KALKINMA KURULU SANAYİ LOJİSTİK ENERJİ KOMİSYONU MAYIS 2016 TRC BÖLGE PLANI KOORDİNASYON VE İZLEME KOMİSYONLARI İLERLEME RAPORU 2016/1

Transkript

1 MAYIS 2016 T. C. KALKINMA KURULU TRC BÖLGE PLANI KOORDİNASYON VE İZLEME KOMİSYONLARI SANAYİ LOJİSTİK ENERJİ KOMİSYONU İLERLEME RAPORU 2016/1 stajyer [Şirket adını yazın] 1

2 TRC2 (Diyarbakır-Şanlıurfa) BÖLGE PLANI KOORDİNASYON VE İZLEME KOMİSYONLARI KURULUŞ YAPISI AMAÇ: Bölge Planı Koordinasyon ve İzleme Komisyonları, Bölge Planında yer alan gelişme eksenleri altındaki stratejiler ve yatırım kararlarının gerçekleşmesi konusunda koordinasyona destek vermek ve ilerlemelere ilişkin izleme görevi görmek amacıyla kurulmuştur. KOMİSYON YAPISI: Komisyonlar Kalkınma Kurulunda yer alan üyelerden komisyonla ilgili konularda faaliyetlerine göre isteğe bağlı olarak oluşturulur, gerek görülmesi halinde kurul dışındaki ilgili kurum-kuruluşlardan üye davet edilebilir. ÇALIŞMA YÖNTEMİ: Koordinasyon ve İzleme Komisyonlarının sekretaryası Karacadağ Kalkınma Ajansı Planlama Programlama ve Koordinasyon Birimince gerçekleştirilir. Ajans her komisyon için sorumlu bir uzman atar. Uzmanlar komisyonlarda kolaylaştırıcılık ve sekretarya görevini üstlenir. Komisyon ilk toplantısında oy çokluğuyla bir başkan seçer. Komisyonlar kurulun olağan toplantısından sonraki 3. ve 5. aylarda olmak üzere her 6 aylık dönemde 2 defa toplanır. İlk toplantıda Bölge Planının ilgili konu başlıkları altındaki gelişmeler değerlendirilir ve Ajansın sorumlu uzman personeli desteğiyle ikinci toplantıda (5. aydaki toplantı) değerlendirilmek üzere bir ilerleme raporu hazırlıkları yapılır. İkinci toplantıda ilerleme raporu komisyon tarafından değerlendirilerek Kalkınma Kuruluna sunulmak üzere son hali verilir. Hazırlanan ilerleme raporu Komisyon Başkanı tarafından gündemin uygun olması halinde Kalkınma Kuruluna sunulur. Aşağıdaki çizelgede toplantı yapılacak aylara ilişkin bilgi verilmiştir. Mart Mayıs HAZİRAN Eylül Kasım ARALIK Komisyon Toplantısı (I) Komisyon Toplantısı (II) KALKINMA KURULU I. OLAĞAN TOPLANTISI Komisyon Toplantısı (III) Komisyon Toplantısı (IV) KALKINMA KURULU II. OLAĞAN TOPLANTISI Değerlendirme İlerleme Raporu Hazırlığı İlerleme Raporu Sunumu Değerlendirme İlerleme Raporu Hazırlığı İlerleme Raporu Sunumu 1

3 KOMİSYON İLERLEME RAPORU KOMİSYON TOPLANTI BİLGİLERİ Komisyon Adı: Kalkınma Kurulu Diyarbakır Sanayi, Lojistik ve Enerji Komisyonu Toplantı Tarihi: 13 Mayıs 2016 Toplantı Numarası 2016/1 Toplantının Yeri: Katılımcılar: Ajans Katılımcıları: Karacadağ Kalkınma Ajansı Aziz ÖZKILIÇ (DOSİAD Başkan) Hüsnü PERVANE (DTSO Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı) Reyhan AKTAR (DİKAD Yönetim Kurulu Başkanı) Ömer SEYİTOĞLU (Diyarbakır Valiliği, Araştırmacı) Necat YEŞİLBAYRAK (Gümrük Müdürü) Mehmet ÖZEL (Diyarbakır OSB Müdürü) (KOSGEB Diyarbakır Hizmet Merkezi Müdürü) Recep ÇELİK (Dicle Üniv. Müh. Fak Öğretim Üyesi) Murat BİRKAN (DESOB Sicil Müdürü) (DTSO Yönetim Kurulu Üyesi) Hanefi Bey (Diyarbakır Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Bşk. Yrd.) Bayram ARSLAN (Diyarbakır Bilim, Sanayi ve Tek. İl Müdürlüğü, Mühendis) Fethullah SOYVURAL (Diyarbakır Bilim, Sanayi ve Tek. İl Müdürlüğü, Mühendis) Şafak