DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER

Transkript

1 DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER İktisadi Araştırmalar Bölümü Şubat 211 Son açıklanan veriler global ekonomide toparlanmanın farklı hızlarda devam ettiğini göstermektedir. Hızlı büyüyen gelişmekte olan ülke ekonomilerinde sermaye girişleri nedeniyle yerel para birimlerinin değerlenmesi ve ekonominin aşırı ısınması gibi sorunlar bulunurken, gelişmiş ülkelerde yüksek işsizlik ve kamu borç stoklarına ilişkin sorunlar nedeniyle büyüme üzerinde aşağı yönlü riskler önemini korumaktadır. Borç stoklarının sürdürülebilirliğine ilişkin endişelerin devam ettiği Euro Alanı nda 211 yılında önemli tutarda tahvil ihracı gerçekleştirecek ekonomilerdeki ihaleler piyasalar tarafından yakından takip edilmektedir. Ocak ayında Portekiz, İspanya ve İtalya tarafından gerçekleştirilen tahvil ihraçlarının yatırımcı ilgisi açısından başarılı geçmesi piyasalardaki endişeleri bir miktar hafifletmiştir. Son dönemde dünyada enerji ve gıda fiyatlarındaki yükseliş nedeniyle küresel enflasyonun artabileceği yönündeki endişeler gündeme gelmiştir. Mısır başta olmak üzere Orta Doğu ülkelerinde yaşanan politik gerginlikler de petrol fiyatları üzerindeki baskıyı artırmaktadır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde büyümenin farklı hızlarda gerçekleşmesi nedeniyle uygulanan ekonomi politikaları da farklılık arz etmektedir. Büyümenin tedrici olarak gerçekleştiği gelişmiş ülkelerde ekonomi politikalarının belirlenmesinde büyümeye ilişkin riskler belirleyici olurken, toparlanmanın hızlı gerçekleştiği gelişmekte olan ülkelerde varlık balonu ve enflasyon endişeleri gündemdeki yerini korumaktadır. Bu çerçevede, gelişmekte olan ülke merkez bankaları faizleri artırarak para politikasında normalleşme yönünde adımlar atmaktadır. Enflasyonun ılımlı seyrinin de etkisiyle TCMB diğer gelişmekte olan ülkelerden farklı bir politika izlemektedir. TCMB daha düşük bir politika faizi, daha geniş bir faiz koridoru ve vadelere göre farklılaştırılmış daha yüksek zorunlu karşılık oranlarını hem fiyat istikrarı hem de finansal istikrar için uygun bir politika bileşimi olarak kullanmaktadır. İÇİNDEKİLER Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler... 2 Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler... Bankacılık Sektöründeki Gelişmeler... 9

2 İktisadi Araştırmalar Bölümü Şubat 211 DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELER Global ekonomide toparlanma süreci devam ediyor. Euro Alanı nda tahvil ihraçları sorunsuz atlatıldı. Gıda ve enerji fiyatlarındaki artış eğilimi endişe yaratıyor. Gelişmekte olan ülkelerde politika faizleri yükseliyor. TCMB yeni politika bileşimini uyguluyor. Son açıklanan veriler global ekonomide toparlanmanın farklı hızlarda devam ettiğini göstermektedir. Hızlı büyüyen gelişmekte olan ülke ekonomilerinde sermaye girişleri nedeniyle yerel para birimlerinin değerlenmesi ve ekonominin aşırı ısınması gibi sorunlar bulunurken, gelişmiş ülkelerde yüksek işsizlik ve kamu borç stoklarına ilişkin sorunlar nedeniyle büyüme üzerinde aşağı yönlü riskler önemini korumaktadır. Nitekim, Euro Alanı nın merkez ekonomilerinden Almanya da toparlanma nispeten hızlı seyrederken, çevre ekonomilerdeki bankacılık sektörü ve kamu sektörüne ilişkin riskler büyümenin Euro Alanı nın tümüne aynı ölçüde yansımasını engellemektedir. ABD de ise vergi teşviklerinin sürdürülmesi kararının ardından büyümenin hız kazanması beklenirken, işsizlik oranında tatmin edici ölçüde bir düşüşün gerçekleşmemesi ve konut piyasasında sağlıklı bir toparlanmanın sağlanamaması nedeniyle büyümenin sürdürülebilirliğine ilişkin endişeler devam etmektedir. Euro Alanı nda borç stoklarının sürdürülebilirliğine ilişkin endişeler devam etmektedir. Bu bağlamda, 211 yılında önemli tutarda tahvil ihracı gerçekleştirecek bölge ekonomilerindeki ihaleler piyasalar tarafından yakından takip edilmektedir. Ocak ayında Portekiz, İspanya ve İtalya tarafından gerçekleştirilen tahvil ihraçlarının yatırımcı ilgisi açısından başarılı geçmesi piyasalardaki endişeleri bir miktar hafifletmiştir. Ancak, Euro Alanı nın sorunlu ülkelerinin özellikle Mart-Nisan aylarında yoğunlaşan tahvil ihraçları dikkate alındığında, sözkonusu ülkelerde bütçe açıklarındaki artışı kontrol altına almak için açıklanan tedbirlerin ne ölçüde uygulanacağı büyük önem taşımaktadır. Son dönemde dünyada enerji ve gıda fiyatlarındaki yükseliş nedeniyle, küresel enflasyonun artabileceği yönündeki endişeler gündeme gelmiştir. Ocak ayının sonlarında, Mısır başta olmak üzere Orta Doğu ülkelerinde yaşanan politik gerginlikler de petrol fiyatları üzerindeki yukarı yönlü baskıyı artırmaktadır. Nitekim, IMF 211 yılı için ortalama $/varil 79 olan petrol fiyatı tahminini Ocak ayında $/varil 9 a yükseltmiştir. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde büyümenin farklı hızlarda gerçekleşmesi nedeniyle uygulanan ekonomi politikaları da farklılık arz etmektedir. Büyümenin tedrici olarak gerçekleştiği gelişmiş ülkelerde ekonomi politikaların belirlenmesinde büyümeye ilişkin riskler belirleyici olurken, toparlanmanın hızlı gerçekleştiği gelişmekte olan ülkelerde varlık balonu ve enflasyon endişeleri gündemdeki yerini korumaktadır. Bu çerçevede, gelişmekte olan ülke merkez bankaları genel olarak faizleri artırarak para politikasında normalleşme yönünde adımlar atmaktadır. Enflasyonun ılımlı seyrinin de etkisiyle TCMB diğer gelişmekte olan ülkelerden farklı bir politika izlemektedir. TCMB daha düşük bir politika faizi, daha geniş bir faiz koridoru ve vadelere göre farklılaştırılmış daha yüksek zorunlu karşılık oranlarının hem fiyat istikrarı hem de finansal istikrar için uygun bir politika bileşimi olarak kullanılacağını açıklamıştır. Son aylarda beklentilerden hızlı gerileyen tüketici fiyatlarına ilişkin enflasyon verileri de TCMB nin attığı adımları destekleyici yönde gerçekleşmiştir. 1

