın ısıl değerlerle kullanılması sağlanacaktır. Uygulanacak proje, var olan sistemde üretilmiģ ısıyı enerji kullanımı için transfer ederek çok yüksek verimlilikte geliģmiģ bir teknolojinin kullanımına neden olacaktır. Proje aynı zamanda kötü kokunun azalmasına da yardımcı olacaktır. Önerilen program GBB den gelen finansal ve beşeri kaynaklar Çamur arıtma (kurutma yöntemi) projesi ihaleye açılmıģtır ve projenin gerçekleģtirilmesinin 2011 in ikinci yarısında tamamlanması beklenmektedir. Yeni projenin maliyeti GASKĠ nin kendi öz sermayesinden karģılanacaktır. Proje var olan tesisin geniģletilmiģ halidir ve gerçekleģtirilecek iģlemler insan kaynakları için hazır durumdadır. Uygulama ve takibi Pilot (kişi ve bölüm) Ortaklar İç takip Takip indikatörl eri Performans indikatörl eri Hava kalitesine etkisi GASKĠ Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı -GASKĠ proje ünitesi Materyal kullanımı için kurutulmuģ çamur miktarı (ton/yıl) Azaltılan sera gazı (CO 2 and CH 4 ) emisyonu Çamur kurutma ünitesinin kurulmasıyla hava kalitesinde iyileģme beklenmektedir. Page 112

113 Process scheme Page 113

114 Fiş W4 Kanalizasyon Tesisi #1 in Genişletilmesinin ve Katı Atık Tesisi # 3 ün Oluşturulmasının Enerji Verimliliği Amaç İçerik GBB ve GASKĠ nin Kanalizasyon Tesisi #1 i geniģletmeleri ve 3. bir tesis oluģturmaları gerekmektedir. Mevcut en iyi teknolojilere dayalı yüksek enerji verimli tesislerin oluģturulmasını amaçlayan bir proje baģlatılabilir. Kanalizasyon tesisleri, hem elektrik hem de ısı bakımından yüksek enerji tüketir. Enerji geri kazanımı ve enerji tasarrufu için bazı teknikler ve dizaynlar mevcuttur, ancak tek tek incelenmeleri gerekmektedir. (Bu tekniklerden bazılarının Gaziantep kanalizasyon tesisinde kullanıldığı bilinmelidir. ÇalıĢmada, yeni katı atık tesisi için hangi çözümlerin geliģtirleceği/dahil edileceği değerlendirilecektir.): Yer çekiminin kullanılması Mikro hidroelektrik geri kazanımı Atık / temiz su için enerji geri kazanımı SıkıĢtırılmıĢ gaz (turbo) ile enerji geri kazanımı Biyogaz üretimi ve kullanımı Ortaklar GASKĠ GBB Bu eylem, projenin Fizibilite çalışması mevcut olduğunda iklim değişikliği uygulama planının daha çok adımıyla detaylandırılabilir. Page 114

115 15. ÇEVRE Etiket Gaziantep Eylem Fişleri Eksen SW1 Sürdürülebilir katı atık yönetimi B Katı atık üretiminin azaltılması B Kamusal akitivitelerin atıklarının azaltılması B SW2 SW3 Atık ayırmanın geliģtirilmesi Çöp sahasında metan geri kazanımının enerji verimliliğinin pekiştirilmesi (sızıntı suyunun arıtılması için termal enerji kullanarak) Gıda yan ürünlerinin metan dönüşümleri B C Fiş SW1 Sürdürülebilir Katı Atık Yönetimi Eylem SW1 Sürdürülebilir Katı Atık Yönetimi Bağlam Sorunlar zorluklar Yapılanlar & Katı atıklar hem Ģehir yönetimi için hem de sera gazı salınımı için önemli bir sorundur. Atık üretimi ekonomi ve nüfus büyümesiyle artmaya meyillidir ve her bir kilogram atık, toplanıp çöp sahasına ya da insineratöre gönderilse de sera gazı üretir. Genel bir çevre yaklaģımı açısından, AB Yönergelerine göre atık üretiminden olabildiğince kaçınılmalıdır ve geri dönüģüm arttırılmalıdır. Atık toplama: Gaziantep Ģehri, GBB alanının tamamında verimli bir atık toplama sistemi yönetmektedir. Bütün katı atıklar çöp sahasına gönderilmektedir. ġehir, yüksek çöp toplama seviyesi ile temiz bir Ģehirdir. Çöp sahası: Mevcut çöp sahası yüksek standartlara göre, yeraltı koruması (pasif bariyer) ve hava koruması (sürekli kapak ve biyogaz toplanması) ile kurulmuģtur. Eylem Tanımı Amaç Nüfusun artması ve ekonomik büyüme, eylem uygulanmazsa, toplanması ve gömülmesi gereken daha çok atık üretimine neden olacaktır. Taplama ve gömme, çöp sahasında enerji geri kazanımı olsa da sera gazı emisyonuna neden olmaktadır. Bazı eylemler atık Page 115

116 üretiminin (minimizasyon ile) ya da çöp sahasına gönderilen atık miktarının (ayırma ve geri dönüģüm ile) azaltılmasını sağlayabilir. Katı atık üretiminin azaltılması (minimizasyon) Kamusal aktivite atıklarının azaltılması (minimizasyon) Atık ayrıģtırmanın geliģtirilmesi Hedef İçerik Bütün sektörler Belediye düzeyinde atık politikası, bu eylem seçildiğinde detaylandırılması gereken özel ve büyük bir tematiktir. Örnek olarak, ĠDEP raporu burada bazı eylem örnekleri sağlamaktadır: Katı atık üretiminin azaltılması o o Plastik torbaların yasaklanması Tüketici tarafından uyarlanmıģ miktarın seçilmesiyle düģük ambalajlı ürünlerin (toptan) teģvik edilmesi. Kamusal aktivite atıklarının azaltılması (minimizasyon) o o o o DüĢük atık üretimi kriterleri ile satın alma politikası, Çift taraflı print etme, Basılı kopya yerine elektronik kopyalı belgeler, Atık ayrıģtırmanın geliģtirilmesi o o o Cam / plastik / kağıt için özverili bir toplama sisteminin kurulması, Yeniden kullanılabilen materyellere dayalı yerel sanayinin teģvik edilmesi, Eylem fizibilitesi Önerilen program Kamu politikası 2012 den baģlayarak adım adım, 2012 katı atık azaltımı iletiģimi 2012 ayrıģtırma projesi 2014 düzenleme ile uygulanabilir. GBB den gelen finansal ve beşeri kaynaklar - Uygulama ve takibi Pilot (kişi ve bölüm) Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı Ortaklar - İç takip Takip indikatörleri Performans indikatörleri Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı - Çöp sahasına gelen atığın azalma %si AyrıĢtırılan çöpün %si Hava kalitesine Atık üretiminin azalmasıyla hava kalitesinin iyileģmesi beklenmektedir. Page 116

117 etkisi Bu eylem, projenin Fizibilite çalışması mevcut olduğunda iklim değişikliği uygulama planının daha çok adımıyla detaylandırılabilir. Page 117

