DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER

Transkript

1 DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER İktisadi Araştırmalar Bölümü Haziran 211 OECD Mayıs ayında yayımlamış olduğu Ekonomik Görünüm raporunda, dünya ekonomisine ilişkin risklere dikkat çekerek küresel ekonomik krizin henüz sona ermemiş olabileceğini belirtmiştir. OECD, emtia fiyatlarındaki gelişmelerin etkisiyle küresel enflasyondaki artışı en önemli risk unsuru olarak gördüğünü açıklamıştır. Japonya da yaşanan deprem ile Orta Doğu ve Kuzey Afrika daki gerginlikler nedeniyle 211 yılının ilk çeyreğinde piyasaların odağından uzaklaşan Euro Alanı na ilişkin borç sorunları son dönemde yeniden gündeme gelmiştir. Kredi derecelendirme kuruluşları Yunanistan ın kredi notunu düşürmeye devam etmişlerdir. Kuruluşlar tarafından yapılan açıklamalarda genel olarak kamu maliyesine ilişkin zayıf görünümün not indirimlerinde etkili olduğu ifade edilmiştir. Ayrıca, ay sonuna doğru IMF nin Yunanistan a yönelik yardım paketinin Haziran ayındaki diliminin ödemesini yapmayabileceğini açıklaması risk algılamasının daha da yükselmesine neden olmuştur. Küresel ekonomik toparlanma sürecinde önemli bir rol oynayan gelişmekte olan ülkelerdeki ekonomik aktivitenin önümüzdeki dönemde daha ılımlı bir seviyede gerçekleşebileceği yönündeki işaretler piyasalardaki iyileşmenin sürdürülebilirliğine dair endişelerin gündeme gelmesine neden olmuştur. Diğer gelişmekte olan ülkelere paralel 2 yılında ve 211 yılının geride bıraktığımız döneminde hızlı büyüme kaydeden Türkiye ekonomisinin de önümüzdeki dönemde yavaşlayacağı tahmin edilmektedir. TCMB iç ve dış talep koşullarındaki ayrışmanın belirginleşmesi nedeniyle cari açıktaki gelişmelerin Türkiye ekonomisine ilişkin kırılganlıkları artırdığını belirtmiştir. TCMB nin sıkılaştırıcı yönde almış olduğu önlemlere ek olarak önümüzdeki dönemde diğer kamu otoritelerinin de benzer yöndeki uygulamalarıyla birlikte cari açıktaki genişlemenin ivme kaybedebileceği düşünülmektedir. İÇİNDEKİLER Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler... 2 Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler... 3 Bankacılık Sektöründeki Gelişmeler... 6

2 İktisadi Araştırmalar Bölümü Haziran 211 OECD, küresel ekonomiye ilişkin risklere dikkat çekti. DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD), Mayıs ayında yayımlamış olduğu Ekonomik Görünüm raporunda, dünya ekonomisine ilişkin risklere dikkat çekerek küresel ekonomik krizin henüz sona ermemiş olabileceğini belirtmiştir. OECD, emtia fiyatlarındaki gelişmelerin etkisiyle küresel enflasyondaki artışı en önemli risk unsuru olarak gördüğünü açıklamıştır. Bununla birlikte, başta gelişmiş ülkelerde olmak üzere kamu maliyesine ilişkin belirsizliklerin piyasalar üzerinde baskı oluşturabileceğini vurgulamıştır. İşgücü piyasalarında ise toparlanma işaretlerinin görülmesine karşılık, işsizlik oranlarının halen kriz öncesi seviyelerin üzerinde olduğunu ifade etmiştir. Euro Alanı nın borç sorunları yeniden gündemde Yunanistan ın kredi notu düşürüldü. Yavaşlama işaretleri TCMB, Finansal İstikrar Raporu nu açıkladı. Japonya da yaşanan deprem ile Orta Doğu ve Kuzey Afrika daki gerginlikler nedeniyle 211 yılının ilk çeyreğinde piyasaların odağından uzaklaşan Euro Alanı na ilişkin borç sorunları son dönemde yeniden gündeme gelmiştir. Mayıs ayında IMF, Portekiz e yönelik hazırlanmış olan 78 milyar tutarındaki yardım paketini açıklamıştır. Böylece Portekiz, Yunanistan ve İrlanda nın ardından yardım talep eden üçüncü Avrupa ülkesi olmuştur. Kredi derecelendirme kuruluşları Yunanistan ın kredi notunu düşürmeye devam etmişlerdir. Kuruluşlar tarafından yapılan açıklamalarda genel olarak kamu maliyesine ilişkin zayıf görünümün not indirimlerinde etkili olduğu ifade edilmiştir. Son indirimlerle birlikte Yunanistan ın kredi notu yüksek düzeyde spekülatif seviyeye düşürülmüştür. Bununla birlikte, ay sonuna doğru IMF nin Yunanistan a yönelik hazırlanan yardım paketinin Haziran ayındaki diliminin ödemesini yapmayabileceğini açıklaması risk algılamasının daha da yükselmesine neden olmuştur. Euro Alanı Maliye Bakanları Başkanı Juncker ise Yunanistan a yönelik düzenlemelerin Haziran ayında netlik kazanacağını açıklamıştır. Küresel ekonomik toparlanma sürecinde önemli bir rol oynayan gelişmekte olan ülkelerdeki ekonomik aktivitenin önümüzdeki dönemde daha ılımlı bir seviyede gerçekleşebileceği yönündeki işaretler piyasalardaki iyileşmenin sürdürülebilirliğine dair endişelerin gündeme gelmesine neden olmuştur. Nitekim, son açıklanan veriler Çin de para politikasındaki sıkılaşmanın ekonomik aktivite üzerinde etkili olmaya başladığına işaret ederken, Hindistan da son çeyreğin en düşük büyümesini kaydetmiştir. Diğer gelişmekte olan ülkelere paralel 2 yılında ve 211 yılının geride bıraktığımız döneminde hızlı büyüme gösteren Türkiye ekonomisinin de önümüzdeki dönemde yavaşlayacağı tahmin edilmektedir. TCMB nin Mayıs ayında yayımlamış olduğu Finansal İstikrar Raporu na göre Türkiye ekonomisine ilişkin riskler genel olarak gerileme eğilimi sergilemiştir. Bununla birlikte, TCMB iç ve dış talep koşullarındaki ayrışmanın belirginleşmesi nedeniyle cari açıktaki gelişmelerin Türkiye ekonomisine ilişkin kırılganlıkları artırdığını belirtmiştir. TCMB nin sıkılaştırıcı yönde almış olduğu önlemlere ek olarak önümüzdeki dönemde diğer kamu otoritelerinin de benzer yöndeki uygulamalarıyla birlikte cari açıktaki genişlemenin ivme kaybedebileceği düşünülmektedir. 1