3 İktisadi Araştırmalar Bölümü Şubat 211 Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler IMF tahminlerini revize etti. Ocak ayında tahminlerini revize ettiğini açıklayan IMF, 211 yılında dünya ekonomisinin %4,4 düzeyinde büyümesinin öngörüldüğünü açıklamıştır. IMF, 211 yılına ilişkin büyüme tahminlerinde yapmış olduğu yukarı yönlü revizyona, ABD nin 2 yılının son aylarında ekonomik aktiviteyi desteklemek için almış olduğu önlemleri başlıca gerekçe olarak göstermiştir. Euro Alanı na ilişkin kırılganlıkların sürdüğünü belirten IMF, 211 yılının ilk yarısında özellikle kamu maliyesi ve bankacılık sistemine ilişkin olumsuz bir görünüm sergileyen Euro Alanı ülkelerine yönelik risk algılamasının yüksek düzeylerde seyredebileceğine atıfta bulunarak, bu durumun finansal piyasalar açısından kırılganlık yaratmaya devam edebileceğini ifade etmiştir. Enflasyon tahminlerini, büyük ölçüde enerji fiyatlarındaki gelişmeler nedeniyle yukarı yönlü revize eden IMF, enflasyondaki artışın global krizden daha az etkilenen gelişmekte olan ülkelerde daha yüksek bir seviyede gerçekleşeceğini öngörmektedir. IMF Tahminleri (%) Ocak ayı Tahminleri Ekim ayı Tahminlerinden Farkı Büyüme Dünya 4,4 4,,2, Gelişmiş Ülkeler 2, 2,,3 -,1 ABD 3, 2,7,7 -,3 Euro Alanı 1, 1,7, -,1 Japonya 1,6 1,8,1 -,2 Gelişmekte Olan Ülkeler 6, 6,,1, Çin 9,6 9,,, Brezilya 4, 4,1,4, Dünya Ticaret Hacmi 7,1 6,8,1,2 Enflasyon Gelişmiş Ülkeler 1,6 1,6,3,1 Gelişmekte Olan Ülkeler 6, 4,8,8,3 Kaynak: IMF World Economic Outlook Update, Ocak 211 Fed den olumlu açıklamalar ABD Merkez Bankası nın (Fed) 26 Ocak taki toplantısının ardından yayımlamış olduğu toplantı tutanakları bir önceki toplantı tutanaklarıyla karşılaştırıldığında, Fed in ABD ekonomisine ilişkin daha olumlu değerlendirmelerde bulunduğu görülmektedir. Son dönemde, özel tüketim harcamalarının ivme kazandığını belirten Fed, işsizlik oranlarının yüksek seyrinin ekonomideki toparlanmayı baskı altında tutabileceğini ifade etmiştir. Fed ayrıca, emtia fiyatlarındaki yükselmeye rağmen temel enflasyon göstergelerinin aşağı yönlü bir seyir izlediğini belirtmiştir. ABD de Fed Başkanı Bernanke nin Ağustos ayında ekonomik aktiviteyi desteklemek amacıyla yeni önlemler alınabileceği yönündeki açıklamalarının ardından işgücü piyasalarındaki toparlanmanın belirginleştiği görülmektedir. Nitekim, Kasım ayında parasal genişleme sürecinin yeniden başlatılmasının etkisiyle Aralık ayında işsizlik oranı %9,4 seviyesine gerilemiştir. ABD işgücü piyasalarına yönelik bir diğer gösterge olan haftalık işsizlik maaşı başvuruları verisi de Aralık ayında haftalık bazda 2 yılının dip seviyesini gördükten sonra Ocak ayında yeniden yükselme eğilimine girmiştir. 2