118 Fiş SW2 Çöp Sahasında Metan Geri Kazanımının Enerji Verimliliğinin Güçlendirilmesi Eylem SW2 Çöp sahasında metan geri kazanımının enerji verimliliğinin güçlendirilmesi Bağlam Sorunlar zorluklar Yapılanlar & Çöp sahasındaki sızıntılar biriktirilmekte ancak arıtılmamaktadır. Bu sızıntılar organik atıklarla, tuz ve minerallerle kirlenmiģ durumdadır. Membran metoduyla bir arıtma projesi planlanmaktadır; bu proje arıtma anlamında son derece verimlidir, ancak yüksek miktarda enerji tüketici bir süreçtir. Kojenerasyon Ünitesi: YaklaĢık 1 MW kapasiteli bir kojenerasyon tesisi çöp sahasında kurulmuģ bulunmaktadır ve 5 MW lık bir geniģleme de Ģu an inģaat halindedir. Ancak bu aģamada fark edilmelidir ki ancak elektrik bu Ģekilde geri kazanılabilmektedir. Isı ise genellikle egzoz gazına dönerek kayıp oluģturmaktadır veya hava eģanjörüyle motorun soğutma sistemine gönderilmektedir. Sızıntı suyu biriktirme: Çöp sahasındaki sızıntı sular toplanıp açık bir depoda biriktirilmektedir. Burada doğal buharlaģma kullanılmaktadır, ancak özel bir arıtma yöntemi henüz kurulmamıģtır. Bu amaçlı bir proje üzerinde çalıģılmaktadır (Bkz. Eylemler) Eylem tanımı Amaç Hedef İçerik Sızıntı suyunun enerji verimli bir yöntemle arıtılması Çöp sahası Sızıntı suyu arıtma iki temel yöntemle yapılabilir: Membran filtresi ve/veya buharlaģma. BuharlaĢma süreci kojenerasyon ünitesinden gelen (halihazırda yararlanılmayan) ısıyı ön ısıtma ve sızıntının buharlaģtırılması amaçlı kullanma fırsatını da beraberinde getirir. Sızıntı suyunun kendine has bileģimine bağlı olarak buharlaģma süreci bağımsız bir iģlem olabilir ve ikinci bir etapla tamamlanabilir. Bu ikinci etap da karbon aktif filtreleme veya membran filtreleme olarak gerçekleģtirilebilir. Her Ģartta, ilk buharlaģma süreci ikince etapta arıtılacak sızıntı suyunun hacmini önemli ölçüde (4 ila 10 kat) düģürecektir. Eylem fizibilitesi Önerilen program Kamu politikası 2012 den itibaren aģama aģama harekete geçirilebilecektir Fizibilite araģtırması Page 118

119 2012 Uygulama GBB den gelen finansal ve beşeri kaynaklar Fizibilite araģtırması kapsamında belirlenmelidir. Fiziibilite araģtırmasının maliyeti ile arası olacaktır. Uygulama ve takibi Pilot (kişi ve bölüm) Ortaklar İç takip Takip indikatörleri Performans indikatörleri Hava kalitesine etkisi Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı Çöp sahası müteahhiti Projenin sahibi Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı Bu yöntemle arıtılan sızıntı suyunun m3 ü Membran yöntemine kıyasla tasarruf edilen kwh Membran yöntemine kıyasla gerçekleģtirilen enerji tasarrufu ile dolaylı olarak hava kalitesinin de artması beklenmektedir. Fiş SW3 Gıda Yan Ürünlerinin Metan Dönüşümleri Amaç Gaziantep teki tarım ve tarım sanayiinin bütün yan ürünlerinin verdiği fırsatı kullanarak, biyogaz üretimi, enerji kojenerasyonu ve biyometan üretimi için bir metan biyoproses ünitesi kurulabilir. İçerik Proje aģağıdakileri içerebilir : Özel atık toplama UyarlanmıĢ saklama (tarım ürünlerinin mevsimsel üretimini dikkate alarak) Biyolojik prosesle oranik ürünün metana dönüģmesi için tesis oluģturulması. Kojenerasyon sisteminin kurulması (Gaz motoru, gaz türbini, vb.) Ortaklar OSB Çiftçiler Birliği GAZDAġ Bu eylem, projenin Fizibilite çalışması mevcut olduğunda iklim değişikliği uygulama planının daha çok adımıyla detaylandırılabilir. Page 119

120 16. TARIM Gaziantep Bölgesi nde Tarım Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde bulunan hem Akdeniz ikliminin hem de karasal iklimin etkisindedir. Uzun yazlar sıcak ve kurudur. Akdeniz iklimi sebze ürünlerinin çeģitlenmesine olanak sağlar. Buğday, tahıl çeģitleri arasında birincil öneme sahiptir, mısır ikinci ve arpa ise üçüncü sıradadır. Pamuk üretiminde ciddi bir patlama yaģanmaktadır. Meyveler bakımından, zeytin ve fıstık, üzümle beraber en önemli ürünlerdendir. Tarım, Türkiye deki toplam su tüketiminin %75 inden sorumludur. Mahsul üretim değerinin %50 si sulama çalıģmalarında yaratılmaktadır. Ġthal ikame (mısır ve pamuk) ve ihraç edilen ürünler (meyve ve sebze) yoğun sulama gerektirir. Bu yüzden Gaziantep in tarımı su döngüsüne karģı özellikle savunmasızdır Görülen ve Beklenen İklim Değişiklikleri Türkiye deki ortalama sıcaklık son 40 yılda hafifçe artmıģtır. 60 yıllık kayıtlar kıģ ve ilk bahar derecelerinde hafif bir artıģa iģaret etmektedir, ancak yandaki grafikte de görüldüğü gibi, son birkaç yaz ve son bahardaki değiģimler çarpıcıdır. Son 70 yılın yağıģ verilerinde bir trend farkedilemez. Yine de Güneydoğu Anadolu nun yağıģ verilerinde büyük dalgalanmalar görülmektedir yılında Bölgesel Ġklim Modeli PRCEIS kullanılarak Ġngiliz Met Ofisi nin Hadley Ġklim Tahmin ve AraĢtırma Merkezi tarafından yapılan bir çalıģmaya göre, Türkiye nin iklim evrimi için aģağıdaki sonuçlara varılmıģtır: arasındaki ortalama sıcaklıklar, arasındaki ortalama sıcaklığa göre kıyı bölgelerde 4-5 C, iç kesimlerde ise 5-6 C daha yüksek olacaktır. Hem maksimum hem minimum ortalamalar artacaktır. YağıĢlar batıda %40, doğuda ve kuzeydoğuda ise sadece %5 azalacaktır. OlağandıĢı olayların gerçekleģme sıklığı ısı dalgası, kuraklık ya da sel biçiminde artacaktır. Page 120