TALU (Has-Koop Müdürü) Hikmet DENİZ (Diyarbakır Yatırım Destek Ofisi, Uzman) Selman DELİL (PPKB Birim Başkanı), Zühal ÇELEBİ DENİZ (PPKB, Uzman) GÖRÜŞÜLEN KONULAR Karacadağ Kalkınma Ajansı Kalkınma Kurulu Diyarbakır Sanayi, Lojistik ve Enerji Komisyonu nun 13 Mayıs 2016 tarihinde yapılan ikinci toplantısı Karacadağ Kalkınma Ajansı ev sahipliğinde Ajans Seminer Salonunda gerçekleştirilmiştir. Kamu Kurum ve Kuruluşlarından 14 kurum temsilcisinin katılımı ile gerçekleşen toplantı, toplantı kolaylaştırıcılığı yapan Planlama Programlama ve Koordinasyon Birim Başkanı Selman DELİL tarafından yapılan toplantı açılış bilgilendirmesi ve sunumu ile başlamıştır. Yapılan bilgilendirmede Bölgemizin kalkınma yol haritası olan onaylı TRC2 Bölgesi Bölge Planının ( ) hazırlanma ve onay süreci ile temel hedeflerine değinilmiş, komisyonun amacı ve görevlerine ilişkin bilgiler verilmiştir. 2

4 Bölge Planının 1. Gelişme Ekseninin Stratejik Hizmet Sektörlerinde Uzmanlaşmanın Sağlanması ve Büyümenin Hızlandırılması, İş ve Yatırım Ortamının İyileştirilmesi ve Sanayinin Gelişmesi ve Katma Değerli Üretim Yapısına Geçiş amaçları altındaki strateji ve yatırım kararlarına ilişkin ilerlemeler komisyonun görüşlerine sunuldu. İlgili stratejiler yetkili ve ilgili kurumların yürüttüğü yatırımlar ve projeler bağlamında değerlendirildi. Bu kapsamda katılımcılar tarafından ifade edilen görüşler not edilerek toplantı sonucunda Komisyonun karar aldığı ve Kalkınma Kuruluna sunulması öngörülen konular aşağıda listelenmiştir: 1. Bölge Planı Bölgede Sanayi Altyapısının İyileştirilmesi hedefi altında yer alan stratejilerden; Diyarbakır I. OSB nin altyapı sorunlarının giderilmesi konusunda önemli ilerlemeler kat edilmiştir, İLERLEMELER: I. OSB ilave 1. ve 2. kısımda istinat duvarının bir bölümü için ihale ilanına çıkıldığı, Devegeçidi bölgesi için ağaçlandırma yapılacağı ve büyük bir bölümünün bu yıl içerisinde tamamlanacağı ifade edilmiştir. Ancak tüm çevre duvarının 3-5 milyon TL tuttuğu aidatla bunun yapılmasının mümkün olmadığı, OSB ye civar köylerdeki hayvanların girişinin engellenemediği, çevre duvarının yanında güvenlik sorunu olduğu ifade edilmektedir. OSB kendi içerisinde lisanslı doğalgaz dağıtımı yaptığı, aynı şekilde elektrik dağıtımını uygun fiyata sunduğu belirtilmiştir. Bazı davalık yerler dışında OSB nin 1. ve 2. kısmında yollar tamamen yapıldığı, yer altı yağmur suyu konusunda mevcut kapasite yeterli olmasına karşın yanlış kullanımdan kaynaklanan sorunlar yaşandığı ifade edilmiştir. Atık su arıtma için bir çalışma yapıldığı, kısa vadeli ihtiyaca cevap verdiği ancak orta ve uzun vadede ek yatırım ihtiyacı olduğu belirtilmiştir. ÖNERİLER/KARARLAR: OSB nin çevre duvarı ve güvenlik sorununun temel altyapı ihtiyaçları arasında olduğundan mutlak suretle çözülmesi gerektiği değerlendirilmiştir. Bölgeye gelen tekstil boyama tesisleri ve ilerde gelecek yatırımlar öngörülerek mevcut atık su arıtma tesisinin kapasitesinin artırılması için proje hazırlanması ve kaynak arayışına girilmesi önerilmiştir. 