3 İktisadi Araştırmalar Bölümü Haziran 211 Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler İkinci niceliksel genişlemenin sonuna yaklaşılırken ABD de aşağı yönlü riskler artıyor. ECB den borç sorunu vurgusu Japonya da depremin ekonomiye olumsuz etkileri sürüyor. ABD Merkez Bankası nın (Fed) Kasım ayından bu yana sürdürmekte olduğu tahvil alım programı çerçevesinde ABD ekonomisinde tedrici bir iyileşme gözlenmiştir. Bu çerçevede, Fed son toplantısında Haziran ayı sonunda programın planlandığı şekilde sona erdirileceğini açıklamıştır. Ancak, Mayıs ayında ABD de açıklanan veriler iktisadi faaliyete ilişkin aşağı yönlü risklerin arttığını göstermektedir. Nitekim, birinci çeyrekte ABD ekonomisi %1,8 ile beklentilerin altında büyümüştür. Öte yandan, işgücü piyasasının baskı altında olduğu, işsizlik maaş başvurularındaki artışın işsizlik oranına yansıdığı görülmektedir. Nisan ayında işsizlik oranı %9 düzeyine yükselirken konut piyasasında henüz belirgin bir toparlanma kaydedilememiştir. Avrupa Merkez Bankası (ECB) Mayıs taki toplantısında bir önceki ay 2 baz puan artırdığı politika faizini değiştirmeme kararı almıştır. ECB Başkanı Trichet toplantının ardından yaptığı açıklamada iktisadi faaliyetin olumlu seyrini sürdürdüğünü ancak genel enflasyon düzeyi üzerindeki baskıların devam ettiğini ve enflasyonun önümüzdeki aylarda %2 nin üzerinde seyredeceğini belirtmiştir. Öte yandan, bir önceki açıklamalarıyla karşılaştırıldığında Trichet in Euro Alanı ülkelerinde yaşanan kamu maliyesine ilişkin sorunlara daha fazla dikkat çektiği görülmektedir. Bu çerçevede, Trichet, ülke bazında aşağı yönlü risklerin tüm Euro Alanı ekonomisine yayılabileceği riski bulunduğuna dikkat çekmiştir. Japonya Merkez Bankası (BoJ) 2 Mayıs taki toplantısında politika faizini değiştirmeyerek %-, aralığında tutmuştur. BoJ yaptığı açıklamada deprem nedeniyle üretimin belirgin yavaşlaması paralelinde ihracatın önemli ölçüde azaldığını belirtmiştir. Bununla birlikte, iç talebin de zayıfladığını vurgulamıştır. 27 Mayıs ta kredi derecelendirme kuruluşu Fitch kamu borç stoku GSYH sinin %2 una ulaşan Japonya nın kredi notu görünümünü negatife çevirdiğini açıklamıştır. Kaynak: IIF Çin Merkez Bankası zorunlu karşılıkları artırdı. Mayıs ayında /$ paritesi geriledi. Çin Merkez Bankası (PBC) 12 Mayıs ta zorunlu karşılık oranlarını baz puan artırarak ekonomiyi soğutmak için aldığı önlemlere Mayıs ayında da devam etmiştir. Son enflasyon verisinin %,3 ile beklentilerin üzerinde artış kaydetmesi de Çin de sıkılaştırıcı yönde politikaların devam edebileceğine işaret etmektedir. ECB nin faiz kararının ardından ABD Merkez Bankası ve Avrupa Merkez Bankası nın politika faizleri arasındaki farkın açılmayacağı yönündeki görüşler güçlenmiştir. Öte yandan, Yunanistan ın borçlarını yeniden yapılandırabileceğine yönelik haberler gündeme gelmiştir. Mayıs ayı başında son 1, yılın en yüksek seviyesinde bulunan /$ paritesi, söz konusu gelişmelerin ardından sert bir düşüş kaydetmiştir. Yunanistan a ilişkin risklerin gündemdeki yerini koruması ise ayın geri kalanında /$ paritesinin yatay bir seyir izlemesine neden olmuştur. 31 Mayıs itibarıyla /$ paritesi 1,4212 seviyesinde gerçekleşmiştir. 2