121 Türkiye tropikal iklime doğru meyillenecektir İklim Değişikliğinin Tarımda Beklenen Etkileri Bu simulasyonların sonuçları, Türkiye deki tarımın negatif olarak etkileneceğini ve kurak ve yarı kurak alanların yakınındaki yerlerin daha savunmasız olduğunu iģaret etmektedir. Ġklim değiģikliği etkileri özellikle aģağıdakilerle neden olacaktır: Su döngüsünün değiģmesi, alanın sürdürülebilir geliģmesine engel önemli bir sorun: kullanılabilir su kaynaklarında azalmadan dolayı bir baskı ve sulama suyu için artan bir talep beklenmektedir. Üretim dereceli olarak düģmesine sebep olacak Ģekilde tarım alanlarının bozulması ve toprak verimliliğinin azalması: 3 4 C lik bir artıģın ürün verimini %25 35 düģürmesi beklenmektedir. Biyolojik çeģitliliğin azalması, biyo-iklimsel evrelerin değiģmesi ve parazitik ve sağlıksal tehlikeler. Tarım alanlarının erozyon, mikro-organizma kaybı, tuzlanma, çölleģme, vb. ile bozulması iklim değiģikliği bağlamında- Gaziantep in tarım ekonomisi için ve yemek tedariğinin güvenliği için ciddi bir tehlike oluģturmaktadır. Mahsul fiyatlarının %10 45 arası artması ve hammadde daha az bir oranda artması Gaziantep sakinlerini, özellikle az gelirli olanları, doğrudan etkileyecektir ve Ģehrin genel anlamda gıdaya bağlılığını arttıracaktır İklim Değişikliğine Karşı Alınması Gereken Önlemler Bu bağlamda GBB nin, çevrenin direnç kapasitesini arttırmak için acil olarak kırsal ve tarımsal eylemler uygulaması gerekmektedir: DeğiĢen Ģartlara en iyi uyum sağlayan kültürler ve türlerle ilgili bir envanter, sektörün birçok branģı için teknik ve uygulamalarla ilgili çalıģmalar, iklim değiģikliğinin Gaziantep tarımı üstündeki sonuçları ile ilgili kapsamlı bir prospektif analiz yürütülmelidir. Toprak konsolidasyonu, tesviye, drenaj ve çiftçilere mahsul-toprak-su yönetimi öğretilmesiyle çiftlik verimliliğinin geliģtirilmesi. Tarım uygulamalarının, modifikasyonların ve toplu organizasyonların teģvik edilmesi. Ulusal bir gözlem ağına sahip olan DMĠ nin Genel Müdürü ve DSĠ nin Genel Müdürü ile bağlantılı olarak sürekli ve uzn vadeli hava ve hidrografik gözlermleri sistemi kurulması. Ġklim değiģikliği ile ilgili indikatör setinin mevcudiyetini sağlama. Su yönetiminin geliģtirilmesi: toprağın su miktarının takip edilmesi, mevcut su alt yapısının daha iyi kullanılması, sulama yönetimi uygulamalarının geliģtirilmesi, daha verimli su uygulamaları teknolojilerinin elde edilmesi, kuraklık için erken uyarı sistemi. Page 121

122 Bölüm 3 Uygulama Stratejisi Page 122

123 17. İDEP KURUMSAL ÇERÇEVESİ Neden belediye düzeyinde bir İklim Değişikliği Politikası? Yakın zamana kadar küresel iklim değiģikliği politikaları ulusal ve uluslararası seviyelerde değerlendirilmekte idi. Ancak ülkelerin idari ve siyasi yapısına bağlı olarak Ģehirler, eyaletler veya çeģitli idari bölgeler kendi enerji ve iklim değiģikliği politikalarında önemli derecede özerkliğe sahip olabilmektedirler. Ayrıca ulusal ve uluslararası düzeyde alınan kararların çoğunluğu zorunlu olarak yerel seviyede hayata geçirilmektedir. Ġklim değiģikliği azaltımı ve enerji verimliliğiyle ilgili önlemlerin pek çoğu sanayi iģletmeleri, taģıma Ģirketleri, yerel otoriteler, kamu ve özel sektör hizmetleri ve hane bireyleri gibi çok sayıda yerel paydaģı ilgilendiren konular olmalarından dolayı yerinden yönetime dayalı faaliyetlerdir. Gaziantep Ģehri bu sebeple etkili iklim değiģikliği azaltım programları ve sürdürülebilir enerji projeleri uygulayabilecek düzeyde bir coğrafi, idari ve siyasi bir birimdir. Gerçekten de bir iklim değiģikliği azaltım stratejisinin temel özelliği tüm sosyal ve ekonomik faaliyetlere yayılmıģ olmasıdır. Stratejinin ölçeği tek bir sektörle sınırlı kalmamıģtır (Temel olarak sadece iklim içerikli olarak nitelendirebileceğimiz çok az sayıda eylem vardır ve sera gazı emisyonu azaltıcı potansiyelin çoğu sektör temelli ekonomik seviyedeki eylemlere dayalıdır: Verimli bir taģımacılık sistemi, var olan binaların ısıl donanımının iyileģtirilmesi, yeni binalar için enerji verimli inģaat standartlarının yerleģtirilmesi, sanayi sektöründe enerji verimliliği sağlayan süreçlerin ve tesislerin kurulumu vb.) Bunun amacı; tüketici istekleri, sosyal ihtiyaçlar ve çevre kalitesine uygun ve bu niteliklerin farkında bir ekonominin geliģmesine katkıda bulunmaktır. Böylelikle bu strateji tek tek bakıldığında belli belirsiz, ancak tümü göze alındığında son derece kayda değer, geniģ bir çerçevedeki aktiviteleri etkileyebilmektedir. Ġlkim değiģikliğiyle mücadelenin bu yerinden yönetime dayalı yapısı; uluslararası, Avrupalı ve yerel otoriteler tarafından gittikçe daha fazla anlaģılmakta ve dikkat görmektedir. Benzer Ģekilde belediyeler arası iģbirliği organizasyonlarının iklim değiģikliği azaltım ve uyum faaliyetleri için gösterdikleri küresel çabaya ek olarak hazırlanmakta olan Yerel Ġklim Faaliyet Planları ile de geliģtirilmeye ve uygulabmaya çalıģılan yerel inisiyatiflerin kayda değer geliģimine tanık olmaktayız.. (Örneğin Fransa da 200 den fazla Yerel Ġklim DeğiĢikliği Planı uygulanmakta veya değerlendirilmektedir.) Yerel Düzeyde Halk Katılımının Sağlanması İhtiyacı Tüm ülkelerde enerji üretimi ve arzıyla ilgilenen merkezi ya da özerk kurumlar veya güçlü Ģirketler bulunmaktadır. Enerji alanında özel Ģirketlerin söz sahibi olması halinde bile devlet ve ona bağlı kuruluģlar önemli bir düzenleyici role sahiptir; fiyatları, yatırımları ve uluslararası anlaģmaları göz önünde tutarlar. Bu durum enerji arzının bir ülkenin sosyal ve ekonomik geliģim stratejisindeki çok önemli yerine iģaret etmektedir. Enerji alanındaki çevreyle ve iklimle ilgili konuların özellikle dikkate alınması gereken bu toplu stratejik sorumluluk, daha da geliģtirilerek nihai enerji kullanımının verimliliği ve yenilenebilir enerji konuları için de geçerli olmalıdır. Öte yandan genellikle yönetime yakın olan birkaç ana aktörü içine dahil eden arz politikalarının tanımlanması ve koordinasyonu göreceli olarak kolayken, aynı Ģey bireysel yatırım Page 123