2. OSB ilave 3. kısım alanında sanayi üretimi verimliliğini olumsuz yönde etkileyen altyapı sorunlarının devam ettiği tespit edilmiştir. (Karayolu ve demiryolu bağlantısının yapılmamış olması, arıtma tesisinin bitmemiş olması, mevcut OSB ile bağlantının olmaması (arada şahıs arazisinin olması), Bakanlık ödeneğinin gecikmesi vb.) İLERLEMELER: İlave OSB konusunda mevcut proje tadil edilmekte olduğu, önceki projede toplulaştırma olacağı öngörülerek 2013 yılında bağlantı yolu yapılmadığı, bağlantı yolu olmadan diğer altyapı yatırımları da sonuçlanmadığı ifade edilmiştir. Tadil edilen proje onaylanma aşamasında olduğu bildirilmiştir. ÖNERİLER/KARARLAR: OSB nin ilave 3. kısmının durumuyla ilgili Ajans, Kalkınma Bakanlığı ya da diğer kaynaklardan ilave bir katkı sağlanması konusunda proje hazırlanması, bu kaynaklarla doğalgaz ve parke yol altyapısının hazırlanması gerektiği değerlendirilmiştir. 3

5 3. İkinci OSB nin kurulması yönünde çalışmalar yavaş ilerlemektedir. İLERLEMELER: Diyarbakır 2. OSB önünde en büyük engelin mevcut OSB ve ilave alanlarındaki doluluk oranının işletme ruhsatlarından dolayı %75 i geçememesidir. Bu alanların faaliyete geçmesi için altyapıların hızla tamamlanması, ruhsat sayılarının artırılması, yatırım başlatmayanların tahsislerinin geri alınması gerektiği değerlendirilmiştir. OSB ye bitişik düşünülen 920 hektarlık 4. kısım yatırımının yapılmadan önce bu durumun göz önünde bulundurulması gerektiği değerlendirilmiştir. ÖNERİLER/KARARLAR: Yeni OSB için ise Ergani yolu üzerinde düşünülen alanın bir kısmı toplulaştırmayla köylülere dağıtıldığı, kalan 5 bin dönümlük alan için İhtisas OSB kurulabileceği, İhtisas OSB de %75 şartı olmadığı ifade edildi. Bu alandaki TPO nun petrol kuyularının yatırıma engel olma durumunun tespit edilmesi kararlaştırıldı. 2. OSB için Karacadağ Bölgesinde yapılan araştırmalarda su havzalarına etkinin değerlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir. 4. Enerji arzında kesintiler azalmış ancak ve dalgalanmalar devam etmektedir, EPDK nın sanayiye dönük nakil hattı ve trafo yatırımları tamamlanmalıdır, dağıtım şirketinden (Dicle EDAŞ) kaynaklanan altyapı sorunları giderilmeli, arz yönetim sistemi kurulmalıdır, İLERLEMELER: Bölgede TEİAŞ tarafından 100 MW lık milyon değerinde bir trafo merkezi yatırımının yapılacağı, TEİAŞ Genel Müdürlüğü tarafından kadastro ifrazı tamamlandığı ifade edilmiştir. Dicle EDAŞ tarafından bölgede 9 ilave kapasitör ekleneceğini ancak tüm sistemin birbiriyle bağlantılı olduğu, dalgalanmaların Şanlıurfa daki tarımsal enerji tüketiminden ve kayıp kaçaktan kaynaklandığını ifade edildi. Bölgede kayıp kaçak oranının %76 dan %70 e inmesine karşın hala önemli bir sorun olduğu, altyapının iyileştirilmesiyle birlikte bu oranın da düşürülmesi gerektiği değerlendirilmiştir. Aksi halde hiçbir altyapı bunu karşılayamayacağı belirtildi. OSB dışındaki işletmelerde yaşanan kesintilerin ise köylere giden hatlarla fabrikalara giden hatların aynı olmasından kaynaklandığı ifade edildi. ÖNERİLER/KARARLAR: TEİAŞ ın trafo merkezi yatırımının takip edilerek bir an önce tamamlanmasının takip edilmesi kararlaştırıldı. DEDAŞ tarafından bölgede sanayi dışında elektrik altyapısında sorun yaşayan işletmelerin hatlarının köylerden ayrılabileceği, fabrika yanında trafo yeri ve yeni hat için yol boyunca direk yerleri ihtiyacı olduğu bu konularda destek olunursa hatların ayrılabileceği teklif edildi. 