4 May.11.May.11 8.May May May May.11 2.May May May May.11 İktisadi Araştırmalar Bölümü Haziran 211 1, 1,48 1,46 /$ Paritesi Yunanistan ın Borç Sorununun Gündeme Gelmesi 1,44 1,42 ECB Faiz Kararı 1,4 Kaynak: Reuters Mayıs ayı başında gerileyen emtia fiyatları yeniden yükseliş eğilimine girdi. Mayıs ayı başında küresel büyümeye ilişkin endişeler paralelinde petrol fiyatları aşağı yönlü bir seyir izlemiştir. Öte yandan, özellikle Euro Alanı nda borç sorunu yaşayan ülkelere ilişkin risklerin gündeme gelmesi güvenli liman alımlarıyla altın fiyatlarının yeniden yükselmesine neden olmuştur. Petrol fiyatları ise kaydettiği düşüşün ardından bir miktar toparlanarak yatay bir seyir izlemiştir. 31 Mayıs itibarıyla Brent türü petrol ve altın fiyatları sırasıyla $/varil 124 ve $/ons 1.64 düzeyinde gerçekleşmiştir. Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler Sınai üretim artışı ivme kaybediyor. Mevsimsellikten arındırılmış KKO gerileme eğiliminde İşsizlik oranında gerileme devam ediyor. Nisan da ithalat hız keserken, ihracat ivme kazandı. Yılın ilk çeyreğine ilişkin açıklanan sınai üretim verileri, 2 yılının son çeyreğindeki güçlü büyümenin bir miktar ivme kaybetmekle birlikte devam ettiğine işaret etmektedir. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış veriler incelendiğinde ise, sınai üretimin Şubat ve Mart ta aylık bazda gerileme kaydettiği dikkat çekmektedir. TCMB nin aldığı para politikası tedbirleri paralelinde sınai üretimdeki ivme kaybının önümüzdeki aylarda da devam edeceği tahmin edilmektedir. Kapasite kullanım oranı (KKO) Mayıs ayında 2 un aynı ayına göre 1,9 puan artarak %7,2 seviyesinde gerçekleşmiştir. KKO geçtiğimiz yılın üzerinde seyretmekle birlikte halen krizden önceki seviyelerin altındadır. Mevsimsellikten arındırılmış veriler incelendiğinde ise KKO nun Nisan ve Mayıs aylarında aylık bazda gerilediği dikkat çekmektedir. Bu durum sınai üretiminde önümüzdeki aylarda beklenen ivme kaybını teyit etmektedir. Hanehalkı İşgücü Anketi verilerine göre, mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranının gerilemeye devam ettiği görülmektedir. Şubat 211 itibarıyla geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre tarım dışı istihdam 1 milyon 2 bin kişi artmıştır. Nisan ayında ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre %26, artışla $11,9 milyar, ithalat ise %4,2 artışla $21 milyar düzeyinde gerçekleşmiştir. İhracat 211 yılının en yüksek oranlı aylık artışını, ithalat ise en düşük aylık artışını gerçekleştirmiştir. Böylece, Nisan ayında dış ticaret açığı piyasa beklentilerinin altında ve $9,1 milyar, ihracatın ithalatı karşılama oranı ise %6,8 düzeyinde gerçekleşmiştir. Ocak-Nisan dönemi incelendiğinde, bir önceki yılın aynı dönemine göre ihracatın %22,4, ithalatın %44,1 oranında arttığı görülmektedir. İthalattaki yüksek oranlı artışlar dış ticaret açığı üzerinde genişletici etki yaratmaya devam etse de, ithalat artış hızının Nisan ayında yavaşlaması piyasalarda olumlu karşılanmıştır. Bununla birlikte, söz konusu gelişmenin kalıcı olup olmadığının anlaşılması için önümüzdeki aylardaki verilerin izlenmesi gerekmektedir. 3

