Koordinatör: Ondokuz Mayıs Üniversitesi-OMÜ Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü Türkiye

Transkript

1 EKĐM MAKĐNELERĐ 1

2 Bu eğitim modülü Avrupa Birliği Hayat Boyu Öğrenme Programı Leonardo da Vinci Yenilik Transferi Projeleri kapsamında desteklenen, Kırsal Alanda Çalışanlar için Daha Güvenli Tarım - Safer Agriculture For Employees in Rural - SAFER projesi için üretilmiştir. Koordinatör: Ondokuz Mayıs Üniversitesi-OMÜ Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü Türkiye Ortaklar: Federacion Agroalimentaria de Comisiones Obreras-CCOO Đspanya Asesoria Declerq SL Estudios Europeos Đspanya Ente Nazionale per la Meccanizzazione Agricola-ENAMA Đtalya Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Uluslararası Tarımsal Eğitim Merkezi Müdürlüğü-UTEM Türkiye Ankara Üniversitesi -AÜ Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü Türkiye Türk Tarım Alet ve Makineleri Đmalatçıları Birliği-TARMAKBĐR Türkiye Türkiye Ziraat Odaları Birliği-TZOB Türkiye Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü-TÜGEM Türkiye 2

3 Bu çalışmada; yerleştirme, çalıştırma, ayarlama, bakım, temizleme, onarım, taşıma işlerini yapan tarım makinesi kullanıcıları ve bu işlerin yapılması sırasında etkilenen diğer şahısların iş güvenliği ile ilgili karşılaşabilecekleri durumlarda yapılması gerekenler ile makinelerin güvenli imalatı ve kullanıcılara iletilmesi açısından uyulması gereken kurallar açıklanmaya çalışılmıştır. Tarım makinelerinde iş güvenliği ve kazalarla ilgili istenmeyen durumları sergileyen görsel bilgilerden hem olumsuz örneklerin edinilmesi ve içselleştirilmesindeki rolü hem de marka imajını zedelememek adına özellikle kaçınılmıştır. Bu eğitim modülündeki bilgiler ve bunlar esas alınarak üretilen bilgi kartları, video ve animasyonlara, adresinden ulaşılabilir. Bu projeye ait eğitim modül ve materyallerinin tamamı ya da bir kısmı proje yasal sahibi Ondokuz Mayıs Üniversitesi nin yazılı izni alınmadan çoğaltılamaz, başka internet sitelerinde yayınlanamaz Proje materyallerini edinmek için; Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü Kurupelit-Samsun adresi ile temasa geçilebilir. 3

4 ĐÇĐNDEKĐLER 1. Ekim Makinelerinin Parçaları ve Çalışması a. Sınıflandırılması b. Mekanik Ekim Makinelerinin Parçaları c. Geniş depolu tohum atma düzenli ekim makineleri d. Tek Dane Ekim Makineleri 2. Ekim Makinelerinde Emniyet Kuralları 3. Ekim Makineleri Đle Çalışmada Olası Güvenlik Riskleri 4. Güvenli Kullanım Đçin Gerekli Kişisel Koruyucu Donanımlar ve Diğer Ekipmanlar 5. Ekim Makineleri Đle Đlgili Mevzuatlar 6. Kaynaklar 4

5 1. EKĐM MAKĐNELERĐNĐN PARÇALARI VE ÇALIŞMASI A. Sınıflandırılmaları 1- Ekim metoduna göre a) Serpme ekim yapan makineler b) Sıraya ekim yapan makineler b1) Normal sıraya ekim yapan makineler b2 ) Küme ekim yapan makineler 2- Güç kaynağına göre a) Hayvan gücü ile çalışan makineler b) Traktör ile çalışan makineler b1 ) Çekilir tip b2 ) Askılı tip 3- Kullanım amacına göre ekim makineleri a) Üniversal ekim makineleri b) Özel ekim makineleri 4- Yaptıkları işe göre a) Basit ekim makineleri b) Kombine ekim makineleri 5-Hububat bitkilerinin ekiminde kullanılan ekim makineleri a) Geniş dağıtma düzenli, mekanik ekim makineleri b) Geniş dağıtma düzenli, pnömatik ekim makineleri C) Üniversal ekim makineleri 5