4 İktisadi Araştırmalar Bölümü Şubat 211 9,9 9,8 9,7 9,6 9, 9,4 9,3 9,2 İşsizlik Oranı (%) Haftalık İşsizlik Maaşı Başvuruları (kişi)* (*) Sağ eksen, mevsimsellikten arındırılmış dört haftalık hareketli ortalama Kaynak: Reuters Euro Alanı nda enflasyon hedefin üzerinde gerçekleşti. Japonya Merkez Bankası ndan temkinli açıklamalar Ocak ayında /$ paritesi dalgalı bir seyir izledi. Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Trichet, ECB nin 13 Ocak taki toplantısının ardından yaptığı açıklamada Euro Alanı nda ekonomik aktivitedeki toparlanmanın yılın son çeyreğinde de devam ettiğini belirtmiş ancak önümüzdeki döneme ilişkin artan belirsizlikler nedeniyle büyümeye ilişkin aşağı yönlü risklerin arttığını ifade etmiştir. Aralık ayında enflasyonun %2,2 ile ECB nin hedefi olan %2 nin üzerinde gerçekleştiğine işaret eden Trichet, bu gelişmede enerji fiyatlarındaki gelişmelerin etkili olduğunu belirtmiştir. 211 yılı genelinde de emtia fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak enflasyonun %2 lik hedefin üzerinde seyretmesinin olası olduğunu dile getiren Trichet, bu durumun orta ve uzun vadeli enflasyon beklentilerine yansımadığını ve geçici etkilerin ortadan kalkmasıyla birlikte enflasyonun yeniden hedeflerle uyumlu bir seyir izlemesinin öngörüldüğünü dile getirmiştir. Japonya Merkez Bankası (BoJ), 2 Ocak taki toplantısında Japonya ekonomisindeki iyileşmenin devam ettiğini, ancak ekonomideki iyileşme sürecinin bir miktar ivme kaybettiğini açıklamıştır. İhracat performansının yanı sıra özel tüketim harcamalarının zayıf bir seyir izlediğini belirten BoJ, Japonya daki toplam üretim seviyesinin gerilediğini ifade etmiştir. Düşük kaynak kullanım oranı nedeniyle enflasyondaki gerilemenin devam ettiğini açıklayan BoJ, bu durumun son dönemde bir miktar ivme kaybettiğini açıklamıştır. Ocak ayının ilk haftasında kamu maliyesine ilişkin olumsuz bir görünüm sergileyen Euro Alanı ülkelerinin hazine ihaleleri öncesinde bölge ülkelerine yönelik artan risk algılaması paralelinde Dolar karşısında değer kaybeden Euro, hazine ihalelerinin başarılı geçmesi nedeniyle izleyen dönemde değer kazanmıştır. Nitekim, 1,37 seviyesini aşarak son iki ayın en yüksek düzeyine ulaşan /$ paritesi 31 Ocak tarihinde /$ 1,368 seviyesinde gerçekleşmiştir. 3

5 İktisadi Araştırmalar Bölümü Şubat 211 1, /$ Paritesi 1,4 1,3 1,2 1, Kaynak: Reuters Orta Doğu daki gerginlikler petrol fiyatlarını yükseltiyor. CRB (Commodity Research Bureau) emtia fiyat endeksi Ocak ayında petrol fiyatlarındaki yükselişe karşılık yatay bir seyir izlemiştir. Nitekim, petrol fiyatları Ocak ayında Orta Doğu daki gerginlikler nedeniyle Eylül 28 den bu yana en yüksek seviyesine çıkmış, 31 Ocak itibarıyla $/varil 99,6 seviyesinde gerçekleşmiştir. Altın fiyatları ise Ocak ayında genel olarak gerilemiş ve CRB emtia fiyat endeksindeki yükselişi sınırlandırmıştır. Aralık sonuna göre $/ons 88 gerileyen altın fiyatları ay sonunda $/ons ile Ekim 2 dan bu yana en düşük seviyesinde gerçekleşmiştir Petrol Fiyatları($/varil) CRB Emtia Fiyat Endeksi* (*) Sağ eksen, ham petrol, kalorifer yakıtı, doğal gaz, buğday, mısır, soya fasulyesi, bakır, pamuk, büyükbaş hayvan, kahve, kakao, şeker, altın, gümüş ve platin fiyatlarını içeren CRB endeksini göstermektedir. Kaynak: Reuters 4