5 İktisadi Araştırmalar Bölümü Haziran 211 (milyar $) Dış Ticaret Oca.-Nis. Oca.- 77, 3,4 43,3 3,4 33,7 18, İhracat İthalat Dış Ticaret Açığı Kaynak: TÜİK Motorlu kara taşıtları ihracatı, birinci sıradaki yerini korudu. İç talepte beklenen yavaşlama paralelinde dış ticaret açığındaki artışın ivme kaybetmesi bekleniyor. Cari işlemler açığında rekor artış Mart ayında doğrudan yatırımlar yükseldi. Nisan 211 de ihracatta motorlu kara taşıtları sektörü ilk sıradaki yerini korumaya devam etmiş, bu sektörü demir-çelik ile kazan, makine ve cihazlar izlemiştir. En büyük ithal kalemini oluşturan mineral yakıt ve yağların ithalatı da Nisan ayında yıllık bazda %33,2 artmıştır. Bununla birlikte, söz konusu kalemdeki yıllık artışın son iki aya göre bir miktar yavaşladığı dikkat çekmektedir. Merkez Bankası nın finansal istikrarı sağlamaya yönelik aldığı tedbirler paralelinde ithalattaki artış hızının ilerleyen dönemlerde bir miktar daha yavaşlaması beklenmektedir. Bunun yanı sıra, yılbaşından bu yana yüksek seyreden petrol fiyatlarının Mayıs ayında bir önceki aya göre %7 civarında gerilemesinin enerji ithalatına ödenen tutarı önümüzdeki aylarda da bir miktar aşağı çekebileceği düşünülmektedir. Bununla birlikte, dış pazarlarda sürdürülebilir büyüme dinamiğinin henüz yakalanamamış olması sebebiyle ihracatın görece zayıf bir seyir izliyor olması, dış ticaret dengesindeki beklenen iyileşmenin sınırlı kalmasına neden olabilecektir. TCMB nin almış olduğu önlemlere rağmen Mart ayında cari işlemler açığındaki genişlemenin devam ettiği görülmektedir. Cari açık Mart ta $9,8 milyar ile beklentilerin oldukça üzerinde ve aylık bazda rekor seviyede gerçekleşmiştir. Sadece Mart ayında 2 yılının ilk çeyreği toplamına yakın bir düzeyde cari açık verilmiştir. Artan dış ticaret açığı ve yurtdışına yapılan kâr transferleri cari açığın beklentilerin üzerinde gerçekleşmesinde etkili olmuştur. 12 aylık kümülatif cari açık $61 milyara yükselmiştir. Doğrudan yatırımlar kaleminde Mart ayında gözlenen $2,6 milyarlık artışa rağmen Ocak-Mart döneminde cari açığın finansmanında bu kalemin payının sınırlı bir seviyede kaldığı görülmektedir. Aynı dönemde borç senetlerine gelen alımların etkisiyle portföy yatırımlarında $9,4 milyarlık giriş kaydedilmiştir. Bu tutarın $,2 milyarlık bölümü Mart ayında gerçekleşmiştir. Yabancı yatırımcıların hisse senetlerinden çıkışı ise devam etmiştir. Diğer yatırımlar hesabının alt kalemleri incelendiğinde ise bankacılık sektörünün yurtdışından sağladığı $4,8 milyar tutarındaki kredinin $3,6 milyarının Mart ayında gerçekleştiği, yabancı bankaların yurtiçi bankalarda tuttukları mevduatın ise yılın üçüncü ayında da azaldığı görülmektedir. Bu gelişme TCMB nin uyguladığı politika bileşiminin çok kısa vadeli sermaye girişlerini azaltmada etkili olduğunu göstermektedir. Öte yandan, Mart ayında TCMB rezervlerindeki $3,1 milyarlık artış dikkat çekmektedir. 4

6 İktisadi Araştırmalar Bölümü Haziran 211 Yılın ilk dört ayındaki bütçe performansı olumlu (milyon $) Mart 211 Nis. - Ocak-Mart Değişim 2(I) 211(II) (II/I) (%) Cari İşlemler Dengesi , Dış Ticaret Dengesi ,6 Hizmetler Dengesi ,9 Turizm (net) ,8 Gelir Dengesi ,4 Cari Transferler ,3 Sermaye ve Finans Hesapları ,7 Sermaye Hesabı Finans Hesapları ,4 Doğrudan Yatırımlar (net) , Portföy Yatırımları (net) ,1 Hisse Senetleri Borç Senetleri ,7 Diğer Yatırımlar (net) ,8 Varlıklar ,1 Efektif ve Mevduat ,3 Yükümlülükler , Krediler Bankacılık Sektörü Bankacılık Dışı Sektörler Mevduat Yurtdışı Bankalar Yabancı Para Türk Lirası Rezerv Varlıklar (net) ,2 Net Hata ve Noksan , Kaynak: TCMB Cari açığın Mart ayında beklentilerden hızlı bir şekilde artması, açığın finansmanına ilişkin endişeleri de artırmıştır. Yılın ilk üç ayında $22,1 milyar düzeyinde gerçekleşen cari açığın $4,3 milyarlık önemli bir bölümünün kaynağı belirsiz sermaye girişleri ile finanse edilmesi ve doğrudan yatırımların Mart ayındaki artışa rağmen kriz öncesine göre halen düşük seviyesi cari açığa ilişkin risklerin gündemde kalmasına neden olmaktadır. Bu gelişmeler paralelinde TCMB nin aldığı önlemlere diğer kamu kuruluşlarının da eşlik edebileceği düşünülmektedir. Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan verilere göre, merkezi yönetim bütçesi Nisan ayında TL 1 milyar fazla vermiştir. Böylece, Ocak-Nisan 211 döneminde bütçe açığı TL3,1 milyara gerilemiştir. Aynı dönemde, faiz dışı fazla ise TL13,7 milyar olarak gerçekleşmiştir. Böylece, yılın ilk dört aylık döneminde bütçe açığının bir önceki yılın aynı dönemine göre %81 daraldığı, faiz dışı bütçe fazlasının ise %12 büyüdüğü gözlenmiştir. Faiz dışı dengede bütçe hedefinin %98, ine yılın ilk 4 ayında ulaşılmıştır. (milyon TL) Nisan 211 Yıllık % Değişim Ocak-Nisan Yıllık % Değişim Bütçe Hedefi Gerç./ Hedef (%) Harcamalar , , , Faiz Harcamaları 841-9, , ,4 Faiz Dışı Harcamalar , , ,6 Gelirler , , ,1 Vergi Gelirleri , , , Diğer Gelirler , , ,1 Bütçe Dengesi , ,1 Faiz Dışı Denge 3.897, , , Not: Rakamlar yuvarlamalardan ötürü toplamı vermeyebilir. Kaynak: Maliye Bakanlığı Vergi gelirleri artıyor, faiz harcamaları geriliyor. Ocak-Nisan 211 de bir önceki yılın aynı dönemine göre bütçe gelirleri, vergi gelirlerindeki artış paralelinde %18,7 artış kaydetmiştir. Harcamalar tarafında ise