6 Hububat bitkilerinin ekiminde kullanılan ekim makineleri Bu makinelerin üniversal tip dışındakilerinde depo doldurma zamanını kısaltmak için yedek (ilave) tohum depoları, özel traktör tipleri (sistem ve oturma yeri önde) ile koordine edilerek kullanılırlar. Ekim işinin verimliliğini artırmak için iş genişliği yaklaşık 5 m kadar olan özel üniversal tip büyük alan ekim makineleri kullanılır. Üniversal (Mekanik tohum atma düzenli) ekim makineleri Özellikleri: Depo genişliği = Đş genişliğidir Tohum dikey veya hafif eğimli tohum borusundan serbest hareketle düşer Tohum deposu kapasitesi sınırlıdır ( lt/m iş genişliği) Maksimum 5 metrelik iş genişliği için tek makine uygundur. B. Parçaları 1. Tohum deposu Uzunlukları iş genişliğine bağlıdır. Yapıldıkları malzeme metal veya PVC dir. Kapasiteleri en az lt/m iş genişliğidir. Depo kenarlarının dik olması ve bir karıştırıcı mil, tohumluğun ekici organlara düzenli akmasında etki eder. Depo tohum akış deliği açıklığı sürgülü bir kapak ile ekilecek tohumun büyüklüğüne ve miktarına göre ayarlanır veya tohumluğun ekici düzene akmaması için tamamen kapatılabilir. Şekilde görüldüğü gibi tohumluğu toz ilaçla karıştıran düzeneklerde vardır. Tohum deposunun üstten görünüşü 6

7 2. Ekme Düzeneği 1. Ayar klapesi 2. Karıştırıcı 3. Ekici makara 4. Yaylı taban klapesi 5. Klape yayı 6. Klape ayar cıvatası Dişli makaralı veya oluklu makaralı ekim makinelerinde depoya konulan tohum karıştırıcı milin dönü hareketiyle depo tohum akış deliklerinin altında bütün depo boyunca uzanan bir mil üzerine yerleştirilmiş her biri bir sırayı eken ekici makaralar üzerine sevk edilir. Ekici makaraların dönü hareketiyle tohumlar tohum borusuna düşürülürler. Ekici makaralara gelen tohum miktarının akışı yaylı bir klape ile sınırlandırılır. 3. Tohum miktarı ayar düzeneği Dişli ekici makara Oluklu ekici makara Dişli tipte ekici makaralara sahip ekim makinelerinde tohum miktarı ayarı makaraların takılı oldukları ekici milin dönü hızı kademeli artırılıp-azaltılarak yapılır. Son zamanlarda bu makaralarda kademesiz hareket düzenleri de kullanılmaya başlamıştır. Yukarıda şekli görülen oluklu tipte ekici makaralara sahip ekim makinelerinde tohum miktarı ayarı; makaranın yuvası içinde sağa-sola hareket ettirilmesiyle makaranın tohumu taşıyan yüzey genişliğinin (aktif alan) kademesiz değiştirilmesi ve dönü hızlarının ayarlanmasıyla yapılır. Her makaranın eşit miktarda tohum atması, yuvası içerisindeki makara boyunun aynı olmasıyla sağlanır. 7

8 4. Tohum boruları Tohum ekici makaralar, tohumu tohum borularına bırakırlar. Tohum borularının üst uçları geniş olup, sıra adedi kadar tohum haznelerinin altına biraz esnek olarak bağlanmışlardır. Alt uçları ekici ayaklara bağlıdır. Tohum boruları çelik saçtan, plastikten veya kauçuktan imal edilmektedir. Değişik şekilleri vardır. Tohum boruları her türlü tarla engebelerine uyum sağlayabilmek için plastik, teleskopik veya fleksibil özellikte, tohum akışını engelliyecek kırılmalar yapmayacak şekilde yapılırlar. Đş ve yol durumuna rahatlıkla uyum sağlamalıdırlar. Ayrıca, sıra arası mesafelerinin değiştirilmesi kolay olmalıdır. 5. Ekici ayaklar Ekici ayakların görevi: Tarlada açtıkları çizi içerisine tohumu düzgün bir sırada ve eşit derinlikte bırakmaktır. Tohum borularının alt uçları ekici ayakların üst kısmına bağlıdır. Ekici ayaklar çeşitli uzunluk ve kısalıktaki ekici ayak kollarıyla iki sıra olarak birbiri arkasına yerleştirilirler. Böylelikle tıkanma tehlikesi azaltılmış olur. Ekici ayaklar müşterek yukarı kalkabilir ve aşağı inebilirler. Bu hareketi yapabilmeleri için de her biri bir yay basıncı yükü altındadırlar (iri kesekli tarlada ve yüksek ilerleme hızlarında sıçramamaları, çizi tabanına emniyetli yerleşebilmeleri için). Balta ayak Diskli ayak Derinlik sınırlayıcı Bantvari ekim kızaklı balta ayak balta ayak 8