124 kararlarını ve toplumun her seviyesindeki bireysel tercihlerin sonucunu içeren talep tarafı için söylenememektedir. Ġklim değiģikliği pek çok aktörün acil tepki vermesi gereken bir konudur. Ġklim değiģikliği hâlihazırda pek çok topluluğu etkileyen bir hal almıģtır ve yakında vatandaģları ve belediyenin servislerini, varlıklarını ve altyapısını da konut, enerji, ulaģım, su ve atık sektörleri- etkileyebilecek düzeydedir. Bu sebeple iklim değiģikliği yerel eyleme geçmek için öncelikli bir alan olmuģtur. Ġklim değiģikliği azaltım ve uyumu amaçlı olarak yerel toplum düzeyinde planlama, uygulama ve izleme faaliyetlerinin yürütülmesine ihtiyaç vardır. Yerel yönetimler sera gazı salımını azaltma ve değiģen iklim Ģartlarına uyum alanında çok önemli bir rol oynamaktadır. Yerel ve bölgesel yönetimler kamuoyunu etkilemek, karar alma ve satın alma gücünü kullanarak bölge halkını yerel iklim eyleminde çok daha hızlı bir gidiģata sokmak için ideal bir pozisyondadırlar. Aynı zamanda merkezi yönetimin çeģitli birimlerine göre daha hızlı plan yapma ve karģılık verme yetisine sahiptirler. Bu durum, onları küresel iklim değiģikliğiyle mücadelede ana aktörler haline getirmektedir Enerji Verimliliğine Dair Engeller ve Diğer İklim Değişikliği Azaltım Çalışmaları Enerji ve karbon fiyatlarının ötesinde enerji verimliliğine ve C0 2 emisyonlarının azaltılmasına çeģitli engeller bulunmaktadır. Enerji fiyatlarının, enerji verimliliğini sağlayan yatırımlardan önemli gelir elde edilmesini mümkün kılan tutarlı bir yapısı olsa bile enerji tasarrufu sağlayan fırsatların çoğu değerlendirilmemektedir. Enerji tasarrufunun maliyeti aynı enerjiyi üretmenin maliyetinden çok daha düģük olsa dahi bu tutumun gerçekleģtirilmediği görülebilmektedir. Tüketiciler için Tüketici davranıģı güçlü bir Ģu anı tercih etme eğilimi göstermektedir. Bu durum, bugünkü yatırımı sınırlandırma eğilimine de iģaret eder ve gelecekte artacak iģlem masraflarını kabul etmeyi içerir. Toplum düzeyinde bu, yüksek kazanç sağlayabilecek enerji verimliliği yatırımlarının yapılmadığı anlamına gelir, dolayısıyla da ortaya çıkan ek enerji ihtiyaçları uygun maliyetli arz yatırımlarıyla karģılanmamaktadır. Sonuç olarak arz-talep yatırımları arasında ciddi bir dengesizlik oluģmakta ve tüketiciler, toplum ve çevre için gereksiz maliyetler yaratılmaktadır. Yatırım kapasitesinin limitleri, tüketicileri sıklıkla en düģük baģlangıç maliyetindeki çözümlere yönlendirmektedir. Örneğin krediyle yeni bir evin inģasını finanse edecek bir aileyi ele alalım. Bankalar kredi karģılığında borç-gelir oranı kullanmaktadır, ancak genellikle enerji verimliliği için yapılan ek yatırımların getireceği düģük enerji maliyetini -daha iyi bir ısıl yalıtım, daha verimli ısıtma ve aydınlanma sistemleri- hesaba katmamaktadır. Kredi olanakları ve kendini finanse etme kapasitesi enerji üreticileri için enerji tüketicilerine oranla hem faiz oranları hem geri ödeme koģulları açısından çok daha üst seviyededir. Son olarak yatırım kararlarını verenler her zaman iģlem maliyetini ödeyenler değildir. Örneğin, yatırımı yapan ev sahibidir, ancak elektrik veya ısınma faturasını ödeyen kiracıdır. Benzer olarak, tüketici seçimleri çoğunlukla otoritelerin belirlediği -yüksek kaliteli bir Ģehir ulaģım sisteminin varlığı gibi- bölgesel geliģim politikalarına dayanır. Page 124

125 Bu nedenlerle, enerji verimliliği için normal bir piyasa anlayıģının koģulları yaratılacaksa arz ve talep tarafları arasında kaldırılması gereken bir ayrılık vardır. Böylece, fiyat konusu piyasa iģleyiģini yönlendirmek için çok temel bir öğe iken, piyasa aksaklıklarını azaltmak için yukarda bahsedilen uygun maliyetli enerji verimliliği politikalarına ve önlemlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu noktada kamu kurumlarının ve özellikle de yerel otoritelerin oynaması gereken önemli bir rol bulunmaktadır. Toplum için Piyasa, orta ve uzun vadeyi, ayrıca kaynakların gitgide tükenmesini, jeopolitik riskleri veya ihtimali düģük olan afetleri hesaba katamamaktadır. Bu sebeple bahsi geçen konulardan ulusal ve yerel düzeyde sorumlu olan birim kamu otoritesidir. Politika üreticilerde, iģ dünyasının liderlerinde, ulusal ve bölgesel düzeyde seçilmiģ temsilcilerde, yerel otoriteye bağlı planlamacılarda, teknik elemanlar ile tüketicilerde enerji verimliliği potansiyeline ve uygulama yöntemlerine, ayrıca diğer iklim değiģikliği azaltım önlemlerine dair bilgi ve ekonomik eğitim eksikliği bulunmaktadır. Çoğunlukla çeģitli faaliyetlerin ve tesislerin enerji tüketimi gibi en basit bilgiler bile yeterince bilinmemektedir. Gaziantep düzeyinde, BüyükĢehir Belediyesi Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı nın hazırlanması proje dizayn edip uygulayabilen mühendislik ve danıģmanlık kapasitesinin artması ihtiyacını doğurmuģtur. Benzer ihtiyaçlar; enerji ölçümü, sayımı ve tasarrufu için kullanılan alet ve ekipmanların piyasasının geniģlemesi ve çeģitlenmesi alanında da doğmuģtur. Ancak enerji verimliliğine ve nihai kullanım verimliliğine ayrılan mali olanaklar kısıtlıdır. Sonuç olarak, önemli bir engel iklim değiģikliği azaltımıyla ilgili politikaların özellikle de karar alıcılar tarafından algılanıģı, yani yöntemin kendisidir. Ġklim değiģikliği azaltım projelerinin çoğu aynı büyük dezavantaja maruz kalmaktadır, politika üreticilerin bakıģ açısından ne hemen göze çarpan (ör. Çatı yalıtımı), ne de göz kamaģtırıcı (ör. Yeni yapı yönetmeliği standartları veya özel bir endüstriyel tesis için ısı kurtarma sistemleri) nitelikte olmaları sebebiyle arka planda bırakılırlar. Örneğin, bir Ģehirde veya ülkede çok büyük bir enerji verimliliği programı baģarılı olarak uygulansa ve binlerce ton hidrokarbon ve CO 2 tasarrufu edilse bile yeni bir enerji santrali veya otoban açılıģı gibi bir seremoni gerçekleģmemektedir. Sera gazı salımındaki düģüģler genel olarak küçük kazançlar olarak sayılırlar. Bu sebeple politikacıların sera gazı azaltımının gerçek değerine ve bunun orta ve uzun vadedeki muazzam kazanımlarına ikna edilmiģ olmaları elzemdir Gaziantep Büyükşehir Belediyesi İklim Değişikliği Eylem Planı Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı, çeģitli faaliyetlerden oluģan bir anahtar teslimi program veya Ģehir planlama belgelerinin bir eki değildir. Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı, sera gazı salımında düģüģ elde etmek için sektörel politikalar ve ilgili faaliyetler ile ekonomik aktörlerin (hane halkları, Ģirketler) karar alma süreçleri arasında tutarlılık sağlamaya çalıģan uzun soluklu bir süreçtir. İklim Değişikliği Eylem Planı (CCAP) tasarlama aşamasında, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi (GBB) bilgi akışından ve karar alma sürecinin koordinasyonundan sorumlu olacak bir lider atamalıdır. Karar alma sürecine de mutlaka çeşitli GBB idarecileri ve kamu ile özel sektör ortakları dahil olmalıdır. Page 125