5. YENİ MADDE: Enerjiyle ilgili arz sorununa kesin çözümün yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının olduğu, Bölgenin yenilenebilir enerji potansiyelinin (güneş, atık dönüşüm, biyogaz) yüksek olduğu, Ajansın desteğiyle Diyarbakır Büyükşehir Belediyesince kurulan bölgenin ilk güneş santralinin buna çok iyi örnek olduğu ifade edilmiştir. Bu alanda Ajansın 2016 yılında tekrar hibe desteğine çıkması ayrıca TKDK nın da bu alanda yeni program ilan etmesinin sevindirici olduğu ifade edilmiştir. 4

6 ÖNERİLER/KARARLAR: Uygulama örneklerinin çoğaltılması gerektiği, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesince yeni otogarda güneş enerjisi santrali yatırımı düşüncesinin desteklenmesi gerektiği tavsiye edildi. Bölgenin yenilenebilir enerjide sadece kullanım değil, araştırma ve üretim konusunda da girişimde bulunmasının elzem olduğu, Şanlıurfa da bulunan GAP YENEV in Dicle Üniversitesiyle de işbirliği geliştirebileceği, açılacak solar termal test merkezi laboratuarının DÜBTAM ile ortak çalışmalar yapması gerektiği önerildi. Ayrıca Mevcut dağıtım hatlarının güçlendirilmesi, başvuruların daha hızlı değerlendirilmesi, yurtdışından alınan panellere getirilen verginin en azından lisanssız üretim yapanlar için kaldırılması, Karacadağ bölgesinde Güneş OSB kurulması önerilmiştir. 6. Bölge sanayisinin envanterinin çıkarılmasına dönük yapılan çalışmalardan istenen sonuçlar elde edilemediği, il sanayi envanterinin olmadığı değerlendirilmiştir. İLERLEMELER: Bu konuda Ajans DFD ve SEP Programları kapsamında Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü, OSB Müdürlüğü, Ticaret Sanayi Odası ve diğer paydaşlarla katalog çalışması, kapasite raporlarının incelenmesiyle bazı araştırma çalışmaları yapıldığı ancak güncellenebilir bir veritabanı henüz oluşturulmadığı belirtilmiştir. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca illerin sanayi raporları hazırlandığı, bu kapsamda firmalardan resmi yazıyla yıllık işletme cetveli doldurmaları istendiği ancak kayıt dışı ve diğer sorunlardan dolayı sağlıklı veri toplanamadığı ifade edilmiştir. Sanayi verilerine ilgili kurumların internet sitelerinde erişilememektedir. 7. Bölge Planı Stratejik Hizmet Sektörlerinde Uzmanlaşmanın Sağlanması ve Büyümenin Hızlandırılması amacı altında yer alan hedef/stratejilerinden; KOSGEB, Kalkınma Ajansı gibi kurumların desteklerine rağmen KOBİ lerde kurumsallaşma ve ihracat konusunda yeterli ilerlemenin olmadığı belirtilmiştir, KOBİ lerde ortaklık kültürü ve sosyal sermaye (güven) gelişmediğinden İşbirliği Güçbirliği gibi destek programlarına yeterince nitelikli başvuru olmadığı tespit edilmiştir, İLERLEMELER: Bölgede kurumsallaşmanın büyük firmaların Bölgeye yeterince yatırım yapmadığı için gelişmediği, öte yandan yerel firmaların da aile şirketi seviyesinde kalıp profesyonelleşmediği, sanayi odalarının, sanayici derneklerinin üyelerini bir araya getirmekte dahi zorlandıkları dile getirilmiştir. Bölgede kurumsallaşma olmayınca nitelikli insan kaynağının gelişmediği, nitelikli mühendis teknik çalışanların kurumsal olmayan, emeğin karşılığını vermekte imtina eden firmalarda çalışmak istemeyip bölge