6 Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık İktisadi Araştırmalar Bölümü Şubat 211 Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler Kasım da sanayi üretimi beklentilerin üzerinde gerçekleşti. İç talepteki güçlü artışın desteğiyle iktisadi faaliyet yılın son çeyreğinde de toparlanmaya devam etmiştir. Nitekim, sınai üretim endeksi Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %9,1 ile beklentilerin üzerinde artmıştır. Böylece, 2 yılında 11 aylık ortalama sınai üretim artışı %12,7 oranında gerçekleşmiştir. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış endeks ise bir önceki aya göre %1,3 oranında gerilemiştir. İmalat sanayii alt sektörleri itibarıyla incelendiğinde, Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat ağırlıklı sektörlerden motorlu kara taşıtı imalatı %26,7, ana metal sanayii imalatı %17, oranında artış kaydederken tekstil sektöründeki artışın %1,7 ile sınırlı bir düzeyde kaldığı, giyim eşyası imalatının ise %6,2 oranında azaldığı görülmektedir Sınai Üretim Endeksi (2=) Kaynak: TÜİK İşsizlik oranı %11,2 düzeyinde. Hanehalkı İşgücü Anketi ne göre, Ekim ayında işsizlik oranı bir önceki yılın aynı dönemine göre 1,8 puanlık düşüşle %11,2 düzeyinde gerçekleşmiştir. Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı da bir önceki aya göre,2 puan azalarak %11,6 ile Ekim 28 den bu yana en düşük düzeyine gerilemiştir. Tarım dışı işsizlik oranı ise %14,1 oranında gerçekleşmiştir İşsizlik Oranı (%) Mevsim Etkilerinden Arındırılmış İşsizlik Oranı (%) Kaynak: TÜİK 2 yılında dış ticaret açığı yıllık bazda %84, genişledi. Aralık ayında ithalat %36,8 artarken, ihracat artışı %18,1 düzeyinde gerçekleşmiştir. 2 yılının tamamı itibarıyla ise, ithalat %31,6 artarak $18 milyara, ihracat da %11, genişleyerek $114 milyara ulaşmıştır. Böylece, dış ticaret açığı %84, artarak $72 milyara ulaşmıştır.

7 İktisadi Araştırmalar Bölümü Şubat 211 (milyar $) %31,6 18, 29 2 %11, 14,9 2,1 113,9 %84, 71,6 38,8 İhracat İthalat Dış Ticaret Açığı Kaynak: TÜİK En yüksek ithalat artışı sermaye malları grubunda kaydedildi. Geniş ekonomik grupların sınıflamasına göre, 2 yılında en yüksek oranlı ithalat artışı %34,3 ile sermaye malları ithalatında kaydedilmiştir. Tutar bazında ithalat artışı değerlendirildiğinde ise 2 yılında en yüksek artışın $32 milyar ile toplam ithalat içersinde %71 paya sahip olan ara malları grubunda gerçekleştiği görülmüştür. 29 yılı ile kıyaslandığında 2 yılında tüketim mallarının toplam ithalat içindeki payının bir miktar azaldığı, buna karşılık sermaye malları ve ara malı ithalatının payının arttığı dikkat çekmektedir. Önümüzdeki dönemde, Ortadoğu daki gerginliklerin de etkisiyle petrol ve emtia fiyatlarında beklenen yükseliş paralelinde ara malı ithalatının hızlı artışını sürdüreceği tahmin edilmektedir. Buna karşılık, TCMB nin son dönemde kredi genişlemesini yavaşlatmak için aldığı tedbirlere bağlı olarak tüketim malları ithalatındaki artışın daha düşük olacağı öngörülmektedir. Geniş Ekonomik Grupların Sınıflamasına Göre İthalat (milyon $) 29 Pay (%) 2 Pay (%) Değişim (%) Sermaye malları , , 34,3 Ara malları 99. 7, ,8 32, Tüketim malları , ,3 28,2 Diğerleri 666, 46,3-18,1 Toplam ,6 Not: Rakamlar yuvarlamalardan ötürü toplamı vermeyebilir. Kaynak: TÜİK 2 yılında AB-27 ye yapılan ihracatın payı değişmedi. 2 yılında özellikle AB ülkelerinde ekonomik aktivitenin zayıf seyretmesi Türkiye nin ihracat performansını olumsuz yönde etkilemiştir. 29 yılı ile kıyaslandığında, AB-27 ülkelerine yapılan ihracatın toplam ihracat içindeki payı önemli bir değişim göstermeyerek %46,2 düzeyinde gerçekleşmiştir. Amerika ve Asya ülkelerine yapılan ihracatın payı artarken, AB dışı Avrupa ve Afrika ülkelerine yapılan ihracatın payı gerilemiştir. Ülke Gruplarına Göre İhracat (milyar $) 29 Pay (%) 2 Pay (%) AB-27 47, 46, 2,7 46,2 Türkiye Serbest Bölgeleri 2, 1,9 2,1 1,8 Diğer Ülkeler 3,2 2,1 9,2 1,9 Diğer Avrupa 11,3 11,1 11,4, Afrika,2 9,9 9,3 8,2 Amerika 4,9 4,8 6,1,3 Asya 2,9 2,4 31,9 28, Avustralya,4,4,4,4 Diğer,6,,1,1 Toplam 2,1, 113,9, Not: Rakamlar yuvarlamalardan ötürü toplamı vermeyebilir. Kaynak: TÜİK Cari açık aylık bazda rekor seviyeye yükseldi. Yıllıklandırılmış bazda Ekim 29 dan bu yana genişlemesini sürdüren cari açık, Kasım ayında da artmıştır. Kasım ayında cari açık $,9 milyar düzeyinde 6