7 İktisadi Araştırmalar Bölümü Haziran 211 faiz harcamalarındaki gerilemenin sürmesine karşılık faiz dışı harcamaların artmaya devam ettiği gözlenmektedir. Öte yandan, Maliye Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, cari açığın kontrol altına alınması için gerekli desteğin verileceği ve ihtiyaç duyulması halinde ilerleyen dönemlerde bu amaca yönelik politika tedbirlerine de başvurulabileceği ifade edilmiştir. Merkez Bankası alınan önlemlerin etkisini bir süre daha takip edecek. Finansal İstikrar Raporu yayımlandı. Döviz alım ihalelerinin günlük tutarı $ milyon azaltılarak $4 milyona indirildi. Merkez Bankası, 2 Mayıs tarihli Para Politikası Kurulu toplantısında, politika faizlerini beklendiği gibi değiştirmeyerek %6,2 seviyesinde bırakmıştır. Toplantı sonrasında yapılan açıklamada özel tüketim ve yatırım talebinin daha ılımlı bir seyir izlediği, dış talebin ise zayıf görünümünü koruduğu belirtilmiştir. İmalat sanayinde kapasite kullanım oranlarının düşük düzeylerini korumasının, toplam talebin henüz enflasyon üzerinde baskı oluşturacak seviyeye gelmediğine işaret ettiği vurgulanmıştır. Diğer taraftan, Nisan ayında işlenmemiş gıda fiyatlarındaki baz etkisiyle enflasyonun, Mayıs ayında yıl sonu hedefi olan %, in üzerine çıkabileceği belirtilmiştir. Para Politikası Kurulu, önceki ay sınırlı artış yaptığı zorunlu karşılık oranlarında ise Mayıs ayında değişikliğe gitmemiş; alınan önlemlerin gecikmeli etkilerini bir süre daha takip etmenin faydalı olacağını açıklamıştır. Merkez Bankası, 3 Mayıs ta yayımladığı Finansal İstikrar Raporu nda, 2 yılının Kasım ayından beri uygulanmakta olan ve düşük politika faizi, geniş faiz koridoru ve yüksek zorunlu karşılık oranlarından oluşan yeni politika bileşiminin etkisinin piyasada görülmeye başlandığını belirtmiştir. Alınan önlemler sonrasında kredi artış hızındaki ivmelenmenin durduğu ve mevduatın ortalama vadesinin uzadığı ifade edilmiştir. Krediler üzerindeki sıkılaştırıcı etkilerin önümüzdeki dönemde daha belirgin hale geleceğini öngören Merkez Bankası, kredi büyümesindeki gelişim dikkate alındığında yılın ikinci yarısında zorunlu karşılık oranlarında ilave artışlara duyulabilecek ihtiyacın azalacağını tahmin etmektedir. Öte yandan, diğer kamu otoritelerince alınabilecek ek önlemlerin de benzer şekilde zorunlu karşılıklarda ilave artış ihtiyacını azaltıcı yönde etki yaratacağı vurgulanmıştır. Finansal İstikrar Raporu nda, özellikle bazı Euro Alanı ülkelerine ilişkin artan kamu borcunun sürdürülebilirliğine yönelik endişelerin risk iştahını olumsuz etkileyerek gelişmekte olan ülkelere sermaye akımlarında göreli bir yavaşlamaya yol açtığına dikkat çekilmiştir. Sermaye akımlarında gözlenen bu yavaşlama çerçevesinde TCMB, döviz alım ihalelerinde günlük alım tutarını $ milyondan $4 milyona düşürmüştür. Böylelikle, aylık alım miktarının toplamda $2-22 milyon azaltılması öngörülmekte ve bu kanaldan piyasaya arz edilecek TL likiditesinin azaltılması hedeflenmektedir. Bu çerçevede, kredi büyümesi açısından 211 yılının ikinci yarısında zorunlu karşılık oranlarında ilave artışlara duyulabilecek ihtiyacın azalacağını vurgulamıştır. Gelişmekte olan ülkelere sermaye akışında azalmanın sürmesi halinde, günlük döviz ihalelerinde alımı yapılacak tutarın kademeli olarak azaltılmaya devam edilebileceği ifade edilmiştir. Bankacılık Sektöründeki Gelişmeler Mevduat hacmindeki artış sınırlı düzeyde gerçekleşiyor. 2 yılsonuna göre toplam kredi hacmi %11,1 arttı. Toplam mevduat hacmindeki sınırlı artış devam etmektedir. 2 Mayıs itibarıyla toplam mevduat hacmi yılsonuna göre %2,9 oranında artarak TL663 milyara ulaşmıştır. Bu dönemde, YP ve TL mevduat hacmi artış hızları sırasıyla %, ve %1,7 seviyesinde gerçekleşmiştir. Son bir aylık dönemde ise YP mevduatın USD karşılığındaki %3,7 lik gerileme dikkat çekmektedir. Bu dönemde döviz kurlarında yaşanan artış, Dolar cinsi YP mevduattaki hızlı düşüşün toplam mevduat hacmi üzerindeki etkisini azaltmıştır. 2 Mayıs itibarıyla, 2 yılsonuna göre toplam kredi hacmi %11,1 artarak TL9 milyara ulaşmıştır. Bu dönemde, YP kredilerin USD karşılığı %12,9, TP krediler %9,8 artmıştır. Son bir aylık dönemde ise TP kredilerdeki artışın hızlandığı görülmektedir. Bu dönemde, TP krediler %3 artarken, YP kredilerin USD karşılıkları sadece %,4 artmıştır. TCMB nin finansal istikrarı sağlamaya yönelik olarak almış 6