9 Gübre ile tohumun aynı anda verildiği bazı ekim makinelerinde ayak toprakta V şekilli bir çizi açar. Ayarlanan miktardaki gübre standart tohum borularından akan tohumun alt kısmına (ilk anda tohumla gübre temas etmeyecek şekilde) verilir. Çapa ayağın arkasına monte edilen tohum boruları tohumu gübre ayağının 25 mm üzerine sağlı-sollu dağıtır. Tohum ve gübre arası derinlik ilişkisi ayarlanabilir. Gübre istenirse toprak nemi ile ilişkili olarak 127 mm derinliğe kadar da verilebilir ve tohum gübreden 25, 51 veya 76 mm üste de verilebilir. Sıkıştırma sonrasında, 51 mm lik fark tohum ve gübre bantları arasında 32 mm lik bir fark sağlar. Tohumla gübrenin farklı ayaklarla verilmesi Baskı tekerlekleri ile sıkıştırılması 6. Ekici ayak için baskı yayı Yüksek hızlarda ekim derinliğinin eşit olması ayaklardaki yayların baskı kuvvetinin kademesiz ve kademeli ayarlanmasıyla emniyet altına alınabilir. Ekici ayaklar son zamanlarda sürücü mahallinden hidrolik kumanda ile de ayarlanabilmektedir. 7. Tohum yatağını kapatan parçalar Tohum toprağa bırakıldıktan hemen sonra çizinin kapatılması ve tohumun üzerinin gevşetilmiş toprakla düzgün örtülmesi gömücü ayaklar tarafından gerçekleştirilir. Bununla beraber tohumları kapatmak için toprak şartlarına ve gömücü ayak şekillerine göre, kapatan-örten parçalar kullanılmalıdır (a, b, c). Yuvarlak zincir halkası şeklinde olan kapatıcılar özellikle tohum yatağını biraz geniş açan gömücü ayaklarla diskli gömücülerle kullanılmalıdır. Bantvari ekim yapan makinelerde de yaylı özel kapatıcılar yapılmıştır (d). 9

10 8. Taşıyıcı (Hareket iletim) tekerleği Ekim makinelerinin tüm organlarını taşıyan genellikle lastik olan bu tekerlekler aynı zamanda ekme düzenine hareket verirler. 9. Markör (çizek) Ekim makinesi ile ekim yaparken sıra aralarının eşit olması arzu edilir. Makinenin her gidiş ve gelişinde sıra arası değişmemelidir. Bunun için ekim makinelerinde markör veya çizek adı verilen parçalar kullanılır. Markörler genellikle markör kolunun ucuna takılmış bir disk veya sivri uçlu bir demirden yapılmıştır. Kol boyu uzatılıp kısaltılabilir. Çekilir tip ekim makinelerinde markör bir ip veya çelik bir telle sürücü tarafından elle indirilip kaldırılır. Markörler sağ ve sol tarafta olmak üzere iki adettir. Gidişte biri, dönüşte diğeri kullanılır.açılan çizilerin belirgin olması gerekir. Bunun için de, çizi açan diskin yönü değiştirilerek ayar yapılır. Askılı tip ekim makinelerinde markörlerin indirilip, kaldırılması üst bağlantı koluna bağlı olarak otomatik de yapılabilir. Ekim esnasında markörün tarlada açtığı çizi 10. Đz kabartıcılar Ekim için hazırlanan tarlanın üst kısmı yumuşak ve kabarıktır. Ekim esnasında gerek traktör arka tekerlekleri, gerekse ekim makinesinin tekerlekleri tarlayı bastırır ve buralara düşen tohumlar normal gelişemezler. Bunun için traktör teker iz genişliğine göre ayarlanabilen bir veya iki adet iz kabartıcı parça 10

11 kullanılır. Yaylı tırmık veya kazayağı şeklinde olabilen bu iz kabartıcılar, ekim makinesinin önüne ana çatıya bağlanırlar. C. Geniş depolu tohum atma düzenli ekim makineleri Mekanik: Özellikleri: 800 lt kapasiteli merkezi tohum deposu. Merkezlendirilmiş dişli makaralı tohum dağıtıcılar. Đş genişliği 5-6 m. maksimum 50 ekim sırası. Toz ilaçla karıştıran dikey helezon ve geri dönüş. Pnömatik: Özellikleri: Merkezi ekici düzenden ekici ayarlara kadar basınçlı hava ile taşıma. Ekici düzen için tekerlekten hareket alan yuvalı çark, kuyruk milinden hareket alan vantilatör. Tohum tankı kapasitesi 900 lt 11

12 7,5 m ye kadar iş genişliği. Mineral gübre dağıtma için de uygundur. Tek Dane Ekim Makineleri 1. Ekici plaka yuvası 6. Sıyırıcı ayar skalası 2. Ekici plaka 7. Alt sıyırıcı 3. Vakumlu havanın geldiği boru 8. Vakumun sıfır olduğu kanal 4. Tohum haznesi 9. Tohum yatağı 5. Üst sıyırıcı 10. Opti-elektronik algılayıcı Pnömatik tek dane ekim makinelerinin kalbi konumundaki ekici düzende, aşınmaya karşı dayanıklı bir ekici plaka (2), ekici plaka yuvası Mekanik veya pnömatik ekici düzenli Pnömatik olanlar emişli veya basınçlı hava ile çalışır Her bir ünite bir sırayı ekecek şekilde ayarlanır. Sıra üzeri ayarı da yapma imkanı da vardır. Ekim işi ile birlikte gübreleme de yapılabilir. 12