8 İktisadi Araştırmalar Bölümü Şubat 211 gerçekleşerek aylık bazda rekor seviyeye ulaşmıştır. Böylece, yılın ilk 11 ayında cari açık bir önceki yılın aynı dönemine göre yaklaşık üç kat artışla $41,6 milyara ulaşmıştır. 12 aylık kümülatif cari açık ise $44,9 milyar düzeyinde gerçekleşmiştir. Kasım Aralık 29- Ocak -Kasım Değişim (milyon $) 2 Kasım 2 29 (I) 2 (II) (II/I) (%) Cari İşlemler Dengesi ,2 Dış Ticaret Dengesi ,6 Hizmetler Dengesi , Turizm (net) ,6 Gelir Dengesi ,6 Cari Transferler ,2 Sermaye ve Finans Hesapları ,8 Doğrudan Yatırımlar (net) ,4 Portföy Yatırımları (net) , Hisse Senetleri ,4 Borç Senetleri ,2 Diğer Yatırımlar (net) Krediler Bankacılık Sektörü Bankacılık Dışı Sektörler , Mevduat , Rezerv Varlıklar (net) Net Hata ve Noksan ,6 Kaynak: TCMB Kısa vadeli yabancı sermaye girişleri 2 yılında bütçe performansı beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Cari açıktaki hızlı genişleme paralelinde cari açığın finansman kalitesine ilişkin gelişmeler de gündemdeki yerini korumaktadır. Cari açığın finansmanına uzun vadeli sermaye girişlerinden oluşan doğrudan yatırımlar kalemi sınırlı düzeyde katkıda bulunmaktadır. Nitekim, Ocak-Kasım 2 döneminde doğrudan yatırımlar bir önceki yılın aynı dönemine göre %2 oranında azalmıştır. Aynı dönemde, portföy yatırımları kaleminde ağırlıklı olarak yabancıların borçlanma senetlerine yöneliminin etkisiyle $16, milyar tutarında giriş gerçekleşmiştir. $28 milyar düzeyinde sermaye girişi gerçekleşen diğer yatırımlar kaleminde ise, yurtdışı bankaların yurtiçindeki bankalarda tuttukları mevduat ile yurtiçindeki bankaların yurtdışından sağladıkları kısa vadeli borçlanmanın etkili olduğu görülmektedir. Nitekim, yılın ilk on bir aylık döneminde söz konusu iki kalemde sırasıyla $12,4 milyar ve $8 milyar tutarında sermaye girişi gerçekleşmiştir. Bu dönemde, cari açığın üzerinde gerçekleşen sermaye girişlerinin etkisiyle TCMB rezervlerini artırmaya devam etmiş ve rezervlerdeki artış $11 milyar civarında gerçekleşmiştir. Önümüzdeki dönemde, iç talebin güçlü seyri ve emtia fiyatlarında gözlenebilecek artışların etkisiyle cari açıktaki genişleme eğiliminin devam etmesini bekliyoruz. Bu nedenle, cari açığın düzeyine ve finansman yapısına ilişkin gelişmeleri yakından takip eden TCMB nin son dönemde aldığı önlemlerin yaratacağı sonuçlar önem arz etmektedir. Nitekim, gerektiği takdirde ek tedbirlerin gündeme gelmesi söz konusu olabilecektir. Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan verilere göre, Aralık ayında yıllık bazda bütçe harcamaları %32 artarken, gelirlerin %2,4 azalmasının etkisiyle bütçe TL16 milyar açık vermiştir. 2 yılı genelinde ise, özellikle vergi gelirlerindeki güçlü artışın desteğiyle bütçe açığının yılsonu hedefinin altında kaldığı ve faiz dışı dengede ise yılsonu hedefinin aşıldığı görülmektedir. (milyar TL) Aralık 2 Yıllık % Değişim Ocak-Aralık 29 2 Yıllık % Değişim Bütçe Tahmini Gerçekleşme/ Bütçe Tahmini (%) Harcamalar , , ,3 Faiz Harcamaları , , ,1 Faiz Dışı Harcamalar , , ,6 Gelirler , , ,3 Vergi Gelirleri , , ,9 Diğer Gelirler , , ,1 Bütçe Dengesi , , ,9 Faiz Dışı Denge , , , 7