126 Genel olarak çevre politikalarından sorumlu bölüm ya da Ģube bu liderlik rolünü üstlenir. Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi örneğinde de Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı nın detaylandırılmasının ilk aģamasında bu rolün Çevre Birimi tarafından mükemmel bir Ģekilde yürütüldüğü görülmüģtür. Ancak bu ihtiyaç duyulan liderlik, planla ilgili çalıģmaların sadece çevreyle ilgili birimde yürütülmesi gerektiği anlamına gelmemektedir. Belediye ve onun kontrolündeki birimler düzeyinde liderden beklenen, belediyenin diğer sektörel birimleri arasında CCAP nin amaçları hakkında ortak bir anlayıģ yaratmak ve sektörel planlama belgesiyle bütçe planlamasında aģağıdakileri tanımlamaktır: 1. Sera gazı salımını olumlu yönde etkileyecek yatırımlar; teknik, düzenleyici ve finansal önlemler 2. TartıĢılmakta olan ve sera gazı emisyonlarını azaltma amaçlı olarak içeriği halen azami sonucu elde edebilecek Ģekilde yönlendirilebilecek yatırımlar; teknik, düzenleyici ve finansal önlemler Bu nokta CCAP olgunlaģma sürecinin ileri adımları için çok mühimdir. Belediye tarafından giriģim potansiyeli olarak onaylanana kadar CCAP nin elde edebileceği mali kaynakların çoğu Çevre Birimi nin dıģından gelmektedir. Bu sebeple, esas zorlu iģ karar alma süreçlerini ve ilgili kaynakları sera gazı salımlarını azaltıcı Ģekilde yönlendirmektir. CCAP olgunlaģma sürecinin sonuna kadar, Çevre Birimi en yüksek seviyede politik destekten ve tüm teknik müdürlüklerin iģbirliğinden yararlanmalıdır. Belediye ortakları düzeyinde Çevre Birimi, diğer ilgili sektörel belediye birimleriyle iģbirliği içerisinde bir iletiģim, bilgi paylaģımı ve ortaklık stratejisi geliģtirmelidir. Böylelikle aralarında bir sinerji oluģturarak belediyenin ortaklarının yatırım planlarını ve davranıģlarını vb. olumlu etkileyebilmektedir. Bu durum, CCAP olgunlaģma ve uygulama aģamalarında sinerjiyi ve fikir birliğini kolaylaģtıracak özel eylemler ve önlemler gerektirir: ĠletiĢim araçları, seminerler, kapasite geliģtirme faaliyetleri, teģvikler, sosyal ağ oluģturma, uluslararası turlar vs. Benzer bir strateji ekonomik aktörler düzeyinde (vatandaşlar, hane halkları, şirketler vs.) de gerekli araçlarla ve STK ların, sendikaların ve ticaret odalarının gücü de kullanılarak uygulanmalıdır. CCAP böylelikle geniģ bir yelpazede yer alan farklı kurumsal ve sosyal düzeydeki eylemleri kapsayacaktır. Bu da liderin (CCAP oluşum ve uygulama süreçlerinden sorumlu şube ya da birim) aşağıdakilerden yararlanması gereğini ifade eder: Güçlü bir meşruiyet Yukarda bahsedilen tüm eylemleri ve girişimleri üstlenmek için bu konuya adanmış insan kaynakları ve bütçe. Genellikle bir Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı na dahil olan belediyeler oluģum sürecinde en az bir kiģiyi bu göreve atamakta, uygulama aģamasında ise belediye içinde veya belediyeye bağlı olacak Ġklim DeğiĢikliği Birimi (Paris, Londra, Barselona vb.) olarak özel bir Ģube kurmaktadırlar. Raporun Page 126

127 devamında baģarılı bir CCAP uygulamasının ön koģulu olarak böyle bir kurumun oluģturulmasının ardındaki gerekçelerden ve ana hatlardan bahsedilecektir Gaziantep İklim Değişikliği Kurumu nun Yapılanması için Kılavuz Ġklim değiģikliği politikaları tüm sosyal ve ekonomik beģeri etkinliklere tatbik edilmektedir. Politikaların uygulanabilmesi için ilgili bir eylem planının tasarlanması ve ekonomik doğrudan veya dolaylı olarak iliģkili olan ekonomik aktörlerle uyum içinde yürütülmesi gereklidir. Böyle bir stratejiyle iliģkili tüm ortaklar enerji nihai kullanıcıları, standartları belirleyen otoriteler, tasarımcılar ve geliştirmeciler, belediye yöneticileri, özel Ģirketler vs.- planın hazırlanmasının en baģında, tıpkı uygulama ve değerlendirme aģamalarında olacağı gibi, eyleme dahil edilmelidir. İklim değişikliği azaltımı için kamu sektörü işlevlerini yürütecek bir kamu kurumuna bu sebeple oldukça ihtiyaç duyulmaktadır: Ortaklardan oluģan bir ağın organizasyonu, takip ve değerlendirme projeleri ve ölçümler İklim Değişikliği Kurumlarının Rolü ve Yapısı DeğiĢken pozisyon ve statülerle, nihai enerji kullanım verimliliğini ve diğer iklimle ilgili azaltım stratejilerini kolaylaģtırmak, teģvik etmek ve uygulamakla görevli kamu kuruluģları çoğu OECD ülkesinde ulusal, bölgesel ve yerel düzeyde mevcuttur. (Ör. Fransa bkz. AĢağıdaki kutuda Paris Ġklim Birimi ile ilgili verilen bilgi-, Ġspanya, Ġtalya, Ġngiltere vb.). Bu durum aynı zamanda bazı sanayileģmesini yeni gerçekleģtirmiģ ve ekonomisi geliģmekte olan ülkelerde (Tunus, Güney Kore, Tayland vs.), ayrıca bazı Doğu Avrupa ülkelerinde (Romanya, Macaristan, Ukrayna, Polonya) de görülmektedir. Sera gazı salımındaki azaltım uygulamaları merkezilikten uzak ve çeģitlendirilmiģ faaliyetlerdir. Bu konudaki sorumluluk da hem Ģirketlere, hem de yerel yönetimlere, yerel yönetime dayalı kurumlara, servis sektöründeki firmalara ve hane halklarına aittir. Gaziantep Büyükşehir Belediyesi İklim Değişikliği Eylem Planı nı geliştirmekle yükümlü kurumun görevi, enerji verimliliği ve diğer sera gazı emisyonu azaltım projelerini kendi başına yürütmek değil, ayrıca yapması gereken bu çeşit projelerin gerçekleşmesi ve teknik, ekonomik, sosyal ve çevresel anlamda azami etkiyi yaratması için gerekli koşulları yaratmaktır. Bu nedenle Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi (GBB) Ġklim DeğiĢikliği kurumu karbon yoğunluğu düģük teknoloji ve yönetimlerin her türlü ekonomik sektörde teģvikini, kolaylaģtırılmasını ve desteklenmesini sağlamalıdır. Bu gerçekten de yerel idarelerin geleneksel rolüyle kıyaslandığında yapısı oldukça farklı ve yeni bir kamu hizmetidir. Aynı fikir, merkezi devlet için veya bölgesel ya da yerel düzeylerde de geçerli olabilir. Bu hizmetin gereğince yerine getirilebilmesi için liderlik, diyalog kurma, hızlı müdahale edebilme ve sorunları değerlendirebilme gibi geniģ yelpazede ortakları etkileyebilen yetiler edinilmelidir. Özellikle de karar alma sürecinin yerinde yönetimle gerçekleģmesi bir iklim değiģikliği eylem planının baģarıya ulaģmasının ön koģulu olduğu için kurum, diğer birey, grup ve kuruluģları doğru karar almakta yetkilendirebilmelidir. Page 127