13 2. EKĐM MAKĐNELERĐNDE EMNĐYET KURALLARI Ekim makinesi ile çalışmada en önemli kaza nedenleri; operatör harici kişilerin emniyet kurallarına uymaması, operatörün dikkatsizliği ve diğer nedenler olarak sıralanabilir. Bu makinelerle çiftçilerimiz genellikle iki kişi olarak çalışmaktadır. Bunu esas nedeni; kullanılan tohumlukların genellikle temiz paketlenmiş tohumluk olmaması, ekici düzen ve karıştırıcı mekanizmaların yeterince kaliteli olmayışı, tohum yatağı hazırlığının yeterince özenli yapılmayışı sebebiyle ayaklarda tıkanma vb. dir. Bütün bu olumsuzlukları gidermek ve depodaki tohumluğu kontrol etmek için genellikle ekim makinelerinin arkasında yer alan uygun bir yere (genellikle kazalar açısından uygun olmayan yerlere) ikinci bir yardımcının bindirilmesi ve bu kişinin güvenlikten yoksun durum ve hareketleri bu makinelerde pek çok kazaya neden olmaktadır. Yapılan araştırmalara göre en belirgin kaza nedeni depodaki tohumluktaki azalmaya bağlı olarak ekici düzenlerde meydana gelen tohum akış problemini gidermek isteyen bu ikinci şahısların hareket halinde depo içerisine ellerini sokarak yaptıkları müdahale sonucu el veya parmakları karıştırıcı vb. yerlere kaptırmalarıdır. Kazalar sonucunda genellikle vücudun bir kısmını bir parçaya kaptırma şeklinde, çoğunluğun hafif yaralanma ve fiziksel engellilik şeklinde etkilendiği, bu etkiler neticesi genellikle bir elin yaralandığı, parmakların sakatlandığı kazalar olarak ifade etmek mümkündür. Makine üzerinde bulunan semboller ve anlamları Ekim makineleri üzerinde yer alan güvenlikle ilgili semboller/piktogramlar yıllara bağlı olarak değişik standartlarda makineler üzerinde yer almaktadır. Eski makineler üzerindeki standartlar OSHA/ANSI Z standardına göre üretilmiş olup uluslar arası piyasada geçerliliğini yitirmiştir. Eski güvenlik sembollerinde aşağıda görüldüğü gibi Dikkat, Tehlike, Uyarı sözcükleri yukarıya, güvenlikle ilgili verilecek mesaj ise hemen altına yazılmıştır. Bazı güvenlik sembolleri ise makinenin kullanıldığı ülke dilinden bağımsız olması için ISO e göre üretilmiş olup sadece şekil ihtiva etmektedir. 13

14 ANSI Z535.4 standardına göre güvenlik etiketleri minimum güvenli görüş mesafesine konmalıdır. Bu ifadeden kişinin etiketi okuduğunda tehlikeden kaçınmak için hala zamanının olacağı bir uzaklık anlaşılmaktadır. Ülkemizdeki mevcut ekim makinesi parkının eski olması dolayısıyla bu eğitim modülünde uygulamada mevcut tüm güvenlik sembolleri ile ilgili özet açıklamalar verilmeye çalışılmıştır. Emniyet uyarı sembollerini çoğu tarım makinelerinin üzerinde ve kullanma bakım kitabında görebilirsiniz. Bunlar; Dikkat! Tehlikeye karşı uyanık olun! Emniyetinizle ilgili gibi anlamlar taşırlar. Bunlardan kırmızı zemin üzerinde olanı makinelerin üzerinde, siyah zemin üzerinde olanı ise kullanma bakım kitabında yer alır. 14