dışına çıktıkları ifade edilmiştir. ÖNERİLER/KARARLAR: Bölgeye büyük yatırımların gelmesi için Yatırım Destek Ofisinin çalışmalarıyla ilgili bilgi alınmasına karar verildi. Büyük yatırımcı için bölgede huzur ve güvenlik ortamının tesis ve garanti edilmesi gerektiği önerildi. Ayrıca siyasi olayların büyük firmaların gelmesine engel olduğu ancak yatırım ortamı iyileştiğinde yerel ekonomimizin büyük rakiplerle baş edebilmesi için kurumsal olarak hazırlanması gerektiği önerilmiştir. Orta ve büyük ölçekteki işletmelerde 5

7 kurumsallaşma sağlanması için Kalkınma Ajansının bu yönde destek faaliyetlerini artırması önerildi. 8. Diyarbakır yeni havalimanı hizmete açılmış olması sevindirici bir gelişmedir, ÖNERİLER/KARARLAR: Havalimanının açılışı, Erbil, Kıbrıs uçuşlarının yapılması ve Avrupa ya transit (İstanbul Ankara aktarmalı) gümrükleme yapılabilmesi çok iyi bir gelişmedir ancak Irak a vize uygulanmasına geçilmesi Erbil transferlerini yavaşlatmıştır. Vize uygulamasının kaldırılması ya da hafifletilmesi, bunun yanında Avrupa kentlerine doğrudan sefer gerçekleştirilmesi önerilmektedir. Bu konuda doğrudan Almanya uçuşlarıyla başlanabileceği değerlendirilmektedir. 9. Lojistik Merkezi fizibilitesi yapılmış ve yer seçimi için alternatifler çıkarılmış olmasına karşın henüz hayata geçirilememiştir, İLERLEMELER: Lojistik projesinin ilerlemediği, Devegeçidi köprüsünün yanında bir alan tespit edilmesine karşın bakanlıklara yapılan ilgili yazışmaların bir netice vermediği ifade edilmiştir. Mardin ilinin sınıra yakınlığı avantajını da kullanarak lojistik merkezinin onaylandığı belirtilmiştir. Diyarbakır ın kesişim yolları üzerinde olmasına rağmen otoban, hızlı tren, yük taşımacılığına dönük demiryolu hattıyla Mersin ve Trabzon limanlarına çoklu bağlantılarının yapılması gerektiği bu altyapı projeleriyle birlikte lojistik merkezin hayata geçmesi gerektiği değerlendirilmiştir. Gümrük müdürlüğünce İhracat için antrepolu gümrük sahası oluşturmak için Elazığ demiryolu üzerinde bir saha talebi olduğu ancak yer tahsisi yapılamadığı belirtilmiştir. ÖNERİLER/KARARLAR: Lojistik merkeze alternatif olarak olmamak koşuluyla en azından kısa vadede OSB nin yönetim binasının yakınında demiryolu hattına yakın indirme-bindirme, geçici depolama amaçlı bir hizmet destek alanı/istasyonu yapılması önerilmiştir. Orta vadede 2020 de devreye alınacak tren hattı projelerine ve demiryollarında özelleştirme çalışmalarına paralel olarak Diyarbakır Lojistik Merkezi Projesinin şimdiden gündeme alınması ve takibinin yapılması önerilmiştir. 10. DTSO ve diğer ortak kurumların girişimiyle OSB de açılması planlanan Meslek Lisesinin biran önce hizmete açılması gerekmektedir. İLERLEMELER: OSB meslek lisesinin inşaatının bittiği, atölyelerin yapıldığı, çevre peyzajının ise devam ettiği belirtilmiştir. Okulun yılında eğitim öğretime başlayacağı ifade edilmiştir. 11. Bölgede tekstil, hazır giyim gibi iş kollarında nitelikli işgücü ihtiyacının olduğu ancak nitelikli çalışan ihtiyacının yanında kayıt dışı işletmelerde düşük ücretli istihdamın yapıldığı, meslek edindirme program ve desteklerinin yer yer suiistimal edildiği belirtilmiştir. İLERLEMELER: Diyarbakır Tekstil Organize Sanayi Projesinin Bakanlık tarafından onaylanarak tüzel kişilik kazandığı, inşaat faaliyetlerinin ve tahsislerin tamamlanmasıyla kişiye istihdam sağlanacağı belirtilmiştir. 6