9 İktisadi Araştırmalar Bölümü Şubat 211 Rakamlar yuvarlamalardan ötürü toplamı vermeyebilir. Kaynak: Maliye Bakanlığı Aralık ayında bir önceki aya kıyasla bütçe harcamalarındaki hızlı artışta, mal ve hizmet alımları ile sermaye giderlerinde yaşanan dönemsel artışlar etkili olmuştur. 29 yılının aynı ayı ile karşılaştırıldığında ise bütçe harcamaları içerisinde yüksek paya sahip olan cari transferler ile sermaye giderlerinin yanı sıra borç verme ve sermaye transferlerinde yüksek oranlı artışlar olduğu gözlenmiştir. 2 yılında bütçe gerçekleşmelerinin genel olarak bütçe tahminlerinden daha olumlu bir görünüme işaret ettiği görülmektedir. Yıl genelinde bütçe gelirlerindeki artış vergi gelirlerindeki gelişmeler paralelinde hedeflenen düzeyin üzerinde gerçekleşirken, faiz harcamalarının tahminlerin oldukça altında kalması nedeniyle bütçe harcamaları ılımlı bir artış sergilemiştir. Cari açığa ilişkin risklerin sınırlanması açısından kamu tasarruflarının artırılması, bu paralelde mali disiplinin sürdürülmesi büyük önem taşımaktadır. Bu çerçevede, 2 yılında bütçe harcamalarının hedeflendiği şekilde kontrol altında tutulması oldukça olumlu bir adım olarak değerlendirilmektedir. Son dönemde Türkiye ile benzer ekonomik koşullara sahip olan gelişmekte olan ülkelerdeki kredi notu artışları birlikte değerlendirildiğinde bütçe disiplininin önümüzdeki dönemde de devam etmesinin önemi ortaya çıkmaktadır. Politika faizinde indirim, zorunlu karşılıklarda artış TCMB, Enflasyon Raporu nu açıkladı. TCMB Para Politikası Kurulu, 2 Ocak taki toplantısında politika faizi olan 1 hafta vadeli repo ihale faiz oranlarını 2 baz puan düşürerek %6,2 düzeyine indirmiştir. Toplantı sonrasında yapılan açıklamada, uygulanan politikanın zorunlu karşılık oranlarındaki artışla birlikte net etkisinin sıkılaştırıcı yönde olacağı ifade edilmiştir. Nitekim, 24 Ocak ta zorunlu karşılık oranlarına ilişkin yeni düzenlemeler açıklanmıştır. Mevduatın vade uzatımının sağlanması da gözetilerek yapılan düzenlemelerde, zorunlu karşılık oranları vadelere göre farklı oranlarda artırılmıştır. TCMB zorunlu karşılık oranlarını vadesiz hesaplarda 4 baz puan, 1 ve 3 ay vadeli mevduatta 2 baz puan, mevduat/katılım fonu dışındaki yükümlülüklerde ise baz puan artırmıştır. Yapılan bu son düzenleme ile piyasadan TL9,8 milyar likidite çekileceği ifade edilmiştir. Zorunlu karşılıklara ilişkin düzenlemelerin ardından TCMB, 2 Ocak ta yılın ilk Enflasyon Raporu nu açıklamıştır. Son dönemde işlenmemiş gıda fiyatlarındaki düşüşe rağmen petrol ve emtia fiyatlarındaki yukarı yönlü harekete bağlı olarak TCMB yılsonu enflasyon tahminlerini yukarı yönlü revize ettiğini açıklamıştır. Politika bileşiminin 211 yılının geri kalan döneminde sınırlı bir ek parasal sıkılaştırma sağlayacak şekilde değiştirildiği varsayımı altında Merkez Bankası %7 olasılıkla enflasyonun; 211 yılı sonunda %4, ile %7,3 aralığında (orta noktası %,9) ve 212 yılı sonunda %3,3 ile %6,9 aralığında (orta noktası %,1) gerçekleşeceğini tahmin etmektedir. Orta vadede ise enflasyonun % düzeyinde istikrar kazanacağını öngörmektedir. Ayrıca TCMB, son dönemde finansal istikrarı sürdürmek amacıyla aldığı tedbirlerin etkilerini yakından takip edeceğini ve kredilerin büyüme hızının veya enflasyonun arzu edilen görünümden farklılaşması halinde ilave tedbirleri uygulamaya koyacağını belirtmiştir. 8