15 Semboller genellikle sinyal sözcükleriyle beraber kullanılır. Bunların anlamları aşağıda açıklanmıştır: TEHLĐKE, Çok ciddi, potansiyel bir tehlikenin varlığını gösterir. Eğer gerekli emniyet tedbirleri alınmazsa, bu tür bir tehlikeye maruz kalma büyük bir olasılıkla ölüme veya şiddetli yaralanmaya yol açar. Bazı ekim makinelerinde bu ifadelerin genellikle Đngilizcelerine de rastlanılabilir. Bu anlamda DANGER kelimesi TEHLĐKE anlamına gelmektedir. Bu kelimenin görüldüğü yerlerde uyarıya uyulmadığı durumlarda ciddi tehlikeler meydan gelebilecek yasak bir uygulamanın belirtildiğini aklınızdan çıkarmayınız. UYARI, Tehlike sözcüğüne göre daha az risk, yaralanma veya ölüm tehlikesi riskini belirtir. Bazı ekim makinelerinde bu ifadelerin Đngilizcelerine de rastlanılabilir. Bu anlamda WARNING kelimesi UYARI anlamına gelmektedir. Bu kelimenin görüldüğü yerlerde ağır yaralanmaya neden olabilecek potansiyel ya da görünür-görünmez bir tehlikenin olduğu bilinmelidir. DĐKKAT, Operatöre emniyetle ilgili takip edilmesi gereken yolu anlatmak için genellikle daha az tehlikeli durumlarda kullanılır. Dikkat! işareti potansiyel bir riske işaret eder. Eğer durum göz ardı edilirse, küçük veya orta dereceli bir yaralanma ile sonuçlanabilir. Bazı ekim makinelerinde bu ifadelerin Đngilizcelerine de rastlanılabilir. Bu anlamda CAUTION kelimesi DĐKKAT anlamına gelmektedir. Bu kelimenin görüldüğü yerlerde ekim makinesi makinesinin kullanma bakım talimatlarına ve geçerli güvenlik kurallarına uygun davranılması olası küçük veya orta dereceli yaralanmaları önleyecektir. Kırmızı zemin üzerinde beyaz ünlem şeklindeki tehlike işareti üçgen şeklinde olup, ekim makinesinde meydana gelebilecek tehlikelere karşı kullanıcıyı uyarmak üzere diğer bilgi işaretleri ile birlikte kullanılmaktadır. Bunların yerleri kullanma bakım kitabında da belirtilmektedir. Ekim makinelerinin üzerinde yer alan ek uyarı ifadesi ÖNEMLĐ- IMPORTANT ise ekim makinesinin güvenliği için olup bu uyarıyı özel talimatlar takip eder. ÖNEMLĐ olarak belirtilen bu uyarı ile ilgili istenilen uygulamalara aynen uyulmalıdır. Bu talimatlara uyulmadığı zaman ekim makinesinde istenmeyen durumlar-hasar meydana gelebilir. Bu uyarı ile ekim makinesinin hareketli veya hareketsiz sistemlerinde, oluşabilecek her türlü hasara karşı ekim makinesini çalıştıran- tamirbakımını yapanlar uyarılmaktadır. CE ĐŞARETĐ 15

16 CE" uygunluk işareti: Üreticinin, ilgili teknik düzenleme/düzenlemelerden kaynaklanan bütün yükümlülüklerini yerine getirdiğini ve ürünün ilgili tüm uygunluk değerlendirme işlemlerine tabi tutulduğunu gösteren işareti CE Đşareti (belgesi), ürünlerin, amacına uygun kullanılması halinde insan can ve mal güvenliği, bitki ve hayvan varlığı ile çevreye zarar vermeyeceğini, diğer bir ifadeyle ürünün güvenli bir ürün olduğunu gösteren bir işarettir. Çalışma, ayar, bakım, tamir ve taşıma sırasında emniyet kuralları Traktör kendi kendine hareket ettiğinde yaralanma ya da can kaybı olabilir. Motoru çalıştırmak için marş motorunun kutuplarını kısa devre yapmayın. Kısa devre yaparak çalıştırırsanız traktör vites takılı olsa bile hareket eder. Motoru KESĐNLĐKLE traktör dışından çalıştırmayın. Motoru sadece sürücü koltuğundan ve vitesi boșa ya da park konumuna alarak çalıştırın. Pnömatik ekim makinelerinin fanı hareketini traktörün kuyruk milinden almaktadır. Bu tür çalışmalarda geniş savruk bol elbise kullanılmamalıdır. Eğer yapılan iş nedeniyle uzun gömlek giymek gerekliyse bu tip gömleklerin düğmeleri tamamen iliklenmeli ve çalışma sırasında dikkatli olunmalıdır. 16

17 Çalışanlara traktöre ekipman bağlama, ayar, bakım ve kullanma ile sorular sorulmalı, konusunda iyi olanların deneyimlerini diğerlerine aktarmaları sağlanmalıdır. Çalışmadan önce gevşek, çözülmüş parçaların olup olmadığı kontrol edilip sıkılmalıdır. Ekim makinesi üzerinde ayar tamir bakım arıza arama gibi işlemlerde traktör stop edilmeli kontak anahtarı alınmalıdır. Traktörün yanından ayrılmadan önce motoru stop edin, kontak anahtarını alın, vitese takın ve el frenini çekin gerekirse traktör ve ekim makinesine takoz koyunuz. Ekim makineleri ile çalışırken çeki oku vb. parçalara basılarak üzerine çıkılmamalıdır. Ekim makineleri ile çalışırken traktör sürücüsü yanında ikinci bir kişinin bulunmasına izin verilmemelidir. Ekim makineleri ile eğimli arazilerde ekim yapılırken durmalarda balya makinesi tekerlekleri arkasına takoz konularak bloke edilmelidir. Ekim makinesi etrafında görevlilerden başka kimse bulundurulmamalıdır. Pnömatik ekim makineleri ile çalışırken dönüşlerde ekim makinesi ile kuyruk milinin irtibatı kesilmelidir. 17