8 ÖNERİLER/KARARLAR: Tekstil OSB nin inşaat ve tahsis çalışmalarının vakit kaybetmeden başlanması, tahsislerde objektif kriterlerin ve hemen faaliyete geçme ön şartının getirilmesi gerektiği önerildi. 12. Mesleki Eğitimde uygulamalı işbaşı eğitimi ve stajlarda öğrenciye uygun işletme temininde ve eğitim içeriğinin uygulanmasında aksaklıklar olduğu değerlendirilmiştir, ÖNERİLER/KARARLAR: Öğrencilere staj yeri ayarlanmasıyla ilgili Ticaret ve Sanayi Odası, OSB Müdürlüğü ve diğer sanayicilerle koordinasyon sağlanması ihtiyacı olduğu, bu konuda Beşeri Sermaye, Eğitim ve İstihdam Komisyonuyla işbirliği yapılabileceği değerlendirilmektedir. 13. Yerelde Mesleki Yeterlilik Kurumunun yeterince tanınmadığı, eğitim, sertifika ve sınav merkezlerinin akreditasyonunda farkındalık oluşmadığı, mesleki programların geliştirilmediği ayrıca işletmelerin ve kurumların işe alımlarda sertifikasyonu yeterince dikkate almadığı görülmektedir, ÖNERİLER/KARARLAR: Mesleki alanlarda eğitim ve sertifikasyon konusunda İş Sağlığı Güvenliği yasasıyla bağlantılı olarak yaşanan yasal gelişmelerin yeterince bilinmediği, bu konuda farkındalığın artırılması için eğitimler düzenlenmesi önerilmiştir. 14. Üniversite Sanayi işbirliğinin Bölgede oldukça geri kaldığı Ar-Ge nin yanı sıra işletmelerde organizasyon, verimlilik kurumsallaşma gibi konularda bilim insanlarından gerekli destek alınmadığı değerlendirilmiştir. Dicle Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi aracılığıyla sanayi ve mesleki eğitim alanında birçok eğitim verilebileceği belirtilmiştir. İLERLEMELER: Türkiye Kamu-Üniversite-Sanayi İşbirliği (KÜSİ) Stratejisi ve Eylem Planı ( ) kapsamında illerde komisyonlar kurulduğu, bu komisyonların ilk toplantılarını yaptığı ve bazı kararlar aldığı ifade edilmiştir. GAP tarafından bölge genelinde Girişimcilik ve Yenilikçilik İhtiyaç Analizi ismiyle bir çalışma yapılacağı, bu kapsamda 9 ilde 2500 firmayla görüşme, TTO, TEKNOKENT vb. kurumlarla çalıştaylar düzenleneceği ve mevcut durum analizi çıkarılacağı ifade edilmiştir. ÖNERİLER/KARARLAR: GAP ın yapacağı çalışmada Diyarbakır ın öncelikli iller arasına alınması, sadece analiz değil çalışmanın pilot projelerle de desteklenmesi gerektiği önerilmiştir. Diyarbakır da TEKNOPARK ın etkinliğinin artırılması gerektiği, üniversite öğrencileri için kuluçka merkezi kurulması gerektiği, Teknoloji Transfer Ofisinin kurulması için gerekli girişimlerin artırılması gerektiği önerilmiştir. Türkiye genelindeki üretim ve Ar-Ge reform çalışmalarını bölgemize yansımalarının üst düzeyde olması için altyapı ve koordinasyon çalışmalarına önem verilmesi gerektiği ifade edilmiştir. 15. Bölgede yaşanan güvenlik sorunlarının yatırımları ve esnafı önemli ölçüde etkilediği, yatırım ortamını iyileştirecek faaliyetlerin geliştirilmesi gerektiği değerlendirilmiştir. 7

9 İLERLEMELER: Bölgedeki esnafın durumunu düzeltmeye dönük atılan yenide yapılandırma ve rehabilitasyon çalışmalarının sınırlı düzeyde kaldığı, bu alanda verilecek mali desteklerin artırılması gerektiği ifade edildi. 8