8 İktisadi Araştırmalar Bölümü Haziran 211 olduğu önlemlerin kredi hacmindeki artış hızı üzerindeki etkileri Mayıs ayı itibarıyla görülmeye başlanmıştır. Nitekim, yıllık bazda kredi artışları incelendiğinde YP kredi hacmindeki genişlemenin Mayıs ayında belirgin bir şekilde yavaşladığı ve toplam kredi hacmindeki artışın bir miktar ivme kaybettiği görülmektedir. Kredi Hacmindeki Yıllık Değişimler (%) 4 38 Toplam Kredi Hacmi TP Krediler YP Kredilerin USD Karşılığı Diğer krediler ve tüketici kredilerindeki artış kredi hacmindeki genişlemeye en yüksek katkıyı sağlıyor. 3 May.11 Kaynak: BDDK 2 Mayıs 211 itibarıyla, kredi türlerinin kredi hacmindeki değişimlere katkıları incelendiğinde, gerek bir önceki yılın aynı haftasına gerekse 2 yılsonuna göre kredi hacmindeki değişimlere en yüksek katkıyı diğer ticari krediler ile tüketici kredilerinin yaptığı görülmektedir. Öte yandan, spot kredilerin kredi hacmindeki artışa katkısının azaldığı görülmektedir. Kredi Türlerinin Kredi Hacmindeki Değişimlere Katkısı* (%) Yıllık % Değişime Katkı 2 Yılsonuna Göre Değişime Katkı Toplam Krediler 3, 11,1 Diğer Ticari ve Kurumsal Krediler 12,3 4,8 Tüketici Kredileri, 3,6 Taksitli Ticari, 1,9 Spot Krediler 4,1,4 Bireysel Kredi Kartları 1,9, Kurumsal Kredi Kartları,2,1 Diğer 1, -,1 * Yıllık % değişime katkıya göre sıralanmıştır. Kaynak: BDDK Haftalık Bülten Bankaların menkul kıymetler portföyü geriliyor. 2 Mayıs 211 itibarıyla, bankaların menkul kıymetler portföyü yıl sonuna göre %3,2 oranında gerilemiştir. Bankacılık sektörü artan finansman ihtiyacını; mevduat, menkul kıymet ihraçları ve yurtdışından sağlanan borçların yanısıra menkul değerler portföyündeki satışlar ve repo işlemlerinden sağlanan fonlar ile karşılamaktadır. Bu çerçevede, bankaların satılmaya hazır ve vadeye kadar elde tutulacak menkul kıymet portföyü hızla daralırken (sırasıyla %19 ve %1), repo konusu menkul değerler portföyü hızlı bir artış (%66) kaydetmiştir. Yurtdışı yerleşiklerin menkul kıymetler portföyü artıyor. 2 Mayıs 211 itibarıyla bankalar emanetindeki menkul kıymetler portföyü 2 yılsonuna göre %1,6 artarak TL148 milyara yükselmiştir. Yılbaşından bu yana, yurtdışı yerleşiklerin menkul kıymetler portföyü %4,8 artarken, yurtiçi yerleşiklerin portföyünün sadece %1,6 oranında yükseldiği görülmektedir. Yurtiçi yerleşiklerce fon sağlama amacıyla yurtdışı yerleşiklere teminata verilen TL kıymetlerin de yurt dışı yerleşiklerin menkul kıymet portföylerindeki artışta etkili olduğu düşünülmektedir. 7