18 Ekim makinesini kullanmadan yine bakım ve ayarlarını yapmadan önce makineye ait Bakım ve Kullanma Kitabı mutlaka okunmalıdır. Ayrıca makine üzerine yapıştırılmış uyarı yazı ve figürleri de dikkatli bir şekilde gözden geçirilerek ifade edilmek istenen temalar kullanma, bakım ve ayar esnasında göz önünde bulundurulmalıdır. Makinenin bağlama yüksekliği ve uzaklığı da önemlidir. Doğru olmayan bir bağlama pozisyonu şaftın kötü çalışmasına veya her iki şaft parçasının ayrılarak bozulmasına yol açabilir. Bir şaft bozulur veya ayrılırsa parçalar veya kırılmış uçları etrafa kontrolsüz şekilde çarpar ve ciddi yaralanmalara yol açar. Şaftın doğru bağlama pozisyonu için makinenin el kitabına bakın. Makine durduğu yerde çalışıyor ise şaft mesafesinin değişmesini önlemek bakımından traktöre bağlı olarak bırakın. Makinenin nakli söz konusu ise özellikle geniş iş genişliğine sahip makineler ağır olduğu için indirme ve bindirme işlemleri yükleyici tarafından yapılmalıdır. Yükleme sırasında sert darbe ve sürtünmelere karşı dikkatli olunmalıdır. Makine traktöre bağlanmadan önce traktörün el freni çekilmeli ve vites boşa alınmalıdır. Makine ile traktör arasında kimse olmamalıdır. Ekim makinesi bağlantı pimleri ile traktörünkiler aynı türden olmalıdır. Kaldırma hareket alanı içinde kesinlikle kimse bulunmamalıdır. Şaft makine ve traktöre takılırken veya sökülürken mutlaka motor durdurulmalıdır. Traktör ve makine arasında belirlenen bağlantılara uyulmalıdır: Đşlem sırasında hata yapmayı önlemek için erkek ve dişi bağlantı elemanlarının işaretlenmesi önerilir. Hidrolik bağlantılar karıştırılırsa birkaç fonksiyon değiştirilebilir (örn: kaldırma/alçaltma). 18

19 Makine traktöre takılıp trafiğe çıkmadan önce tüm emniyet tedbirleri alınmalıdır. Ayrıca makine üzerinde uyarıcı lamba veya işaretler bulunmalıdır. Farları, yanar sönerleri ve dönüş sinyallerini devamlı (gece/gündüz) olarak kullanın. Donanımların aydınlatılması ve işaretlenmesi ile ilgili trafik kurallarına uyun. Işıkları ve işaretleri temiz tutun, çalışmalarını ve görünebilmelerini sağlayın. Kaybolan ya da hasar gören ışıkları ve işaretleri değiştirin. Trafiğe çıkıldığında gerekli trafik kurallarına uyulmalı ve emniyet tedbirleri alınmalıdır. Kalabalık yerlerde hızlı gidilmemelidir. Traktör ile taşıma anında yükün ağırlığının yön ve fren kapasitesi başta olmak üzere yol tutuşu üzerinde doğrudan etkisi olduğu unutulmamalıdır. Viraj dönüşlerinde traktörün arkasındaki ekim makinesinin varlığı unutulmamalı ve hız ona göre ayarlanmalıdır. Traktörle taşıma anında yan kol zincir gerginliklerinin uygun olmasına dikkat edilmelidir. Kapakların tamamen kapalı olduğundan emin olunmalıdır. Hidrolik kaldırma kontrol kolunun kilitli olduğundan emin olunmalıdır. Traktör çalışırken, oynar başlı şaft dönerken, el freni çekilmeden ve tekerlekler takozsuz iken makine ile traktör arasına girilmemelidir. Koruma ve kapaklar olmadan makine asla kullanılmamalıdır. Kontrolleri ya da hortumlar tutacak gibi kullanılmamalıdır. 19

20 Makineyi sürerken, özellikle yamaçlarda, devrilmesine neden olabilecek çukurlara, hendeklere ve önünüze çıkabilecek engellere dikkat edin. Hiç bir zaman, bir hendeğin, derenin, su kanalının ya da dik bir su seddinin kenarında sürmeyin. Engebeli arazilerde dönüş yaparken ya da yol alırken ve yokuşlarda dönüş yaparken yavaşlayın. Çalışma sırasında bir şey yiyip içmemelidir. Gece çalışmak mecburiyetinde kalınmışsa yeterli aydınlatma sağlanmalıdır. Ekim makinesini traktörden ayırmadan önce traktör el freninin çekili, motorun susturulmuş ve kontak anahtarının çıkarıldığından emin olun. Makinenin devir vb. limitleri asla zorlanmamalıdır. Yokuş aşağı inişlerde vites asla boşa alınmamalıdır. Hareket halinde iken traktöre asla binilip inilmemelidir. Eğer mümkünse traktör düz bir yerde park edilmeli ve el freni çekilmelidir. Eğimli bir arazide park edilecekse, yokuş yukarı birinci vites, yokuş aşağı geri vitese takılmalı ve her iki durumda da el freni çekilmelidir. Makine temizliğinin yangın ihtimali göz önünde bulundurarak itinalı bir şekilde yapmalı, yangın tehlikesine karşı da uygun bir yangın söndürücü bulundurulmalıdır. Gerek çekilir, gerekse asılı tip ekim makineleri traktöre doğru bağlanmalı ve emniyete alınmış olmalıdır. Tohumluk ve gübre doldurma işi tarlada yapılmalıdır. Ekim esnasında tohum ve gübre sandıkları içine el veya herhangi bir parça sokulmamalıdır. Tarlada ekime başlamadan önce, tarlanın durumuna göre traktörün başlarda döneceği yerler önce ekilmemelidir. Askılı tip ekim makineleri, dönüşlerde mutlaka kaldırılmalıdır. 20