128 GBB İklim Değişikliği Kurumu nun Kurulması için Öneri ÇeĢitli ülkelerde ve coğrafyalardaki tecrübelerden yola çıkarak GBB Ġklim DeğiĢikliği Kurumu nun (GBB ĠDK) kuruluģunda aģağıdaki türde bir yaklaģım önerilmektedir: Türk idari sistemiyle uyumlu olmak üzere GBB ĠDK, GBB ye bağlı olarak kurulabilir. Bu organın son derece vasıflı bir kadrodan oluģan iyi bir yapısı olmalıdır. Hatalı bir noktadan baģlamayı veya belirsizliklerin oluģmasını önlemek ve azami verimliliği sağlama amaçlı olarak bazı ön koģullar yerine getirilmelidir: 1. BaĢarılı olabilmek için, GBB ĠDK nın yerel halkı ve özel sektördeki ortakları, diğer GBB ve ilçe yönetimlerinin servisleri ve özel sektör ile uyumlu bir Ģekilde harekete geçirecek yeterli meģruiyeti ve otoritesi olmalıdır. Bunun için de GBB ĠDK nın net bir yetki alanı olmalı ve Gaziantep BüyükĢehir Belediyesi nin çizgileri belirlenmiģ politikaların uygulanması için en üst seviyede desteğini almalıdır. Boyut olarak küçük olsa da, GBB ĠDK, birbirini tamamlayan çeģitli görevleri aynı anda yürütebilecek, özellikle de teknoloji, ekonomi, çevre, eğitim ve bilgi edinme konularında ortaklarla diyalog ve anlaģmaya özen gösterecek yüksek vasıflı bir kadroya sahip olmalıdır. Bu kadro dikkatle seçilmiģ ve devingen olmalıdır, ayrıca çalıģan personelin hem maaģları düzgün biçimde ödenmeli, hem de sürekli olarak eğitime tabi tutulmalıdır. 2. GBB ĠDK geniģ bir yönetim özerkliğine ve hızlı hareket edebilme yetisine sahip olmalıdır. Bir liderlik ve teģvik organı olarak tercihen geleneksel idareden ayrı bir yeri olmalıdır (ör. Paris Ġklim DeğiĢikliği Birimi). Eğer sistemin yapısı sebebiyle GBB ĠDK nın GBB yönetiminin içinde veya civarında olması gerekiyorsa da ona faaliyetlerinde ve yönetiminde rahatça hareket edebileceği istisnai bir alan yaratılmalıdır. 3. Kurum Ģunlar için yeterli mali kaynağa sahip olmalıdır: Kendi personeli ve ekipmanı, ekonomik araģtırmaları, iletiģim ve bilgiye eriģim amaçlı çalıģmaları, eğitim ihtiyaçları ve ulusal ila uluslararası aktivitelere katılım için harcamalarını karģılayabilmek Ġlgili örnek teģkil edecek veya öncü iģlemlere doğrudan finansal teģvik vermek (enerji denetimleri, hazırlık niteliğinde fizibilite araģtırmaları, gösterge nitelikli iģlemler, yönetim uygulamalarında veya ekipmanlardaki geliģimlerin yaygınlaģtırılması vb.) Bu finansal yollar çeģitli kaynakların birleģtirilmesiyle oluģabilir: GBB bütçesi, GBB nin kamu veya özel sektör ortakları, özel ulusal fonlar, özel sermaye (ulusal veya uluslararası, özellikle GBB nin taahhüdüyle birleģtirilmiģ) ve uluslararası iģbirliği. Bu Ģartlar yerine getirildiği ve belediyenin insan kaynakları izin verdiği takdirde Gaziantep in için uygun olabilecek bir yaklaģım GBB nin sorumluluğu altında ancak finansal ve idari olarak özerk bir Ġklim DeğiĢikliği Birimi veya Merkezi kurmaktır. Birimin pozisyonu önemli olacaktır, çünkü eğer sadece GBB Çevre Birimi nin sorumluluğu altında olursa yeterince etkili olamayacaktır. Ancak doğrudan Belediye BaĢkanı na bağlı olduğu takdirde daha yüksek baģarıya ulaģır, çünkü iklim değiģikliği azaltımı tüm sektörlerin faaliyetlerini hedef almaktadır. ġehrin iklim değiģikliği politikası için kullanılabilecek mali ve beģeri kaynaklar kısıtlı olduğu takdirde, en iyi çözüm böyle bir Birim ya da Merkez kurmak olmayacaktır, çünkü kritik kitleye ve ihtiyaç duyulan yetki, rekabet ve fonlara eriģememe riski oluģacaktır. Bu durumda, ortakların harekete geçirilmesi ve Page 128

129 yukarda açıklanan görevler GBB nin idari düzeneğinin içinde, halen yukarda tanımlanan Ģartlar göz önünde bulundurularak organize edilebilir. Bu maksatla genel merkez görevi görecek ve iklim değiģikliği politikalarının gelen Ģehir politikalarına entegrasyonunu sağlayacak bir iklim değiģikliği ünitesi doğrudan Belediye BaĢkanı na veya Genel Sekreter Yardımcısı Ġbrahim EVRĠM e bağlı olarak kurulabilir. Bu merkez ayrıca Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı nı güncelleme, teģvik ve destek planları yapma ve ortaklardan oluģan ağa liderlik etme görevlerini üstlenmelidir. Birim, diğer GBB yöneticileri ve servisleri çevre, Ģehir planlama, destek hizmetleri, ulaģım, enerji vb.) tarafından da desteklenmelidir. Böyle bir organizasyon Ģeması tam yetkili bir GBB ĠDK ya geçiģ yolunda önemli bir aģama oluģturabilir. Ġklim değiģikliği birimi ayrıca GBB nin Çevre Koruma ve Kontrol Daire BaĢkanlığı na entegre olarak da çalıģabilir, ancak bu durum birimin tüm sektörlere etki etmesi yaklaģımını sınırlandıracaktır. Kalıcı ve sadece iklim değiģikliğine yönelik kurumlar oluģturmanın en büyük avantajı bu yaklaģımın tutarlılığı ve tüm kapasitenin iklim değiģikliği stratejisinin oluģturulması ve uygulanması için kullanılmasıdır. Bunun için ön koģullar en yüksek düzeyde siyasi irade, hareket özgürlüğü ve özerk yönetim, yüksek vasıflı insan kaynakları istihdamı ve mali kaynak kullanımıdır. Page 129