9 İktisadi Araştırmalar Bölümü Haziran 211 Yabancı para net genel pozisyonu $1.83 milyon düzeyinde Beklentiler Bankacılık sektörünün yabancı para pozisyonundaki ihtiyatlı tutumunun devam ettiği görülmektedir. 2 Mayıs itibarıyla bankaların yabancı para net genel pozisyonu bilanço içi kalemlerde -$17.8 milyon, bilanço dışında ise $19.68 milyon düzeyindedir. TCMB nin finansal istikrarı sağlamaya yönelik uyguladığı yeni politika bileşiminin etkileri Mayıs ayı itibarıyla kredi hacmindeki artışın tedricen hız kaybetmesi ile birlikte görülmeye başlanmıştır. Ancak, gerek petrol başta olmak üzere emtia fiyatlarında kaydedilen artışlar gerekse Türkiye nin başlıca ihracat pazarlarında yaşanan olumsuz gelişmeler nedeniyle bu politikanın henüz cari açığı daraltıcı etkileri görülmemektedir. Nitekim, TCMB son yayımladığı Finansal İstikrar Raporu nda bu konuya değinmiş ve cari açıktaki iyileşmenin yılın son çeyreğinde beklendiğini ifade etmiştir. Bu kapsamda, TCMB nin aldığı önlemlerin önümüzdeki dönemde kredi hacmi üzerindeki sınırlayıcı etkilerinin devam edeceği düşünülmektedir. Öte yandan, kredi hacmi ve cari açığın seyrinde beklentiler dışında yaşanabilecek gelişmelere karşı TCMB nin ve diğer kamu otoritelerinin ilave tedbirler alması gündeme gelebilir. 8

10 Nis. May. Haz. Tem. Ağu. Eyl. Eki. Kas. Ara. Nis. May. Haz. Tem. Ağu. Eyl. Eki. Kas. Ara. Nis. May. Haz. Tem. Ağu. Eyl. Eki. Kas. Ara. Mar. Nis. May. Haz. Tem. Ağu. Eyl. Eki. Kas. Ara. 26/1 26/2 26/3 26/4 27/1 27/2 27/3 27/4 28/1 28/2 28/3 28/4 29/1 29/2 29/3 29/4 2/1 2/2 2/3 2/4 26/1 26/2 26/3 26/4 27/1 27/2 27/3 27/4 28/1 28/2 28/3 28/4 29/1 29/2 29/3 29/4 2/1 2/2 2/3 2/4 EK- GÖSTERGELER MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER BÜYÜME 1 GSYH (Yıllık % Değişim) 1 Sektörlere Göre Katkı Puan (%) Hizmetler İnşaat Sanayi Tarım GSYH SINAİ ÜRETİM 3 Sınai Üretim (Yıllık % Değişim) İmalat Sanayii Kapasite Kullanım Oranı (%) ,4 19, 12,8 17,6 13,9 16,9 14,9 16,7 7 73,3 7,2,4, 8,8,8,4 9,9 9,4 7 O Ş M N M H T A E E K A 6 O Ş M N M H T A E E K A DIŞ TİCARET İhracat İthalat Dış Ticaret (Yıllık % Değişim) Aylık Cari İşlemler Açığı (milyar $) 9 Aylık 8 12 Aylık Aylık ENFLASYON 3 2 Aylık Enflasyon (%) TÜFE ÜFE Yıllık Enflasyon (%) 1,87, , TÜFE ÜFE 4 2 4,26 Kaynak: TCMB, TÜİK, İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü 9

11 May. Haz. Tem. Ağu. Eyl. Eki. Kas. Ara. May.11 May. Haz. Tem. Ağu. Eyl. Eki. Kas. Ara. May.11 May. Haz. Tem. Ağu. Eyl. Eki. Kas. Ara. May.11 May. Haz. Tem. Ağu. Eyl. Eki. Kas. Ara. May.11 May. Haz. Tem. Ağu. Eyl. Eki. Kas. Ara. May.11 May. Haz. Tem. Ağu. Eyl. Eki. Kas. Ara. May.11 DÖVİZ 2,4 Kurlar 1, Parite 2,2 1, 1,4 2, 1,4 1,8 1,3 1,6 1,3 1,2 /$ 1,4 1,2 /TL $/TL Sepet (,* +,*$) 1,2 1,1 3 Günlük Hareketli Ortalama BONO-TAHVİL Hazine İhalelerinde Oluşan Ortalama Bileşik Faiz (%) 4 TL DİBS'lerin Beklenen Reel Getirisi (%) 3 9 8,8 2 1, Risk Primleri EMBI+ EMBI+(TR) VIX Endeksi Kaynak: TCMB, Reuters, DPT, İMKB, JP Morgan, Chicago Board Options Exchange, İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü

12 Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. Nis. May. Haz. Tem. Ağu. Eyl. Eki. Kas. Ara. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. BEKLENTİ ANKETİ VE DİĞER ÖNCÜ GÖSTERGELER Yıl Sonu GSYH Büyüme Beklentisi (%), Yıl Sonu Cari Açık Beklentisi (milyon $) 61. 1,6 Bankalararası Döviz Piyasası Cari Yıl Sonu Dolar Kuru Beklentisi (TL) Yıl Sonu TÜFE Beklentisi (%) 1,8 9 1, 8 7 7, 6 1, Ay Sonrasının Yıllık TÜFE Beklentisi (%) Tüketici Güven Endeksi 93, 7 6,9 6 Kaynak: TCMB, TÜİK 11