21 Tohum boruları ve ekici ayaklar, sık sık kontrol edilmeli ve tıkanmalar giderilmelidir. Tohum ve gübre sandığı sık sık kontrol edilmeli ve tamamen boşalmadan ikmal yapılmalıdır. Arkada bulunan ekim makinesi ağırsa traktörün şahlanabileceği düşünülerek traktörün ön ağırlıklarının yeterli miktarda olması sağlanmalıdır. Askılı tip ekim makinesi ile tarlada ekim yaparken, traktör hidrolik kaldırma kolu yüzücü pozisyon da olmalı, indirme ve kaldırma işlemi düşük gazda yapılmamalıdır. Askılı ekim makinesiyle tarlaya gidişte alt gergi kolları gerilmeli, ekim makinesi tam kaldırılıp, emniyet kilidini taşıma durumuna getirmelidir. Tarlada ekim sırasında yan gergi kollarına 2-4 cm lik boşluk verilmelidir. Makine ekim esnasında, tarlanın durumu ve büyüklüğüne göre 8-10 Km/saat hızla kullanılmalıdır. Tarlaya gidişlerde askılı tip ekim makinelerinde, hidrolik ön seçme kolu pozisyon kontrol de olmalı ve taşıma kilidi kullanılmalıdır. Emniyetli ve kolay yükleme düzenleri: Tohum deposu yükleme basamakları yardımı ile kolayca doldurulabilir. Ağır tohum veya gübre torbaları kuvvetli, katlanabilir platformlara yerleştirilir. Büyük alanların ekimi için 50 ve 100 kg lık torbalar römorklardan depoya yedirici uzantılarıyla boşaltılır. Aynı zamanda 500 ila 1000 kg lık büyük torbalardan da boşaltma işi yapılabilir. 21

22 Mafsallı şaft mafsalları da içine alacak şekilde koruyucu muhafazası takılarak koruma altına alınmalıdır. Daha sonra da koruyucu muhafazanın dönmemesi için zinciri takılarak sabitlenmelidir. Traktör kuyruk mili koruyucu muhafazası takılı olmalıdır. Kuyruk mili koruyucu sacı, mafsallı şaft mafsalının en az ortasına kadar kapatmalıdır. Alet tarafındaki mafsallı şaft bağlantısı da yukarıda açıklandığı şekilde koruma altına alınmalıdır. Mafsallı şaft kullanılmadığı zamanlarda alet çeki oku üzerinde bulunan mafsallı şaft tutucusu üzerine oturtularak bırakılmalıdır. Bu suretle mafsallı şaftın yere temas ederek kirlenmesinin ve hasar görmesinin önüne geçilmiş olur. Đyi eğitimli ve profesyonel bir operatör güvenlik önlemlerini sorumlulukla uygular. Olabilecek her türlü can ve mal kayıplı kazaların eğitimsiz operatör veya kişilerin makineyi kullanmalarıyla olabileceğini düşünerek eğitim konusuna ayrı bir önem vermelidir. Kısa süreli de olsa eğitimsiz operatör ya da kişilere makine kullandırılmamalıdır. Đmalatçı firma tarafından onaylanmayan modifikasyonlar tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle makine üzerinde herhangi bir modifikasyon yapılmamalı ve onaylanmayan başka ekipmanlarla birlikte çalıştırılmamalıdır. 22