130 Paris İklim Birimi 2008 yılında Paris ġehri Fransız Çevre ve Enerji Yönetimi Birimi nin (ADEME) desteğiyle kurulan Paris Ġklim Birimi, Paris in Ġklim Planı nı desteklemeyi amaçlayan çok paydaģlı bağımsız bir dernektir. Amacı böylece enerji verimliliğini, yenilenebilir enerji geliģtirilmesini ve iklim değiģikliyle mücadele eden herhangi bir eylemi (konut, ulaģım, iletiģim sektöründe vs.) teģvik etmektir. Birimin 3 temel görevi vardır: Paris lilere ve çevredeki paydaģlara iklim değiģikliğiyle mücadele eden eylemler uygulayabilmeleri için bağımsız ve ücretsiz bilgi, tavsiye ve teknik destek sağlamak. Ayrıca 8 danıģmandan oluģan bir Enerji Bilgi Noktası barındırmaktadır. Enerji tasarrufları ve iklim değiģikliğiyle mücadele konularında karģılaģtırmalı değerlendirme ve bilgiyi yayma faaliyetlerini üstlenmek. Birim, eğitim materyali toplayarak, etkinlikler, konferanslar ve eğitimler düzenleyerek bu alandaki tekniklerin ve en iyi uygulamaların vitrini olmayı amaçlamaktadır. En güncel ideal uygulamalardan haberdar olmak için yerel, ulusal ve Avrupalı paydaģlarla, özellikle de diğer benzer birimlerle kamu sektöründe ve özel sektörde ortaklıklar oluģturmalıdır, AraĢtırmalar yapmak ve sera gazı salımı azaltım ve uyum stratejilerini 2020 ve 2050 Ġklim Planı nın amaçlarıyla aynı çizgide tutmak. Bu görev, eylemleri üstlenecek aktörlerin tanımlanmasını ve koordinasyonunu, ortaklıkların ayarlanmasını ve ulusal ile uluslararası projelere cevap verebilecek yetide olmayı içermektedir. Birim çeģitli kategorilerden aktörleri bir araya getirmektedir: yerel yönetimler (Paris Ģehri veya Ilede-France bölgesi gibi), iklim veya çevre temalı çalıģan kamu idari kurumları (e.g. ADEME, Météo- France vb.), taģıma Ģirketleri (metro için RATP, demiryolları için SNCF), enerji iģletmecileri (EDF, Paris Bölgesel Isıtma ġirketi) sosyal konut organizasyonları, yüksek eğitim kurumları, özel Ģirketler, enerji ve çevre alanındaki dernekler. Bu görevleri yerine getirmek için birimin 27 kiģiden oluģan bir ekibi ve 3 departmanı bulunmaktadır: Birimin temel faaliyeti olan Tavsiye ve Destek Departmanı. Bu departmanın içinde üç grup çalıģmaktadır: EIE grubu (8 danıģman), Ortak mülkler grubu (9 danıģman) ve yakıt kıtlığıyla mücadele eden yeni bir grup (3 danıģman). Bilgi ve ĠletiĢim Departmanı Strateji ve Projeler Departmanı. Birimin %50 sinden fazlası kamu fonlarından (ADEME, Ile de France Bölgesi ve Paris Belediyesi) gelen 1.8 milyon luk yıllık bütçesi vardır. DanıĢmanlık faaliyetlerinin bağımsızlığını sağlamak için enerji tedarikçileri tarafından fon kabul edilmemektedir. Page 130

131 İklim Değişikliği Birimi / Kurumu nun Görevleri : Görev 1: Gaziantep in İklim Planı nı yönetmek, koordine etmek ve kontrol etmek Bu görev Birim / Kurum un ana faaliyeti olacaktır. 1. Gaziantep İklim Planı eylemlerini hızlandırma, koordine etme ve yönetme Gaziantep Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı nın amaçları iddialıdır ve GBB yöneticilerinin ve bölgesel aktörlerin istek ve dinamizmine bağlıdır. Birim/Kurum, Ġklim Planı nı canlı ve gittikçe geliģen bir araç haline getirmek için ortaklar arası iģbirliğini düzenlemek ve canlandırmakla yükümlüdür. Ayrıca eylemlerin gerçekten uygulandığından emin olunmasını sağlayacak ve bölgedeki iklim değiģikliğiyle mücadele amaçlı sera gazı salımı azaltım ve uyumu için daha da ileri stratejiler ve ortaklaģa yürütülecek projeler önerecektir. Bu amaçla Birim/Kurum ilgili paydaģları ve teknik ortakları bir araya getirerek tematik çalıģma grupları kuracak ve uygulama yöntemlerinin, finansal ve teknik yolların, paydaģların sorumluluklarının ve oynaması gereken rollerin, zaman çizelgesinin vb. tartıģılmasını sağlayacaktır. Grupların konusu Ģunlar gibi olabilir: Planlama ve sera gazı etkisi, ulaģım sektörünün çevresel etkisi, medya yoluyla iklim değiģikliği hakkında farkındalık arttırma, Ģirketlerde elektrik tüketimi azaltma vb. 2. Yürürlükte olan eylemleri gözlemleme, kontrol etme ve değerlendirme Ġklim Planı nın etkili olarak izlenmesi, eylem planının durumu hakkında görüģ edinmeyi ve uygulamalarla sonuçlarını hızlıca değerlendirip programı ona göre güncellemeyi mümkün kılacaktır. Uygulama, ona özel sonuç ve genel amacı ele alabilmek için programın değerlendirmesinin üç aģaması dikkate alınmalıdır: 1/ Uygulamanın izlenmesi ve değerlendirilmesi: Eylemlerin uygulanabilmesi için kaynakların etkin bir Ģekilde kullanılıp kullanılmadığı, 2/ Eylemlerin izlenmesi ve değerlendirilmesi: Eylemlerin etkin sonuçlarını (eylem fiģlerinde tanımlanan göstergelere göre) ve sera gazı salımını azaltma, hava kalitesi ve eylem/sektör düzeyinde enerji tasarrufu konularına etkisini kontrol etmek. Bu izleme, proje grubuna ve GBB ye hem yüksek etkili eylemleri değerlendirme olanağı sağlar, hem de hangi eylemlerin tekrar ele alınıp üzerinde düģünülmesi gerektiği konusunda fikir verir. Ayrıca Birim/Kurum a GBB yönetimindeki paydaģlarla ve seçilmiģ yetkililerle raporlama ve değerlendirme yapılırken amaç ve argümanlara uygun öğeler sunmayı sağlar. 3/ Genel amaçların izlenmesi: Sera gazı salımının düģürülme miktarına, hava kalitesindeki değiģikliğe ve Ģehirdeki tüm sektörlerdeki enerji tasarrufuna bakılarak programın küresel etkisinin incelenmesi gereklidir, ancak aynı zamanda programın kamu politikalarına, paydaģların aidiyetine ve uzmanlık geliģtirme alanlarındaki etkisine de bakılmalıdır. Birim/Kurum, bir izleme aracının yardımıyla her eylem için ayrı ayrı amacını, ayrılan bütçeyi, içeriği ve ortakları, performans göstergelerini, sera gazı salımını azaltma ve enerji tasarrufu alanlarındaki etkisini, umulan durumla elde edilen durum arasındaki farkı ve karģılaģılan zorlukları sergileyecektir. Düzenli olarak da bu izleme aracını güncellemesi gerekecektir. Birim/Kurum, bu araçla Gaziantep teki Page 131