10 İktisadi Araştırmalar Bölümü Şubat 211 Bankacılık Sektöründeki Gelişmeler Yılın ilk üç haftasında mevduat hacmi geriledi. BDDK tarafından açıklanan haftalık verilere göre, 211 yılının ilk üç haftasında toplam mevduat hacmi 2 yılsonuna göre TL6,9 milyar gerilemiştir. Bu gerilemede YP mevduatın yanısıra TL mevduattaki düşüş etkili olmuştur. Bir Önceki Yılın Aynı Haftasına Göre Değişim(%) TP Mevduat Toplam Mevduat Hacmi Dolar Bazında YP Mevduat Spot kredilerde önemli düşüş Menkul kıymetler portföyü Emanet menkul kıymetler portföyü Yabancı para net genel pozisyonu $61 milyon düzeyinde. Beklentiler 21 Ocak 211 itibarıyla toplam kredi hacmi 2 yılsonuna göre değişmeyerek TL3 milyar düzeyinde gerçekleşmiştir. 2 yılının son çeyreğinde kredi hacminde gözlenen hızlı genişleme eğiliminin ardından 211 yılının ilk üç haftasında kredi artışının ivme kaybettiği görülmektedir. Nitekim, bu dönemde 2 yılsonuna göre spot kredilerdeki %6,9 luk azalma dikkat çekmektedir. Aynı dönemde, bireysel kredi kartlarındaki düşüş ise %2,3 düzeyinde gerçekleşmiştir. Yılın ilk üç haftasında diğer krediler, taksitli ticari krediler ve tüketici kredileri artış kaydetmiştir. 21 Ocak 211 itibarıyla bankaların menkul kıymetler portföyü 2 yılsonuna göre %,9 oranında gerileyerek TL28 milyar düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu gelişmede, özellikle vadeye kadar elde tutulacak Kamu Borçlanma Senetleri ndeki (KBS) azalma etkili olmuştur. Nitekim, bu dönemde vadeye kadar elde tutulacak KBS portföyünün TL7,6 milyar gerilediği, satılmaya hazır KBS portföyünün ise TL6,9 milyar arttığı görülmektedir. 21 Ocak 211 itibarıyla bankalar emanetindeki menkul kıymetler portföyü 2 yılsonuna göre %2, artarak TL131 milyara yükselmiştir. Yılın ilk üç haftasında yurtdışı yerleşiklerin menkul kıymetler portföyünün %4,6, yurtiçi yerleşiklerin portföyünün ise %1,6 oranında arttığı görülmektedir. 21 Ocak 211 itibarıyla bankacılık sektörünün yabancı para net genel pozisyonu $61 milyon düzeyinde gerçekleşmiştir. Yabancı para net genel pozisyonu bilanço içi kalemlerde -$1,2 milyar, bilanço dışında ise $1,8 milyar düzeyindedir. Uygulamaya konulan yeni para politikası bileşiminin krediler ve iç talep üzerindeki net etkisinin sıkılaştırıcı yönde olmasını planlayan TCMB nin attığı adımların bankacılık sektörü üzerindeki etkisi önümüzdeki dönemde hissedilmeye başlanacaktır. Bu çerçevede, 211 yılında kredi hacmindeki artışın ılımlı bir seyir izleyerek trendine yakın bir performans sergilemesini bekliyoruz. 9

11 Ara.9 Ara.9 Ara.9 Kas.9 Ara.9 26/1 26/2 26/3 26/4 27/1 27/2 27/3 27/4 28/1 28/2 28/3 28/4 29/1 29/2 29/3 29/4 2/1 2/2 2/3 26/1 26/2 26/3 26/4 27/1 27/2 27/3 27/4 28/1 28/2 28/3 28/4 29/1 29/2 29/3 29/4 2/1 2/2 2/3 EK- GÖSTERGELER MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER BÜYÜME 1 GSYH (Yıllık % Değişim) 1 Sektörlere Göre Katkı Puan (%) Hizmetler İnşaat Sanayi Tarım GSYH SINAİ ÜRETİM ,8 17, 21,3 Sınai Üretim (Yıllık % Değişim) ,9 16,9 1,, 8,8,8,2 9,9 9,1 6, ,6 74,6 İmalat Sanayii Kapasite Kullanım Oranı (%) , -6, -9,9-8,9-9,6-18,8-17,1-21, -24, -21, O Ş M N M H T A E E K A 6 6 O Ş M N M H T A E E K A DIŞ TİCARET İhracat İthalat Dış Ticaret (Yıllık % Değişim) Aylık Cari İşlemler Açığı (milyar $) 6 Aylık 12 Aylık 4 12 Aylık ENFLASYON Aylık Enflasyon (%) 1,31 12 TÜFE ÜFE Yıllık Enflasyon (%) 8, ,3 6 6, TÜFE ÜFE 4 2 Kaynak: TCMB, TÜİK, İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü

12 DÖVİZ 2,4 Kurlar 1, Parite 2,2 1, 1,4 2, 1,4 1,8 1,3 1,6 1,3 1,2 /$ 1,4 1,2 /TL $/TL Sepet (,* +,*$) 1,2 1,1 3 Günlük Hareketli Ortalama BONO-TAHVİL Hazine İhalelerinde Oluşan Ortalama Bileşik Faiz (%) 4 TL DİBS'lerin Beklenen Reel Getirisi (%) ,9 1, Risk Primleri EMBI+ EMBI+(TR) VIX Endeksi Kaynak: TCMB, Reuters, DPT, İMKB, JP Morgan, Chicago Board Options Exchange, İş Bankası İktisadi Araştırmalar Bölümü 11

13 2 Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. Ara.9 2 Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. 2 Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. 2 Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. 2 Ocak 1. Şubat 1. Mart 1. Nisan 1. Mayıs 1. Haziran 1. Temmuz 1. Ağustos 1. Eylül 1. Ekim 1. Kasım 1. Aralık Ocak 1. BEKLENTİ ANKETİ VE DİĞER ÖNCÜ GÖSTERGELER Yıl Sonu GSYH Büyüme Beklentisi (%), Yıl Sonu Cari Açık Beklentisi (milyon $) ,6 Bankalararası Döviz Piyasası Cari Yıl Sonu Dolar Kuru Beklentisi (TL) Yıl Sonu TÜFE Beklentisi (%) 1, 1, ,6 1, Ay Sonrasının Yıllık TÜFE Beklentisi (%) Tüketici Güven Endeksi 91, 7 6 6,6 Kaynak: TCMB, TÜİK 12