23 Kendinize ve başkalarına zarar vermemek için alkollü iken ya da yan etkisi çalışmaya engel olabilecek ilaç kullanılmış iken makine kullanılmamalıdır. Arızalı makineleri kullanmayı sürdürmek operatörün ya da çevresindekilerin yaralanma ya da ölümüne yol açabilecek bir kazaya neden olabilir. Bu nedenle arızalı ve eksik parçalı makineler ile çalışmamalıdır. Tüm bakım prosedürlerinin uygulandığından, tamir işlemlerinin uygun bir şekilde yapılıp tamamlandığından emin olunmalıdır. Onarım için mutlaka orijinal yedek parça kullanılmalıdır. Onarım sırasında sökülen cıvatalar eksiksiz olarak yerlerine takılmalıdır. Zayıf iletişimden kaynaklanan anlaşamamalar ya da yanlış anlamalar da kazalara neden olan bir diğer nedendir. Çevredekiler operatör tarafından yapılacaklar konusunda uyarılmalı ve bilgilendirilmelidir. Ayrıca çalışma ortamının gürültülü olması sesli iletişimin zayıf olmasına yol açacağından haberleşme için el işaretleri kullanmak daha uygun olacaktır. Dönen ya da hareket eden parçalar sökülmeden önce tamamen durduklarından ve emniyete alındıklarından emin olunmalıdır. Yetersiz tamir ve bakım kullanıcı ve başkalarının yaralanmasına hatta ölmesine neden olabilir. Kullanıcı bilmediği ya da az bildiği tamir-bakım işlerini yapmaya kalkışmamalıdır. Döküm parçalara kaynak yapılması bu parçaların dayanımını zayıflatacağından kırılmalara neden olacaktır. Bu nedenle döküm parçaları kaynakla onarmaya çalışmamalıdır. Modifikasyonun gereğine inanılıyorsa teknik yardım ve onay için 23

24 Tamir sırasında fırlayabilecek metal parçacıklarına dikkat edilmelidir. Metal pimleri söküp takarken yumuşak başlı çekiç kullanın. Yaylı mekanizmaların metal parçacıklarının fırlamasından korunmak için emniyet gözlükleri kullanılmalıdır. Bakım çalışmaları deneyim ister. Çalışma yapılacak alan temiz ve kuru olmalıdır. Yağlama, bakım ya da ayar çalışmaları kesinlikle traktör hareket halindeyken yapılmamalıdır. Elektrik hatları ile temas edilmesi sonucunda ağır yaralanmalı ya da ölümcül kazalar meydana gelebilir. Bu makineyi elektrik hatlarının yakınında hareket ettirirken ya da işletirken, temas meydana gelmesini önlemek için, dikkatli biçimde kullanın. Ekim işaretçisi kollarını, havai elektrik nakil hatlarından uzak tutun. Ağır yaralanma ya da ölümcül kaza meydana gelebilir. Traktörün hızı ve çekilen yükün ağırlığı arttığında ve yamaçlarda durma uzaklığı artar. Aşağıda verilen en yüksek hızlara ya da trafik kurallarında belirtilen hız sınırlarına uyulmalıdır: Çekilen donanımda fren yoksa, traktörün azami hızı 32 km/h (20 mph) olmalı ve ağırlıkları traktörün ağırlığının 1,5 katından daha fazla olan yükler taşınmamalıdır. Çekilen donanımında fren varsa, traktörün en yüksek hızı 40 km/h (25 mph) olmalı ve ağırlıkları traktörün ağırlığının 4,5 katından daha fazla olan yükler taşınmamalıdır. 24

25 Taşınan yükün önerilen bu oranı geçmemesini sağlayın. Önerilen maksimum miktarda ağırlık takarak traktörün ağırlığını artırın, yükü azaltın ya da daha ağır bir çekici birimi kullanın. Markörlerin düşmesi, iş kazasına neden olabilir. Đşletime geçmeden önce, silindirlerin ve bağlantı hortumlarının tamamen yağ dolu olmasını güvence altına alın. Böyle yapılmaması, markörlerin çok hızlı bir biçimde düşmesine neden olacaktır. Đndirme ve kaldırma sırasında, markörlerden HER ZAMAN uzak durun. 25

26 Hidrolik sistemle ilgili riskler ve çözüm önerileri: Hortum ve bağlantıları sık sık kontrol edilmeli hasar görmüş ve son kullanma tarihi dolmuş olanları değiştirilmelidir. Hidrolik pompa ve traktör motoru durdurulmuş olsa dahi hala tehlikeli bir hidrolik basınç mevcuttur. Bu sıvının basıncı 450 kg/cm2 yi geçebilir. Büyük iş genişliğine sahip pnömatik ekim makineleri ile ilgili herhangi bir montaj, tamir ayar vb. işlere başlamadan önce sistemde hidrolik yağın yarattığı basınç sıfırlanmalıdır. Bunun için: Ayar ve tamir öncesi hidrolikle komuta edilen makineyi aşağı indirin. Hidrolik kolu ileri geri hareket ettirin (ekipman inikken ve traktör stop durumunda iken). Hidroliği kullanmadan önce bütün bağlantıları sıkmalıyız. Kaçak ihtimali olan yerlerin kaçağını elimizle kontrol etmemeliyiz. En uygunu bir kağıt kullanılmasıdır. Hidrolik hatlar renkli olarak işaretlenerek karıştırılmasının önüne geçilmelidir. Hortum ve bağlantıları sık sık kontrol edilmeli hasar görmüş ve son kullanma tarihi dolmuş olanları değiştirilmelidir. 26