13 EKONOMİK GÖSTERGELER TABLOSU BÜYÜME GSYH (milyon $) Büyüme Oranı (%) 8,4 6,9 4,7,7-4,8 8,9 ENFLASYON (%) ÜFE (yıllık) 2,66 11,8,94 8,11,93 8,87,8 8,21 TÜFE (yıllık) 7,72 9,6 8,39,6 6,3 6,4 3,99 4,26 DÖVİZ KURLARI May.11 TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 12,9 111,7 13,9 114,7 116,6 126, 116, 119,1 $/TL 1,343 1,4131 1,1647 1,123 1,7 1,46 1,483 1,92 1,939 Euro/TL 1,94 1,886 1,72 2,148 2,163 2,491 2,1816 2,238 2,2769 Euro/$ 1,184 1,3196 1,489 1,3978 1,4316 1,3377 1,416 1,4799 1,4394 ÖDEMELER DENGESİ (milyon $) (1) Toplam Mal İhracatı Toplam Mal İthalatı Dış Ticaret Dengesi Cari İşlemler Dengesi YURTDIŞINDAN SAĞLANAN KREDİLER (milyon $) (1) Bankalar Uzun Vade Kısa Vade Diğer Sektörler Uzun Vade Kısa Vade BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ (1)(2) (milyon TL) Harcamalar Faiz Harcamaları Faiz Dışı Harcamalar Gelirler Vergi Gelirleri Diğer Gelirler Bütçe Dengesi Faiz Dışı Denge MERKEZİ YÖNETİM TOPLAM BORÇ STOKU (milyar $) İç Borç Stoku 182,4 178,9 219,2 181,7 219,2 228,2 232,4 237,9 Dış Borç Stoku 64,6 66,6 67,1 69,8 74,1 78,1 81,4 82, Toplam 247,1 24, 286,3 21, 293,2 36,3 313,9 32,4 Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı, Reuters. (1) Ödemeler dengesi ve bütçe verileri kümülatiftir. (2) Veriler Merkezi Yönetim Bütçesi ne göredir. 12

14 MEVDUAT (I) 2 May 11(II) Değişim* (%) (II/I) Toplam Mevduat (milyon TL) ,9 TL ,7 YP , YP (Milyon $) ,8 YP Mev./Toplam Mev. (%) 3,6 3, 34, 3,6 31,7 31,3 - MÜŞTERİLER ADINA BANKALAR EMANETİNDE TUTULAN MENKUL KIYMETLER (milyon TL) (piyasa değeri) BANKACILIK SEKTÖRÜ (I) 2 May 11(II) Değişim* (%) (II/I) Toplam ,6 Yurtiçi Yerleşikler ,6 Yurtdışı Yerleşikler ,8 MENKUL KIYMETLER PORTFÖYÜ (milyon TL) (I) 2 May 11(II) Değişim* (%) (II/I) Toplam ,2 KREDİLER (milyon TL) (I) 2 May 11(II) Değişim* (%) (II/I) Kredi Hacmi ,1 TL ,8 YP ,7 Bireysel Krediler ,1 Tüketici ve Taksitli Ticari Krediler , Tüketici Kredileri ,7 Konut ,1 Taşıt , İhtiyaç ,4 Bireysel ve Kurumsal Kredi Kartları ,4 Bireysel Krd./Toplam Krediler (%) 44,2 41,7 42,1 42,6 43,7 43,7 - TASFİYE OLUNACAK ALACAKLAR ORANI (%) May 11 Toplam Krediler 3, 3,4,1 3,6 3,1 3,1 Bireysel Krediler 2, 3,8 6,6 4,4 3,7 3,6 Tüketici ve Taksitli Ticari Krediler 1, 2,9,4 3, 2,9 2,7 Tüketici Kredileri 1,4 2,2 4,1 2,7 2,2 2,2 Bireysel ve Kurumsal Kredi Kartları 6,3 6,7,4 7,9 7,4 7,4 YABANCI PARA NET GENEL POZİSYONU (milyon $) May 11 Toplam Bilanço içi Bilanço dışı Kaynak: BDDK (*) Yılsonuna göre değişim 13

15 İletişim Bilgileri İsim-Soyadı Unvan Tel İzlem Erdem Bölüm Müdürü +9 (212) izlem.erdem@isbank.com.tr Mehtap Bingöl Birim Müdürü +9 (212) mehtap.bingol@isbank.com.tr Kıvılcım Eraydın İktisat Uzmanı +9 (212) kivilcim.eraydin@isbank.com.tr H. Erhan Gül İktisat Uzmanı +9 (212) erhan.gul@isbank.com.tr A. Göksun Şat İktisat Uzman Yrd. +9 (212) goksun.sat@isbank.com.tr Bora Çevik İktisat Uzman Yrd. +9 (212) bora.cevik@isbank.com.tr Eren Demir İktisat Uzman Yrd. +9 (212) eren.demir@isbank.com.tr Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 14