132 sera gazı salımı durumu ve bunun geliģimi hakkında küresel bir bakıģ edinebilmek için eylemlerin etkilerine dayalı verileri derleyip toplayacaktır.. Görev 2: Temel ölçüt ve projeler 1. En iyi uygulamalar ve teknolojiler için vitrin niteliği taşıma Birim/Kurum, Gaziantep te, Türkiye de veya yurtdıģında gözlemlenen en iyi uygulamaların ve teknolojilerin nüfuz etmesini teģvik etmek için kapsamlı haber alma faaliyetleri gerçekleģtirecektir. Ayrıca iklim değiģikliği alanında faaliyet gösteren Gaziantep teki giriģimleri tecrübe ve uzmanlık aktarımı vasıtasıyla geliģtirecek ve teģvik edecektir. Bunun için Birim/Kurum Ģunları yapacaktır: Yerel uzmanlar, araģtırmacılar veya bilimsel kurumlar ve Ģirketlerden oluģan yoğun bir ağ oluģturma faaliyeti yürütmek ve bölgesel aktörler için fikir ve tecrübelerin aktarılacağı bir platform oluģturmak; Ulusal ve uluslararası ağlara katılmak. Örneğin: o o o o o Yerel enerji ajanslarının ağı: Günümüzde Avrupa da 400 den fazla enerji ajansı bir ağ oluģturmuģtur ve yerel halklarına destek olmak için çalıģmaktadır, Energie-Cités: Kendi enerji geleceklerini yaratmak isteyen Avrupa daki belediyelerin oluģturduğu dernek ICLEI Sürdürülebilirlik için Yerel Yönetimler, 1220 den fazla yerel yönetim üyesinin sürdürülebilir kalkınma için çalıģtığı dernek Sürdürülebilir Enerji için Uluslararası Ağ (INFORSE), çevreyi koruyup fakirliği azaltmayı amaçlayan çevreyle ilgili organizasyonlardan oluģan ve kar amacı gütmeyen uluslararası bir ağ vb. Uluslararası giriģimleri ve müzakereleri takip etmek. 2. Yerel düzeyde projeler başlatmak ve uluslararası projelerle programlara katılmak Birim/Kurum Ģunları yapacaktır: ġehir için en önemli ve sembolik değeri yüksek, yaratıcı projelerin tasarlanmasına katılmak ve bunları teģvik etmek; Ulusal ve uluslararası proje çağrılarına cevap önerileri için kaynak oluģturmak; Uluslararası iģbirliğini cesaretlendirmek ve Uluslararası Finansal KuruluĢlar ile Uluslararası Ġklim Ġnisiyatifi fonları tarafından karģılanan uluslararası birleģik projelere ve programlara katılmak. Görev 3: İletişim, bilgi, tavsiye ve eğitim faaliyetleri Birim / Kurum, tüm sektörlerde doğrudan ya da dolaylı olarak iletiģim, bilgi aktarımı, eğitim ve tavsiye hizmetlerinin uygulanması görevini üstlenecektir. Birim/Kurum un bu alandaki nihai rolü, GBB nin Page 132

133 Eylem R2 ye yani Enerji Bilgi Noktaları nın oluģturulmasına ve Eylem S1-2 ye yani Yerel Enerji Birimi nin kurulmasına yönelik seçimlerine bağlı olacaktır. Page 133

134 17.4. Kurumsal Düzen Seçenekleri Kurumsal organizasyonun iki Ģekilde oluģturulması mümkündür: İklim Değişikliği Kurumu ġema 1: Enerji Bilgi Noktaları ve Yerel Enerji Kurumu bağımsız organlardır. Enerji Bilgi Noktaları konut sektörü için iletiģim, bilgi, tavsiye ve eğitim faaliyetlerini üstlenirken Yerel Enerji Kurumu kamu yönetimlerine ve özel servis sektörüne aģağıdaki Ģemaya göre odaklanır. Ġklim değiģikliği Birimi/Kurumu tümüyle veya ortaklarıyla birlikte onların faaliyetlerini finanse etme ve onlara yol gösterme görevi görür. Tüm Enerji Bilgi Noktaları nın danıģmanlarına bir koordinatör ve Yerel Enerji Kurumu na yetkili bir sözcü atar. Page 134

135 İklim Değişikliği Birimi ġema 2: Enerji Bilgi Noktaları ve Yerel Enerji Kurumu nun aktiviteleri, birkaç farklı bölümden oluģan ve hedef odaklı olarak düzenlenmiģ Ġklim DeğiĢikliği Birimi/Kurumu tarafından üstlenilmektedir. Enerji Bilgi Noktaları nın danıģmanları Birim/Kurum tarafından istihdam edilmektedir ve kamu yönetimleri ile küçük ve orta ölçekli iģletmelerde bir adet personel iklim değiģikliği konularını ele almak üzere ayrılmıģtır. ÇeĢitli ara basamaklar veya seçenekler de düģünülüp üretilebilir. Doğal olarak Enerji Bilgi Noktaları yakınlık gerektiren bir hizmettir, çünkü danıģmanların nihai tüketiciye yakın olmaları gerekmektedir. Bu sebeple danıģmanların Ģehre dağılmıģ olmalarını ve ilçe belediyeleri veya yerel dernekler gibi yerinden yönetilen yapılar tarafından istihdam edilmesini önermekteyiz. Ġlk adım olarak, yerel enerji kurumu Ġklim değiģikliği Birimi/Kurumu tarafından yürütülebilir. Daha sonra bağımsız ve özerk bir yapının faydalı olacağı görülürse bu aģamaya geçilebilir. Page 135

136 Önerilen Kurumsal Çerçeve: Sentez AĢağıdaki Ģema, Gaziantep Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı için önerilen kurumsal çerçeveyi göstermektedir. Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı yönetimi için daha önce iki seçenek betimlenmiģtir: Doğrudan Belediye BaĢkanı na veya Genel Sekreter Yardımcısı Ġbrahim EVRĠM e, ya da GBB yönetimindeki en uygun departmana (muhtemelen Çevre Daire BaĢkanlığı na) bağlı bir Ġklim DeğiĢikliği Birimi nin oluģturulması, Bağımsız, özerk, bu amaç için düzenlenmiģ bir Ġklim DeğiĢikliği Kurumu nun kurulması. Projenin ve Birim ya da Kurum un genel yönetimi ile Birim/Kurum (idari komite, raporlama, paydaģlar vs.) için düģünülen boyut ve ayrılacak bütçe, ikinci aģamada, yani Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı nın stratejisi ve ölçeği onaylandığında belirlenmelidir. Page 136