14 EKONOMİK GÖSTERGELER TABLOSU BÜYÜME /Ç1 2/Ç2 2/Ç3 GSYH (milyon $) Büyüme Oranı (%) 9,4 8,4 6,9 4,7,7-4,7 11,8,2, ENFLASYON (%) ÜFE (yıllık) 1,34 2,66 11,8,94 8,11,93 8,17 8,87 TÜFE (yıllık) 9,3 7,72 9,6 8,39,6 6,3 7,29 6,4 DÖVİZ KURLARI TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 3, 12,9 111,7 13,9 114,7 116,6 131,4 126, $/TL 1,3421 1,343 1,4131 1,1647 1,123 1,7 1,4863 1,46 1,833 Euro/TL 1,8268 1,94 1,886 1,72 2,148 2,163 1,9624 2,491 2,1716 Euro/$ 1,38 1,184 1,3196 1,489 1,3978 1,4316 1,2977 1,3377 1,368 ÖDEMELER DENGESİ (milyon $) (1) Toplam Mal İhracatı Toplam Mal İthalatı Dış Ticaret Dengesi Cari İşlemler Dengesi YURTDIŞINDAN SAĞLANAN KREDİLER (milyon $) (1) Bankalar Uzun Vade Kısa Vade Diğer Sektörler Uzun Vade Kısa Vade BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ (1)(2) (milyon TL) Harcamalar Faiz Harcamaları Faiz Dışı Harcamalar Gelirler Vergi Gelirleri Diğer Gelirler Bütçe Dengesi Faiz Dışı Denge MERKEZİ YÖNETİM TOPLAM BORÇ STOKU (milyar $) İç Borç Stoku 167,3 182,4 178,9 219,2 181,7 219,2 236, 228,2 Dış Borç Stoku 68,6 64,6 66,6 67,1 69,8 74,1 77,1 77,9 Toplam 23,8 247,1 24, 286,3 21, 293,2 313,2 36,1 Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı, Reuters. (1) Ödemeler dengesi ve bütçe verileri kümülatiftir. (2) Veriler Merkezi Yönetim Bütçesi ne göredir. 13

15 MEVDUAT (I) 21 (II) Değişim* (%) (II/I) Toplam Mevduat (milyon TL) ,1 TL ,7 YP ,9 YP (Milyon $) ,6 YP Mev./Toplam Mev. (%) 3,6 3, 34, 3,6 3,3 - MÜŞTERİLER ADINA BANKALAR EMANETİNDE TUTULAN MENKUL KIYMETLER (milyon TL) (piyasa değeri) (I) 21 (II) Değişim* (%) (II/I) Toplam , Yurtiçi Yerleşikler ,6 Yurtdışı Yerleşikler ,6 MENKUL KIYMETLER PORTFÖYÜ (milyon TL) BANKACILIK SEKTÖRÜ (I) 21 (II) Değişim* (%) (II/I) Toplam ,9 KREDİLER (milyon TL) (I) 21 (II) Değişim* (%) (II/I) Kredi Hacmi , TL ,9 YP , Bireysel Krediler ,4 Tüketici ve Taksitli Ticari Krediler ,2 Tüketici Kredileri ,9 Konut , Taşıt ,6 İhtiyaç ,4 Bireysel ve Kurumsal Kredi Kartları ,4 Bireysel Krd./Toplam Krediler (%) 44,2 41,7 42,1 42,6 42,8 - TASFİYE OLUNACAK ALACAKLAR ORANI (%) Toplam Krediler 3, 3,4,1 3,6 3,6 Bireysel Krediler 2, 3,8 6,6 4,4 4,3 Tüketici ve Taksitli Ticari Krediler 1, 2,9,4 3, 3,3 Tüketici Kredileri 1,4 2,2 4,1 2,7 2,6 Bireysel ve Kurumsal Kredi Kartları 6,3 6,7,4 7,9 8, YABANCI PARA NET GENEL POZİSYONU (milyon $) Toplam Bilanço içi Bilanço dışı Kaynak: BDDK (*) Yılsonuna göre değişim 14

16 İletişim Bilgileri İsim-Soyadı Unvan Tel İzlem Erdem Bölüm Müdürü +9 (212) izlem.erdem@isbank.com.tr Mehtap Bingöl Birim Müdürü +9 (212) mehtap.bingol@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu İktisat Uzmanı +9 (212) hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr Kıvılcım Eraydın İktisat Uzmanı +9 (212) kivilcim.eraydin@isbank.com.tr H. Erhan Gül İktisat Uzman Yrd. +9 (212) erhan.gul@isbank.com.tr Bora Çevik İktisat Uzman Yrd. +9 (212) bora.cevik@isbank.com.tr Eren Demir İktisat Uzman Yrd. +9 (212) eren.demir@isbank.com.tr Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 1